'Een schilderij wordt pas een schilderij als er iemand naar kijkt'
Ricardo Chailly polijst
de Matthaus-Passion
l!'
Extra
rouden Uilen voor Komrij, Meijsing en Verschuur
Car en, je kan het wel, lees maar goed en niet te snel9
Kiki Heessels: aardige babbelkous
illem van den Broek betrap je niet op zweverig ge-
aat. De Alphense kunstenaar heeft volgens eigen
een goed gevoel voor zijn eigen public relati-
is. Want, zo is zijn visie, een kunstenaar die vanuit
diepste emoties de mooiste schilderijen maakt en
1 rvolgens afwacht is dom, arrogant en naïef. Van
Broek begon zijn loopbaan vijf jaar geleden, op
jn 26ste. ,,lk lag toen wel vijf jaar voor op collega's,
ndat ik wist hoe de wereld in elkaar zat. Ervan
wrdrongen was dat de kunstenaar ook manager
oet zijn."
ij vindt zichzelf een zondagskind. ,,Ik voel me ge-
kkig met de dingen die lukken en niet ongelukkig
et de dingen die niet lukken. Mislukkingen zijn een
iderdeel van het leven en je werk. Ik denk dat zeker
ht van de tien zaken bij mij goed fout gaan, maar
zit daar nooit lang over in. Integendeel, mislukkin-
n stimuleren me om opnieuw aan de slag te
an."
in den Broek bezocht na het VWO de Amsterdam-
Hogeschool voor Kunsten. Zijn eerste daad in
nsterdam was het verwijderen van zijn tweede
lomaam. Zijn ouders hadden hem tenslotte de
am Willem-Jan meegegeven. „Maar de meesten
jj aken er na vijf minuten al Jan-Willem van en ik
ind verder dat die dubbele naam met dat streepje
lussen een te hoog hockey-imago had."
de academie leerde de Alphense kunstenaar heel
ecies te tekenen. Om dat te verduidelijken laat hij
die tijd een tekening van een schedel zien die -
larschijnlijk niet helemaal toevallig - verborgen
k'k« hter een abstract schilderij hangt. ,,Ik ben ontzet-
"'nd blij met die ambachtelijke basis, want die ken-
is de basis voor alles wat je verder als kunstenaar
It doen. Figuratief werken is een trucje, maar
ödzakelijk om abstract bezig te zijn. Abstracte
nst geeft mij ook meer voldoening, omdat de wor
ding met de materie intenser is en altijd door-
'IELR a
Caen ai
N RIJSDAM. 071 -5356444. PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071 -5356443
Willem van den Broek 'wereldberoemd' in Alphen aan den Rijn
kunstenaar gaat meestal uit van herkenbare vor-
n die hij tijdens het schilderen abstraheert. Soms
jft de voorstelling herkenbaar, zoals het schilderij
hij ter gelegenheid van zijn huwelijk maakte,
ns is die oorspronkelijke opzet volledig verdwe-
i. Mengvormen, zoals de plafondschildering 'De
ijd met de Giganten' zijn ook mogelijk. „Het ge
urt ook wel dat abstracte vormen me irriteren en
weer terug moet naar het figuratieve, want als het
iultaat geen link meer met de werkelijkheid heeft,
iet voor mij vaak niet spannend genoeg. Soms
itglippen de vormen me en moet ik weer gaan ab-
aheren. Ik werk gewoon in totaal onvoorspelbare
Iven. Mijn werk is eigenlijk een vrolijke symbiose
alle mogelijkheden.
er zijn commerciële kwaliteiten is hij duidelijk. „Ik
van de generatie na de BKR en daar ben ik erg
om, want ik ben geen voorstander van voo'rzie-
igen uit algemene middelen. Ik heb mijn studie
k zelf betaald door zeven jaar lang schoon te ma-
in bejaardenhuizen. Je leert daardoor goed met
d omgaan en als je maar koppig en eigenwijs ge-
bent, bereik je uiteindelijk je doel. Vanaf de
idemie vond ik het niet meer verstandig om iets
*3 edkoop van de hand te doen. Je staat toch voor de
faliteit van je werk! En net als bij een auto bepaalt
grootte en het interieur de prijs. Ik verkoop ook
iwelijks werk buiten de galerie om. Omdat ik nu
kunstenaar vijf jaar ervaring heb en het vak dus
jj eds meer ben gaan beheersen, kan ik prijzen van
5 ld de drie- a vierduizend gulden vragen. Dat is re-
Willem van den Broek uit Alphen
aan den Rijn vond op de
kleuterschool dat andere kleuters
zulke rare handjes tekenden.
Knuistjes zonder vingers, terwijl
ieder kind toch weet dat dergelijke
stompjes een uitzondering zijn. Op
het VWO droomde hij ervan om
kunstenaar te worden. En toen hij
eenmaal de kost verdiende met
schilderen, leek het hoogst
bereikbare tot één van de beste
tien kunstenaars van Alphen te
behoren. Eenmaal opgenomen in
het boek '100 jonge Nederlandse
kunstenaars', wilde hij weer de
beste van Alphen zijn. „Dat ben ik
nu. Ik ben wereldberoemd in
Alphen, maar ik wil verder, een
steeds groter publiek bereiken." De
kunstenaar die op een
zolderkamertje maar afwacht en
niet aan de weg timmert, is volgens
hem dom, arrogant en naïef. Een
kunstenaar moet naast het
nastreven van zijn artistieke
aspiraties ook commercieel
denken. „Want een schilderij
wordt pas een schilderij als iemand
er naar kijkt."
FOTO ANNETTE LAMEIJER
eel, want ik ben toch gemiddeld twee drie weken
met een schilderij bezig."
Zijn integriteit als kunstenaar, benadrukt hij keer op
keer, staat echter boven alles verheven. Hij doet
geen enkele concessie aan wat hij maakt, dus op dat taat, is het mooie van het kunstenaarschap. Ik heb
punt is hij beslist onzakelijk. „Ik maak ook nooit een meestal een vaag idee en begin dan met het neerzet-
schets, want dat haalt de spontaniteit uit me. De weg ten van een zware toets op het doek. Gebruik bij het
naar het einddoel, dus de speurtocht naar het resul- proces soms krantenknipsels en begin het gevecht.
Ik verander soms wel tien keer van kleur en vorm,
maar juist die fouten en verbeteringen maken een
schilderij levendig en boeiend."
Van den Broek verzet zich tegen de dwingelandij dat
kunst, gelijk een wasmiddel, het etiquet nieuw moet
krijgen. „Ik ben ook niet op zoek naar vernieuwing,
maar probeer het mooiste schilderij te maken en me
daarna weer te verbeteren, mezelf te overtreffen."
Nieuw is volgens hem niet altijd beter of mooier of
interessanter. Hij trekt die mening door naar de
kunstgeschiedenis. Na 1970 zijn er volgens hem
geen nieuwe kunststromingen bijgekomen die de
moeite waard zijn. Hij moet lachen als mensen pra
ten over de moderne kunst van Mondriaan. „Die is
zo antiek als wat. Een kastje uitt 1904 koop je van
daag toch ook bij een antiquair." Het eindpunt van
de moderne kunst is voor hem het zwarte vlak Male-
vitsj uit 1935. Cobra is voor Nederland ook niet ver
nieuwend geweest, doceert hij door.
Bij cursussen die hij geeft aan Expressie 70, het vol-
wassenonderwijs in Alphen, verbiedt hij om die re
den het gebruik van primaire kleuren en geometri
sche vormen. „Sommigen denken dat zoiets heel ge
makkelijk is, maar ze vergeten dat de kunstenaars
die daar in het begin van deze eeuw mee bezig zijn
geweest een enorme ontwikkeling hebben doorge
maakt. Je werkt niet zomaar op die wijze, dat is het
eindpunt van een lange weg. Cursisten moeten zich
eerst maar eens allerlei technieken eigen maken."
Van den Broek is na vijf jaar verloofd te zijn geweest,
met veel bombarie met zijn buurmeisje getrouwd.
„We wilden er echt iets bijzonders van maken en
hebben de receptie van de trouwplechtigheid laten
samenvallen met de opening van een expositie. Ik
moest voor die tentoonstelling zestig schilderijen
hebben, dus ik heb me een half jaar lang tachtig sla
gen in de rondte gewerkt."
Zijn zoon Sidney is nu negen maanden oud. Het viel
hem een beetje tegen dat hij na de geboorte niet ge
lijk met hem kon stoeien en ravotten, schertst hij.
„Ik kan niet zeggen dat of de kunst of mijn gezin het
belangrijkste is. Het zijn twee grootheden die niet
voor elkaar onder doen, maar hoe beter ik me voel,
hoe beter ik schilder. Ik moet wel een goede relatie
hebben, anders zou ik niet non-stop kunnen schil
deren."
Behalve beeldende kunst is hij ook geboeid door an
dere kunstvormen zoals literatuur. Hij leest nooit
pulpboeken, behalve als het Engelse lectuur is. Dan
heeft hij namelijk het gevoel 'zinnig' bezig te zijn,
omdat het lezen daarvan goed voor z'n taalgevoel is.
Het lezen van Dante, Homerus, Eeco of Don Qui-
chotte, ervaart hij als ontspannend. „Ik ben geen
snelle lezer, dus ik doe toch vrij lang over een boek
en ik geniet meer van kwaliteit dan van rotzooi.
Blijkbaar is kwaliteit voor mij belangrijk, want ik hou
ook alleen van films met mooie beelden. Ik ben ten
slotte zelf ook voortdurend met vorm bezig, dus die
instelling is niet arrogant, maar zit gewoon in m'n
genen."
Marlène Dumas, Lataster en Caravaggio zijn voor
hem grote voorbeelden. „Ik voel als ik naar hun werk
kijk net een lege spons en ik wil, als ik zelf niet schil
der of bezig ben met het gedoe er omheen, altijd
naar een museum. Ik zie de tijd die ik daar door
breng eigenlijk ook als werk, net zoals het bijwonen
van masterclasses, zoals onlangs één bij Peter
Struycken. Hij is totaal anders bezig, maar ik leer er
van om naar zijn visie te luisteren..."
ITWERPEN BELGA/ANP
lenen Meijsing, Gerrit Komrij en Rita Verschuur
'i bben zaterdagavond alle drie een Gouden Uil ge
en in de Antwerpse Zoo. Met zijn roman 'Tussen
en keel' won Geerten Meijsing de trofee voor het
te fictieboek van 1998. Gerrit Komrij sleepte de Uil
)r non-fictie in de wacht met 'In Liefde Bloeyende'.
Uil voor kinder- en jeugdboeken ging naar Rita
:schuur voor 'Jubeltenen'.
Gouden Uilen zijn voor de vijfde keer uitgereikt,
halve een trofee kregen de winnaars een bedrag van
n es
13 De(
750.000 frank (circa 41.000 gulden). De genomineer
den kregen elk 75.000 frank (circa 4.100 gulden). De
prijs is een initiatief van de Standaard Boekhandel,
het Vlaamse weekblad Humo en het Vlaamse tv-net
Canvas.
De jury bestempelde Meijsings autobiografische
verslag over een zelfmoordpoging en een diepe de
pressie als 'een waarlijk indrukwekkend boek'. De
twee andere genomineerden waren Hugo Claus voor
'Onvoltooid verleden' en Esther Jansma voor 'Hier is
de tijd'.
In de categorie non-fictie won Gerrit Komrij met 'In
Liefde Bloeyende', een bundel beschouwingen over
de Nederlandse poezie van de twaalfde tot en met de
20e eeuw. Aan genomineerden Frans Denissen ('De
gigolo van Irma Ideaal - André Baillon, of een geschre
ven leven') en E.H. Kossmann ('Familiearchief - noti
ties over voorouders, tijdgenoten en mijzelf) ging de
prijs voorbij.
De Gouden Uil voor het beste jeugd- of kinderboek
ging naar Rita Verschuur. Genomineerd waren Vos
en haas' van Sylvia Vanden Heede en 'Bezoekjaren'
van Joke van Leeuwen.
MUZIEK RECENSIE
annende regionale ronde Nationale Voorleeswedstrijd
Bier I
EN.
deelnemers telde de regio
ronde van de Nationale
raü irleeswedstrijd. Met hun lie-
ngsboek onder de arm kwa-
zij afgelopen zaterdagmid-
vol verwachting naar de
inbare Bibliotheek Leiden,
waren geselecteerd tijdens
rronden in scholen en bi-
flitheken, en hadden zo de
voorleeservaring opge-
i. Maar het bleef een span-
1 gebeuren, dit lezen in het
nbaar, en de piepjonge kan-
aten vatten hun taak serieus
ier op een klein podium
de leesstoel. Microfoon er-
Driekoppige jury ernaast,
hen Carola Zandbergen,
i'oorleeskampioen van vorig
De uitleen gaat gewoon
dus terwijl de printer ratelt
leden hun boeken uitzoe-
moeten de kinderen, af-
ïstig uit de groepen zeven
acht, zich middenin de bieb
minuten lang concentreren
hun passage.
ussen het lezen door doet
u sentatrice Aga de Wit oefe-
;en dramatische expressie
kinderen uit het publiek,
kondigt de lezers aan en
waarom zij juist dat boek
■n om uit voor te lezen,
d Dahl en Paul Biegel be-
in tot de geliefde auteurs.
iige boeken hebben een
re ondertoon, behandelen
ma's als dementie of joden-
Ook griezels en
blijken populair. An-
Spierings leest als allerlaat-
AAD VAN DER VEN
Concert: Matthaus-Passion van Johann Sebastian Bach door het
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Riccardo Chailly, m m v.
solisten. Groot Omroepkoor, Roder Jongenskoor en Omroep
Jongenskoor Gehoord: 28/3, Concertgebouw, Amsterdam
Het afhouwen van een oor van één van Jezus' te
genstanders kostte gisteren weinig tijd. En in de
aria 'ebt mir meinem Jesu wieder' is waarschijn
lijk nog nooit zo met geld gesmeten. Violist Johan
Kracht, die de daarbij horende, vervaarlijke solo
op zijn lessenaar had staan, moest even Paganini
in plaats van Bach spelen.
Het was een in details vaak verrassende uitvoe
ring van de Matthaus-Passion, die we in het Am
sterdamse Concertgebouw hoorden. Er was geen
reden om bij elk onderdeel hosanna te roepen,
maar de interpretatie getuigde in elk geval van
ideeën. En alles is zeer zorgvuldig uitgewerkt. El
ke maat heeft de Italiaanse dirigent tegen het
licht gehouden. Geen andere stap in zijn glansrij
ke, maar, althans in Amsterdam, niet moeiteloze
carrière heeft hem waarschijnlijk meer hoofdbre
kens gekost en heeft meer voorbereiding vereist
dan deze.
Op zijn best is Chailly wanneer in een soepele
beweging lichtheid en smart één worden. Maar
er hoeft slechts weinig te gebeuren, of de ritmi
sche cadans wordt stereotiep en gelijkmatig. Dat
leidt tot vlakheid. Opmerkelijk en interessant is
de aandacht voor bepaalde instrumentale details.
Zo krijgen de gonzende contrabassen vaak een
bijzondere betekenis, soms bij lang aangehou
den slotnoten. Onder leiding van Chailly klinkt
de Matthaus-Passion eerder als een religieus dra
ma dan als een devoot oratorium. Maar meer
drama door klankeffecten dan door woordex
pressie. Diverse aria's gleden betekenisloos voor
bij. Maar wanneer het Groot Omroepkoor riep
dat het Jezus wilde laten kruisigen, dan gebeurde
dat heftig en genadeloos.
De uitvoering van gisteren bevatte in de eerste
helft eigenlijk vrij veel matte episodes. Dat lag
ook aan de twee vrouwelijke solisten. Lynne
Dawson kan geen moment stralende sopranen
van destijds als Elly Ameling en Arleen Auger
doen vergeten en de mezzo Petra Lang heeft een
niet onaangenaam, maar vrij monotoon geluid.
De inspiratie nam toe naarmate de uitvoering
vorderde. Christoph Pregardien (evangelist)
overwon de kleine vocale problemen waarmee
hij aanvankelijk kampte en Detief Roth was een
markante, vrij jong klinkende Christus, wiens
laatste woorden 'Eli, Eli, lama asabthani' diepe
indruk maakten. De aria 'Erbarme dich' - voor
velen het emotionele hoogtepunt van de 'Mat
thaus-Passion' - viel mede door het matte zingen
van Petra Lang tegen. Zo werd dit een nogal wis
selvallige uitvoering, dit objectieve drama van
Chailly. Hij heeft veel mooie details samenge
bracht en gepolijst. Maar al die schoonheid staat
vooralsnog op zichzelf.
THEATER RECENSIE
JgtV
'vS
ste voor uit 'De Griezelbus 2'
van Paul van Loon. De suppor
ters zijn uitgerust met videoca-
mèra's en spandoeken: 'Caren,
je kan het wel/lees maar goed
en niet te snel' en 'Hup Marjo-
lijn'.
Als de leden van de jury zich
terugtrekken stijgt de spanning.
Juryvoorzitter en kinderboe
kenauteur Christiaan van Tol is
bloednerveus als hij de micro
foon krijgt. Hij complimenteert
de lezers. Hoe dapper lazen zij
hardop. Uiteindelijk maakt
jurylid en jeugdtheaterrecen
sent Paulien Koopmans de win
nares bekend.
Marjolijn van Westen koos
pagina's uit 'Morgen ben ik be
ter' van Evert Hartman. Volgens
het juryrapport las zij mooi rus
tig en maakte zij prachtig ge
bruik van pauzes tussen de zin
nen. Deze leerlinge van de Eer
ste Leidse Schoolvereniging
gaat door naar de provinciale
ronde op 21 april aanstaande in
het Parktheater in Alphen aan
den Rijn. Hicham Bejja, de eni-
Voorleeskam-
pioen Marjolijn
van Westen:
mooi rustig en
prachtige pau
zes tussen de
zinnen.
FOTO MARK
LAMERS
ge jongen, behaalde de tweede
plaats. Laura Boon eindigde als
derde.
Op 19 mei is de landelijke fi
nale in Muziekcentrum Vreden-
burg in Utrecht. De winnaar die
daar wordt gekozen mag zich
de beste voorlezer van Neder
land noemen.
WUNAND ZEILSTRA
Voorstelling: 'Blond en Blauw', solopro
gramma van en door Kiki Heessels Ge
zien: 27/3, Kapelzaal Lelden.
Dat Kiki Heessels oorspronke
lijk uit de Achterhoek komt en
later naar Amsterdam is ver
huisd, is bekend. Ze heeft er
immers in een vorig program
ma uitvoerig over verteld. Ze
beschikt over een behoorlijk
portie nuchterheid en weet dan
ook vlot te vertellen, hoe zij al
ledaagse gebeurtenissen en
moderne fratsen te lijf gaat. In
het nieuwe programma 'Blond
en Blauw' doet ze dit opnieuw.
Nu is al dat gewroet van jonge
cabaretiers in hun eigen jeugd
jaren toch al niet zo'n sterk
punt. De manier waarop ze een
vorig keer dat deed, had niette
min een zekere charme. Hees
sels beschikt nu eenmaal over
een sympathieke theaterper
soonlijkheid. Dat ze nu in her
haling vervalt, is echter een
zwaktebod.
Dat vindt ze kennelijk zelf
ook, want aanvankelijk ver
klaart ze niet over jeugdherin
neringen te zullen praten. Toch
doet ze dat wel, en nog uitge
breid ook. Ze erkent het ruiter
lijk en verontschuldigt zich. Het
is namelijk net als met een kip
die vier granen eet en daardoor
vier-granen-eieren legt: wat er
in gaat, moet er ook weer uit.
Kiki Heessels verzint dus een
leuke smoes om weer uitge
breid met haar jeugdherinne
ringen aan de slag te kunnen
gaan. Veel meer dan af en toe
een glimlach levert dat hele
programma dat ze zonder pau
ze in anderhalf uur er door
heen jaagt, ditmaal niet op.
Omdat ze over de gave van het
vertellen beschikt, kun je haar
als aardige babbelkous appreci
ëren. Maar al haar gebabbel
komt soms gevaarlijk dicht in
de buurt van onbeduidend ge
neuzel.
Omdat 'Blond en Blauw' toch
nog een beetje op een cabaret-
programma dient te lijken, be
gint ze plotseling nog aan twee
liedjes. Het klinkt aardig, maar
de inhoud is nogal vlak en on
bestemd. Ze lijken iets met lief
de en herinneringen te maken
te hebben. 'Tip, tap, top/de inkt
is op' - ooit stond dit in haar
poesiealbum dat natuurlijk bij
alle jeugdherinneringen niet
mag ontbreken. Het is een on
beholpen beeld voor gebrek
aan inspiratie, hetgeen helaas
ook geldt voor haar program-
