Jarige NAVO zit met Kosovo
De 'Berliner Republik'
hoopt op korte oorlog
'Milosevic is een tragisch incident in onze geschiedenis'
rvriegsKanzier
Buitenland
Deutsche Truppen
weg vom Balkan I
lAVO-jubileum had een feest van de nieuwe wereldvrede moeten worden, maar door de crisis in Kosovo is de alliantie dagelijks bezig met oorlogshandelingen, zoals hier bij het
ipenen van een Britse Harrier in Italië.
FOTO REUTERS PAUL CROUCH
l ;rote Westerse landen en VN-secretaris-generaal Kofi
an proberen uit alle macht nog voor de NAVO-top in
j hington een begin van een politiek akkoord te berei-
over Kosovo. Rusland wordt weer met alle egards
mdeld, want de orthodoxe vrienden van Milosevic
als geen ander in staat de Joegoslavische president
schikking te bewegen, heet het in diplomatieke
O-kringen.
Het is echter niet aannemelijk
dat de Servische dictator het
geallieerde feestje door meer
buigzaamheid zal willen opvro
lijken. Wat hem betreft zal Kos
ovo de regeringsleiders van de
negentien NAVO-lidstaten en
23 partnerschapslanden tijdens
hun diners zwaar op de maag
liggen.
Omgekeerd gunt de alliantie de
Joegoslavische president niet
het genoegen de top uit te stel
len. De voorbereidingen gaan
door. Washington krijgt een op
knapbeurt en bijna 90.000
ambtenaren mogen thuisblij
ven om het verkeer te ontlas
ten. Alle feestelijkheden zijn
echter ontdaan van de franje.
De herdenkingsceremonie is
beperkt tot anderhalf uur, de
etentjes in smoking gaan niet
door ei^ het grootse galadiner is
geschrapt.
ijdige oplossing voor het
iet in de Servische provin-
iu het mooiste cadeau zijn
de vijftigste verjaardag van
indgenootschap, dat de
lgen in de Amerikaanse
Istad Wahington wordt ge-
Er staat veel op het spel.
'NAVO er niet in slaagt
eerste serieuze krachtme-
luiten het verdragsgebied
n goed einde te brengen,
de beeldvorming van een
doze tijger. Het bondge-
chap zal zich verliezen in
:en. En de ambitie om de
ieve verdedigingsorgani-
ia een nieuw strategisch
it om te vormen tot een
atbare transatlantische
leidsorganisatie van Van
tot Vladivostok kan
lig in de ijskast.
De top moet naast soberheid
vooral veel eenheid en vastbe
radenheid uitstralen. Maar nog
lang niet alle onderwerpen op
de agenda van de regeringslei
ders van de NAVO zijn al vol
doende voorgekookt. Het Euro
pees Veiligheids en Defensie
Initiatief (ESDI), de poging van
de Europese Unie geleidelijk
onder de hegemonie van de
Amerikanen uit te komen,
dreigt door Kosovo zelfs geheel
te worden ondergesneeuwd.
De bedoeling is dat de top zich
uitspreekt voor het principe van
een Europese pijler van de
NAVO. Maar de Amerikaanse
regering wil vooraf de zekerheid
hebben dat de EU niet op eigen
houtje met NAVO-spullen aan
de haal gaat om een regionaal
conflict te dempen. De VS jui
chen toe dat de Unie eindelijk
stappen onderneemt om het ei
gen straatje schoon te vegen,
maar wil wel dat dat in nauw
overleg met de andere NAVO-
partners gebeurt, aldus een ho
ge ambtenaar op het Ameri
kaanse ministerie van buiten
landse zaken.
Washington is vooral bezorgd
over de positie van Turkije, dat
door ESDI gediscrimineerd
dreigt te worden. Turkije zélf is
evenmin enthousiast. Als de
NAVO voor de Kosovo-test
slaagt, en ESDI werkelijkheid
wordt, zal de EU zich dan niet
steeds nadrukkelijker willen be
moeien met het Koerdenpro
bleem?
Frankrijk fietst dwars door de
Amerikaanse gevoeligheden
heen, en wil dat de top - lees de
Amerikanen - zich eigenlijk he
lemaal niet met ESDI bezig
houdt. Dat is een Europese
zaak, die het best op de Euro
pese top in Keulen in juni aan
de orde kan komen. Maai' ook
de Britten stellen zich in de
ogen van de Amerikanen wel
erg Europees op. In Nederland
se diplomatieke kring maakt
men zich zorgen over de kwes
tie. Een gezonde ruzie met de
VS over de principes van het
Europese veiligheidsinitiatief is
beter dan de Amerikanen bui
ten de deur te houden, meent
een diplomaat.
Een ander zwaarwegend onder
werp is de gewenste omvor
ming van de strijdkrachten van
de NAVO-lidstaten en een
evenwichtiger lastenverdeling
binnen de NAVO. In de nieuwe
veiligheidsanalyse van de
NAVO past geen ouderwets sta
tisch leger, dat vooral is gericht
op zelfverdediging. Daar moe
ten professionele, flexibele, pa
rate eenheden voor in de plaats
komen. Nederland ligt wat dat
betreft goed op koers, maar an
dere lidstaten, zoals Duitsland
en Italië, hebben nog grote
moeite met de nieuwe richting.
Het zou bijvoorbeeld beteke
nen dat zij de dienstplicht moe
ten afschaffen. Daarnaast vindt
Washington dat de EU meer
mensen en middelen beschik
baar moet stellen.
Dan liggen er nog problemen
tussen de VS en de EU over ver
dere uitbreiding van de NAVO.
Washington wil graag even rust
in de tent. Uitbreiding is welis
waar goed voor de stabilisatie
binnen het dan grotere NAVO-
gebied, maar veel kandidaten
lopen in democratisch en mili
tair opzicht nog te veel achter.
Een les van Kosovo die nu al te
trekken is, is dat een nieuwe
NAVO niet louter door zijn om
vang en imago een afschrik
wekkende werking heeft. Een
geloofwaardige offensieve ca
paciteit blijft voorlopig nog
noodzakelijk. De negen kandi
daten die nu in de wachtkamer
zitten, vormen niet direct een
versterking van de slagkracht
van het bondgenootschap.
BERLUN PETER VAN NUUSENBURG
CORRESPONDENT
Met de opening van de gereno
veerde Rijksdag in Berlijn is de
ze week de Berliner Republik
ten doop gehouden. De ope
ning symboliseert een belang
rijk moment in de Duitse ge
schiedenis. Berlijn neemt nu
definitief de positie over van
Bonn als hoofdstad van de
Bondsrepubliek.
Normaal is een gebeurtenis van
dit kaliber aanleiding voor
grootse festiviteiten en meesle
pende retoriek, maar maandag
bleef het opmerkelijk beschei
den. Berlijn heeft, zoals de poli
tieke elite zich pijnlijk bewust
is, de wereld als hoofdstad geen
geluk gebracht. En dan is er nóg
een reden: Duitsland is voor het
eerst sinds 1945 weer in oorlog.
De Duitse deelname aan de
NAVO-operaties tegen Joego
slavië is tot nog toe opvallend
onomstreden. Terwijl acht jaar
geleden tijdens de Golfoorlog
veel Duitsers hun lakens buiten
het raam hingen om te protes
teren tegen een oorlog waar
'bloed vloeide voor olie', zijn de
demonstraties tegen de lucht
aanvallen nu op een hand te
tellen. De belangrijkste opposi
tiepartijen staan gesloten ach
ter een regering, die op haar
beurt gesloten achter de NAVO
staat.
De hoop van Moskou dat
Duitsland onder een rood-groe-
ne regering de zwakke schakel
in het bondgenootschap zou
zijn, is ijdel gebleken. Het drie
manschap dat de Duitse Koso-
vo-politiek gestalte geeft - kan
selier Schroder, minister van
buitenlandse zaken Fischer en
zijn collega van defensie Schar-
ping - loopt keurig in de NAVO-
pas. Sterker nog, Schroder, die
in de binnenlandse politiek
vooral heeft geschutterd, heeft
zich tot veler verrassing ont
popt als een staatsman.
Fischer, een voormalige vete
raan van de vredesbeweging,
zou gezien zijn huidige opvat
tingen na afloop van zijn Ber-
lijnse loopbaan best in aanmer
king kunnen komen voor de
hoogste NAVO-baan, ware het
niet dat Scharping daar nog be
tere papieren voor worden toe
gedicht. De angst in Washing
ton, Londen of Parijs voor een
Duitse Alleingang of Sonderweg
zoals mogelijk solistisch optre
den van Bonn vroeger werd ge
noemd, is ongegrond.
De enige wanklank in deze na
tionale harmonie komt op
naam van de (post-)communis-
tische PDS. Deze Oost-Duitse
protestpartij is tegen de NAVO-
acties, 'oipdat bommen geen
http://home.t-onlme.de/home/072722649
Schroder de 'oorlogskanselier' als de nieuwe Hitier. Vooral in het oos
ten verzetten Duitsers zich tegen het ingrijpen op de Balkan.
FOTO AP SVEN KASTNER
vrede kunnen brengen'. De
PDS hoopt verder vooral te pro-
fititeren van een uittocht van
pacifisten bij de regeringspartij
en, waarvan de SPD een sterke
pacifistische traditie heeft en de
Groenen voortkomen uit de
vredesbeweging van de jaren
zeventig.
Die hoop is tot nog toe niet uit
gekomen. Vorige week bracht
PDS-leider Gysi een bezoek aan
Milosevic, en die visite is in
Duitsland niet goed gevallen.
Alleen in de voormalige DDR,
waar bijna 70 procent van de
bevolking de NAVO-acties af
wijst, wilde men in Gysi wel een
vredesapostel zien.
Toch wordt de rood-groene
eensgezindheid door erosie be
dreigd. Hoe langer de oorlog
duurt, des te groter wordt de
weerzin bij met name de Groe
nen. De Groenen zijn van oor
sprong een pacifistische partij,
'Nooit meer oorlog door Duit
sers', was hun lijfspreuk. Als ge
volg van de realiteit op de Bal
kan hebben Fischer en de rech
tervleugel er de afgelopen jaren
een tweede aan toegevoegd:
'Nooit meer Auschwitz'. Dat er
voor dat doel soms gebombar
deerd moeten worden, is voor
veel Groenen aan de 'basis' nog
steeds moeilijk te accepteren.
Nu al wordt Fischer door partij
genoten een 'oorlogshitser' ge
noemd en eist de linkervleugel
een staakt-het-vuren om on
derhandelingen weer een kans
te geven. Fischer heeft met een
vredesplan, dat ook Moskou bij
een oplossing betrekt, de ge
moederen voorlopig tot beda
ren weten te brengen. Maar ook
hij weet dat de snaar op knap
pen staat. De Groenen houden
op 13 mei een speciaal congres,
en als Milosevic dan nog niet
op de knieën is gedwongen,
kan Fischer onmogelijk met een
gerust hart richting congreszaal
reizen.
Over een ding is vrijwel ieder
een, van regering tot oppositie,
het wel eens. De inzet van
grondtroepen wordt nog steeds
door Brussel ontkend, maar het
klinkt met de dag minder over
tuigend. Duitsers zullen in geen
geval aan zo'n invasiemacht
deelnemen. Dat heeft te maken
met de misdaden van de Wehr-
macht tijdens de Tweede We
reldoorlog, maar ook met het
besef dat dit niet aan het thuis
front kan worden verkocht.
De Balkan is niet het gebeente
waard van twee Duitse solda
ten, zei de grote staatsman Bis
marck ruim een eeuw geleden,
toen de regio eveneens in lich
terlaaie stond. Die uitspraak
geldt nog steeds. En Schroder
zal er in stilte bij denken: even
min de val van mijn regering.
Want Duitse troepen in Kosovo
betekenen onherroepelijk het
einde van de eerste regering
van de Berliner Republik.
Servische historicus Dusan Batakovic is bedroefd om Westerse demonisering van zijn land
i Batakovic geldt in Servië als dé au-
tals het gaat om de moderne ge
lenis van Kosovo. Als lid van de Servi-
schaduwdelegatie' in Rambouillet zag
e de besprekingen over de toekomst
e provincie mislukten. Als verklaard
itander van het regime van Milosevic
het toch hartgrondig eens met de Ser
iafwijzing van het slotdocument van
ouillet. En als burger van Belgrado
hij nu met de gevolgen van dat be-
econfronteerd.
merikaanse minister van buitenland
en Albright zei tegen mij dat de be-
ig om te bombarderen geheel bij
ig. Ik zei haar: Iets in deze we-
ïoet toch ook van de NAVO afhan-
het bereid is zelfs de meest ingrijpende
consequenties van afwijzing te ondergaan.
„Rambouillet leest als een tekst van extre-
mistische Albanese nationalisten, met een
aantal amendementen van de Verenigde
Staten. Het had twee doelen: volledige con
trole over Kosovo voor de Albanezen, en op
termijn controle over Servië door de NAVO.
We zagen aankomen dat alle macht naar
de Albanezen in Kosovo zou gaan. De Ser
viërs daar hebben al eerder onder Albanees
gezag geleefd, van 1968 tot 1989. Eüiische
discriminatie was hun deel.
Er is geen Servische regering te bedenken
die een plan accepteert dat Kosovo van
Servië wegneemt. Zelfs een jaar bombarde-,
ren verandert dat niet. Toen we ons alter
natief, het kantoniseringsplan, onder de
aandacht brachten van de Franse en de
Amerikaanse ministeries van buitenlandse
zaken, hoorde men ons beleefd aan. Het
was zeer duidelijk dat er een andere optie
gekozen zou worden. Bombarderen of
grondtroepen inzetten. Van die vraag leek
iedereen bezeten."
Dusan Batakovic stamt uit een Belgradose
familie, die onder Tito nog voor bourgeois
kon worden versleten. Hij promoveerde
aan de Parijse Sorbonne op een proef
schrift over de Franse invloed op de Servi
sche democratie, en is hoofddocent mo
derne geschiedenis aan de universiteit van
Belgrado.
Terwijl in Kosovo de Albanese Kosovaren
bij tienduizenden tegelijk op de vlucht zijn
geslagen voor het oorlogsgeweld, zoekt Ba
takovic naar de achterliggende motieven
en belangen in de Kosovo-crisis: Milosevic
die de Servische natie om zich heen verza
melt, de Albanese politieke leiders die op
onafhankelijkheid hopen, en de NAVO die
in haar jubileumjaar ia-acht wil tonen.
Met Slobodan Milosevic, voortgekomen uit
de kaders van de Servische communisti
sche partij, heeft Batakovic niets op. „De
heerschappij van Milosevic is een tragisch
incident in de Servische geschiedenis.
Maar dat is geen rechtvaardiging voor de
wrede bommencampagne tegen een volk
dat haar geschiedenis, haar identiteit en
haar plaats onder de Europese zon vindt.
Serviërs worden afgeschilderd als barba
ren, die het verdienen gebombardeerd te
worden. De enige vraag lijkt: waarom heb
ben we ze niet eerder te pakken genomen?
Dit soort propaganda steunt Milosevic. Hij
kan roepen: Kijk eens hoe ze ons in Europa
haten, niemand wil jullie daar, ik heb het
„Milosevic was een stervende communistische dictator die aan geloofwaardigheid inboette.
Maar met deze onmenselijke campagne heeft <Üe NAVO een nationale held van hem gemaakt."
FOTO EPA SRDJAN SUKI
jullie al eerder gezegd!
Milosevic en zijn anti-westerse intellectue
len spiegelen de Serviërs voor dat het Wes
ten het orthodoxe geloof en de Byzantijnse
tradities haat. Dat er geen plaats is voor
Serviërs in het katholiek-protestantse Euro
pa. Dat Rusland hun enige redding is. Nie
mand in het Westen wenst te zien dat het
communisme op de Balkan de politieke
cultuur en kleine democratische tradities
heeft vernield. In plaats van de democratie
te steunen, bevorderen de westerse mach
ten fragmentatie.
Milosevic is een probleem als je hem als
een wettig onderhandelaar accepteert, en
hem vervolgens trakteert op een afstraffing.
Als gevolg daarvan worden de Serviërs als
negentiende-eeuwse Afrikanen behandeld.
De Balkan is een koloniale regio geworden.
Geen westers land heeft strategisch geïn
vesteerd in economische vooruitgang en
democratie in Servië. Het is één en al
machtspolitiek."
Maar vindt de historicus dan niet dat het
Westen wel móest optreden tegen de conti
nue Servische mishandeling en repressie
van de Albanese meerderheid in Kosovo?
Batakovic: „De Albanese vluchtelingen zijn
net als de Serviërs het slachtoffer van hun
eigen politieke elite. Die wil geen mensen-
of burgerrechten. Ze willen het gebied voor
zichzelf. En als ze daarin slagen, zal het
binnen vijf jaar honderd procent Albanees
zijn, zoals Kroatië nu 95 procent Kroatisch
is.
Jammer genoeg hebben de Albanese Koso
varen de onderdrukking door Milosevic
niet willen vermijden. In tien jaar kregen ze
bij drie verkiezingen de gelegenheid hem
weg te stemmen, en zo ruimte te maken
voor het noodzakelijke compromis. Maar
hun leiders voerden liever een confronta
tiepolitiek. Voor de democratie in Servië
hebben ze niets gedaan, terwijl ze zelf vroe
gen om begrip en compassie.
De Albanezen wilden onafhankelijkheid en
verder niets, met alle mogelijke middelen.
Vreedzaam, en anders maar met geweld.
Hun leider Ibrahim Rugova en Milosevic
waren eikaars bondgenoten. Rugova gaf
Milosevic de nodige zetels in het parlement
door de verkiezingen te boycotten, terwijl
hij van Milosevic de gelegenheid kreeg een
eigen Albanees onderwijssysteem, een ei
gen gezondheidszorg en andere eigen rege
lingen op te zetten."
Servië zal volgens Batakovic nooit instem
men met en onafhankelijk Kosovo, volgens
velen het uiteindelijke doel van de NAVO-
acties. Het maakt daarbij niets uit dat de
meeste gevluchte Albanezen nooit meer in
welke Servische staat dan ook willen leven.
„Als de NAVO doorgaat op de ingeslagen
weg, en als die weg tot onafhankelijkheid
moet leiden, dan zullen ze Kosovo ergens
anders moeten bouwen. Want dan zijn er
straks geen Albanezen meer over in Koso
vo.
De grenzen in dit deel van Europa kunnen
niet worden veranderd. Alleen Albanië wil
dat graag. Niet de grenzen, maar de regi
mes moeten veranderen. De beste optie is
stoppen met bombarderen en opnieuw be
ginnen met onderhandelingen. Ik was en
ben nog steeds tegen opdelingen. Ik geloof
ook niet in protectoraten. Die eindigen al
tijd in een of andere vorm van onafhanke
lijkheid of Cypriotische toestanden.
Een tijdelijke oplossing is misschien het in
stellen van twee regio's, één bestuurd door
de internationale krachten en één door
Servië. Ik acht mijn kantoniseringsplan nog
steeds van toepassing. Niet omdat het plan
van mij komt, maar omdat het een levens
vatbaar compromis is tussen de belangen
van de Servische staat en die van de Ser
viërs en Albanezen in Kosovo. Een interna
tionale troepenmacht op basis van een VN-
resolutie zou dat plan kunnen uitvoeren. Ik
zie geen betere optie. In Rambouillet zei
den sommige leden van de Albanese dele
gatie mij in vertrouwen dat ze er niet op
voorhand op tegen waren."
Moet het Westen dan straks weer met
Milosevic om de tafel? „I Iet grote probleem
is juist dat het Westen Milosevic heeft uit
gekozen als de onderhandelaar, terwijl het
andere Servië, het protesterende, democra
tie zoekende en tolerantie predikende Ser
vië totaal is genegeerd. Milosevic leverde
wat er besteld werd. Niemand was geïnte
resseerd in een lange-termijnoplossing.
Dat ging goed, tot aan Kosovo. Men heeft
eenvoudig niet begrepen wat Kosovo voor
ons betekent. Nu zitten ze met Milosevic
opgescheept."
De beste manier om Servië in Europa te in
tegreren, zegt Batakovic, is te investeren in
de economie. „Alle grote industriële bedrij
ven opkopen en zo Milosevic afsnijden van
zijn Financiën." Als initiatieven om de de
mocratie te steunen uitblijven, zaJ Milose
vic Allied Force wel overleven, denkt hij.
„Tegen wil en dank is Milosevic de opper
bevelhebber van een leger dat de steun van
ons hele volk heeft. We hebben een politie
ke oplossing nodig, maar de aanvallen
blokkeren iedere vooruitgang."
Batakovic is co-president van de Raad voor
Democratische Veranderingen, een organi
satie die ten behoeve van de opbouw van
de democratie probeert Serviërs in het bui
tenland te mobiliseren. Wat hebben de Al
banezen in Kosovo daar bij te winnen? „We
bieden hen een visie, op voorwaarde dat ze
Servië als ons gezamenlijke thuisland ac
cepteren. Het democratische Servië kan
een brug naar Europa zijn voor de Albane
zen, geen hindernis. Onze slogan in Ram
bouillet was: Serviërs in Kosovo, Kosovo in
Servië, Servië in Europa. Niemand hoorde
ons. In elk geval zouden Servië en Mon
tenegro lid moeten worden van de Europe
se Unie. Servië zonder Kosovo is alleen
maar een voorbereiding op de volgende
oorlog."
