Kritiek op inenten kinderen
Gezondheid
De dokter als medicijn
Onderzoek voedselallergie
MAANDAG 3 MEI 1999
iG 30
REDACTIE. MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 02l
„Wat is er technisch toch veel mogelijk in het ziekenhuis", zegt
meneer van Duin met ontzag. „Mijn broer is afgelopen weekend
overleden, hij leed al een aantal jaren aan longemfyseem. De huis
arts gaf er geen cent meer voor. Uitgerekte longen. Huib had veel
gerookt, en bovendien altijd in slecht geventileerde ruimten ge
werkt. Hij werkte al sinds zijn veertiende. Er was veel stof in de
werkplaats. Bankwerker was hij. Altijd goed geluimd, maar hij
heeft zijn pensioen niet gehaald. Was al met 58 jaar in de WAO.
Gelukkig kon hij zich goed schikken. Dus genoot hij samen met
zijn vrouw van de uurtjes die hij had."
„Toen het steeds moeilijker ging, schreef de longarts hem puffers
voor, en later had hij ook zuurstof. Hij kon niet meer zonder, ook
's nachts sliep hij er mee. Het maakte het weer draaglijk, zonder
lucht voel je je opgesloten in je eigen lijf. Maar toen kreeg hij vocht
in zijn benen. Die werden steeds dikker. Plaspillen hielpen niet
goed meer. Dus werd hij weer opgenomen in het ziekenhuis, een
laatste poging om te kijken wat ze voor hem konden doen. Toen
de dokters vorige week weer bifzijn bed stonden, zei hij plotseling:
U staat nu al die keren over mij te praten met elkaar, wanneer
praat u nou eindelijk eens met mij?"
„Het werd even stil, die dokters waren er kennelijk even verlegen
van. Toen een dokter het woord tot hem richtte, werd al snel dui
delijk dat ze zelf kennelijk oók niet meer wisten wat ze voor hem
moesten doen. Uit behandeld heette hel. Hij ging naar huis en
heeft nog een goed weekend gehad. Achteraf ben ik blij dat hij in
zijn eigen bed is overleden."
Terwijl meneer van Duin dit allemaal vertelt, realiseer ik me dat ik
tegenwoordig patiënten dikwijls zo hoor praten over de techniek
van het ziekenhuis en de onmacht van de behandelende artsen.
Vooral in situaties waar ziekte het lichaam insluipt, staat de be
handelende medicus voor een moeilijke opgave: steunen en bege
leiden, waar niet meer te genezen valt. Voor een goede begeleiding
is een vaste arts nodig, die als het ware de spil is waar alle onder
zoeken en verwijzingen om draaien. Die dokter is de poortwachter
in het ziekenhuis, zoals de huisarts de poortwachter buiten het
ziekenhuis is.
Zo'n vaste arts zou er voor kunnen zorgen dat de patiënt niet ver
dwaalt in de techniek, geen nodeloze onderzoeken ondergaat, een
goede uitleg krijgt als er een uitslag van een onderzoek binnen
komt, en dat de patiënt zelf kan aangeven welke behandelingen hij
of zij nog wil ondergaan als er geen genezing meer mogelijk is. Dat
vergt investering in de communicatie tussen arts en patiënt.
I loewel het de patiënt zeer ten goede komt als de dokter daarin in
vesteert, wordt er niet altijd toe besloten. Geen tijd is een veel ge
hoord excuus. Toch kan iedereen diep in het hart beseffen dat een
zorgvuldig plan, dat goed doorgepraat wordt, veel onnodige on
derzoeken, en dus geld, zal besparen. Natuurlijk hangt veel af van
de persoon van de dokter. En van de mensen die hem of haar om
ringen met administratieve of andere ondersteuning.
Op een polikliniek oncologie bij voorbeeld, waar kankerpatiënten
voor hun behandeling komen, verlangen patiënten intens naar
één aanspreekpunt. Steeds weer opnieuw je verhaal moeten ver
tellen, is voor de meesten een bijna niet op te brengen opgave. Het
vertrouwde gezicht van de dokter en de vanzelfsprekende weten
schap dat je na de vorige keer verder kunt gaan met je verhaal,
dragen bij aan het slagen van de behandeling, We noemen het wel:
de dokter als medicijn.
Van doktersassistente of secretaresse vergt het dat zij er bij het ma
ken van de volgende afspraak rekening mee houden dat het voor
de patiënt in kwestie belangrijk is dezelfde dokter terug te zien. Is
dat niet mogelijk, bijvoorbeeld in een opleidingsziekenhuis, dan
moet de patiënt daarin gekend worden, en er op voorbereid zijn
dat hij de volgende keer een ander zal ziem Dat voorkomt teleur
stellingen.
Dat het werkelijk zo in elkaar zit, hoor ik van Margriet, die ik op
zoek, nadat ze een borst heeft moe
ten laten opereren. Margriet, nu ge
pensioneerd, heeft jarenlang als ver
pleegkundige gewerkt op de afdeling
waarop ze nu is opgenomen. Ze zegt:
„Pas nu ik patiënt ben, merk ik hoe je
het op prijs stelt als iemand eens
even op de rand van het bed komt
zitten om te vragen hoe het met je
gaat. Gek hè, ik had niet gedacht dat
ik daar gevoelig voor zou zijn. Tech
nisch is alles perfect, maai de per
soonlijke noot ontbreekt. Ik had me
voorgenomen flink te zijn, maar het
valt bitter tegen. Ik hunkerde naar
een vriendelijk woord. Fijn dat je tijd
hebt gevonden me op te zoeken."
vim vonk in het voedsel. Normaal gespro
ken reageert het immuunsys
teem daar niet op, maar bij
mensen met een allergie ge
beurt dat wel, meestal binnen
een half uur. Veel voorkomende
reacties zijn zwelling van de lip
pen, moeilijk slikken, hoesten,
benauwdheid, buikpijn en
huiduitslag. Bij een zeer ernsti
ge allergie kan de bloeddruk
acuut dalen, waardoor mensen
in een shock terecht komen en
er direct levensgevaar is. Pen-
ninks: „Elk jaar overlijden er in
Europa enkele mensen aan
zo'n shock."
TNO en het Universitair Me
disch Centrum Utrecht gaan
ook allergiepatiënten testen op
de zogenoemde drempelwaar
de. Penninks: „We wilien Weten
welke hoeveelheid van een al-
lergeen in hel lichaam aanlei
ding geeft tot allergische reac
ties. Voor patiënten, maar ook
weer voor voedingsfabrikanten
is dat belangrijke informatie."
Vooralsnog beperkt het onder
zoek bij het UMCU zich tot
mensen die allergisch zijn voor
pinda's, ei-eiwitten en hazelno
ten. „De testen zijn niet zonder
risico, want mensen die mee
werken krijgen voedsel toege
diend waarop ze allergisch rea
geren. Bij de hoge risicogroe
pen zijn de intensive care en de
longarts paraat."
TNO Voeding gaat een driejarig
onderzoek doen naar voedsel
allergie. Dat gebeurt in samen
werking met hel Universitair
Medisch Centrum Utrecht. In
Nederland heeft ongeveer twee
procent van de bevolking last
van deze allergie. Doel van het
onderzoek is om de klachten
van mensen met een voedselal
lergie te verminderen. Daar zijn
niet alleen de patiënten bij ge
baat, maar ook de voedselindu
strie die graag producten wil
maken zonder stoffen die lei
den tot allergische reacties. Ook
artsen hechten groot belang
aan meer informatie voor een
goed advies aan patiënten.
De enige remedie voor mensen
met een voedselallergie is nog
steeds voedingsmiddelen te
vermijden waarvoor ze aller
gisch zijn. De belangrijkste ver
oorzakers (allergenen) zijnpin-
da's, sojabonen, boomnoten,
granen, zaden, vis, melk,
schaaldieren en ei-eiwitten.
Het mijden van deze producten'
is geen gemakkelijke opgave,
zegt dr. A. Penninks van TNO
Voeding. „Vaak is niet te ach
terhalen of een product werke
lijk 'veilig' is.
Voedselallergie wordt niet ver
oorzaakt door het voedings
middel zelf, maar door eiwitten
Vereniging Kritisch Prikken en overheid lijnrecht tegenover elkaar
pauline weseman
Het inenten van kinderen tegen verschil
lende ziekten, zoals difterie, kinkhoest, te
tanus, polio, bof, mazelen en rode hond, is
niet overal in Nederland vanzelfsprekend.
Antroposofen en sommige gelovigen laten
hun kinderen niet inenten. Ook natuurge
neeskundigen, verenigd in de Nederlandse
Vereniging Kritisch Prikken (NVKP), maken
bezwaren. Het vaccineren zou allerlei
stoornissen en allergieën veroorzaken, stelt
de NVKP. „Er wordt te weinig en te eenzij
dig voorgelicht", zegt woordvoerster Betti-
na Frölich.
Frölich heeft een holistische praktijk in
Nieuwegein. Ze krijgt dagelijks mensen
over de vloer met inentingsklachten.
„Sinds er standaard wordt ingeënt, zie ik
een stijgende curve van kinderen met con
centratie- en aandachtstoornissen (ADD),
hyperactiviteit (ADHD), MBD en autisme.
Hoewel inenten niet de enige oorzaak zal
zijn van die klachten, vind ik het wel heel
toevallig dat deze zièkten zo zijn toegeno
men. Al zou het maar voor één procent
waar zijn, ik zou er niet voor kiezen."
Bettina heeft de bijwerkingen van inenten
bij haar drie kinderen aan den lijve onder
vonden. Haar oudste zoon (11) is als enige
van haar drie kinderen ingeënt. „Na de eer
ste prikjes viel me op dat hij niet meer bij
kwam van ziekten. Letterlijk niet meer. Hij
schreeuwde vanaf die tijd in totaal 18 uur
per dag en kreeg astma. Na drie en een half
jaar klopte ik uit pure wanhoop aan bij een
Duitse homeopaal die een lezing hield over
de gevaren van inenten. Reguliere artsen
hadden mijn zoon net opgegeven. Hij is in
middels helemaal hersteld. Mijn andere
kinderen zijn kerngezond." Frölich stoort
zich eraan dat de samenleving inenten als
iets volkomen vanzelfsprekends ziet. .Je
bent gewoon een slechte moeder als je je
kind niet laat vaccineren."
De NVKP rs vijf jaar geleden opgericht om
te waarschuwen voor de gevaren van inen
ten. Volgens de NVKP is de lijst met bijwer
kingen van inenten lang en ernstig (van
ontstekingen tot en met de dood), werken
vaccinaties zo goed als niet, en worden kin
deren veel te jong ingeënt, op een leeftijd
dat het afweersysteem nog niet volgroeid
is. Volgens de vereniging krijgen mensen te
weinig en te eenzijdige voorlichting. „Ou
ders krijgen alleen de voordelen te horen,"
zegt Peter Guinée, klassiek homeopaat en
medeoprichter van de NVKP, „Velen weten
niet eens dat inenten niet verplicht is. Wij
zijn als vereniging niet voor of tegen inen
ten, maar we willen wijzen op de keuzemo
gelijkheden. Dan pas kun je een goede keu
ze maken. Elke prik is een gemiste kans."
Volgens kinderarts H.C. Rümke, hoofd af
deling klinisch onderzoek bij het laborato
rium voor Veldonderzoek Vaccins bij het
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Mi
lieu (RIVM), is het verband tussen allergie-
en en vaccineren echter nog nooit aange
toond. In Denemarken is volgens de arts
onderzoek gedaan naar eventuele bijwer
kingen. „Dat was in een periode dat de vac
cinatieleeftijd van kinderen vervroegd werd
van zes maanden naar één maand. Als er
een link zou bestaan tussen vaccinaties en
ziekten van het zenuwstelstel, zoals epilep
sie en ontwikkelingsachterstand, zouden
ziekten ontstaan na inentingen dus naar
voren moeten schuiven. Dat was niet het
geval. Koortsstuipen schoven wel mee naar
voren. Die houden dus direct verband met
inenten."
„Koorts op zichzelf is overigens niet ge
vaarlijk. Pas als een kind ook apathisch is
en er slecht uitziet, is er reden voor be
zorgdheid. Maar dat komt zelden voor. Het
zou kunnen dat inentingen onderliggende
ziekten eerder oproepen, maar die ziekten
waren er toch vroeg of laat uitgekomen. Bij
een infectie of griep of zo."
Rümke vindt de bedenkingen van de NVKP
niet op feiten berusten. „Het is wel heel
makkelijk om vaccinaties de schuld te ge
ven. Ik heb ook geen verklaring voor de
toename van allergieën vanaf 1970. Vacci
naties kunnen daarin een rol spelen. Maar
in de afgelopen jaren zijn er ook meer au
to's gekomen bijvoorbeeld. Waarom kan
dat geen oorzaak zijn? Er worden alleen ge-
lijkopgaande trends vastgesteld, waarbij de
oorzakelijke samenhang niet is bewezen."
„Goede gezondheid", meent NVKP-man
Guinée, „is nog steeds de beste bescher
ming tegen ziekte. Vaccineren werkt ziekte
in de hand." Hij vermoedt dat het pokken-
en DKT-vaccin een stijging in het aantal
poliogevallen heeft veroorzaakt. De polio
epidemie in 1956 ontstond volgens hem
vlak nadat DKT-vaccinatie werd ingevoerd.
Ook NVKP-lid en verpleegkundige Irma
Janssen meent dat inenten nauwelijks ga
ranties biedt. Janssen werkte jaren op het
consultatiebureau als wijkverpleegkundige.
Ze ontdekte dat ziektes als rodehond en
kinkhoest ondanks inenten toch voorko
men. Volgens Janssen en Frölich zijn inen
tingen helemaal niet nodig. Janssen: „Dif
terie bijvoorbeeld komt niet meer voor.
Ook de complicaties van difterie, mazelen
en tetanus zijn teruggelopen door verbete
ring van hygiëne, voeding en huisvesting.
Tetanus is wél een ernstige ziekte, maar als
je valt kun je ter plekke een prik krijgen van
een arts. De bof is onschuldig, complicaties
De Vereniging Kritisch Prikken verzet zich tegen het automatisch vaccineren: Je bent ge
woon een slechte moeder als je je kind niet inent." foto gpd marco hofste
zijn zeldzaam. Mensen worden mede door
vaccinaties zwakker. Stel dat vaccineren
vandaag wordt afgeschaft, dan hebben we
drie tot vier generaties nodig om er boven
op te komen."
„Vaccins verzwakken het lichaam niet",
reageert Rümke. „Integendeel. Met een
vaccin voor een bepaalde ziekte geef je het
lichaam dezelfde immuniteit als het li
chaam na ziekte krijgt. Die immuniteit
werkt in principe levenslang. Zelfs al zou
vaccineren schade veroorzaken, dan nog is
er door vaccinaties veel gewonnen. En het
poliovaccin is tussen 1957 en 1960, dus na
de epidemie in 1956, ingevoerd."
Frölich beweert dat Pasteur, de ontdekker
van de vaccins, zijn onderzoek indertijd
heeft vervalst. „Zijn tweede onderzoek
wees namelijk uit dat vaccineren niet
werkt. Maar er was inmiddels zoveel geld
met het onderzoek gemoeid, dat zijn bevin
ding in de doofpot moest. Ik wil dat ouders
dit weten. Ook nu wordt voor de introduc
tie van een vaccin te weinig onderzoek ge
daan naar de bijwerkingen. Volgens Jans
sen registreert het RIVM de bijwerkingen
nauwelijks: „Ik weet het, ik heb zelf inge
ënt."
Volgens Rümke echter zijn er na Pasteur
nog vele onderzoekers geweest die zijn on
derzoeken hebben bevestigd. Bovendien
moeten fabrikanten aannemelijk maken
dat het werkt. Ook worden de bijwerkingen
nauwkeurig bijgehouden. De meldingen
van ouders naar aanleiding van inentingen
bij het RIVM zijn inzo'n tien jaar tijd geste
gen van 100 naar 1200 per jaar. „Dat klinkt
dramatisch," zegt Rümke, „maar dat komt
omdat er beter wordt voorgelicht."
De vereniging zet ook grote vraagtekens bij
de jonge leeftijd waarop kinderen worden
gevaccineerd. Dat de DKTP-prik per 1 ja
nuari is vervroegd van drie naar twee
maanden, stuit de NVKP helemaal tegen de
borst. Janssen: „Bij drie maanden is het af
weersysteem nog in volle ontwikkeling.
Door vijf verschillende ziektestoffen in te
spuiten, wordt het immuunsysteem over
belast. Het belangrijkste immuunsysteem
in het menselijke lichaam is pas na vier jaar
volledig ontwikkeld. Elk vaccin bevat ook
nog eens conserveringsmiddelen en toe
voegingen die onder andere allergieën kun
nen veroorzaken. In Japan enten ze daar
om pas met twee jaar."
Volgens Rümke echter is de leeftijd in Ja
pan inmiddels vervroegd. „Kinderen zijn
op die leeftijd niet te jong voor inenten. Het
is wel een kwetsbare periode, maar ze kun
nen het aan. Al vanaf de twaalfde week van
de zwangerschap ontwikkelt zich het im
muunsysteem. In het eerste jaar na de ge
boorte worden kinderen zelfs nog be
schermd door de antistoffen die ze van hun
moeder kregen. We enten zo vroeg in, om
dat we de ziekten vóór willen zijn. Unicef
en de Wereldgezondheidsraad enten zelfs
vanaf zes weken." De toevoegingen zijn
volgens Rümke niet schadelijk. „Anders
zouden we de vaccins toch niet gebruiken?!
De vereniging heeft ook bezwaren tegen
het aanbieden van verschillende vaccins te
gelijk. Janssen: „Elk kind is anders. Een
kind met stuipepilepsie dat tegen de kink
hoest wordt ingeënt krijgt de meeste bij
werkingen."
„Natuurlijk is elk mens verschillend", zegt
Rümke op zijn beurt, „maar we gaan uit
van een gemiddelde respons. Bij sommige
vaccinaties is het nog onduidelijk hoe ze
werken. Bij polio, tetanus en difterie weten
we hoe het beschermingsmechanisme is,
maar kinkhoest is voor ons een onduidelij
ke bacterie. Vast staat dat het vaccin het de
bacterie erg moeilijk maakt en dat dé ziekte
minder heftig verloopt dan zonder vaccin."
Hij geeft een voorbeeld. Naar aanleiding
van waarschuwingen tegen het kinkhoest-
vaccin, daalde het aantal inentingen in En
geland twintig jaar geleden van 79 naar 31
procent. Gevolg was een kinkhoestepide-
mie met tienduizenden patiënten, waarbij
tientallen kinderen overleden. Rümke:
„Een epidemie leert hoe ernstig een ziekte
is. Nu ent 95 procent van de Engelsen zich
in tegen kinkhoest."
Over de cocktails zegt Rümke:Als die niet
worden gegeven, moeten we meer prikken
en wordt de kans op fouten groter. Het be
tekent sowieso dat je in geval van de DKTP-
prik vier keer moet prikken. En dat dan
maal twee. Ouders willen dat niet, de ge
zondheidszorg ook niet. Dan haken veel
ouders af."
Guinée vindt dat een onafhankelijke instel
ling de vaccinaties zou moeten onderzoe
ken. Nu wordt dat gedaan door de maker,
het RIVM, zelf. Rümke kan zich voorstellen
dat NVKP denkt dat er belangenverstrenge
ling in het spel is, omdat zowel de onder
zoekers als de makers onder hetzelfde dak
zitten. Maar volgens Rümke is er een
'structurele, functionele scheiding' tussen
die twee groepen.
Rümke: „Er zit een hele dikke muur tussen
ons in en dat willen we zo houden. Dat is
een werkafspraak. Er is nog nooit gesoebat.
We hebben één keer per kwartaal overleg.
We zijn overigens een overheidsinstelling.
Dat betekent dat wij niets verdienen aan
meer of minder vaccins. De enige aandeel
houder is de belastingbetaler."
Er moet Rümke nog iets van het hart: „Wat
de NVKP zegt krenkt mij. Voor ons is het
voorkomen van ziekte, leed en medische
zorg van primair belang. De kosten komen
pas op de tweede plaats. Het stoort mij nog
het meest dat de vereniging de ernst van de
ziekten niet serieus nemen."
-DEt
IS-Jo
>t the
[ennis
Ro
lies ki
linder
Tie na
meril
e. De
l^meuïj
Goed oud worden
Het door TNO ontwikkelde voorlichtings- en bewegingsj
gramma Goed Oud Worden slaat aan. Steeds meer inensi
ven de 65 jaar nemen er aan deel. Inmiddels zijn er ruim
voorlichters en 90 bewegingsdocenten actief. De cursus
uit zes keer een uur voorlichting over onder meer voedinj
een uur bewegeri. Goed Oud Worden blijkt gunstig te wei
op overgewicht, bloeddruk en suikergehalte van het bloet
cursus wordt meestal georganiseerd door plaatselijke oui
zorg- of gezondheidsorganisaties. Hij is het meest geschil
mensen die weinig lichamelijk actief zijn en simpele oefei
willen leren die men ook thuis kan doen.
Scholing Alzheimer
Huisartsen weten doorgaans weinig over de ziekte van AL
mer en de gevolgen hiervan voor de patiënt en zijn omget jjp
Dat blijkt uit een onderzoek van Ros Reubsaet onder ruim arA
mensen met een Alzheimer-patiënt in hun naaste omgevi rr
Een derde van de betrokken huisartsen kon niet de zorg e
begeleiding bieden die werd verwacht. En dat terwijl de h
vaak de eerst aangesproken persoon is bij het vermoeden
dementie. Met dementie kun je niet, zoveel, luidde het ver
van veel betrokken artsen. Ze gaven toe dat hun opleiding
al is gericht op behandeling en genezing. Het begeleiden
dementerenden en hun naasten vraagt echter een heel
benadering. Daarom heeft de Alzheimerstichting een nasi
lingscursus ontwikkeld voor huisartsen op dit gebied. De
gaat halverwege dit jaar beginnen. Meer informatie Alzhei
stichting, tel 030-6596285.
De dag van het geheugen
Hoe werkt het geheugen? Hoe betrouwbaar is het? Kun je
trainen? Testen? Programmeren? Wat zijn eigenlijk false n
ries? Kun je herinneringen verdringen? En waarom zijn joi
kinderen beter in het spelletje Memory? Deze en vele andi
vragen komen aan de orde op de publieksmanifestatie 'Ze
werkt je geheugen?' op zaterdag 8 mei in Amsterdam. De
een initiatief van de afdelingpsychologie van de Universitf
Amsterdam. Er zijn doorlopend lezingen en demonstratiei
Voor de kinderen is er een speciaal programma. Op hel te
buiten het faculteitsgebouw worden muziek, theater en c;
opgevoerd in het teken van het geheugen. De toegang is g
Adres: Roetersstraat 15, van 11.00 tot 17.00 uur.
uwd.
lollyo
rigelï
lie di
hforrr
'Jramn
mart
o vad
pelpi
Alles over astma
'Alles over astma* is een. vraagbaak v<
over deze aandoening: jongeren, volwassenen en ouders van kindi vel ijl
met astma. Een heldere en deskundige uitleg wordt gegeven overi
letwe
,ctua
onne
-deli
en ui
an W
vond
how
en. f
inge
/lediï
e me
He
)ocu
:heei
\mer
trege
verpen als medicijnen, wonen, werken sporten en opvoeding. Het ven
geschreven door Erik van Stokkom, is makkelijk leesbaar en staat ind r
met handige tips. Van Stokkom, journalist en sociaal psycholoog
specialiseerd in astma en schrijft sinds 1993 voor Contrastma, het
lichtingsmagazine van het Astma Fonds. Hij heeft zelf sinds zijn kyen v
tijd last van astma. Nach
Het boek is te verkrijgen via het Astma Fonds, tel 033-4341212. ten.
Einde
)e fa
Geen adempauze
Het Astma Fonds bestaat 40 jaar. De grootste patiëntenorg
satie in Nederland grijpt dit jubileum aan om de problema
van 1.6 miljoen mensen met astma, chronische bronchitis i
longemfyseem extra onder de aandacht van het publiek te
brengen. De collecte heeft plaats van 3 tot 11 mei.
Astma, chronische bronchitis en longemfyseem (cara) zijn
niet te genezen of te voorkomen. Sterker nog, het aantal pahn p
ten neemt toe. Het aantal kinderen met astma is in Europahpe
afgelopen tien jaar met de helft toegenomen. Er zijn veel thee a
rieën, maar een verklaring hiervoor is nog niet gevonden. 14 lar
derland is cara inmiddels doodsoorzaak nummer 3. Zo isamo
de oorzaak van twintig procent van het ziekteverzuim. Aanjen i
neesmiddelen wordt jaarlijks 425 miljoen gulden besteed. Deffe
ziektekosten per patiënt bedragen gemiddeld tussen de 10.1 ze
en 35.00 gulden per jaar. In verband met luchtwegklachtenid is
er een miljoen huisartsconsulten, 420:000 specialistenconshit
en 400.000 contacten met thuiszorgverpleegkundigen per jtiscl
Er worden 450.000 verpleegdagen in het ziekenhuis genotq
en 800.000 verpleegdagen in verpleeghuizen.
Vaccineren tegen pollen
Allergievaccinatie kan voorkomen dat een allergie vmn grJ/O
boompollen zich bij kinderen ontwikkelt tot astma. Dit woij0s
geconcludeerd uit de voorlopige resultaten van een onderzjos
onder 210 Europese kinderen van 7 tot 13 jaar die last hebbfc)(jSl
van hooikoorts. Naast de verminderde kans op astma, blijk
gevaccineerde kinderen minder last te hebben van hooikoi
symptomen en minder behoefte tc hebben aan medicatie
kinderen die niet zijn gevaccineerd. De behandeling blijkt
een belangrijke beschermende invloed te hebben op de onl
keling\.in andere allergieën bij kinderen met hooikoorts P jq
fessor dr. I.G.R. de Monchy, hoogleraar allergologie aan de
Rijksuniversiteit van Groningen, noemt de resultaten van d
onderzoek veelbelovend .Alhoewel de sriidie nog niet is al
rond, lijkt het wel duidelijk dat er nu mogelijkheden zijn on (t
een aantal kinderen met hooikoorts de ontwikkeling van as
te voorkomen." '/O
Z Z
KRU IS WOORD-M IN-EEN
Niet het gevraagde woord invullen, maar een
woord dat bestaat uit de letters van het ge
vraagde woord in dezelfde volgorde min 1 let
ter. (B.v. Omschrijving 'dierenverblijf'. Ant
woord zou zijn 'stal', maar ingevuld moet wor
den 'sta' of 'tal'. Welke van die twee het
wordt, moet blijken uit de kruisende woor
den.)
HORIZONTAAL: 1Plat stuk hout; 4. rijwiel;
7. klaar; 9. insect; 11. klimwerktuig; 12.
opening; 13. eerlijk; 15. nors; 16.
hoofddeksel; 18. middel; 19. knaagdier; 20.
boei; 22. zuigdop; 25. tocht; 27. kleur op de
wangen; 28. deel v.e. etmaal; 29. plezier;
31. scheepsvloer; 32.schakelbord; 34.
zwerver; 35. vloerlijst.
VERTICAAL: 1Gereed; 2. uitroep van afkeer;
3. lot zonder prijs; 4. kanaal; 5. Europeaan;
6. deel v.e. dier; 8. etagewoning; 10.
geestelijke; 12. gazon; 14. belemmering; 15.
muil; 17. boterton; 18. sluitmiddel; 20. met
ruiten bedekt; 21. straatsteen; 23. stremsel;
24. kwast in hout; 26. rundermaag; 29.
familielid; 30. paar; 32. amfibie; 33.
waterplant.
Oplossing van zaterdag: Horizontaal: 1
Huldiging; 8. are; 9. duo; 10. bahco; 12. ho;
14. aar; 15. es; 17. armoe; 19. geld; 20.
snob; 21. kwast; 23.li; 24. ace; 25. ijl; 26.
asurn; 28. oot; 30. ode; 33. spetteren.
Verticaal: 1. Ha; 2. Ur; 3. leb; 4. inham; 5.
Ido; 6. nu; 7. go; 11. aard was; 12. crosser;
13. hagel; 16. sabel; 17. alk; 18. ent; 22.
acuut; 26. Ate; 27. nor-, 28. os,- 29. op; 31.
de; 32. en.
