Klassieke marsen en walsen afgesto
'Na de repetitie'
Diamant met maar één facet
Cultuur Kunst
Skik kiest niet Indrukwekkend concert Noord Nederlands Orkest Koude en levenlo
voor avontuur
Atelierroute Duin- en Bollenstreek
Grappige Koning Arthur
Carrière ondermijnd door alcoholism^;
MAANDAG 3 MEI
CHEF JAN RIJSDAM, 07T-5356444. PLV CHEF ANNET VAN AARSEN O
Samba Meeting in de Melkweg
Amsterdam In de Amster
damse Melkweg is van 6 t/m
9 mei de tweede Internatio
nale Samba Meeting. Het
evenement wordt geopend
met Samba Masters, een
vakdag voor slagwerkdocen
ten. Op 7 mei wordt het
tiende 'Festa do Redondo'
gevierd. Het programma
vermeldt onder meer een
optreden van de Banda Re-
donda. De groep speelt een
mix van Braziliaanse stijlen.
Dezelfde avond wordt een
Samba-concours gehouden.
Liefhebbers van de Brazili
aans percussie en/of dans
kunnen op 8 en 9 mei work
shops volgen.
Jeremy Irons op the Proms
londen De Britse acteur Jemery Irons zingt dit jaar tijdens de
I-ast Night of the Proms in de Londense Albert Hall een medley
van liedjes van Noel Coward. Irons, die schitterde in de BBC-tv-
serie 'Brideshead Revisited', is gekozen omdat hij zo doet den
ken aan de legendarische toneel- en liedjesschrijveT en acteur
Coward. „We vinden dat hij de juiste elegantie en gereserveerd
heid heeft en dezelfde gave om zo half te zeggen en half te zin
gen als Coward zelf', aldus Proms-directeur Nick Kenyon.
Nieuw op de Proms is dit jaar ook een concert dat is gewijd aan
honderd jaar filmmuziek, gepresenteerd door regisseur Richard
Attenborough.
Detectiveschrijver Thorp dood
los angeles De Amerikaanse detectiveschrijver Roderick Thorp
is aan een hartaanval overleden. Thorp (1936) begon al op jonge
leeftijd met publiceren. Hij won diverse prijzen voor zijn korte
verhalen. Op het detectivebureau van zijn vader leerde hij de fij
ne kneepjes van het recherchewerk kennen. Thorps eerste grote
succes was het boek 'The Detective', dat in 1966 uitkwam en
twee jaar later onder dezelfde naam werd verfilmd met Frank
Sinatra en Lee Remick in de hoofdrol. Zijn boek 'Nothing Lasts
Forever' werd in 1988 herdrukt onder de titel 'Die Hard'. De
verfilming van dit boek, met Bruce Willis in de hoofdrol, trok
zoveel publiek dat er twee vervolgfilms kwamen.
Orgels pronken op eerste Leidse Draaiorgeldag
Vervolg van voorpagina
Voor één keer geen gedraai
in de Haarlemmerstraat.
En geen gerammel met de
centenbak. Afgelopen za
terdag hadden alle Leidse
orgels zich verzameld in de
Hooglandse Kerk. Samen
met hun apetrotse eigena
ren. Tijdens de eerste Leid
se Draaiorgeldag speelden
de instrumenten een voor
een, en aan een stuk door
van 's ochtends elf tot 's
middags vier. Op dezelfde
plek, zonder dat iemand
dacht: laat ze nu maar
weer een stukje verderop
gaan. Pure folklore.
leiden sabine van den berg
Tegen een van de pierementen
staat een oude vrouw geleund.
Zware oorbellen en knalrode
bloes. Net een zigeunerin. Alsof
een van de ornamenten van het
orgel tot leven is gekomen.
Kleurrijke kitsch omgeeft de or
gelcultuur als een zuurstokroze
glazuurlaag. Maar dat beetje
kermis, dat doet het 'm nou
net. En de traditie. Veel van de
opgestelde stukken gaan al de
cennia mee. Die ouderdom
dwingt eerbied af. Hoeveel stra
ten doorkruisten ze. En sommi
gen staan, ondanks hun respec
tabele leeftijd van hier en daar
wel honderd jaar, te stralen.
De Hooglandse Kerk: toeristen en Leidenaren schuifelen mee van orgel naar orgel. foto taco van der eb
Een overdaad aan krullen en elkaar naar de kroon: een 'Loli- staat. orgelboeken. De muziek die je
tierlantijnen. Veel roze en ta' een 'Pareltje'. Gepoetst en Achterin de loze ruimten lig- inmiddels met behulp van een
groen. Lieflijke namen steken gekoesterd. In een perfecte gen de kloppende harten: de computer kunt vervaardigen.
Se*
Vandaag zijn de klassieke
terwerken aan de beu
klinkt volgens Arnold eu,t~
mans, beheerder van d "j~£
gewoon het mooist: „Je 1 1 2
genwoordig vooral m
wijsjes, tot en met hou ac r
toe." Sommige draaiorgi
naars konden dus niet a< )l*l
eis voldoen. Maar de m
hadden het stof van hu
sieke walsen en mars en 1
klopt.
En het galmt lekker. G CEV|
draaien ze na elkaar. lke'
tussenpauze. Want zo< 1
ene melodie stokt, van
andere aan. De speeln Lfll
staan paraat. Zoveel m
verschillende stukken pr
ze te laten klinken. En d -te<
sen schuifelen mee vatE z*
naar orgel. Toeristen en F
naren. Iedereen kan bin 1/0
pen. Ongedwongen. De
depaardjes zijn eigendo k&l
families: Van Putten, Kn
tien stuks binnen, het
tiende instrument staat 'ul.
voor de deur. Als lokkertE
van gemiddelde grootte?t e
nen staat ook een piepl
op een tafel. Maar de iie!
orgels rusten op een ka,e
niet te tillen.
Brutale engeltjes en fie
tende deernen kijken j
Kitscherig zoet. Ze laten idef
tallig dromen. Onder de nmi
pijpen, in het midden va :ls.
typisch Oudhollands tafe en v
Een molen aan een riviei rou
ook een sprookje VS.
Disney-plaatje: Sneeuww uite
de zeven dwergen.
Sei
muziek
recensie hans keuzers
Concert: Skik en Kopna Kopna. Gezien:
1/5, LVC, Leiden
Stijlen genoeg en het jonge col
lectief uit Roelofarendsveen
Kopna Kopna mengt ze tot een
prachtig popsausje. Op sommi
ge momenten jazzy, door de
geraffineerd pulserende klan
ken van toetsenist William Bak
ker licht psychedelisch, maar
altijd ondersteund door een
prettige groove. Zanger Rik
Elstgeest brengt ondersteunen
de tegendraadse drumritmes,
Iaat freejazz afgeknepen trom
petklanken op ons los. maar
mist nog de volle stem die bij
deze muziek hoort. Skik-fans
konden de jonge Captain Beef-
hearts in den dop, vorig jaar
nog debuterend op Bevrijdings
pop in Haarlem, met hun zeker
niet gemakkelijke sound best
waarderen.„Leuk", brengt zan
ger Daniël Lohues meteen uit
bij het betreden van het podi
um. Ongedwongen is zijn podi
umpresentatie nog steeds.
Maar vooral heel erg haastig.
Nam de zanger vroeger nog wel
eens de hele achtergrond van
de song door, nu beperkt hij
zich meestal tot een „Dames en
Heren", en de aankondiging
van het nummer. Na een twin
tigtal minuten denk je alleen:
waren ze vroeger niet veel leu
ker? Allereerst heeft dat te ma
ken met de keuze van de num
mers. Na drie cd's heb je vol
doende materiaal om de betere
songs op het podium te bren
gen. Het eerste half uur is het
behoorlijk behelpen. Zowel
'Protestsong', 'Cowboys In
dians', en het belegen 'lelie Skai
Eppie D.' behoren tot het
mindere werk. En het ska num
mertje 'lk ben zo bliede' hoort
nou ook niet thuis in de
top-etalagekast. Kortom alle
maal nummers die bij het
strandtentenrepertoire horen-
„Als ik wil kan ik laten wat ik
wil, en kan ik zeggen wat ik
wil," zingt Daniel Lohues in het
duvels mooie nummer 'Als ik
wil'. Hij kan 5 mei aan.de bak
want per helikopter moet hij
een handjevol bevrijdingsfesti
vals af. Het is tijdens het optre
den het sein voor een serie lek
kere nummers 'Op fietse', 'Af
en toe' en 'Hoe kan dat nou'
zijn klassiekertjes, bijna van na
ture.
Skik toert op dit moment met
een tweede gitarist. Dat levert
een mooie slide op tijdens 'Echt
nie'. maar meer toevoeging
heeft het niet. Het frivole, onge
dwongen bandje van weleer
lijkt een beetje een gesettelde
kant te kiezen. Ook een band
die zijn schitterende ballads za
terdag bijna helemaal in de ijs
kast houdt. Skik kiest liever
voor zijn mindere up-tempo
werk. Dat is jammer en toont
weinig lef. De Drentse formatie
heeft naar aanleiding van het
nummer 'Op fietse' hun eigen
fiets-route door Oost-Drenthe.
Frisse wind door de haren en
enige bezinning lijken gewenst.
Het avontuurlijke moest zater
dag van het voorprogramma
Kopna Kopna komen.
recensie lidy van der spek
Concert: Noord Nederlands Orkest, chef
dirigent Viktor Liberman, met Dvorak en
Sjostakovitsj Solist, Harro Ruijsenaers, cel
lo. Gehoord 1/5, Stadsgehoorzaal, Lei-
Sinds 1997 is Viktor Liberman
chefdirigent van het Noord Ne
derlands Orkest. Liberman
(1931), geboren in Leningrad, is
zes jaar als Sjostakovitsj zijn 5e
symfonie schrijft.Liberman en
Sjostakovitsj (1906-1975) zijn in
de zelfde stad geboren, met
dien verstande dat in 1906 Le
ningrad nog St Petersburg heet
te. Bovendien hebben beiden
op hetzelfde conservatorium
gestudeerd. Kortom hun ach
tergrond kent gemeenschappe
lijke banden. Liberman lijkt dan
ook de aangewezen persoon
om Sjostakovitsj te dirigeren in
clusief te doorgronden. Hij doet
~dat met het NNO dat hij volle
dig achter zich krijgt in een
'Beethoveniaanse strijd tégen
het noodlot'. De Sovjet-ideolo
gen zagen in deze symfonie ook
een overwinning op het nood
lot, maar Liberman en de zij
nen tonen eerder macabere
wanhoop. Met een felle staal
harde klank van de strijkers zet
Liberman de toon. De levens
grote contrasten zijn soms gru
welijk. Een dalende melodische
figuur wringt zich door het mo
derato heen in steeds wisselen
de formaties.
Opvallend sterk zijn de grote
en kleine blazers. In versneld
tempo werpen steeds meer in
strumenten zich in de strijd, die
uitloopt op een brallerige fanfa
re. Het is alsof het orkest zélf
wordt overrompeld door deze
muziek. Liberman dirigeert
straight, maakt korte metten
met felle uithalen naar de sectie
die moet inzetten: samengebal
de energie. Het largo is vervuld
van een oneindige triestheid.
De eerste violen stuwen vanuit
de diepte omhoog. Een tere
fluit omringd door een zilveren
harp met eigen melodie lijkt het
antwoord uit De Hoge. Alle in
strumenten werken naar een
catastrofe, een uitschreeuwen
van wanhoop, beeldend ver
tolkt door heftige tremolo's, sla
gen op de xylofoon en klette
rend slagwerk. Het laatste
woord is aan de harp die me
lancholisch het derde thema
nog even laat oplichten.
Het celloconcert in b van
Dvorak staat qua compositie in
de schaduw van Sjostakovitsj,
goede reden om daar dan ook
mee te beginnen. I larro Ruijse
naers bijt zich na een uitvoerige
orkestinleiding in zijn leeuwen
deel, een veelzijdige en con
trastrijke cellopartij. De forse
heftige celloklank past wonder
wel bij de orkestklank. Zij vor
men een organische eenheid.
Ruijsenaers speelt niettegen
staande een zekere afstandelijk
heid met een intense diepgang.
Prachtig ook hier weer is het
grote koper. Een hartstochtelijk
fortissimo coda volgt op het
weemoedige lied van Dvoraks
grote liefde van weleer, de zan
geres Josefina Kaunitzovd: 'Laat
mij alleen.'
Het Noord Nederlands Orkest
heeft zich van een dwingend
indrukwekkende kant laten ho
ren.
theater
recensie sabine van den berg
Voorstelling: 'Na de repetitie' van Ingmar
Bergman door Toneelgroep De Appel
Vertaling: Karst Woudstra. Regie: Aram
Adriaanse. Gezien: 1/5, schouwburg, Lei-
LJ\
jeugdtheater
recensie paulien koopmans
Voorstelling: 'Koning Arthur' door Frank
Groothof. Orkest: The Camelot players
Tekst: Imme Dros' Muziek: Henry Purcell.
Gezien: 28/4, Leidse Schouwburg, Lei-
noordwuk Beeldend kunstenaars in de Duin- en Bollenstreek opende afgelopen weekeinde de deuren
van hun ateliers voor het publiek. Ruim twintig kunstenaars gaven belangstellenden uitleg over hun
werk. De kunstuitleen Bollenstreek had een fietsroute uitgezet die behalve langs de ateliers ook langs de
in bloei staande bollenvelden voerde. foto dick hocewoninc
toneel
recensie susanne lammers
Voorstelling Antigone van Sophocles
door Toneelgroep Imperium Regie Cees
van Damme Gezien: 2/5, Imperium The
ater, Leiden Nog te zien aldaar 6. 7, 8,
13.14 en 15/5
De speelvloer is bestrooid met
wit zand, zoals je gebruikt voor
kanariekooitjes. De lucht die
daar vanaf komt is weeïg zoet.
Imperium speelt 'Antigone', het
stuk waarin niet de doden be
graven worden, maar de leven
den. De vormgeving is bijzon
der. De in ivoorwitte kleren ge
hulde spelers, met een opstan
dig oranje-rood accent van de
jurk van Antigone, vormen
fraaie, zij het wat statische ta
bleaux. Het becommentari
ërende koor mag ook zingen en
vaak wordt de handeling bege
leid door een instrumentaal en
semble. De muziek sluit alleen
niet altijd goed op de handeling
aan. Een hymne aan Bacéhus
klinkt iets te kerks, en het uitlui
dende muziekje is ineens erg
swingend en past totaal niet bij
de begrafenissfeer waar het he
le stuk zwanger van gaat.
Hoofdpersoon is koning Cre-
on van Thebe. Hij besluit dat de
aanstichter van een burgeroor
log niet begraven, maar door de
honden en de gieren ver
scheurd moet worden. Zo doen
we dat met machtswellustige
opstandelingen, wil hij heel
Thebe laten weten. Maar Antig
one, zuster van de opstande
ling, vindt dat schandalig. Het
druist in tegen de oude wetten
van de goden èn tegeii de me
demenselijkheid. Dus begraaft
ze haar broer, wetend dat dat
haar het leven zal kosten. Haar
verloofde, Haemon. zoon van
Creon, pleit voor haar bij zijn
vader, maar die houdt vast aan
zijn besluit. Waar zou zijn gezag
anders blijven? Maar Haemon
volgt Antigone in de dood en de
rigide vader blijft eenzaam ach
ter.
Antigone' kan een subtiel
meerlagig stuk zijn. maar bij
Imperium blijft het nogal vlak.
Het tragische einde heeft de he
le voorstelling doortrokken en
niemand heelt dat van zich af
kunnen zetten. Alles is noodlot
en onheil. Antigone, een jong
meisje dat binnenkort gaat
trouwen met een echte prins,
horen we vooral zeggen dat
haar leven een mislukking is.
Nergens een sprankje optimis
me, iedereen gaat er al bij voor
baat van uit. dat Creon alleen
maar een harteloze despoot is.
Met die man valt niet te praten
en iedere poging hem tot beter
inzicht te brengen zal falen.
Dus pleegt Ineke de Vos als An
tigone haar verzetsdaad mat en
zonder hoop dat er misschien
toch nog genade is. Het koor
roept in de woestijn, de ziener
voorziet tevergeefs, alleen de
zoon (een mooie rol van los de
Voogd) probeert serieus zijn va
der te overtuigen.
Vooral de Creon van Johan
van Amerom lijdt onder die
aanpak. Hij mag maar een kant
laten zien. dus blijft hij eendi
mensionaal. Het gevolg van die
eenzijdige benadering is dat het
stuk lijkt op een troosteloze
vlakte, waar mensen teneerge-
slagen wachten op hun nood
lottige einde. De diamant heeft
maar één facet gekregen, en
dan schittert hij niet.
Op de helm van koning Arthur
staat een wc-borstel. Hij draagt
een leren harnas en een korte
spijkerbroek. Zijn zwaard Exca-
libur sleept hij mee over de
vloer. Hij stottert en kan geen
jonkvrouw krijgen. Ondanks
deze tekortkomingen is Arthur
als vorst leuk en overtuigend.
De jeugdopera 'Koning Ar
thur' van Frank Groothof gaat
over macht en bedrog. Als de
jonge Arthur het zwaard Excali-
bur uit een steen trekt, wordt
hij koning van Engeland. De to
venaar Merlijn heeft hem be
halve Ieren rekenen en schrij
ven ook keurige normen en
waarden bijgebracht. Daarom
vecht hij samen met de ridders
van de Ronde Tafel voor vrede
Raadseltje
voor mannen
den haag gpd
Boekhandelaren in heel Ne
derland moeten deze week
vreemd hebben opgekeken,
toen ze hun bestelling van
het boek 'Wat mannen over
vrouwen weten' van de uit
geverij ontvingen. Het boek
belooft 'het definitieve ant
woord te geven' op de best
seller 'Mannen komen van
Mars, vrouwen van Venus'
van de Amerikaanse relatie
goeroe John Gray en alles te
onthullen 'wat mannen over
vrouwen weten'.
Maar toen het 96 pagina's
tellende boek deze week bij
de boekwinkels arriveerde
bleken alle exemplaren uit
sluitend blanco bladzijden te
bevatten, alsof per ongeluk
de zogeheten 'dummy's' zijn
afgeleverd. „Dat is de clou",
zegt desgevraagd een woord
voerster van uitgeverij No
vella. „Het is gewoon een
geintje. Een grapje tussen
door is nodig. Net zoiets als
'De leukste moppen uit
Duitsland' en dan ook alleen
lege bladzijden."
en gerechtigheid. Terwijl de
vechüustige edelen doorgaan
met hun strijd besluit Arthur op
zoek te gaan naar de heilige
graal die hem misschien kan
helpen.
Al jaren breekt Frank Groot
hof met succes het operareper
toire open voor kinderen. En
ook nu is hij weer een meester
lijk verteller en een veelzijdige
speler. In een wonderbaarlijk
decor dat is geïnspireerd op
werk van Jeroen Bosch verster
ken de teksten van Imme Dros
en de muziek van Purcell el
kaar. De muziek wordt live ge
speeld door vijf uitstekende
muzikanten. De teksten zijn
eenvoudig, humoristisch en be
noemen in drie raadsels de be
langrijke drijfveren van het le
ven: haat, verdriet en verlan
gen.
Groothof tovert in het stuk
een historische sfeer tevoor
schijn waarin verleden eh he
den zijn vermengd. Dat wekt
een grappige vervreemding op.
„Een echte acteur bereikt altijd
zijn publiek. Over de lijken van
zijn rol, van zijn tegenspelers,
van zijn regisseur en zelfs van
het decor als dat moet, hij ont
roert, verontrust, leeft. Mijn ou
de leraar kende maar twee
soorten acteurs: de ene soort
moet het toneel op, de andere
soort moet eraf."
Een van de indrukwekkende
citaten uit Ingmar Bergmans
'Na de repetitie' (1984). In dit
stuk laat hij de personages, al
len acteurs, zijn ideeën over
theatermaken spuien: „Er is
sprake van een toneelvoorstel
ling zodra deze drie elementen
voorhanden zijn: het woord, de
acteur, de toeschouwer. Dat is
alles wat er nodig is, dat is alles
wat er nodig is wil het wonder
zich kunnen voltrekken." Beide
tekstdelen komen uit de mond
van regisseur Henrik Vogler ge
speeld door Eric Schneider.
De rol van Vogler lijkt op het
leven van Bergman. Veel auto
biografische trekjes vind je te
rug. Eerstgenoemde is even
eens regisseur en verzot op
Strindberg. In 'Na de repetitie'
stelt het podium een verlaten
toneel voor. Schneider ligt te
slapen als Anna, de dochter van
zijn vroegere minnares ten to
nele verschijnt. Hij regisseert
haar in Strindbergs 'Een
Droomspel'.Tussen hen ont
spint zich een dialoog. Maar in
de pauzes tussen hun lappen
tekst trekt Anna zich terug om
ruimte te maken voor haar
overleden moeder Rake
afgetakelde actrice. Zij
kwetsbaar en levensecht
gezet door Marjon Brand
Dochter Anna daarettiDEi
gespeeld door Carline Bi etit
is gemaniëreerd, gemaals rlA
heid: dus vrolijk kijken,
genheid: een beetje in
gedoken. Teveel lof als
denken dat ze speelt in
mans geest; hij verafsc ott
method acting'. In het
breide programma woifcun
geciteerd: „Het publiek aai
derdeel van het ritueel eifiel'
zich er elke seconde van
zijn dat het theater geen
lijkheid is." Nee, maar Bi J
is ijskoud en speelt op tec
Niet instinctief. En da
zaal. Deze opvoering
veelzeggende tekst, uitg
door drie afzonderlijke m ,HE)
Het is geen eenheid. Er ir~
erotiek, geen ondeii thi
spanning op het tonee
blijft bestudeerd. Het
leven. Anna Is een wez en
meisje dat een beetje oi
toneel dartelt, maar vooi lof(
teert door het teveel aan
en het schrijnend gebri icj;
spel: aan echt samensp BSt,
Schneider.
Hij is natuurlijk een toi
gant maar dreef gistei
vooral op routine. Hij
verkouden. Overmacht,
hij liet zelf ook niets opz |gt
rends zien. Het decor, v ,0f(
Bergman van ondergesch
lang, bestond uit een
kringloopwinkel en een
plastic tassen. Onooglijl
als de armoedige kostun
Een samengeraapt
Geen toonbare eenheid
publiek bereikte. Deze vo
ling is een kaal kunstje,
en levenloos. Voorgel
tekst.
Oliver Reed (1933-1999)
De zondag overleden Oliver
Reed is op een hem kenmer
kende plaats overleden: een ca
fé op Malta. Hij werd in de ja
ren zestig beschouwd als een
van de meestbelovende Britse
filmacteurs. Maar zijn carrière
werd ondermijnd door zijn ver
slaafdheid aan sterke drank. Hij
kwam daardoor in de jaren
tachtig en negentig niet meer in
aanmerking voor belangrijke
rollen.
Reed was eën neef van regis
seur Sir Carol Reed. die naam
maakte met films als 'The Fal
len Idol'(1948) en 'The Third
Man' (1949). In zijn film Oliver!
(1968), naar het boek Oliver
Twist van Charles Dickens,
speelde neef Oliver een van de
hoofdrollen.
Op 13 februari 1938 geboren in
de Londense wijk Wimbledon
liep Oliver Reed op zeventienja
rige leeftijd van huis weg. Hij
verliet zijn school en hield zich
in leven met baantjes als uit-
5rt
Oliver Reed. foto ap
smijter in een stripteaseclub,
taxichauffeur en bokser op de
kermis. Nadat hij zijn dienst
plicht bij de geneeskundige
troepen had vervuld, werkte hij
als filmfigurant en kreeg hij een
rol in de BBC-televisieserie 'The
Golden Spur'
Zijn eerste hoofdrol speel ie
Reed in 1961 in de griezel ai
The Curse of the Werewo ;uc
Daarna speelde hij onder
in 'Women in Love' (1969 lit:
Ken Russell, naar de rorru Co
D.H. Lawrence. De scène lit
in Reed als lompe zoon vs va
mijneigenaar naakt worst in
met Alan Bates, deed veel
opwaaien. In 'The Devils'
(1971) was Reed een sensèec
priester in het zeventiend le
eeuwse Frankrijk en in 'Ti s.
my' (1975), naar de rockq I
van de popgroep The Whi
hij de nozem in het vakan ei
kamp die de stiefvader va 1*
Tommy werd
Een hem karakteristieke r 'c
Reed in 'The Jokers' 1966
waarin hij een man uit de
re kringen speelde, die m<
broer iedereen in de mali)10
nam en ondertussen de p
te misdaad uitvoerde.
