Van Doesburg kon enorm stimuleren' hertrouwde kwaliteit van Carver Cultuur Kunst De stoel in Gorcums museum Schokkender, smeriger en banaler ïunstfabriek levert :hilderi j voor spotprijs Beelden van Bollen let regent 'tegeltjespost' bij de Friese Elfsteden IJDAG 2 APRIL 1999 ies van Moorsel bij opening De Dageraad: CHEF JAN RIJSDAM, 071-5356444, PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071-5356443 jij trouwt nog eens met een kunstenaar, een kunste- ir zonder een cent natuurlijk", zei de moeder van jly van Moorsel tegen haar dochter zo rond 1917. En reeg gelijk: Nelly trouwde met Theo van Doesburg, Ivan 1916-1921 in Leiden woonde en hier De Stijl op- itte. Wies van Moorsel, nicht van Nelly, gaf gistermid- tijdens de druk bezochte opening van De Dageraad de Moderne Kunst in de Leidse Lakenhal, een klein Ijkje in het privéleven van deze kunstenaar en 'zijn iwen'. m caroline van overbeeke es' - 1,67 meter, donker- id haar en blauwe ogen - {een mens met 'sterk wisse- |e stemmingen'. Hij was een i in ante man en maakte al eens ruzie, omdat hij a tegenspraak duldde. Hij [bovendien ,19de eeuws in zijn opvattingen over vrou wen", vertelde van Moorsel die aan een biografie over het leven van haar tante werkt. „Het deed hem maar al te goed om een vrouw naar zijnbeeld te kunnen vormen." Nelly was Van Doesburgs derde vrouw. Zijn eerste was hem te intellectueel en zijn tweede vrouw te weinig artis tiek, vertelde Van Moorsel. „In Nelly vond hij de perfecte com binatie van twee vrouwen." Nelly, zelf ook niet de makke lijkste, meende gedurende hun jaren samen door Van Does burg „helemaal getransfor meerd te zijn, niet alleen uiter lijk, want ook daar legde hij zijn stempel op, maar ook inner lijk." De kunstenaar was ook 'een gangmaker', benadrukte Van Moorsel. „Hij kon mensen enorm stimuleren." Ze haalde architect J.J.P. Oud aan, mede oprichter van De Stijl, die ooit zei: „Van Doesburg was de ziel van De Stijl en hij dient voorop te komen." Toen Van Doesburg in 1931 op 47-jarige leeftijd vrij plotse ling overleed, was het aan zijn vrouw Nelly om zijn omvangrij ke nalatenschap van kunstwer ken, gedichten en het Stijl-ar chief te beheren.Toen NeÜy in 1975 stierf, liet ze haar nicht Wies dat werk na en die schonk de collectie vervolgens aan de staat. Een deel daarvan is nu in de Lakenhal te zien, samen met het werk van een groot aantal andere wegbereiders van de moderne kunst. Conservatrice Doris Wint- gens, het brein achter de ten toonstelling, verhaalde eerder van de twee jaar durende zoek tocht naar de kunstwerken uit de periode 1890-1940 die nu staan opgesteld. ,,Als recher cheurs zochten we het spoor terug. We deden soms leuke ontdekkingen, maar er waren ook waanzinnige tegenvallers. We waren bijvoorbeeld nieuws gierig naar het werk van J.M. Kriest dat 'ritmisch kubistisch' zou zijn. We hebben ongeloof lijk veel moeite gedaan om dat op te sporen. De man bleek te zijn geëmigreerd. We vonden uiteindelijk een werk bij een ver familielid in Duitsland. De ver wachtingen waren hoog ge spannen maar dit is het: een bloemstilleven. Dat viel dus te gen. Kriest heeft blijkbaar op een gegeven moment al zijn ku bistische werk als een soort jeugdzonde vernietigd en is snel tot iets heel anders overge gaan." Dezelfde zoektocht moest worden volbracht naar voor werpen van Bernard Planjer. „Hij had geometrische meubels gemaakt in de kleuren rood, blauw en zwart. Ook van dit werk geen spoor! We ontdekten wel bij een verzamelaar dit klokje en later in een oude vei lingcatalogus een foto van de meubels. Dit ameublement uit circa 1923 vonden we uiteinde lijk ergens in Duitsland terug waar alle meubels nog in ge bruik bleken te zijn door de ei genaar! We prijzen ons zeer ge lukkig dat we het hier kunnen laten zien." De tentoonstelling De Dage raad van de Moderne Kunst is tm 29 augustus te zien in de Lakenhal. {erpam francoise ledeboer en sfeervol overblijfsel van istriëel erfgoed op het voor- ge Stork-terrein aan de iterdamse Czaar Peterstraat at op tweede paasdag De I stfabriek. Wie op zoek is een decoratie voor bij de (ijnen of boven de bank kan en verlaten fabriekshal kie- uit 120 150 realistische rerfschilderijen. Oprichters Peter van Doorn en Bert Jan s Egteren laten de werken l^en door fijnschilders in ia en Oost-Europa. Dankzij - »ge lonen in deze gebieden I !t mogelijk ze aan te bieden spotprijzen tussen de 1000 I 500 gulden. I Kunstfabriek wil het gat I ten tussen 'doorgaans jdrempelige en vaak dure riekunst, betere posters en oducties en de onlangs ook >ns land geïntroduceerde mhuiskunst'. De oprichters m zeker dat er zo'n gat be- omdat ze eerst een proef- (sitie en enquête organi- Jen. „De reacties van het iek waren positief en onze ies in 'officiële' kunstkrin- yonden het in elk geval een iessant initiatief', aldus boom. ideeën voor de schilderij- ierzinnen ze zelf; voor het ïssionele bijschaven wordt beroep gedaan op ontwer- fotografen, stilisten en puterdesigners. Het verzin- van onderwerpen is vol- het duo helemaal niet llijk. Het staat immers vast en huis dat de meeste Ne- nders nog steeds een voor hebben voor afbeeldingen pak hem beet - een dode kreeft, een mus op de leu- van een tuinstoel, een lig- vrouwelijk naakt, stille met vruchten, bloemen of waren en landschappen :oeien in wei bij sloot, de uitvoering van de ont- in te regelen zochten Van en Van Egteren eerst iet met Nederlandse am bassades en lokale kunstacade mies. Het vak fijnschilderen aan Nederlandse kunstacade mies is al lang uit de mode, maar in China en Oost-Europa konden ze kiezen uit de grote aantallen kunstenaars die nog wel zo'n degelijke opleiding volgen. „Het spreekt vanzelf dat we geen misbruik maken van de economische omstandighe den in die landen", verzekert Van Egteren. „Dankzij onze op drachten zijn ze verzekerd van een basisinkomen dat hoger ligt dan het gemiddelde." Daarvoor eisen ze wel kwaliteit: als een kunstenaar iets te snel in elkaar heeft geflanst krijgt hij het werk subiet retour om het over te maken. Wie De Kunstfabriek bezoekt kan zich alvast de moeite be sparen een foto van vakantie huisje of huisdier mee te ne men. „Onze aanpak is commer cieel, maar dat betekent niet dat onze ontwerpen niet pro fessioneel zijn uitgevoerd. Ama teurfoto's voldoen nu eenmaal niet aan onze kwaliteitseisen", aldus Van Doom. Behoort een schilderij van Danny Blind mis schien wel tot de mogelijkhe den? Dat idee brengt het twee tal zelfs tot een grimas van af schuw. In plaats daarvan den ken ze eerder aan schilderijen op basis van professionele fo to's van iemand als Erwin Olaf. Alle schilderijen krijgen het logo van 'De Kunstfabriek'. Wie na een aankoop niet tevreden is, kan binnen een maand een nieuw werk uitzoeken. Bij een decoratie luistert het immers nauw of iets wel of niet bij de gordijnen kleurt. Als hun 'Kunstfabriek' in de hoofdstad een succes wordt, denken Van Doom en Van Egteren aan ves tigingen in New York en Berlijn. De Kunstfabriek (Stork- complex, Czaar Peterstraat 213, Amsterdam) wordt ge opend op tweede Paasdag. Daarna te bezoeken van dins dag tot en met zondag van 12.00 tot 19.00 uur. voorhout/ hillegomHet is lente en daarbij horen bollen. Ze zijn niet alleen op de velden te zien maar ook bij het Voorhoutse advoca tenkantoor Dekker. Hier is vanaf vandaag tot en met tweede paasdag de kantoorruimte als galerie ingericht en zullen moderne schilderijen, oude prenten, boeken en curiosa met de tulpenbol als onderwerp centraal staan. 'Beelden van Bollen' 1999 is de naam van de expositie waar ook bijzondere boekbanden tentoongesteld worden. De leerlin gen van het opleidingscentrum voor het Boekbindersgilde 't Am bachtshuis in Scheveningen hebben allemaal een band ontworpen voor Het boek van de Tulp. De fraaiste exemplaren worden getoond. Wie dan de bollen nog niet moe is kan terecht bij de Kunstuitleen in Hillegom. Hier presenteren elf binnen- en buitenlandse kunstenaars hun op bloembollen geïnspireerd werk. Het middelpunt van de aan dacht op de tentoonstelling is het werk van schilderes Marja de Raadt. Behalve olieverf gebruikt ze ook gouache en maakt ze linole- umsnedes. Maar ook een aantal andere bekende en minder bekende kunstenaars zijn vertegenwoordigd. Zeefdrukken van Jan Cremer en Joop Rozendaal, aquarellen van Janine Neuteboom en houtsnedes van Martien Versteegen. De expositie Beelden van Bollen 1999 is te zien in advocatenkan toor Dekker van Goede Vrijdag 2 april tot tweede Paasdag 5 april tus sen 11.00 en 18.00 uur, Torenlaan 1c in Voorhout De expositie in de kunstuitleen Bollenstreek duurt van zaterdag 3 april tot zaterdag 15 mei. Donderdag en vrijdag van 14.00 tot 17.00 uur en zaterdag van 11.00 tot 7.00 uur. Tevens de eerste zondag van de maand (ind.eerste Paasdag) van 14.00 tot 17.00 uur. De kunstuit leen is gevestigd aan de Leidsestraat 142 in Hillegom. Tulpen van Henk Mak. foto pr De Amsterdamse burgemeester Patijn maakte een paar jaar ge leden duidelijk dat normen en waarden zaken zijn waarmee zelfs in de hoofdstad rekening wordt gehou den. Het moest daarom eens afgelopen zijn met de ansicht kaartenmolens langs de open bare weg vol kiekjes waarop alle mogelijke seksuele esca pades of ge slachtsdelen, soms met de halve ijzerwa- renafdeling van de Gamma er in gehangen, te kust en keur staan afge beeld. Is Patijn nu een nieuwe ze denmeester? Ik denk van niet. Mensen moe ten vooral doen en laten, en ko pen, wat ze willen. Daarmee heeft de overheid niets te ma ken. Anders is het evenwel wan neer een en ander zich afspeelt op de openbare weg. Dan mag de burgemeester, zelfs in het links-liberale rijk van Kok, paal en perk stellen aan de uitstal ling van platvloersigheden die de stadsgezichtjes van weleer hebben vervangen. De krant is een beetje verge lijkbaar met de openbare weg. In een krant lees en zie je wat er zoal te koop is in de wereld, dus ook de onwelvallige opvattingen en soms schokkende foto's. Maar dat betekent niet dat alles zomaar wordt afgedrukt. De krant heeft ook een soort burge meester die waakt over normen en waarden. Sinds enkele weken staat op de woensdagse kunstpagina van het Leidsch Dagblad de rubriek 'Het blote oog1 over erotiek in de kunst. Kunnen we mee door gaan tot Sint Juttemis, want in de kunst, vroeger en nu, wemelt het van de seks, dus ook van de onsmakelijke taferelen, geweld dadigheden en obsceniteiten. Niets blijft ons bespaard als we naar kunst kijken. De laatste ja ren zijn we overvoerd met films, foto's en tv-programma's vol kunstigheden die met seks te maken hebben. Een jaar of wat geleden, toen de seksuele revolu tie nog hevig woedde, hoefde ie mand maar z'n broek af te strij ken en ik dacht onmiddellijk met een performance van doen te hebben. Nog steeds is het moeilijk on derscheid te maken tussen goede smaak en smakeloosheid omdat het beeld dat aanstoot geeft soms ook het beeld is dat ont hult hoe dingen werkelijk in el kaar steken. Zelf denk ik dat de bedoelingen van kunstenaars vaak integer zijn. Fotografen, bijvoorbeeld, hebben in de afge lopen jaren een voorkeur aan de dag gelegd voor het ongewone: dood, ziekte, seks en verval. JAN RIJSDAM Een paar jaar geleden ont stond opwinding over een plas- seksposter bedoeld om de foto tentoonstelling van Serrano in het Groninger Museum aan te prijzen. De fotograaf liet in zijn foto's ondermeer seksuele han delingen zien tussen oudere mensen. Tuurlijk had hij de bedoe ling grenzen te overschrij den, en dus weerstand op te roepen. Maar dat was niet zijn eni- ge doel. In J zijn foto's liet Serrano zien dat seksuali teit niet is voorbehou den aan vERDENDAM GPO 2500 aanmeldingen ir een tegeltje hebben de ninger kunstenaars Maree en Bas Lugthart inmid- van oud-Elfstedenrijders lengekregen. Het kunste- rsechtpaar uit Onderden- s. ii wordt dagelijks bedolven "^ler een stapel post. e brug van Bas Lugthart Maree Blok ligt er nu nog chuldig bij. Maar straks dt dat wel anders, vrezen imige bewoners van Bart- em. Doordat beide Gro wer kunstenaars de brug in kunstwerk willen veran- ;n, met ruim 10.000 tegel waarop portretten van tedenrijders van de eerste en met de laatste Tocht staan afgedrukt, wordt dat eenvoudige betonnen brugje een Elfstedenmonument in optima forma. Vanaf deze brug over de vaart naar Oud- kerk kijken tijdens de Tocht honderden mensen naar het bruggetje verderop waar de deelnemers onderdoor schaatsen. Nadat bekend werd dat de tegeltjesbrug er komt en de deelnemers wer den opgeroepen zich met foto aan te melden, regende het post bij de Vereniging De Friese Elfsteden en de ge meente Tytsjerksteradiel. Die post wordt vervolgens door gezonden naar Blok en Lug thart in Onderdendam. Daar worden de foto's geselecteerd crp hun licht/donker-kwaliteit en in de computer gestopt, omdat ze gezamenlijk een beeld van voorbijrijdende schaatsers moeten suggere ren. Op een tafel in hun atelier liggen brieven uit het hele land, ook uit de Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Zweden, Spanje, Frankrijk en België. Twintig dikke ordners zijn in middels gevuld met brieven en foto's. „Ook schaatslegen- des zitten daarbij", laat Lug thart zien. „Zoals Jeen van den Berg (1954) en Sipke Cas- telein die in 1933 nog op Frie se doorlopers de Tocht als eerste volbracht." De kunstenaars hebben nog nooit zoveel complimenten gehad over een door hen be dacht kunstproject. „Er ko men ook veel verhalen los", zegt Lugthart. „Dat is voor ons een van de belangrijkste aspecten van het project." Van de protesten van enke le buurtbewoners zijn de kun stenaars niet ondersteboven. „Tijdens de voorlichtings avond in het begin bleken er al veel frustraties te leven over de voorzieningen in de buurt. Die komen nu bij dit project naar buiten. Wij hebben er ook liever geen patatkraam, maar we verwachten dat het alleen de eerste zomer druk zal worden. Er komt een in formatiepaneel bij het ge plande parkeerterrein. Over last is ook een kwestie van hoe je er tegenaan kijkt." De inschrijvingstermijn sluit op 1 mei. gorinchem gpd theater recensie wunand zeilstra werk van Raymond Carver, gemaakt en gespeeld ny Breederveld, Beppie Melissen, Ren van 't Hof en 1 Woudenberg. Gezien: 1/04, LAKtheater Leiden. Aldaar nog te zien: vanavond. r kan inmiddels op een uitverkocht ekenen. Zo ook bij hun nieuwe pro- Ex' die is ontleend aan werk van de ver Raymond Carver, ooit de naamge- )or deze club mensen. Leny Breeder- Beppie Melissen en Ren van 't Hof n in de afgelopen jaren hun eigen mtwikkeld die bijkans de garantie op een theateravond met speelse en be humor. Voorgaande producties was er veelal fe van een tragische ondertoon. Dat humor soms iets schrijnends. In 'Ex' l eigenlijk niet het geval. Triest zijn hooguit de gemaakte sfeer van gezelligheid en de weinig verheffende manier waarop deze mensen langs een omweg elkaar rake dingen zeggen. Deze triestheid is echter van een andere orde dan de tragiek van mensen aan de zelfkant van de maatschap pij die we van vorige producties van dit ge zelschap kennen. De lol van deze voorstelling zit in de scherpe analyse van mechanismen die aan bepaalde confrontaties ten grondslag lig gen. Om bijvoorbeeld pijnlijke stiltes te voorkomen neemt menig spreker zijn toe vlucht tot de meest uiteenlopende anekdo tes. Daarnaar wordt dan bij gebrek aan be ter driftig geluisterd. Zo beginnen ze hier bijvoorbeeld een verhaal over het hippen van een scholekster. En allen veinzen dan hiervoor heel veel interesse te hebben. In dit soort herkenbare gespreksstrategi- en schuilt hoogstwaarschijnlijk ook de ver klaring voor het grote succes van deze groep Carver. Ze acteren met een sterk ont wikkeld gevoel voor blijspel-timing. Hun spel wordt daarbij onmiskenbaar gekarak teriseerd door een onbetwistbaar naturel in de onderlinge reacties. Maar het hele gezel schap gaat nog een stap verder. Al spelend schittert tussen alle regels een miniem beetje overdrijving door waarop je het lachwekkende van menig gesprek krachti ger gedemonstreerd krijgt. Helmert Woudenberg is te gast in deze nieuwe productie en vindt heel snel zijn draai bij de speelstijl van deze groep gedre ven acteurs. In de beproefde aanpak van Carver zit ongetwijfeld een improvisatie element in de voorbereidingstijd, waarmee deze oud-Werkteater-acteur probleemloos uit de voeten kan. Dat de overige drie ac teurs uitstekend aan elkaar gewaagd zijn, is genoegzaam bekend. Je kunt je dan ook an derhalf uur goed amuseren. In de tentoonstelling 'Kunstige stoel' in het Gorcums Museum, met werk van maar liefst zeven tien kunstenaars, draait het niet om de rijke geschiedenis van kunstig vormgegeven stoelen. Geen Rietveldstoel, geen suc- cesontwerp als de buisstoel of een frivole Jan des Bouvrie, maar de stoel op zich als inspi ratiebron. De tentoonstelling laat zien dat het alle kanten op kan. Nederlandse kunst met dit onderwerp kan niet zonder Klaas Gubbels, die er in zijn schilderijen en beelden al een carrière lang van verhaalt. De stoelen die hij in 1969 als de corstukken voor een toneelstuk van Ionesco ontwierp wachten de bezoeker al bij de entree op. De eerste twee op de voorste rij staan er uitnodigend bij. Je kunt er op zitten. De tweede rij heeft geen zitting, maar sugge reert 'zitten' en daar wordt het kunst. En dochter Johanna Gubbels zet de traditie voort. Ze maakt zilveren dasspelden en manchetknopen met stoeltjes. De Elektrische stoel van Woody van Amen werd in 1963 voor de Salon van de Maasste den in Schiedam geweigerd en nu staat hij hier. Men was des tijds bang dat het pompeuze zilveren gevaarte met motor werkelijk gevaarlijk was. Als je erin zou gaan zitten kon het ding wel eens echt de schok van je leven geven. De motor is eruit gesloopt. „Eigenlijk wel jammer", vindt Piet Augustijn, conservator van het Gorcums Museum, want „hij zag er toen veel leuker uit." Zitten op een 'ruziestoel' van Margriet Luyten kan eveneens gevolgen hebben, maar minder Een 'ruziestoel' van Margriet Luyten. ernstig. De stoel is van zacht bont, wat uitnodigend werkt, maar er is bij nader inzien geen zitting. Onder de zitting op de vloer ligt een bronzen land schap, bestaande uit een bootje en vier akelig puntige conife ren. Luyten speelt in haar ruim telijke kunst met maat. De stoel lijkt een normale maat te heb ben, maar het landschap eron- mooie jonge dames en he ren maar ook deel is van het le ven van oudere mensen. Diane Airbus fotografeerde mongolen, Erwin Olaf dikke vrouwen. Ook voor hen geldt dat ze baanbre kend zijn (geweest) omdat ze in hun foto's afstand nemen van cliches en het schoonheidside aal dat in de reclame wordt op- De Amerikaanse fotografe Nan Goldin (een paar jaar gele den in de Leidse Stelling Galle ry) heeft duizenden foto's ge maakt van de New Yorkse-sub- cultuur: van drugsverslaafden, travestieten, mensen met aids, punks enz. Ze fotografeerde mensen die blij waren of ver drietig, vrijend of masturberend en zelfs wanneer ze op de opera tietafel lagen. Een vriendin werd gefotografeerd toen ze trouwde maar later ook toen ze lag opge baard. Alle facetten van het le ven zijn door Goldin op een in dringende, rauwe manier, zon der mooimakerij in beeld ge bracht. Geen kunst waarvan je zegt: gut, dat is nou leuk voor boven de bank, maar wel een stuk oprechter dan menige com mercial waarin wordt gepro beerd ons met dezelfde indrin gende middelen een verzekering aan te smeren. Een paar weken geleden ont stond opwinding over de exposi tie van de Amerikaanse foto graaf en cineast Larry Clark in het Groninger Museum. Daarbij gaat het om foto's van Ameri kaanse pubers, jongens en meis jes, al dan niet met de geslachts organen in beeld. Wie precies wil weten waar het Clark om gaat moet zijn film 'Kids' bekij ken. Zijn foto's zijn in wezen een verslag van een keiharde realiteit en een aanklacht tegen het leven dat Clark zelfheeft ge leden en dat hij nog steeds om zich heen ziet. Na het zien van de film vallen de foto's erg mee omdat de werkelijkheid heel wat schokkender, smeriger en banaler is. der is zo klein dat je gaat twijfe len, je gaat ergeren of zelfs ruzie gaat zoeken. Vanuit welk per spectief 'zitten' we nou eigen lijk te kijken? Kunstige stoelen t/m 18 april in het Gorcums Museum, Grote Markt 17, Gorinchem. Open di t/m za 10 - 17 uur, zo 11 - 17 uur. 'Victory' aan veilige schroeven den haag anp Mondriaans "Victory Woogie' hangt in zijn ver blijfplaats, het Haags Ge meentemuseum, aan nieuwe schroeven. Daardoor is het schilderij volgens kenners beter beveiligd. In grote stilte zijn het Haags Gemeente museum en Paleis Lange Voorhout bezig hun hele col lectie te voorzien van Sted- die, een nieuw ophangsys- teem. „Dit systeem bemoeilijkt diefstal enorm", aldus pre- ventiedeskundige L. Huges van het Nationaal Centrum voor Preventie. De Steddie is een metalen plaatje dat te gen de achterkant van de lijst wordt geschroefd. Behalve twee stelboutjes zit aan het plaatje een uitsparing waarin de schroef past waarmee het kunstwerk aan de muur hangt. Vervolgens kan het werk met de ene stelhout onwrik baar tegen de muur worden gehangen, de andere zorgt ervoor dat het schilderij wa terpas hangt. A. Hollander van het Instituut Collectie Nederland bestempelt de vinding als 'het ei van Co- lombus'. Het ICN is een vraagbaak voor musea en beheert tevens al het kunst bezit van de Nederlandse staat. „We wilden per se dat Victory Boogie Woogie aan die haakjes kwam te han gen", vertelt Hollander. In de museumwereld bestaat belangstelling voor het op- hangsysteem. Zo overwegen het Haags Historisch Muse um en Museum Boijmans Van Beuningen de aanschaf.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1999 | | pagina 21