'Ik wil niet bekend staan als een oproerkraaier'
Mens enCief
Leiden Regio
'Ain't Misbehavin": niet meer dan een verzameling liedjes
CHEF WIM WEGMAN, 071-5356414, PLV -CHEF HERMAN JOUSTRA, 071-5356430
foto henk bouwman
Bijna onzichtbaar heeft het 14de eeuws pand zich ingegraven in het straatbeeld van de Beschuitsteeg onder de
slagschaduw van de Hooglandse kerk. Sinds ruim een jaar heeft zich achter de glas-in-lood raampjes het Pilgrim
museum gevestigd, waar op een paar vierkante meter de in Amerika geboren feremy Bangs de scepter zwaait.
Eind vorig jaar dreigde fustitie hem met uitzetting omdat hij geen verblijfsvergunning heeft, maar dat gevaar lijkt
afgewend. Bangs, die al bijna twintig jaar in Leiden woont, kan zich weer wijden aan de Nederlands-
Amerikaanse geschiedenis. „Er waren mensen die méér over de Pilgrims wisten dan ik, maar die zijn dood. Dus
bij gebrek aan anderen weet ik best veel, ja."
Jeremy Bangs Pilgrim Fathers expert tegen wil en dank
r|
inji De ingetogen Amerikaan neemt als beheerder nog
lustig de tijd voor zijn bezoekers. Het museum, dat
s j ;o groot is als een flinke badkamer, is helemaal ge-
toi sstaureerd in 14de eeuwse stijl. Een laag plafond
tan knoestige balken, middeleeuwse gereedschap-
v pen aan roestige spijkers, kaarsen, oude cartogra-
§eën van de Leidse vestingstad aan de muren en
u een eeuwenoude bedstee waarin zelfs een kind het
gg met ruim zou hebben. Met gedempte stem leidt
jangs de veelal Amerikaanse bezoekers langs de
ioorwerpen en documenten die hun voorvaderen
«eer tot leven brengen. Bangs legt stoffige, in leer
^bonden boeken voor de bezoeker neer en opent
kastdeuren om breekbaar servies te tonen van het
joort dat meereisde op het schip De Mayfair. Dat
schip bracht de Pilgrim Fathers van Delfshaven naar
,\merika, waar ze hoopten een nieuwe maatschappij
op te kunnen bouwen gegrondvest op hun geloof.
In Engeland was dat niet gelukt en om aan de ver-
J volging van de Anglicaanse kerk te ontsnappen ver-
leerde de groepering een tijd in Leiden in balling
schap. Nog steeds gaan Amerikanen in Leiden op
ioek naar hun wortels, en daarbij kruist hun pad
onverbiddelijk dat van Jeremy Bangs in de Beschuit-
üeeg.
Ir loopt een balk door het plafond, en door het be
lijken van de jaarringen van het hout heeft men
a liinnen vaststellen dat die boom gekapt werd in het
aar 1371. Vroeger was boven deze ruimte een borst-
ten «ring. Het is één van de oudste huizen van Leiden,
jd maar het heeft niets te maken met de historie van
ie Pilgrim Fathers. Het laatste huis van een pilgrim-
lamilie is in 1984 gesloopt. Daar was ik niet blij
inn mee," zegt Bangs zacht, terwijl hij met een enorme
1P aiiddeleeuwse schaar bloemen afknipt om ze in een
sd aas te zetten. „Ik kwam erachter dat het gesloopt
da fing worden toen ze al bijna begonnen waren, dus
Hi oen was het te laat. Net is de sloopvergunning aan-
;evraagd voor de Vrouwekerk-ruïne, waar Philippe
ij iela Noye gedoopt is, de voorvader van Franklin
s Delano Roosevelt. Ik kan dan wel een brief schrijven
over dit soort plannen, en dat heb ik ook gedaan,
lee naar ik verwacht niet dat dat invloed zal hebben,
w Men heeft in Leiden de neiging om inspraak te ne
et sren. Het enige wat ik dan kan doen is in Amerika
ihe :ekend maken dat het huis gesloopt wordt, daar
P Djn mensen die daar wél belang in stellen. Ik ben
ok gevraagd om een seintje te geven als de zieken-
aal van het Catherijnegasthuis gesloopt wordt, het
en rnidige LVC. Miles Standish, één van de Pilgrims, is
iaar verpleegd. Hij was één van de honderden sol-
iha laten die hier waren om Nederland tegen de Span-
in aarden te verdedigen. In Amerika zijn er mensen
d iie graag willen weten of die sloop doorgaat of niet.
it De financiering voor dat contract is in handen van
D sn zekere Nederlandse firma, Ahold. Dat is wel een
rh irma met vier of vijf winkelketens in Amerika, en als
s\i ïiets gebeurt, dan wil men dat daar graag weten,
adat ze dat op internet kunnen zetten. Niet dat ik
iflfeen boycot wil. Ik ben geen actievoerder. Maar
iet zal wel consequenties hebben. Het LVC in slech-
1 ifstaat? Totale onzin. Dat zegt men alleen omdat
oen het wil afbreken. Net als V&D die twee histori
es che panden in de Mandenmakerssteeg bewust laat
J erpauperen om dan later te kunnen zeggen: 'Kijk,
li et is een vervallen pand, dat kunnen we slopen'.
il lat is een asociaal gebruik van historische panden,
te laar ook elders in Leiden gebeurt dit. Neem de ou-
leinstrumentenmakersschool op de hoek van het
fhi apenburg. Daar hebben ze bewust gekozen voor
ra et breken van de ramen. Laatst zag ik dat men be-
ïgwas om het lood van het dak te halen zodat het
jd iater vrij spel heeft en de dakkonstructie kan ver-
h ttten. De eigenaar is de één of andere projectont-
likkelaar die daar nieuwbouw wil neerzetten. Ze la-
:h mhet bewust verloederen, tot het te laat is. Dat is
a ou eenmaal de gang van zaken in Leiden. Een ver-
ïiiging als Oud-Leiden strijdt daartegen. Maar ze
ge :ebben het probleem dat ze te beleefd zijn en dan
verwachten ze dat de tegenpartij zich ook aan de af
spraken houdt. Door beleefd te blijven denken ze
hun doel te kunnen bereiken, maar dat is niet zo."
De onverstoorbare Jeremy Banks spreekt zacht,
voorzichtig, kiest zijn woorden met zorg. en zijn ge
zicht verraadt geen emotie. „Ik bekijk het als buiten
staander. Dit is zeker het beroemde Nederlandse
poldermodel: de laagstgeplaatsten moeten samen
werken met de gezagsdragers om de belangen van
de laatsten te dienen. Iemand mag in Leiden wet
houder van Cultuur zijn zolang hij de afbraak van
historische panden toelaat. De wethouder die mo
numentenzorg in zijn portefeuille heeft, zegt niets
over de afbraakplannen behalve dat het wel leuk is
voor Leiden. Hij heeft geen enkele eigen basis be
halve dat hij mee mag werken met de wethouder
ruimtelijke ordening. Zolang hij dat doet, mag hij in
de gemeenteraad blijven. Dat is nou als buiten
staander mijn indruk van het Nederlandse polder
model." Niet dat hij hiermee wil suggereren dat
Amerika zoveel democratischer is - behalve dan in
New England, waar de Pilgrims voet aan wal zetten.
Van hun Mayflower Compact, een document dat be
schouwd wordt als de voorloper van de Amerikaan
se grondwet, klinkt nog steeds de nagalm. „In New
England is ook tegenwoordig nog een grotere mate
van democratie dan elders in het land; ze houden
daar townmeetings in de kleinere dorpen. Alle stem
gerechtigden moeten zich dan uitspreken over be
langrijke kwesties.
„De Pilgrims waren zeer religieus, maar het is niet
zozeer hun godsdienst die mij interesseert; het wa
ren stijle Calvinisten. Ik ben Christen, maar behoor
tot de episcopals. ironisch genoeg de grote tegen
standers van de Pilgrims destijds. Wat ik waardeer is
hun consequent volgen van idealen - idealen die
heel belangrijk zijn gebleken voor de Amerikaanse
geschiedenis en yoor de democratie. Men hoorde te
streven, zo zeiden de Fathers, naar een persoonlijke
volmaaktheid en dat is van groot belang geweest
voor de Amerikaanse maatschappij. Striving for ex
cellence noemden zij dat en dat is eigenlijk niet te
vertalen in het Nederlands. Voor het woord 'excel-
lence' is ook niet echt een Nederlands equivalent -
en dal is interessant. In Amerika is excellence' een
heel alledaags begrip -men moet proberen zijn werk
zo goed mogelijk te doen."
Jeremy Bangs is geboren in Amerika en eind jaren
zestig naar Nederland gekomen toen zijn vader
hoogleraar werd in Leiden. Zijn kinderen wonen
nog aan de overzijde van de oceaan. Bangs is zelf
geen afstammeling van de opvarenden van de
Mayfair, zoals je misschien zou verwachten. Het is
eigenlijk tegen wil en dank dat hij tot expert op dit
gebied gebombardeerd werd. „Ik werkte op het
Leids gemeentearchief en ze vroegen: 'weet jij iets
van de Pilgrims? Nee? Mooi. Dan wordt jij beheer
der van de tentoonstelling.' Bangs kreeg de taak om
de bezoekers rond te leiden en werd meegetrokken
in de Nederlands-Amerikaanse geschiedenis. „Ze
zeiden toen dat alles over dat onderwerp al bekend
was, maar daar geloofde ik niets van. Sindsdien is er
ook zoveel nieuws boven water gekomen. I Iet is de
rijke geschiedenis die me aan Leiden bindt. Boven
dien is het hier prettig wonen. Heel aangenaam."
Op 18 december vorig jaar liet Justitie hem weten
dat hij binnen vier weken het land moest verlaten
omdat hij niet in het bezit was van een verblijfsver
gunning. Hij had toen al bijna twintig jaar in de stad
gewoond, waarvan zeventien jaar mét het begeerde
papiertje. Twee jaar geleden moest Bangs een nieu
we verblijfsvergunning aanvragen na een kort ver
blijf in Amerika, maar Justitie weigerde. Bangs had
geen tewerkstellingsvergunning en die is nodig om
een verblijfsvergunning los te krijgen, tenzij er een
wezenlijk Nederlands belang bij gediend is dat ie
mand hier blijft. En dat was nou precies wat het ge
val was volgens het Ministerie van Onderwijs, Cul
tuur en wetenschappen. Maar blijkbaar vond Justi
tie het feit dat Bangs het Pilgrim Fathers-museum
beheert en veel publiceert over dit onderwerp niet
voldoende zwaar wegen. Inmiddels lijkt de zaak op
gelost -Justitie heeft Bangs een fax gestuurd met ex
cuses. Hij mag blijven. Maar een verblijfsvergunning
heeft hij nu, vier maanden later, nog steeds niet op
zak. Misschien drukt hij zich daarom zo voorzichtig
en diplomatiek als de gemeentelijke of landelijke
ambtenarij ter sprake komt: „Mijn bestaan hier is
gebaseerd op vriendelijkheid en welwillendheid. Ik
wil niet bekend staan als oproerkraaier."
Gevraagd naar het verschil tussen de Nederlandse
en de Amerikaanse mentaliteit, drukt de kleine
Amerikaan zich ook weer omzichtig uit. Recht
streekse kritiek zul je uit zijn mond niet horen. „In
Amerika is de naam voor een ambtenaar een civil
servant. Dat onderstreept dat die man betaald wordt
om het publiek te dienen. In Nederland bestaat die
term niet. Een ambtenaar zit hier alleen om zijn
ambt te verdedigen." En dan: „Niet dat ik kritiek
heb op de Nederlandse ambtenarij. Het is een pro
bleem van de Nederlanders zelf om dit op te lossen.
Nederlandse ambtenaren doen goed werk, als je be
denkt dat ik op 18 december het land uitgezet zou
zijn en dat de zaak op 1 januari alweer terugge
draaid is. Héél snel. En als je dat gelooft kan ik je
ook een stuk moerasland in Florida verkopen."
a( MUZIEK RECENSIE
SUSANNE LAMMERS
P4 «telling: Ain't Misbehavin'. The Fats Waller
Sh w. Met Denise Jannah, Marjorie Barnes
ed u. Gehoord: 18/4, Stadsgehoorzaal, Leiden
I
en musical, meer een documentai-
Geen verhaal, maar een tijdsbeeld
ie Richard Maltby jr. geven. 'Ain't
sbehavin" is gemaakt van liedjes
3 en rond Thomas 'Fats' Waller,
djes waar je onmiddellijk voor valt,
«zotte teksten en sprankelende rit
ss en aanstekelijke melodieën. Maar
het beeld dat de muzikale show op
roept, bedoeld als Wallers Amerika uit
de jaren twintig, dertig en veertig, is
rommelig. In vliegende vaart volgen de
nummers elkaar op in een setting waar
vooral de koddigheid domineert en de
betekenis die in het uitgebreide pro
gramma-boekje plechtig benadrukt
wordt, vervliegt in de drukte die op het
podium gemaakt wordt. De ronkende
pretenties ten spijt is het niet veel
meer dan een af te hevig aangeklede
verzameling liedjes. De teksten zijn
geestig, maar aan verstaanbaarheid
mankeert het en de inhoud verdwijnt
onder niet noodzakelijke regie-fratsen.
Het openingsnummer, Ain't Misbeha
vin', kan niet kapot. Wat je er ook mee
doet, het staat als een huis, net als 'T
Ain't Nobody's Biz-ness If I Do, maar
echte verrassingen zijn er weinig. De
nise Jannah imponeert met het prach
tige I've Got a Feeling I'm Falling. Ze
zingt het donkerbruin en ontspannen
en het is het enige nummer dat écht
en eerlijk klinkt. Haar Cash for Your
Trash, is aardig maar ook niet meer
dan dat.
Marjorie Barnes doet het gekke
When the Nylons Bloom Again uit het
oorlogsjaar 1943 heel grappig als een
jaloerse klassiekerige diva, maar door
al die opleukinkjes kruipt de inhoud
een beetje in een hoekje. Richard
Waits blijkt ineens over persoonlijk
heid te beschikken in een onheilspel
lende versie van The Viper's Drag, een
lied dat ineens een krijgstocht tegen
het roken blijkt te zijn. Volledig onder
de maat blijft Ketsia Poitevien. Als hys
terische sirene schopt ze te veel druk
te, als ze gewoon zingt, heeft ze een
dun en beverig stemmetje waarmee ze
consequent vals zingt.
De band is gelukkig wel fantastisch.
Pianist en leider Ron Metcalf heeft
zich het Fats Waller-idioom geheel ei
gen gemaakt en hij geeft de voorstel
ling de meeste kleur en sfeer. De rest
blijft, zoals het bij Fats Waller hoort, in
de schaduw van de piano, maar blinkt
daar wel uit. Het is misschien niet he
lemaal toevallig dat de zangers het
geestigst zijn als ze helemaal op het
laatst een orkestje imiteren.
uit de Leidsch Dagblad
ANNO 1899
Woensdag 19 April
ALGEMEEN - Uit 'De Nederlandsche Sport' blijkt, dat het H.M. de
Koningin heeft behaagd, als Beschermvrouw op te treden van de vol
gende vereenigingen: De Nederlandsche Harddraverij- en Renveree-
niging, de Nederlandsche Jachtvereeniging 'Nimrod' en de Koninklij
ke Nederlandsche Zeil- en Roeivereeniging te Amsterdam.
ANNO 1974
LEIDEN - Leden van Die Leythe maakten gisteren in het kader van
het 60-jarig bestaan van de roeivereniging een 'reclame-tocht' over
de Leidse binnenwateren. eoto archief leidsch dagblad
Vrijdag 19 april
LISSE - De Lisser politie treedt „streng" op tegen kinderen die langs
de weg bloemenslingers verkopen aan automobilisten. Het optreden
van de politie is hard, omdat het nu eenmaal verboden is kinderen
slingers te laten verkopen en ook omdat de politie het gevaarlijk vindt
in verband met het drukke verkeer.
LEIDEN - Op het huidige terrein van de Grofsmederij aan de Zuidsin
gel zal een aantal (waarschijnlijk vier) flatgebouwen mogen verrijzen
met een maximale goothoogte van 24 meter. B. en W. stellen dit de
gemeenteraad voor in een pre-advies over het bestemmingsplan voor
het wederopbouwgebied Herengracht-Zuidsingel. Het college komt
hiermee tegemoet aan de eisen van de bouwmaatschappij IBB-Kon-
dor, die 't eilandje gaat bebouwen. IBB-Kondor had de gemeente eer
der laten weten niet akkoord te kunnen gaan met het toegestane be
bouwingspercentage van twaalf. Een aantal plannen kwam daarmee
op losse schroeven: de bebouwing op het eilandje aan de Zuidsingel,
het droomplan voor het Waardeiland en de nieuwbouw van de grof
smederij in de Grote Polder bij Zoeterwoude. Van deze plannen - die
voornamelijk gefinancierd worden door de Belgische maatschappij
Sokol - is in feite het voortbestaan van zowel de Grofsmederij als het
IBB-Kondor afhankelijk.
Foto's In deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien daeen
na plaatsing een Ingevulde cbeoue (geen overschrijving-.kaart I ter waarde
van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) op te sturen
nuar het Leidsch Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 51,2300
AB leiden of door contante betaling aan ae balie van het Leidsch Dagblad
aan de Roosevel 1st raat 82. U ontvangt de foto binnen drie weken.
ldck Sabbath
oint naar Ahoy' Epoxy: indrukwekkende dansvoorstelling
'Reunion-tour' van Black
bbath in de originele forma-
voert ook langs Nederland.
J 10 augustus staat de legen-
Èche hardrockformatie in
jl w'. Black Sabbath was in de
w en zeventig een supergroep.
fiig rockfanaat noemde de
;d in één adem met de Rol-
jStones, Deep Purple en Led
h PPelin. Tussen 1970 en 1979
1 cht de groep acht lp's uit,
yvan met name het titelloze
/i ftutalbum, Sabbath Bloody
3 bbath en Paranoid tot de
i-klassiekers worden gere-
!<j- Drugs en zakelijke mis-
Üngen deden Black Sabbath
1979 ontploffen, waarna gita-
ti Tony Iommi tevergeefs pro-
frde de mythe levend te hou-
n' Zanger/voorman Ozzy Os-
ime, die het solo probeerde,
Inteer succes. Twee jaar ge
len besloten de oorspronke-
I e leden van de band dat het
twintig jaar tijd was voor een
'eniging. Bij de twee concer-
in hun thuishaven Birming-
D. vereeuwigd op de recent
gebrachte dubbel-cd Reu-
n. klikte het weer zo goed
Ozzy Osbourne, Tony Lom-
Geezer Butler en Bill Ward
*°ten om een toernee op
tw te zetten. Wanneer de
toverkoop begint, is nog niet
tend.
DANS RECENSIE
MAARTEN BAANDERS
Voorstelling: 'Epoxy', coproductie Dans
groep Krisztina de Chatel en Scapino Rot
terdam. Gezien: 17/4, Rotterdamse
Schouwburg. Nog te zien: 11/5, Lucent
Danstheater, Den Haag.
Het licht wordt in subtiele
schakeringen weerspiegeld in
de zilver- en goudkleurige kos
tuums. Het effect is groot, want
er staan veel dansers op het to
neel. De fusie van Dansgroep
Krisztina de Chatel en Scapino
Rotterdam levert een groep van
twintig personen op. Met dit
massale voegt choreografe Kris
ztina de Chatel in 'Epoxy' een
indrukwekkende nieuwe di
mensie aan haar werk toe. Haar
bewegingskeuze is direct her
kenbaar. Kleine, eenvoudige ge
baren, zoals een gebalde vuist,
een knieheffing, een draaiing of
een buiging, worden herhaald,
roepen variaties en tegenbewe
gingen op en groeien uit tot ge
compliceerde reeksen, die altijd
iets wetmatigs hebben, alsof er
een mathematische berekening
aan ten grondslag ligt.
Net als de muziek voor twee
piano's van Thorn Willems, is
de dans fel, puntig en gefrag
menteerd. Hier brengt de
grootte van de groep een in
drukwekkend effect. Door de
'Epoxy': het licht wordt in subtiele schakeringen weerspiegeld in de zilver- en goudkleurige kostuums.
foto hans gerritsen
snelheid waarmee de bewegin
gen door de massa heen gol
ven, ontstaat een meeslepende
vaart. De prachtige filmbeelden
van Frank Scheffer op het ach
terdoek versterken dit effect.
De Chatel geeft in 'Epoxy'
een visie op de macht van de
massa. De massa wordt be
heerst door absolute, onstuur
bare krachten. Het is fascine
rend te zien hoe De Chatel juist
met haar consequente, be
heerste stijl, deze kracht voel
baar maakt. De voorstelling
opent met de confrontatie tus
sen twee groepen, die met tem
peramentvolle vuistgebaren op
elkaar afgaan en zich terugtrek
ken. Maar na deze strijd ont
staat een compact geheel, dat
uitzet en inkrimpt en waarbin
nen zich telkens subgroepen af
tekenen, die al dan niet in het
geheel terugkeren. Zo'n sub
groep ontstaat als een deel van
de dansers een net iets ander
gebaar maakt dan de rest, of
hetzelfde gebaar, maar dan een
andere kant op, of een tel later.
In andere passages valt de mas
sa uiteen in diverse formaties,
die verspreid zijn over het to
neel of in elkaar schuiven. Die
formaties maken ieder dezelfde
gebaren, of wijken juist subtiel
van elkaar af. Door de eenheid
van stijl, doordat de gebaren zo
nauw op elkaar aansluiten, krijg
je het gevoel dat er één alles
omvattende bewegingsenergie
werkt. Het heeft de noodzake
lijkheid van een chemische re
actie. Als het ene element een
bepaald gebaar inbrengt, gaat
een ander element erin mee of
draait zich er juist vanaf met
een tegengebaar.
Een stap verder gaat de voor
stelling als er zich uit deze aan
wetten onderworpen massa
duetten en solo's losmaken,
waarin de gebaren iets louter
individueels uitstralen. Het
komt over als een bevrijding,
vooral aan het eind met drie
duo's naast elkaar, die een
schouder-aan-schouder-dans
uitvoeren, ieder op zijn eigen
manier. 'Epoxy' is een abstract
ballet. Je kijkt geboeid toe hoe
spitsvondig het in elkaar is ge
zet, maar het knappe is dat je
tegelijk emotioneel wordt mee
gesleept door de oneindige be
weeglijkheid van de massa.
Het programma bevat ook
nog een reprise van 'Le sacre
du Printemps' van Ed Wubbe
door zes dansers van Scapino.
