Hijsbalk raadsel in nog steeds bouwkunst M TV WEER Kijkje in geschiedenis met Blackadder Het Gesprek van de Dag Geen natuurverschijnsel 250 COM E N T A A R Zes jaar hebben de Feyenoordsupporters moeten wachten op het kampioenschap van hun club, dus niemand keek gek op toen gis termiddag een uitzinnig feestende menigte van enkele honderd duizenden fans bezit nam van de Rotterdamse binnenstad. Maar niet alleen de opkomst was groter dan in 1993, ook de rellen na af loop van de huldiging waren ongewoon gewelddadig. Er is geschopt, geslagen, geplunderd, geschoten en voor vele mil joenen guldens nodeloos schade aangericht. De politie was mas saal en goed uitgerust ter plekke en deed wat het in laatste instan tie geacht wordt te doen: met scherp schieten om de muitende menigte tot inkeer te brengen. De rellen zijn bovendien uitvoerig op video vastgelegd ter ondersteuning van de opsporing en de be rechting van de vandalen. Voetbalvandalisme lijkt, zeker in de vorm waarin het zich gister avond aandiende, een natuurverschijnsel waar tegen weinig te be ginnen valt. De praktijk leert anders. De politie meldde er vanmor gen zeker van te zijn dat het hier om een tevoren geplande actie ging van enkele tientallen beruchte Feyenoordfans. Dat gegeven roept de vraag op of die kennis niet eerder beschikbaar had kun nen zijn en of de rellen niet te voorkómen waren geweest door het preventief oppakken van deze raddraaiers, die bij iedere wedstrijd intimiderend en rotzooi trappend aanwezig zijn. Volgend jaar wordt in Nederland het Europees Kampioenschap voetbal gehouden. Ie kunt er donder op zeggen dat dat evenement het karakter zal aannemen van een reünie van Europese hooli gans. Wat dat betekent, bleek vorig jaar tijdens het wereldkampi oenschap in Frankrijk. Een bloedige herhaling van de ongeregeld heden van toen en van de veldslag van gisteren lijkt onontkoom baar. Dat legt een zware verantwoordelijkheid op de schouders van het organiserend comité en alle betrokken autoriteiten. De regelmatige werkbezoeken aan risiscowedstrijden hebben de Kamerleden, vreemd genoeg, nog altijd niet overtuigd van de ernst van de situatie. Het D66-kamerlid Dittrich werd vorig jaar door de toenmalige staatssecretaris Terpstra nog met een kluitje in het riet gestuurd toen hij vragen stelde over de antisemitische spreekkoren tijdens wedstrijden van Ajax. De gebeurtenissen van gisteren en de vrees voor herhaling in de toekomst moeten voor de vaste Kamer commissie justitie aanleiding genoeg zijn om zich tevoren met mi nister Korthals te verstaan over een onconventioneel pakket pre ventieve maatregelen om het EK in goede banen te leiden. Krachtige wind voert vochtige lucht aan De laatste week van april wordt zeker niet de slechtste. Dat komt om dat hogedrukgebieden een belangrijk stempel op het weerbeeld druk ken. Vandaag fungeerde een krachtig luchtdrukmaximum van 1035 hPa boven het noorden/noordoosten van Europa als smaakmaker; de komende dagen draait het om een systeem van vergelijkbare sterkte ten westen van Schotland. Dit hogedrukgebied maakt in de loop van de week wel een terugtrekkende beweging naar het zuidwesten. Daar door neemt de invloed van een depressie boven het zuidwestelijk deel van Europa toe. Of we daar op Koninginnedag of pas in het weekeinde mee te maken krijgen is nog niet erg duidelijk. Na de zon en milde temperaturen van vandaag ziet het er voor morgen wat minder gunstig uit. Met een noordoostenwind, aan de kust vrij krachtig tot krachtig, wordt ta melijk vochtige lucht aangevoerd. Daarin komen wolkenvelden voor waaruit wat motregen kan vallen. Dat is vooral tijdens de och tenduren het geval. Morgenmiddag neemt de kans op zon op zon weer toe en stijgt de temperatuur tot 15-16 graden. Tijdens het afgelopen weekeinde is het vooral zaterdag een be wolkte dag geweest. Uit het wolkendek viel in de middag en avond op enkele plaatsen wat lichte regen of een bui. Veel meer dan een millimeter regen viel er echter niet. Onder in vloed van de bewolking, samenhangend met een in beteke nis afnemende storing, is de temperatuur onder de 15 gra den gebleven. Op Valkenburg werd het niet warmer dan 13,4 graad. In het noordoosten was het geruime tijd zonnig en steeg de temperatuur plaatselijk tot ruim 19 graden. Gisteren was er vooral in de ochtend veel zon. Daarna raakte het enige tijd bewolkt. De temperaturen kwamen evenwel ho ger uit dan zaterdag. Schiphol noteerde een hoogste waarde van 16,4, Bloemendaal 16,3 en Valkenburg 16,1 graden. jan visser Het aangezicht vein Amsterdamse gevels wordt al vier eeuwen bepaald door duizenden hijsbalken waarmee tot op de dag van vandaag zware lasten buitenom naar boven worden getild. Han Schenk, auteur van een boekje over de geschiedenis van de hijsbalk, noemt het een raadsel waarom dit handige attribuut op zo grote schaal al leen in de hoofdstad voorkomt. Dat hij dit raadsel niet heeft kunnen oplossen, doet niets af aan de waarde van zijn duik in de historie van dit onderbelichte fenomeen in de bouwkunst. Dodengangveel te beperkt Wie weinig kennis draagt van de gebeurtenissen van de Eerste We reldoorlog - het vreselijke krijgsbedrijf waar Nederland buiten bleef - zal van de documentaire 'Dodengang' die de VPRO gisteravond uitzond weinig wijzer zijn geworden. De titel slaat op de laatste res ten nog bestaande loopgraven aan het Belgische riviertje de Ijzer waar tussen 1914 en 1918 ontzettend geleden en gestreden is. Ner gens vielen er in Vlaanderen zoveel doden als daar. In het nabijgele gen Diksmuide (dat in 1914 totaal in puin ging) werd later een gro te toren opgericht ter herinnering aan de slag aan de Ijzer. Jaarlijks vindt nog een Ijzer-bedevaart plaats, maar bij gebrek aan oorlogs veteranen (ze zijn inmiddels vrijwel allemaal overleden) probeert uiterst rechts daar nogal eens zijn slag te slaan. Regisseur John Appel van 'Dodengang had nog vijf overlevenden van de slag aan de Ijzer weten op te sporen: mannen van tussen de 99 en 104 jaar. Twee (van wie één bedlegerig) brachten geen woord meer uit, één mocht van zijn familie of hulpverleners er maarzo min mogelijk over vertellen (hij kon het ook nduwelijks) want men vreesde voor een beroerte, een vierde was hardhorend en bracht slechts wat flarden te berde: alleen de jongste kon zijn woord nog goed doen. Hij had gestreden, zei hij vol emotie, niet voor Vlaande ren, niet voor Wallonië en niet voor Brussel, maar voor België. Wat hij dan van de huidige opdeling van het land vond, werd hem he laas niet gevraagd. We kregen te zien hoe de laatsten der Ijzer-strijders moeizaam aten, hoe een enkeling nog poogde een kaartje te leggen of een sigaartje in de brand stak. Als het Appel erom ging de eenzaamheid en hulpe loosheid van die mannen in beeld te brengen dan is hij daarin wel geslaagd. Maar ja, als je over de honderd bent dan kun je dat ver wachten. Over de ware verschrikkingen aan de Ijzer kwam zo abso luut geen goed beeld tot stand. Ze konden dat gewoon niet meer tot uitdrukking brengen. Uit hun herinnering was blijkbaar ook gewist de schrijnende situatie dat de Vlaamse boerenzonen moesten vech ten onder Franstalige officieren die ze niet verstonden. De docu mentairemaker liet alles maar op zijn beloop. Geen enkele kaart om de situatie van destijds duidelijk te maken, ook geen historische op namen en die moeten er toch zijn. En wat hebben die mannen na 1918 eigenlijk gedaan, hoe zag hun leven er verder uit? Het werd kennelijk niet de moeite waard gevonden dat uit de doeken gedaan. Het was, kortom, een onvoldragen documentaire. wil buys De auteur vindt het jammer dat de verplichting om Amsterdamse woonhuizen met een hijsbalk uit te rusten in 1993 op enkele uitzonde ringen na uit de gemeentelijke bouwverordening is verdwenen. Dat betekent dat recente nieuw bouw het veelal zonder moet stel len. Schenk betoogt vol vuur dat dit 'uit historische, functionele en architectonische overwegingen te betreuren is'. De inhoud van zijn boekje geeft hem gelijk, want wie na lezing voortaan vanzelf omhoog kijkt langs de gevels ziet vele prachtex emplaren die bovendien nog steeds intensief worden gebruikt. Professionele verhuizers beschik ken sinds vijftien jaar over ladder- liften, maar omdat meer dan drie kwart van de Amsterdammers geen erkend verhuisbedrijf inscha kelt, vervullen de lange houten of ijzeren balken nog steeds een on misbare rol. Dankzij hijsbalk, touw en blok hoeft de zelfverhuizer zijn huisraad tenminste niet door een smal trappenhuis naar boven te wurmen. Schenk heeft niet kunnen vaststel len wanneer het omhoog hijsen van koopwaar en huisraad met be hulp van een hijsbalk exact is be gonnen. Hij vermeldt een verhaal uit 1455 dat zich afspeelt in Kam pen, waar een jongeman zich 'in den hanebalken' van het huis van zijn oom had verhangen. ,,De on gelukkige werd bij zijn voeten uit het venster gehesen, op een kar ge smeten en onder die galge vervoert om daar met een paar schoven riet te worden verbrand", citeert hij een studie van R. Meischke over het Nederlandse woonhuis. Dat doet vermoeden dat men in de toenmalige havenstad Kampen toen al over hijsbalken beschikte. De grootschalige introductie van de hijsbalk in de hoofdstad had plaats in de Gouden Eeuw, toen langs de brede stadsgrachten veel koopmanshuizen werden ge bouwd. Boven de woonetages wer den zolders voor de opslag van goederen ingericht. „Door de grote vraag naar een huis aan de gracht werden er veelal smalle, diepe ka vels uitgegeven, waarop smalle, diepe huizen werden gebouwd. Daarin was niet veel ruimte voor een royaal trappenhuis. Ziedaar een reden om de goederen buiten om, met een windas of hijsbalk naar de zolders te takelen." In de vroege 17de eeuw had nog niet elk huis een hijsbalk en als er goederen naar beneden moesten worden gebracht, gooide men on breekbare koopwaar uit de zolder ramen op straat. Dat schijnt niet altijd even voorzichtig te zijn ge beurd. Op 7 augustus 1642 vaar digde het Amsterdamse stadsbe stuur 'Orders omtrent Pak-huizen' uit waarin stond dat voorbijgan gers 'bij het hijschen en aflaten al toos gewaarschuwd moeten wor den, hetgeen veeltijds verzuimd wordt, of niet duidelijk genoeg ge schiedt'. Als waarschuwing klinkt daarbij ook nu nog de kreet Van onderen!' Het huidige stadsbestuur contro leert incidenteel of de hijsbalk nog wel de vereiste last kan dragen, maar laat dit in principe aan de verhuizers zelf over. Schenk ver meldt 'het beeldende verhaal van de neerstortende piano, waarvan alle snaren nog een half uur na de val doorzingen'. Dat wordt door ie dere verhuizer ontkend, maar hoe komt zo'n verhaal dan in de we reld? Is een hijsbalk goed onder houden, dan kunnen verhuizers er makkelijk huisraad tot zo'n 1000 kilo mee naar boven trekken. De mooiste hijsbalken dateren uit de 17de en 18de eeuw, maar ook rond 1900 en in de jaren twintig en dertig in de hoogtijdagen van de Amsterdamse School werden veel prachtig versierde exemplaren aan de gevels bevestigd. Schenk ont dekte eenhoorn-, slangen-, zwa nen-, honden-, olifanten-, leeu wen-, dolfijnen- en vrouwenkop pen. Hij zette de 150 mooiste hijs balken in negen wijken op een rij, zodat zijn boekje ook een handig gidsje is voor wie met eigen ogen de hoogtepunten van dit exclusie ve Amsterdamse verschijnsel wil gaan bekijken. frangoise ledeboer Van onderen! Vierhonderd jaar hijsbalken in Amsterdam' door Han Schenk (Architectura Na- tura, Amsterdam) telt 78 pagina's. De prijs bedraagt 22,50 gulden. De mooiste hijsbalken in Amsterdam dateren uit de 17de en 18de eeuw, maar ook rond 1900 en in de jaren twintig en dertig in de hoogtijdagen van de Amsterdamse School werden veel versierde exemplaren aan de gevels bevestigd. foto opd roland de bruin MILLENNIU nog dagen Nog 250 dagen en h nieuwe millennium aan. Reden voor de21 om in een dagelijkst terug te kijken op b< t rijke gebeurtenissen e plaatsgrepen op cor t ponderende data in gelopen 100 jaar. Dt week: 26 april 1986: LI kerncentrale Tsjernn 27 april 1791: Samu n se geboren; 28 aprilv muiterij op de Bounfj april 1974: Nixon gee tergate-tapes vrij; 3C s 1980: Beatrix koning[1 mei 1890: eerste vief feest van de arbeid. 26 APRIL 1986 Het officiële dodental li gens het internationaal bureau op 6.600, maari wijd wordt dat als een i conservatieve schatting e schouwd. „Bij de ramp nobyl denken wij eerde a miljoenen slachtoffers" lt Robert Jan van den Berj[L het Documentatie en oi ,r zoekscentrum kernenei j, Nederland. „Ook in Nei overlijden hierdoor nog* mensen." Op 26 april lljl trekt zich een reeks kap E) menselijke fouten in he plex van vier centrales 1 a, nobyl, al wijst een recei derzoek een aardbeving ,e zaak aan. Pas dagen lati de wereld te horen well n zich heeft voltrokken, n ,r experiment in kerncent t nummer vier op een fat j. ze misloopt. „Tsjernob] E vooral politiek een bree geweest", zegt Van den „Veel landen zijn daarn stopt met hun kernenei gramma." Ook Nederla Jf het op een laag pitje; D( a waard is dicht en de eni dere centrale in Borssel r vooralsnog - in 2004. nen best zonder", stelt! Berg. „Wereldwijd stagi *c dan ook. Alleen in Azië 1( er centrales bij." Tsjern nog steeds een vrijwel v gebied, al werken ze in I complex weer wel. „Ma extra laag over de ontpl 1A centrale moet nodig vei nieuwd." henkruul* Een 3 miljoen pond kostende nieuwe Blackadder-film zal bezoekers van de Mil lennium-Dome in het Engelse Greenwich opnieuw een kijkje gunnen in de Britse ge schiedenis. Edmund Blackadder (Rowan Atkinson) en zijn hersenloze hulpje Bal- drick (Tony Robinson) leiden de mensen in de een half uur durende film langs toppun ten uit de Britse geschiedenis. Na een reis met een tijdmachine mogen bezoekers smullen van de zwarte dood, de onthoofding van koning Karei I en de bouw van Stonehenge als speelplaats voor pre- historisché kinderen. Ook de slag'bij Has tings en koningin Elizabeth I worden in een heel nieuw daglicht gesteld. Liefhebbers van meer recente geschiedenis kunnen hun hart ophalen bij de rode kaart die voetballer David Beckham afgelopen zomer kreeg in de WK-wedstrijd tussen En geland en Argentinië. „We willen een aantal grote vragen van de Wandelende darmen Aan het traditionele beeld van het tivee- verdienersgezin waarin de moeder haar huilende kroost van haar rokken schudt als ze op een zaterdagmorgen naar haar werk gaat, wordt bij ons thuis niet hele maal beantwoord. In de regel duwen de twee nazaten de vrouw die hen gebaard heeft met zach te drang naar buiten, waarbij de kleinste (2 jaar) haar op de drempel nog weieens wil toevoegen: Wegivezen. Ga naar de bieb De tijd om haar na te zwaaien nemen ze niet, want nog voordat de auto van de parkeerplaats is gedraaid zitten ze alle bei meteen wezenloze uitdrukking op het gelaat voor Kindernet. Dat krijg je met voorrechten die ze alleen genieten als mama er niet is. Tijdens de twee van de drie zaterdagen die mijn echtgenote niet werkt, zuchten ze onder de richtlijn die ooit eens voor minderjarige leden van ons gezin is vastgesteld: geen te levisie voor 18.00 uur en na 19.30 uur 's avonds. Aan de avondklok van half acht wordt op vrijdag en zaterdag wel getornd, och tendtelevisie is zeven dagen per week uit den boze. Doordat onze werktijden een groot deel van de week op el kaar aansliuten, hebben we een aantal erkende nadelen van het tweeverdienersgezin uitgebannen. Als ik op dins dag- en donderdagmiddag zorg dat ik om half vier thuis ben, gaat mijn echtgenote naar haar werk. En ook op één van de drie zaterdagochtenden staat het kroost onder mijn leiding. Of, zoals mijn vrouw beweert, het gebrek daaraan. DICK VAN DER PLAS Want zodra moeders de deur uit is. leven u>e als eenoudergezin. En wat dat bete kent heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek:deze week uiteengezet in het rapport 'Jeugd 1999, feiten en cijfers'. Kinderen die opgroeien in een eenouder gezin zijn vaak ontevreden over hun le ven. Ze piekeren meer over hun ouders dan leeftijdgenoten, gebruiken meer drank en drugs, eten ongezonder, gaan te laat naar bed en hebben een grotere kans in de criminaliteit te belanden. Als de be langrijksteoorzaken worden het gebrek aan toezicht en controle gezien. Nadat ik een keer in een moment van zwakte op de zaterdagmorgen het aan zetten van de televisie toestond, wordt dit als een vanzelfsprekendheid beschouwd. De warme maaltijden worden op dins dag- en donderdag niet aan de eettafel, maar voorde televisie afgewerkt, met de borden op schoot of op geïmproviseerde stellages als het op zijn kop gezette on derste deel van de kinderstoel. Erwten soep met pizza is het favoriete menu. 'Mijn'zes uur journaal wordt vervolgens nog welwillend ingepast in het rijtje Se samstraat, Jeugdjournaal en Klokhuis, maar daarna ben ik op dinsdag aan de heidenen overgeleverd met de program mering van de EO en de NCRV. Favorie ten zijn tegenwoordig 'Gestrand!' (gevari eerd leed van vakantievierend Neder land, met als hoogtepun t auto-met-caravanongelukken) en (als de kleinste naar bed is) de medische pro gramma's 'Intensive Care'of'Ingang Oost'. Vanachter mijn defensief openge slagen krant krijg ik van mijn 7-jarige dochter gedetailleerd beschreven hoe ver kankerde oogbollen worden ingekapseld met uraniumplaatjes, gebroken leden- geschiedenis beantwoorden. Blackadder wil bijvoorbeeld uitvinden of Elizabeth I een maagdelijke koningin of juist een grote flirt was", zo vertelde producent Geoffrey Perkins de Britse krant Daily Telegraph. Elizabeth speelt een belangrijke rol in de film. De producenten hopen Oscarwinna res Judi Dench voor de rol te strikken. Zij speelde in Shakespeare in Love ook al de rol van de vorstin. maten worden blootgelegd en weer aan elkaar geschroefd en wandelende nieren in de buikholte tot staan worden ge bracht. Op donderdagavond blijkt het maar een kleine stap van de wandelende nieren van de EO naar de wandelende darmen van de TROS: Ron Boszhard en BertKui- zenga. Het begon allemaal met Spel zon der Grenzen, dat met een aanvangstijd van 19.00 uur mijn dochter een passend excuus bood om tot de klok van half ne gen op te blijven. Toen deze reeks was af gelopen voorzag de TROS in passende vervanging. Sinds die tijd kijk ik met de nazaten naar Pluk de dag van Bosz hard, die ze nog kennen als presentator van Spel zonder Grenzen) en daarna naar Blind Date van Kuizenga, een pro gramma waarin overgeschoten midden- -dertigers aan de hand van een reeks suggestieve vragen een keuze moeten ma ken uit drie potentiële partners, eveneens uit de categorie 'niet op een op normale manier aan een relatie te helpen Kan het Centraal Bureau voor de Statis tiek eens onderzoek doen naar het welbe vinden van de vader uit het eenouderge zin? Bij de feiten en cijfers uit 'Jeugd 1999' heb ik zo mijn twijfels. De afgelo pen week was mijn vrouwziek thuis en leefden we weer helemaal zoals het hoort. Er werd aan tafel gegeten, gekeken naar veranti voorde programma's en om zeven uur ging de televisie uit vooreen verhaaltje uit het voorleesboek. Het was niet uit wanne belangstelling voor haar gezondheid dat de tivee naza ten opvallend vaak informeerden wan neer hun moeder weer aan het werk denkt te gaan. MENSELIJK SARAH FERGUSON, de ex-echtgenote van de Britse prins Andrev ruim 30.000 gulden neergeteld voor een spoedcursus Italiaans vaU dagen. Ze wil de taal volgens de Britse krant Sunday Mirror leren haar geliefde, graaf Gaddo della Gherardesca, in zijn moedertaal t nen spreken. De dikbetaalde taalleraar van 'Fergie' is Michel Thoi^ Los Angeles. Hij zei tegen de zondagskrant: „Gemeten in uurloon^ de duurste taaldocent ter wereld. Maar voor dat geld leer je bij mij1 dagen net zo veel als op de universiteit in drie jaar. Sommige leerl c slagen erin de cursus in twee dagen af te ronden, anderen in drie. togin (van York) had vier dagen nodig." NICOLE KIDMAN en TOM CRUISE.de sterren in de film Ey es Wide Shut, heb ben een proces aan gespannen tegen het tijdschrift Star om dat het blad had ge schreven dat de twee sekslessen nodig hadden bij de opna mes van de film. Het tijdschrift beweert dat het echtpaar twee Britse seksthe rapeuten hadden in gehuurd om ze te leren seks te heb ben voor de camera, aldus de Britse krant Daily Telegraph van zaterdag. De twee zijn woedend op berichten in de Star dat ze Wendy en Tony Duffield voor 1250 pond per dag inhuurden om ze te laten zien „hoe het in het echt ging". De onlangs overleden regisseur van de film, Stanley Kubrick, zou wanhopig zijn geworden van het gebrek aan „von ken die in bed tussen de twee over sloegen", aldus het tijdschrift. Cruise en Kidman hebben bij een Nicole Kidman en Tom Cruise. rechtbank in Los Angeles e declaim ingediend die in d rd, nen dollars loopt. Het tijds weten dat het verhaal op e tract is gebaseerd waarin d fields werden gehuurd om op te treden als sekstherap De hoofdredacteur van de Engeland vertelde de Daily I graph dat „als Tom en Nic aanklacht indienen ze zich rechtszaal blootstellen aan hoor over zeer intieme dets hun huwelijk." De Britse prins WILLIAM (16) rookt, meldt de Britse zondagskrai day Express. De oudste zoon van de Britse kroonprins Charles grij| naar een sigaret tijdens feestjes en in de kroeg. Hij is een 'gezelscl ker' zeggen vrienden van de prins. De prins heeft zijn behoefte aai ten in ieder geval niet van zijn ouders overgenomen. Zijn vader Ch een overtuigd niet-roker en zijn moeder Diana - bijna twee jaar verongelukt - haatte tabakslucht. Een woordvoerster van Williams dat het de 'privé-zaak' van de prins is als hij rookt. Koningin Elizal rookt niet, maar haar zuster Margaret was jarenlang kettingrookste haar voorvaderen, George VI, Edward VIII en Edward VII. De laatst stierven allen aan ziektes die verband hielden met het forse aantal ten dat zij rookten. Sting, the Spice Girls, All Saints, Noel Gallagher en Dave Stevva ben zich aangemeld voor de benefietvoetbalwedstrijd voor de lingen van Kosovo in het stadion van voetbalclub Tottenham o mei, meldt het showbizzpersbureau WENN. Organisator NIC C hoopt dat de wedstrijd tussen elftallen van showbizz-sterren en vo roemdheden meer dan twee miljoen gulden kan opbrengen. In de treedt zanger Sting op met de voormalige Eurythmics-leden Davef en Annie Lennox.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1999 | | pagina 2