Ouderen spelenderwijs terug naar de natuur
Rijp en Groen
Vleermuis ontdekt 'vlag' door echo
Zorg voor perkplanten
160
REDACTJE. MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA
Op Moederdag
Aktie: Lavendelplanten
In diverse maten I2. pf IJ S Alleen op Móederdag
Op Hemelvaartsdag
Aktie: Buxus
ik 00k m/£tcmkl£os
Buitenplaats Wiersse open f
CRYPTOGRAM
HORIZONTAAL
1. Let op, het is voor de aardigheid! (8); 5. Torens dichten (8); 6.
Sentimentele tijd (4); 8. Gerecht van een pianist zonder energie (4);
10. Vrucht van een éénjarig dier (5); 12. Aaneengeschakeld drukte
maken (5).
VERTICAAL: 1. Groeien van een halm bij de boom (6): 2. Intens
verwarde sport (6): 3. Het is weer vers vanaf 1 januari (5): 4. De go
din van verwarde Europeanen (5): 7. Geen passende naam voor de
komiek (5): 9. In deze staat verliest de markies zijn mes (4); 11. Ge
wicht van een jongen (3).
Oplossing van gisteren
Horizontaal: 1. Octopus: 7. re; 8. ai; 10. ecu; 13. Leo: 15. ui; 16. ons;
18. Po; 19. stam; 21. ibis; 23. eg; 24. as; 25. krab; 27. atol; 29. we; 30.
elf; 32. do; 33. ink; 35. zee; 36. eb; 38. zo; 39. laaiend.Verticaal: 2.
Cru; 3. te; 4. pa; 5. uil; 6. Zeus; 9. loos; 11. citeren; 12. in; 14. episo
de; 16. om; 17. si; 20. aga; 22. bat; 25. kwik; 26. be; 27. af; 28. loet;
31. la; 34. kea; 35. zon; 37. ba; 38. ze.
De 'vlag' van een in Centraal-
Amerika voorkomende vlinder
bloemige blijkt de echosignalen
van vleermuizen opmerkelijk
goed terug te kaatsen. Op deze
manier geven de bloemen een
versterkt signaal aan deze stuif -
meelverspreiders af om haar
bloemen te bezoeken. Dat con
cluderen twee Duitse biologen
van de Universiteit van Erlan
gen uit hun onderzoek, dat in
Nature is verschenen.
De onderzochte vlinderbloemi
ge is een klimplant met de La
tijnse naam Mucuna holtonii,
waarvan de bloemen een lengte
van zo'n vier cm bereiken. De
bloemen van deze plant bezit
ten - net als bij ons de nu bloei-
Het spreekwoord vertelt ons dat
we onwetend niet kunnen zon
digen. Daarom vandaag een
stukje dat een definitiet einde
moet maken aan een veel voor
komende zonde, die de dood
van veel perkplanten veroor
zaakt. De handel in al deze
mooie eenjarige planten heeft
weet van ons gebrek aan vak
kennis en goede zorg. Elk jaar
kweekt men Twee tot drie maal
het aantal perkplanten dat fei
telijk nodig is en ze worden nog
verkocht ook.
Enerzijds omdat we vergeten
rekening te houden met het
weer en ons op de allereerste
mooie zomerse dagen laten
verleiden tot de aankoop van
vorstgevoelige bloeiende ge
wassen zoals afrikaantjes en be
gonia's. Ze staan zo fleurig, let
terlijk, als de zon schijnt. Maar
een nacht met temperaturen
onder nul en de hele pracht is
weg. Meestal halen de jonge
planten, die nog maar net in de
grond staan en weinig wortels
hebben, het dan niet meer.
Daarom: wacht liever met aan
koop tot ruim na 15 mei, de dag
waarop we volgens de ijsheili-
gen pas op vorstvrije nachten
mogen rekenen. En is er echt
en dan gebeurt het. De groene
delen van de plant blijven ver
dampen, zuigen het water in
clusief voedingsstoffen en nog
allerlei hulpstoffen die de bloei
moeten bespoedigen naar bo
ven. Het water verdampt, al die
toegevoegde stoffen blijven in
het bovenste laagje van de aar
de zitten. De rest van de aarde
verdroogt.
Als wij eenmaal thuis zijn pro
beren we de schade zo snel mo
gelijk te herstellen. We geven
onze nieuwe aanwinsten flink
wat water boven op de kluit om
tot onze verbazing te ontdek
ken dat een aantal planten juist
dan ineens verwelkt. Hoe kan
dat nu? Heel simpel. Het water
lost de voedingsstoffen in het
bovenste laagje aarde op en
brengt dan het te zoute water
naar de arme half verdroogde
wortels. Die verbranden letter
lijk en kunnen geen water meer
naar het blad transporteren. De
oplossing is eenvoudig. Zet alle
nieuwkomers enkele uren in
een bak met een laag water zo
dat de kluit zich helemaal vol
kan zuigen. Wedden dat niet
één plant slap gaat hangen. Zo
eenvoudig is dat.
HEINZ
Het ziet eruit als een soort gan
zenbord en de afmeting is niet
mis: twee meter twintig bij een
meter vijftig. Hoogbejaarden
zullen zich er binnenkort achter
scharen. Het spel is meer mid
del dan doel. Want competitie
telt niet. Veel belangrijker is dat
de vragen herinneringen aan
wakkeren, waardoor er een ge
sprek op gang kan komen. Dat
kost in dit geval weinig moeite,
weet activiteitenbegeleidster
leannette Bolck. „De vragen
gaan over de natuur. Of je nu in
de stad hebt gewoond of op het
platteland, iedereen heeft daar
iets mee."
Het herbeleven van de natuur
blijkt een heilzame werking te-
hebben op bejaarden, ontdekte
zij. De Hilversumse introdu
ceerde het al jaren geleden in
het verpleeghuis Gooizicht. In
andere verzorgings- en ver
pleeghuizen werd ook het een
en ander ondernomen, maar
het bleef bij individuele initia
tieven. Dit zou structureel moe
ten gebeuren, bedacht Jeannet-
te Bolck en richtte in 1996 de
stichting Natuurlijk Genieten
op. Haar aanpak vatte ze samen
in een cursus die ze de afgelo
pen jaren door het hele land
heeft gegeven aan werkers bin
nen de ouderenzorg. De ko
mende tijd geeft ze opnieuw
workshops door het hele land.
Het eerste grote project dat de
stichting heeft gerealiseerd is
het spel dat binnenkort op de
markt komt. Over de niet gerin
ge omvane zegt ze: „Het gaat
bijna altijd om ouderen die in
een rolstoel zitten en die slecht
kunnen zien. Daarom heb je
zo'n oppervlakte nodig en zijn
de pionnen ook groter dan nor
maal." Uit alles blijkt haar lief
de voor de natuur: zelfs in de
kleinste hoekjes van haar huis
Jeanette Bolck, oprichtster van de stichting Natuurlijk Genieten: „Ouderen hebben vaak iets met de natuur." foto anp
staan planten en bloemen. In
haar werk ontdekte Jeannette
Bolck dat ze deze passie met
veel beiaarden deelt. „Mensen
staan aicht bij de natuur, heb ik
gemerkt. Ze kennen bovendien
de elementen goed; iedereen
heeft wel eens een storm, mist
of een hittegolf meegemaakt.
Dat biedt jonge begeleidsters
weer raakvlakken. Want rijd je
nu soms in de mist naar je
werk, dat gebeurde vijfentach
tig jaar geleden ook. Als je dat
een beetje aantipt bij ouderen,
komen er gesprekken los."
Ze stapte als activiteitenbege
leidster min of meer af van het
geijkte programma. Jeannette
Bolck keek naar de behoefte
van de groepen. „De gemiddel
de leeftijd is 85 jaar; het zijn
mensen met wie veel is ge
beurd. Ze hebben lichamelijke
en geestelijke beperkingen. Een
bloemstukje maken moet ook
af en toe, maar voor mijn groe
pen blijkt de natuurbeleving
toch het belangrijkste te zijn".
Ze leest geregeld gedichten
voor om bij mensen beelden op
te roepen. Ook gebruikt ze vaak
verhalen uit het bundeltje 'De
natuur en Gied Jaspars'. Jean
nette Bolck merkt dan dat het
iets naar boven haalt bij de ou
deren. „Ik zie het in hun ogen",
zegt ze.
Het effect is groot, heeft ze on
dervonden. Het binnenskamers
tuinieren - zaaien, poten en
stekken - slaat al evenzeer aan.
Een mevrouw bij wie het korte
geheugen weg is, kon twee da
gen later haar bezoek nog pre
cies vertellen wat er allemaal
was gebeurd.
En een wandeling in het bos is
voor sommigen een weldaad.
Dat bleek onlangs nog bij een
groep rolstoelers. „Daar zaten
demente mensen bij met ge
dragsstoornissen. Een meneer
die vaak onhandelbaar is, werd
een totaal ander mens toen hij
de bomen zag. Het was voor
hem zo'n herkenning; hij ge
noot".
Helaas, zegt ze, wordt er maar
sporadisch op uitgetrokken.
Medewerkers hebben daar geen
tijd voor. Hier ligt een mooie
taak voor vrijwilligers, vindt
Jeannette Bolck. Een onderzoek
heeft uitgewezen dat zo'n
50.000 vijftigplussers graag iets
willen doen op het gebied van
natuur en milieu. „Maar ze we
ten niet waar en hoe. Als je deze
vrijwilligers koppelt aan men
sen die kennis hebben van na
tuur en milieu, zou je een ge
weldig project kunnen starten
voor de verzorgings- en ver
pleeghuizen", zegt ze. „Je intro
duceert daarmee een nieuwe
groep in de gezondheidszorg."
Jeannette Bolck heeft bij de
stichting vijftien mensen om
zich heen die met haar mee
denken en een klankbord zijn.
Daarnaast testen vijftien activi
teitenbegeleidsters zaken. Zo
hebben zij het spel gekeurd, dat
in juni in een oplage van drie
honderd verschijnt. Dankzij
een subsidie komt de prijs op f
125,-.
De stichting heeft plannen om
een informatiecentrum op te
zetten. Bovendien wil zij offici
eel laten onderzoeken welke
uitwerking natuurbeleving op
ouderen heeft. „We denken ook
aan een soort handboek. Het
doel is om de natuuractiviteiten
niet tot mensen te beperken die
binnen de gezondheidszorg
werken. Ons streven is om het
uit te breiden naar familiele
den. Wij maken dan het onder
steunende materiaal."
Ze uit op de valreep nog een
hartewens over Gooizicht. „Ik
zou daar graag een eigen ruim
te willen hebben. Het zou een
soort natuurkamer moeten zijn
waarin ik met de ouderen aan
de slag kan gaan. Ik weet zeker
dat ze het deze mensen enorm
goed zal doen". Voor meer in
formatie over de stichting Na
tuurlijk Genieten: 035-624.7532.
Deze gevederde vrienden zitten er nog rustig bij, maar
smet met parasieten pikken en krabben de vogels zich
ma
ende brem, klaver en lathyrus -
vijf kroonblaadjes, die worden
aangeduid met kiel (2), zwaard
of vleugel (2) en, omhoogste
kend, vlag. De drie tot acht
bloemen, die tijdens de bloei
elke nacht open zijn, worden
vanwege de nectar bezocht
door langtongvleermuizen
(Glossiphaginae).
De Duitse biologen ontdekten
dat de 'vlag' van M. holtonii
niet voor niets de vorm van een
holle geluidspiegel heeft, door
hen zelf omschreven als een
'akoestische nectar-geleide'. Ze
hebben de functie van de vlag
onderzocht door bij de helft
van een groot aantal bloemen
de vlag te verwijderen. Na een
periode van twee uur bleek het
aantal bloemen zonder dit
via een microfoon, door de bio
logen uitgezonden vleermuis
geluiden werden door de bloem
mét vlag aanzienlijk sterker
weerkaatst dan zonder vlag. Bo
vendien bleek het meeste ge
luid terug te worden gekaatst in
de richting van de geluidsbron,
ongeacht of de vlag naar deze
geluidsbron was gericht, dan
wel ten opzichte van die rich
ting dertig graden was gedraaid.
Opmerkelijk is verder dat Mu-
cunus-soorten die worden be
zocht door vleermuizen die
geen echosysteem bezitten,
geen opgerichte en holle vlag
bezitten, (bron: Nature van 29
april)
geen geduld, houd dan kranten
en cocktailprikkers bij de hand.
Zodra er nachtvorst dreigt, een
aantal prikkers rond de planten
en daarover heen dan dubbele
kranten. Dat houdt de vorst
doorgaans wel tegen. Ook nop
pen plastic en vliesdoek kun
nen helpen. Het is gewoon een
kwestie om goed op het weer
bericht letten en de nodige
voorzorgen nemen.
Maar niet alleen de nachtvorst,
ook de onkunde met de juiste
manier van water geven blijkt
de oorzaak te zijn van veel do
de, zeg liever verdroogde plan
ten. Dat geldt niet alleen voor
de zogenaamde perkplanten
maar meer dan eens ook voor
kamerplanten. De oorzaak ligt
in de manier waarop planten
op moderne wijze worden ge
kweekt. Was het vroeger gebrui
kelijk dat planten op kweekbed
den water van boven toege
voegd kregen, nu gaat dat heel
anders. In de meeste bedrijven
krijgen de planten water en
voeding via de wortels toege
voegd. Dat verklaart ook het
grote aantal gaatjes dat er on
derin potten zit. Via deze gaat
jes nemen ze de voeding op.
Prima zou je zeggen, beter kan
het niet. Een plant neemt vocht
en voeding immers met de wor
tels op en waarom zou je ze
niet van onderaf bevloeien? Zo
lang de plant door en door nat
blijft is er geen probleem. Maar
hoe gaat dat in de praktijk? De
planten worden uit het vochtige
milieu van kas of bak gehaald
en te koop aangeboden. Soms
staan ze een flinke tijd droog in
het tuincentrum of op de markt
De buitenplaats Wiersse - tussen Vorden en Ruurlo in d
terhoek, zet de poorten weer open voor publiek. Op 23
mei staan voorjaarsplanten centraal, op 30 mei rhodon
dendrons op 18 en 25 juli borserplanten en rozen en 2
ber staat in het teken van de herfstkleuren. De tuin is ge
van 10.00 - 18.00 uur. Entreeprijs ƒ9,50 (kinderen tot 9 j
gratis). Openbaar vervoer: mobitaxi vanaf NS-station Ri
(reserveren 0800-7654321). Meer inlichtingen: VW Vori
0575-553222.
Huis en tuin markt
Voor het derde jaar al weer.
De huis en tuin markt in As
sendelft Zuid. Morgen kunt u
tussen 10.00 en 18.00 uur
weer terecht op het boerenerf
van de familie Dekker,
Dorpsstraat 141 in het lande-
ir"
lijke Assendelft- Zuid.
dan dertig kramen me
ten, potteri"en, verse k
veel tuindecoraties, kii
manden, veel zink, hoi
tuintafels, planten, bai
voor een boeren prijs.
musiceerd. In deze an
stallen 230 exposantei
trendy en prijzige colli Ni
uit, inclusief vrijetijdsl
en mode van natuurlij
fen. Op de groenmark
senteren kwekers bloe
planten en heesters.
Home and Garden F«
t/m 16 mei, Landgoe
Beeckestijn, Velsen; 0]
ningstijden 10 t/m 21
zondag 10-18 uur; tojT
30, kinderen half geld
6 jaar) gratis. Info: 020N
5491900.
DU;
De chique tuin en decoratie-
beurs Home Garden Fair
pakt dit jaar nog fleuriger uit
dan anders, vanwege het
tienjarig bestaan. De vijver
van de vaste locatie, landgoed
Beeckestijn in Velsen, wordt
door de Deense arrangeur
Tage Andersen overdekt en
omzoomd met bloemwerk.
Andere bloemkunstenaars
presenteren objecten of om
lijsten sculpturen. Ter verho
ging van de sfeer treden er
balletdansers op en in een
muziekpaviljoen wordt ge-
Siervogels en luizen
Overdag verstoppen ze zich in naden en kieren van voli dr
ooien, maar 's nachts gaan ze op pad om het bloed uit 1 )e
chaam van siervogels te zuigen: de zogenoemde ectopa ge
ten. Om deze lastpakken uit de weg te ruimen, is onlanj n;
U-2 spray op de markt verschenen. De piepkleine lastpi itz
waarvan de bloedluis en de vedermijt de belangrijkste z>L
schadigen tijdens het zuigen de huid van vogels, verooi r
bloedarmoede en enorme jeuk. Voortdurend pikken en
ben van de vogels, kan een signaal zijn dat ze last hebbf oe
de parasieten. Wordt er niet tegen opgetreden, dan kun
jonge parkieten en kanaries het loodje leggen. Het vloei
U-2 gif moet niet op de vogels worden gespoten, maan e
in de naden en kieren van de kooi. Naast spray bestaat 1 n
een fles waarvan de inhoud met een kwastje over de set
plaatsen is te strijken. Een flesje U-2 spray kost ongeved
gulden, een exemplaar zonder deze handige spuitdop i Hf
voordeliger. Voor meer informatie: Denka Internationa^1
Barneveld, tel. 0342-455.458
bloemblad aanzienlijk minder
vleermuisbezoek te hebben ge
had dan complete bloemen.
Bezoek van een vleermuis is te
zien, omdat de meeldraden het
meeste stuifmeel er dan uit
hebben geslingerd.
Om uit te sluiten dat met het
weghalen van de vlag niet zo
zeer de echofunctie, maar eer
der een aanlokkelijke geur was
verdwenen, stopten de Duitsers
in een aantal bloemen minieme
propjes watten op een zodanige
manier, dat alleen de echofunc-
tie van de vlag werd verstoord.
Maar ook in dat geval bezoch
ten aanzienlijk meer vleermui
zen de 'niet-gewatteerde' bloe
men. De vlag van de Centraal-
Amerikaanse klimplant bleek
de echosignalen van de lang
tongvleermuizen frappant goed
terug te"kaatsten. Kunstmatige,
Speciale openingstijden
Een drijvende fontein is een nieuw fenomeen In de vijver.
Drijvende fonteinen
Drijvende fonteinen voor vij
vers zijn al enige tijd op de
markt, maar dit jaar moet de
grote doorbraak-plaatsheb-
ben. Een fabrikant van deze
producten wil hierbij graag
een handje helpen en Brengt
daarom twee modellen op de
markt: de Aquaswim 900 voor
een spuithoogte van tachtig
centimeter, en de Aquaswim
2500 die een waterstraal an
derhalve meter de lucht in
stuurt. Het verschil met een
gewone fontein die in de vij
vergrond gezet moet worden,
is dat de drijvende variant ge-
Fair viert feest
woon op het water koi
liggen. Dit is vooral pr
bij moerasachtige of z
grond. De fonteinkop
beide modellen is vrij
en voor de jaarlijkse 01
houdsklus moet die k«
een touw aan land wo
getrokken. Voor de Aq
wim 900 moet ongeve
gulden worden betaal
Aquaswim 2500 komt
en nabij de 330 guldei
meer informatie: Oase
pen BV, Nijkerk, tel. 01
246.2210
