Restauratie filmposters unieke klus
Cultuur Kunst
rootschalige zwendel
itho's Dali opgelost
Genoeg variatie in nieuw balletprogramma
Speelse liedjes voor bij het kampvuur
Oude, bekende liedje langzaam uitgesponnen
n rijsdam. 071-5356444. plv. chef annet van aarsen 071-5356443
£oer van Dijk regisseert 'Fame'
msterda/iKoen van Dijk, bekend als tekstschrijver en vertaler
an sucesvolle musicals, maakt volgend theaterseizoen zijn de-
iuut alsjrofessioneel regisseur. Voor producent Joop van den
inde enceneert hij de musical 'Fame', een voorstelling geba-
eerd ojde gelijknamige film en televisieserie van tien jaar gele
ien. Vai Dijk kreeg nationale bekendheid als tekstdichter van
i|le musials 'Cyrano' en 'Joe'. Daarnaast vertaalde hij produc-
ies als Vest Side story', 'Sweeney Todd' en 'Anatevka' in het
Jederlads. Bij laatstgenoemde musical was hij ook als co-re-
jisseurietrokken. Van Dijk heeft in het recente verleden een
iantal mateur-voorstellingen geregisseerd. 'Fame' maakt vol-
;end stzoen een tournee langs 52 steden.
De Likenhal gratis toegankelijk
eiden Sedelijk Museum De Lakenhal viert aanstaande zater-
lag het !5-jarig bestaan. Om die reden is het die dag van 12.00
ot 17.00tur gratis toegankelijk. Momenteel is in De Lakenhal
je tentonstelling 'Dageraad van de moderne kunst' te zien,
vaaroncr de foto-expositie '1890-1940, Leiden en omgeving in
je foto'.
Brits rockgroep The Verve uiteen
onden «Een van de meeste gevierde Britse rockgroepen van de
aatste jren, The Verve, gaat uiteen. De groep maakte dit giste
ren belaid. Er is geen reden genoemd voor het besluit. Al
maand! werd er gespeculeerd over de toekomst van de band.
The Ve/e kondigde al in augustus 1995 het einde van de groep
aan. Dstijds werd het besluit ook al „onherroepelijk" ge-
noemc De band had enkele grote successen met de nummers
Bitter-veet Symphony' en 'The drugs don't work'.
Leiise benefiet kunstveiling
eiden De Lionsclub Leiden Lakenstad en veilinghuis Onder de
loorpjes houden op zondag 16 mei een benefiet-kunstveiling.
Onir leiding van onder anderen wethouder Alexander Pecht-
fj oir Jomen onder meer zeefdrukken van Jan Wolkers en Janne-
förinkman en Leidse bodemvondsten onder de hamer. De
ibrengst komt ten goede aan de afdeling voor palliatieve zorg
Sint Elisabeth Gasthuishof. Op deze afdeling figt de nadruk
i het behandelen en het aanvaarden van ziekte. De kunstvei-
ïg wordt op 16 mei tussen 11.00 en 15.00 uur gehouden in het
eilinghuis aan de Nieuwstraat 38 in Leiden.
Voor eind van het jaar moeten 11.0000 'visitekaartjes' af zijn
lAQUéS/AMSTERDAM GP3
it iedereen in kunskringen
;enlijk al jaren vermoedde is
bewezen: er zijn vele dui-
iden valse litho's /an de
ianse kunstenaar Salvador
li in omloop. Een vroegere
iste medewerker vai Dali
het meesterbrein zin ach-
de grootschalige zvendel.
politie van de NoordSpaan-
stad Cadaqués arrsteerde
.teren de vroegere secretaris
n de Spaanse kunsteraar Sal-
|dor Dali. De Amerikan John
iter Moore, die vijften jaar
lor Dali heeft gewekt, zou
^lizenden valse litho's van de
!r 1 1989 overleden schlder en
itwerper in de hande hebben
NS* bracht.
In het huis van Mooe, die de
j® jnaam Captain Mooe had, en
winkels in Cada-ués zijn
ïizenden valse litho's in be-
genomen. De pcitie wilde
i exact aantal noemen,
aar volgens een Csalaans ra-
ostation gaat het om meer
m 10.000 exemplarn.
R. Sneep, exper moderne
mst van veilinghis Sotheby's
Amsterdam, nomt de ont-
RECENSIE (CO S. DE WAL
jorstelling: Het htionale Ballet. Premiè-
'Psychic Whad Choreografie en kos-
I urns David Dvson Muziek: Thom
illems. ReprisesTwilight' van Hans van.
anen en "In thopper room' van Twyla
larp Gezien: 8/4, Stadsschouwburg,
psterdam.
dekking geen verrassing. Vol
gens hem is in kunstkringen al
jaren bekend dat er heel veel
valse grafiek van de Spaanse
kunstenaar in omloop is. De
grote internationale veilinghui
zen Christie's en Sotheby's, bei
de met een afdeling in Amster
dam, veilen daarom al jaren
geen modernere grafiek meer
van Dali, zegt A. Verkade van
Christiè's. „Omdat niemand
weet wat nog echt is of niet. Er
gaan verhalen dat Dali zelfs
blind nog witte vellen papier
signeerde en dat die later zijn
ingevuld. Is dat dan echt of
niet?"
Vooral de litho's van na 1960
zijn in dat opzicht 'zeer ver
dacht' zeggen de beide deskun
digen. „We doen het alleen als
we helemaal kunnen traceren
hoe zo'n werk tot stand is geko
men", aldus A. Verkade van
Christie's.
Dali's werk ligt zeer goed bij
het publiek, en vervalsen levert
dus veel geld op. Er zijn volgens
Verkade zelfs litho's bekend
waarbij vervalsers diverse ele
menten uit andere werken
combineerden en daar een ge
heel nieuwe litho van maakten.
Zo oud als film is, zo oud is
haar visitekaartje. In een
atelier in Vlaardingen gaat
momenteel een eeuw aan
filmaffiches door de vin
gers. Het bedrijf Art Con
servation moet voor het
jaar 2000 11.000 filmpos
ters van het Amsterdams
Filmmuseum zien te res
taureren, wat een klus is
van ongekende omvang.
Ooit gemaakt om weg te
gooien, maar nu is er eer
herstel voor de posterheld.
VLAARDINGEN MARC FLOOR
Het was voer voor de prullen
bak. Vandaar de aantastingen
in alle soorten en maten. Rafeli
ge randen herinneren aan mot
ten en muizen, kleurige kringen
aan druipende verfpotten en
zwartomlijste gaten aan achte
loos afgetikte sigaren. „Logisch
natuurlijk, want net als een
krant was een filmposter na ge
bruik niet meer nodig," vertelt
Piet van Dalen.
Voor het jaar 2000 zal hij zijn
kritisch oog over maar liefst
11.000 affiches laten gaan.
Sinds april 1996 is zijn restaura
tieatelier al bezig een derde van
de filmpostercollectie van het
Filmmuseum in ere te herstel
len. Daarvoor heeft het bedrijf
een specialistische 'lopende
band' ontwikkeld. Met zes man
worden nu zo'n tweehonderd
filmposters per maand geres
taureerd.
Filmposters zijn vandaag de
dag gewilde objecten. Op vei
lingen gaan sommige exempla
ren voor 25.000 gulden over de
toonbank. Voor bijvoorbeeld
een aankondiging van de eerste
'Frankenstein' heeft de liefheb
ber niet minder dan een ton
over. Er wordt veel in gehan
deld maar de posters zijn te
genwoordig ook in musea te
zien. Al is er wel een verschil.
De handel is gek op publieks
trekkers als 'Star Wars' en
'Frankenstein', en ook de cult
doet het goed. Musea zijn bo
venal geïnteresseerd in de grafi
sche kwaliteiten van een filmaf
fiche.
De eerste filmposters lijken
niet op de speciaal gefabriceer
de advertenties van tegenwoor
dig. Ze bestaan slechts uit een
vergroting van een filmbeeldje
dat een wervende kracht heeft.
Vliegtuigen, treinen en andere
symbolen van moderne snel
heid doen het goed vlak na de
eeuwwisseling, als de industrië
le verworvenheden elkaar in
hoog tempo opvolgen.
Met de eerste speelfilms ko
men ook de eerste filmsterren.
Het filmshot op de poster
maakt meer en meer plaats
voor het aantrekkelijke gezicht
Een filmposter met Zarah Leander wordt gerestaureerd voor het Filmmuseum Amsterdam
van de hoofdrolspeler. Aan
tekst wordt in de eerste decen
nia van deze eeuw nog niet ge
daan, zodat een poster met een
grote filmster gemakkelijk als
aankondiging voor meer van
zijn of haar films kan worden
gebruikt. Affiches uit die begin
periode zijn dan ook rijkelijk
voorzien van punaisegaatjes.
Pas in de jaren '20 komen de
posters met filmtitel in zwang.
„Daar staan ook de namen van
de regisseurs prominent op,"
weet Bastiaan Anink van het
Drie producties Het Nationale Ballet
pNS
;ps' portschoeen, pointes, hoge
iere akken enJlote voeten er is
,*IJv een gebri aan variatie in het
me :hoeisel /aarmee Het Natio
ns ale Balk zijn nieuwste pro
gramma presenteert. Gevari-
era ïrd is cïntengevolge ook de
horeogifische vormgeving
fan de cie producties waaruit
et is saiengesteld.
Point«echniek is vooral be-
alend oor het openingsballet
'sychi Whack' waarmee de
>nge ingelse danser David
lawso zijn eerste choreogra-
e levt aan het Nationale Bal-
:t, wirvan hij sedert het sei-
oen 395-'96 deel uitmaakt. In'
ïlistische keuze manifes-
lertich zijn opleiding aan de
uitrits Royal Ballet School en
et egin van zijn danscarrière
ij aditionele Engelse ballet-
ezschappen. Maar hij ziet
-e kans bewegingen uit de
ciemische ballettechniek zó
ileren, dat ze een eigentijd
een eigenzinnige uitstraling
gen. Zijn bedoeling om vijf
uu1 lerina's uit het 'ijzeren re-
t toire' ieder met een eigen
akter neer te zetten is echter
rar zeer ten dele geslaagd. De
ikerfee uit 'De Notenkraker',
rora uit 'Sleeping Beauty',
ri uit 'Don Quichotte' en de
tte versus de Zwarte Zwaan
'Het Zwanenmeer' breng je
:t even karakteristiek bij el-
ar in één dansstuk van 26 mi-
ten hoeveel persoonlijk-
id en danskwaliteit de hiertoe
verkoren solisten ook bezit-
Ze krijgen te weinig gele-
ïheid om zich in de reeks
etten duidelijk te profileren,
t uitzondering van Sofiane
filmmuseum. „Dat begint een
beetje met filmmakers als Fritz
Lang en D.W. Griffith, regis
seurs waar ook het publiek voor
komt. Daarvoor was er niet zo
zeer sprake van het fenomeen
regisseur, maar meer van men
sen die gewoon een film maak
ten."
Het volwassen worden van de
filmposter gaat gepaard met
een sterke achteruitgang in de
degelijkheid van het product.
Zowel de papier- als de druk
kwaliteit hebben flink te lijden
Prijs voor celliste
Quirine Viersen
Celliste Quirine Viersen ont
vangt op 5 november in Parijs
uit handen van president Chi
rac van Frankrijk de European
Soloist Prize. De prijs wordt
haar toegekend voor haar 'bij
zondere, artistieke prestaties'.
Nog niet eerder werd een Ne
derlander hiermee onderschei
den. Laureaten uit voorgaande
jaren waren: Anne-Sophie Mut
ter, Tabea Zimmermann, Pierre
Boulez, Krzyztof Penderecki en
Wolfgang Rihm. Viersen is de
afgelopen tien jaar al meerdere
malen gelauwerd, onder meer
op het Internationale Muziek
Concours Scheveningen ('89),
het Rostropovich Concours in
Parijs ('90), het Internationaal
Cello Concours in Helsinki ('91)
en het Tsjaikovsky Concours in
Moskou ('94). Een dag na de
prijsuitreiking in Parijs voert
Viersen met het Orchestre La-
moureux in het Théatre des
Champs Elysées het cellocon
cert Kol Nidrei van Max Bruch
uit. Dit wordt wereldwijd door
radio en tv uitgezonden.
onder de crisis van de jaren '20
en '30. Het Vlaardingse Art
Conservation heeft de grootste
moeite posters uit die tijd te
herstellen. „In Duitsland wer
den toen bijvoorbeeld posters
als die voor 'Metropolis' van
inktresten gedrukt. En de kwali
teit van het papier was ook
waardeloos."
De filmposter als uitgekiend
reclamemiddel zoals we dat he
den ten dage kennen is ont
staan in de jaren '40. Komen in
de jaren '30 de eerste namen op
de affiches te staan, in het vol
gende decennium is er geen
filmmedewerker meer die op de
poster wil ontbreken. „Iedereen
wil van de filmaffiche zijn visi
tekaartje maken," vertelt Basti
aan Anink. „Opmerkelijk is ook
dat acteurs gaan eisen dat de
portretten op de posters na
tuurgetrouwer worden gete
kend."
In de jaren '50 en '60 doet de
offsetdruk zijn intrede en ko
men er meer foto's op de film
posters. Aanvankelijk is de col
lage populair, maar dat wordt
steeds meer uitgedund tot een
grote wervende plaat. In de ja
ren '70 is die ontwikkeling vol
tooid. Eén grote afbeelding, van
ster of pakkende scène moet de
film verkopen.
„Iemand als Clint Eastwood
wordt een echte posterheid,"
licht Anink toe. „Die komt altijd
op zijn filmaffiches voor, immer
herkenbaar, al zie je alleen zijn
rug."
RECENSIE SABINE VAN DEN 8ERG
Concert: 'The next generation' door
Fay Lovsky La Bande Dessinée Ge
hoord: 27/4, Stadsgehoorzaal, Leiden.
Een paardenstaart en een gi
taar. Fay Lovsky vertelt dat ze
nog in Leiden op school heeft
gezeten. „Fruinlaan!" klinkt
het onmiddellijk uit het pu
bliek. Daar staat het gymnasi
um. De mensen die naar de
Stadsgehoorzaal zijn gekomen,
blijken in elk geval goed geïn
formeerd. Voor zo'n dertien
rijen speelt zij met haar vier
muzikanten het programma
'The next generation'. Luister
liedjes vol grapjes, opgefleurd
met geluidseffecten. Truukjes.
Want ze mag de veertig dan
gepasseerd zijn, graag verwon
dert zij zich als een kind.
Behalve het Engelstalig re
pertoire en een mondje Frans,
staat er voor het eerst veel Ne
derlandstalig werk op het pro
gramma. En die nieuwe liedjes
klinken goed. Het nummer 'La
la lauw' bijvoorbeeld. Met een
knipoog naar Rotterdam om
dat de formatie versterking
krijgt van twee nieuwe leden
uit deze stad: Chris Grem (bas)
en Cees Stolk (toetsen). En dat
moeten we de hele avond ho
ren. Maar de tekst is grappig:
over eentonige popmuziek:
'alle liedjes op de radio, gaan
alleen maar over libido'.
Lovsky pakt het daarentegen
heel anders aan. Uit een koffer
komt een accordeon tevoor
schijn: ze zingt over Parijs. Een
baret op haar hoofd. Een
deuntje over de lente. De rit
mische arrangementen blijven
strak. Ze heeft een stel topmu-
zikanten om zich heen. Gita
rist Cok van Vueren bespeelt
zijn gitaren wervelend en
vraagt de zangeres een keer
iets sneller in te zetten, wat ze
vervolgens ook doet. Dat valt
op. Het gaat om de hele band,
niet alleen om de zangeres.
Chris Grem schreef bijvoor
beeld een liedje 'Ga je met me
mee' waarin Fay Lovsky de
tweede stem voor haar reke
ning neemt. In de composities
komen allerlei invloeden terug;
van country tot zigeunerjazz.
Geen valse noot te bespeuren.
Ze beweegt zich wat schut
terig, verlegen. Maar elke me
lodie wordt zorgvuldig uitge
voerd. Nootje voor nootje. En
ze richt zich ondanks haar ver
legenheid veelvuldig tot het
publiek. Voor een praatje. Om
uit te leggen dat ze met het
nieuwe millennium voor de
deur (en twee nieuwe bandle
den) voor het thema: 'The next
generation' koos. Maar dat
neemt niet weg dat de toegift
van Fay Lovsky La Bande
Dessinée onder meer uit het
kerstliedje bestaat waarmee zij
jaren geleden al succes boekte.
De eigen stijl van de band is
herkenbaar en de nieuwe Ne
derlandse teksten vormen een
aanwinst. Speelse liedjes zijn
het, voor bij een eeuwig kamp
vuur.
'Twilight' van Hans van Manen wordt door de danseres goeddeels gedanst op hoge hakken.
Sylve, die als variant op de
Zwarte Zwaan haar partner
Gaël Lambiotte knap het leven
zuur maakt door beurtelings
verleidelijk en koel-afwerend
op hem te reageren. Voor hem
zijn ook wat virtuoze sprongen
weggelegd en meer variaties,
dan zijn collega-partners die, in
het zwart tegen een zwart ach
terdoek vooral de klassieke rol
van 'edele kruier' vervullen. De
speciaal hiervoor gecompo
neerde muziek van Thom Wil-
lems is wel functioneel maar
vaak erg hard en mechanisch
vervormd, met echo-effecten
en nagalm. Het geheel toont in
elk geval wèl choreografisch ta
lent bij David Dawson.
Een écht eigentijds duet is
nog steeds Hans van Manens
Twilight' uit 1972 onvergete
lijk in de originele bezetting
met Alexandra Radius en Han
Ebbelaar voor wie het gemaakt
was, maar opnieuw fascinerend
in de uitvoering door Sabine
Chaland en Wirr^ Broeckx, die
er een iets agressiever uitstra
ling aan lijken te geven.
Vaart en variatie biedt het he
dendaagse 'grand divertisse
ment' op gympen en vier paar
pointes 'In the upper room' van
Twyla Tharp: veertig minuten
met flair en uithoudingsvermo
gen gepresenteerd Amerikaans
dans-entertainment.
'Als jij de wond bent, dan ben ik de korst,'
zegt zij en hij antwoordt: 'Als ik de wond
ben, dan ben jij de infectie'. 'Eeuwige Len
te' uit de serie 'De nieuwe theatermakers'
gaat over een stel. En het gaat niet goed
met ze. Het begint met een grijze tafel waar
een grijze lamp boven hangt en waar twee
mensen met panty-kousjes en tot boven
toe gesloten leren jacks met gekruiste ar
men aan gaan zitten. Het licht gaat uit en
ze spelen een bedscène. Het lukt niet hele
maal, hij vertelt zijn fantasie van kindertjes
in een zwembad en zij vertelt de hare over
een paard. Licht weer aan, en ze maken ru
zie. Met hun stemmen. Hun lijven zeggen
niets, blijven in de schoolse rust-stand. De
tekst wil dat ze tot elkaar veroordeeld zijn,
dat ze elkaar haten maar ook liefhebben,
maar zien kun je dat niet. Het lijkt dus geen
slecht idee, dat ze dat dan ook nog een keer
laten zien. De jasjes gaan dus uit, eronder
zitten lange jurken, en een vrouwenstem
spreekt Franse woordjes: zon, ontbijt, moe
der, huishouden. Woordjes die een heel,
niet al te spannend, leven moeten oproe
pen terwijl Herfst en Peters in een lang uit
gesponnen dans traag zich als wormen van
achter naar voren bewegen.
Het daarop volgende deel verbeeldt de
liefde. Extatisch rennen en dansen Herfst
en Peters over het podium, synchroon sen
sueel bewegend, en ze eindigen geheel
naakt om gedeeltelijk op een lakentje een
nummertje droogneuken weg te geven. Na
de geilheid volgt weer hun wederzijdse irri
tatie, die uitmondt in haar weggaan. De be
wegingen moeten hetzelfde duidelijk ma
ken als eerder de tekst, maar de oeverloze
herhalingen halen de kracht er volledig uit.
Het ergelijkste aan 'Eeuwige Lente' is niet
dat het eeuwig lijkt te duren, maar dat de
toeschouwer als zo traag van begrip wordt
beschouwd. Dat het oude en bekende lied
je zo uit elkaar wordt getrokken en zo gods-
gruwelijk langzaam uitgeplozen wordt. En
dat de enige truc om je bij de les te houden
een beroep op je voyeurisme is. Fraaie lij
ven hoor, maar alles heeft zo weinig om het
lijf. Dat draaien, rollen, en betekenisvol kij
ken, daar word je erg ongeduldig van.
