Het aspirientje blijft boeien
Gezondheid
Zó krijg je
intimiteit
terug
MAANDAG 29 MAART 1999
Grootheidswanen
Als kleine jongen ging ik soms naar de sigaren
winkel van Bennie Muller aan de Haarlemmer
straat in Amsterdam om te luisteren naar wat hij
te vertellen had overAjax. Altijd stonden er wel
enkele oude mannen in de zaak die - net als ik -
ademloos luisterden naar zijn analyses. Wat denk
je van zondag?', was de vaste vraag van de sup
porters. Na enige rijd zwijgen zei Bennie 'het gras
is groen, de bal is rond en de wedstrijd duurt twee
maal drie kwartier'. Altijd hetzelfde antivoord,
maar vol bewondering keken wij hem aan. Zoveel
verstand van voetbal en hij kon het zo eenvoudig
uitleggen; en wat het belangrijkste was. hij had
het niet zo hoog in zijn bol.
Tegenwoordig is het zo niet meer. Het gras in de
ArenA is inmiddels al vele malen vervangen en
nog steeds niet groen en gemeten naar het aantal
valpartijen kan de bal onmogelijk rond zijn. Voet
bal is de laatste jaren een intellectuele bezigheid
geworden. Een voetballer moeteen wedstrijd kun
nen lezen en het nummer van zijn positie kunnen
onthouden. En verder moet hij een mediatraining
volgen om zich goed te leren uitdrukken en zo min
mogelijk interessante gegevens los te laten. Ajax is
tegenwoordig immers beursgenoteerd.
In het Ajax-systeem is geen plaats voor individuele
hoogstandjes en helemaal niet voor ijdelheid. 'Ik
ben geen held, want Ajax heeft geen helden', zei
Dani nadat hij bij zijn debuut tivee prachtige
doelpunten maakte. Vreemd is deze uitspraak wel
als je weet dat de perswoordvoerder van de club.
David Endt, de spelers beschrijft als helden, als
'Godenzonen'en de 'God', Ajax, zich een tempel
heeft laten aanmeten waarmee de weergoden bui
ten de deur kunnen worden gehouden. Dit soort
dingen bevordert juist de ijdelheid en het ontstaan
van grootheidswaanzin.
Een waan is een op ziekelijke wijze ontstane over
tuiging een denkbeeld dat met de werkelijkheid
in strijd en niet voor correctie vatbaar is. De grens
tussen het normale en een waandenkbeeld is soms
moeilijk te trekken. Dat weten wij allemaal. Ieder
een, de leerling die zijn eindexamen net heeft ge
haald of de sollicitant die is aangenomen voor een
mooie baan. voelt zich wel eens verheven boven de
wereld en geniet ervan gecomplimenteerd of zelfs
aanbeden en toegejuicht te worden. Het moer niet
te lang duren en al zeker niet leiden tot de vaste
overtuiging boven andere mensen te staan. Dat
geeft problemen.
Het is duidelijk dat de waan 'Godenzonente zijn
de Ajacieden geen goed doet. Zij zweven als het
ware over het veld, zijn het contact met de materie
kwijten raketdaardoor geen bal meer goed. Het
probleem met wanen is helaas dat zij hardnekkig
zijn en moeilijk te behandelen. Zelfs als degene die
waant door harde confrontaties met de realiteit
zou moeten gaan beseffen dat zijn denkbeeld geen
stand kan houden: de 'Godenzonenworden te
genwoordig gemakkelijk bijgehouden en zelfs
voorbijgestreefd door eenvoudige aardse wezens,
Rotterdamse havenarbeiders. Dat moet toch te
denken geven.
Wellicht brengt de aanpak van de nieuwe coach,
Jan Wouters, de ommekeer. Hij heeft gekozen voor
een rechttoe rechtaan gedragsmatige aanpak. Wie
te laat komt krijgt een forse boete, wie de trainer
met Jan aanspreekt wordt uit de selectie gezet en
wie na afloop van de training weigert te klaverjas
sen moet voor straf het grasveld inzaaien. Deze
aanpak zal naar mijn verwachting de 'Godenzo
nen' in elk geval weer met beide benen op de aarde
zetten en dat voetbalt veel gemakkelijker. Het
staat echter vast dar het niet genoeg is om de
werkvoetballers uit Rotter
dam in de strijd om het
kampioenschap nog te
achterhalen.
Honderd jaar geleden, op 6 maart
1899, nam Bayer octrooi op het
middel Aspirine, gebaseerd op het
pijnstillende actvlsalicylzuur. Nog
steeds blijft het middei onderzoe
kers fascineren. Niet in de eerste
plaats omdat het een goede pijnstil
ler is. want daar zijn er meer van.
Het gaat vooral om de nieuwe mo
gelijkheden die het meest gebruikte
medicijn van alle tijden biedt.
Pas in de jaren zeventig ontrafelde
de Britse farmacoloog Sir John R.
Vane het tot dan toe mysterieuze
werkingsprincipe. Hij ontdekte dat
actylsaücylzuur een remmend ef
fect heeft op weefselhormonen die
verantwoordelijk zijn voor de ont
wikkeling van pijn in het lichaam.
Andere onderzoeken wijzen erop
dat aspirine bij chronisch gebruik
hersen- en hartinfarcten kan tegen
gaan. Het voorkomt het samenklon
teren van bloedplaatjes. Nog recen
ter is de Amerikaanse vondst dat
het actieve bestanddeel van aspiri
ne de kans op darmkanker met zo'n
veertig procent vermindert. Al moet
die conclusie nog door nader on
derzoek worden bevestigd.
De Utrechtse farmaco-epidemio-
loog prof.dr. H.G.M. Leufkens vindt
het positief dat aspirine nog zo in
de belangstelling staat. Hij zegt:
„Meestal als een medicijn het oc
trooirecht verliest, voelt niemand
zich meer verantwoordelijk. Dan
wordt het een wetenschappelijk
weeskind. Maar ik vind onderzoek
naar verbetering van een bestaand
medicijn even innovatief, als het
ontwikkelen van een geheel
nieuw."
Al in de verre oudheid werden om
pijn, koorts, infecties en reuma te
bestrijden extracten van wilgenbast
gebruikt. Dr. Felix Hoffmann com
bineerde ruim een eeuw geleden in
de laboratoria van Bayer in Berlijn
de actieve stof uit wilgenbast met
azijnzuur tot actvlsalicylzuur. Daar
zijn ze bij Bayer in Mijdrecht nog
steeds trots op. De artsen J.C. Eel-
tink en Johan Frieling wijzen erop
dat de merknaam Aspirine door ie
dereen als soortnaam wordt ge
bruikt. Te vergelijken met 'een flesje
spa'.
In sommige landen van Zuid-Ame-
rika werd aspirine tijdens de ergste
economische recessie gebruikt als
betaalmiddel. De waarde ervan was
stabieler dan de officiële munteen
heid. Tot in de jaren tachtig liepen
in de Birmaanse bergen inboorlin
gen met kettingen van aspirientjes.
Zij gebruikten die als amulet om
pijn en ziekten af te wenden.
Tegenwoordig zijn er ook tabletten
met een maagsap-resistent laagje.
Want dat is altijd de negatieve kant
van aspirine geweest: het risico op
schade aan het maag-darmstelsel.
„Met een actieve maagzweer moet
je geen middel met actylsaücylzuur
slikken," zegt Bayer-arts Frieüng.
„In de laatste drie maanden van je
zwangerschap ook niet, en voor
kinderen onder drie jaar is aspirine
af te raden. Maar verder: een aspi
rientje werkt altijd... er treedt geen
gewenning op in de zin dat je er
Bayers Aspirine bestaat 100 jaar. De pijnstiller op basis van actylsaücylzuur houdt onderzoekers over de hele wereld nog
steeds bezig.
steeds meer zou moeten slikken om
de pijn weg te nemen."
.Aspirine is een uitzonderüjk medi
cijn", zegt farmaco-epidemioloog
prof. Leufkens. „De meeste van on
ze geneesmiddelen zijn in de jaren
tachtig geïntroduceerd. Aspirine zie
ik als symbool van een stof die na
honderd jaar nog steeds nieuwe
kenmerken vertoont. Onderzoek
naar nieuwe gebruiksmogelijkhe
den zou je met veel meer bestaande
middelen moeten doen, maar he
laas is de farmaceutische industrie
het meest gebaat bij middelen
waarop zij nog het alleenrecht
heeft. Loopt het octrooi af, dan ver
flauwt de belangstelling."
FOTO REUTERS
Aspirine is in meer dan zeventig
landen verkrijgbaar met een pro
ductie van ongeveer elf miljard ta
bletten per jaar. Wie geen hoofdpijn
heeft, kan altijd nog één of twee as
pirientjes in een vaas gooien om de
voor het weekeinde gekochte bos
bloemen langer fris te laten büjven.
P U Z Z E
Kruiswoord-min-een
Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de let
ters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v.
Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn "stal", maar ingevuld
moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het moet worden, moet
blijken uit de kruisende woorden.)
HORIZONTAAL:
1Egaal; 5. windwijzer; 7. gevangenis; 8. brilslang; 9. rijstbran
dewijn; 11. vulkaanmond; 14. straatsteen; 16. beroep; 17.
bewusteloosheid; 18. zwak; 19. tenen mand; 20. mondrand; 22.
deel v.e. dier; 25. kunstleer; 27. openbaar beroep; 29. alom; 30.
een weinig; 31zanggroep.
VERTICAAL:
2. Ongevuld; 3. veldhospitaal; 4. verbouw; 6. goudstaaf; 8.
talent; 9. insect; 10. schaapkameel; 12. hoffelijk; 13. straathan
delaar; 15. schaakstuk; 16. terrein; 19. tocht; 21. lot zonder
prijs; 22. kinbaardje; 23. sporenplant: 24. lange stok; 26. meu
belstuk; 28. kleur op de wangen.
Oplossing van zaterdag:
Horizontaal: 1. Ros; 3. lei: 6. ai; 9. ge: 10. tree; 12. rood; 14. smaad;
16. ontelbaar: 19. ar; 20. la; 21. krakeling; 26. dosis: 27. slee: 29. aker;
31. te; 32. re; 33. eva; 34. aai.
Verticaal: 1Ratio; 2. oir; 4. ego: 5. ieder; 7. ieme: 8. krab, 11estra
de. 13 odalisk; 15. al; 17 nar; 18 aan; 21. kaste; 22. koet; 23. es; 24
lias; 25. gerei; 28. lev; 30. era. JFS
HEINZ
OP BB/s &A& &IMG PA2P/B DB ABUP.
&APB AAODZr/TAJ-ZABP P£T0OS /AS OM
££AS OM 7B A/AMKBA/
AS£T WAS AS/J LZKKE2 AAA/ HST PAJO-
AfBAS OPPAAP PCMBA/ TWBB A£PV£-
IBA/PB PC//S7EXDPPE* AAW<S&Of&S.
ff/SrEA&AV&S /MSSéAS
M5TEBAS TB TPB/7E/2BA/:A/Aft2/£^
AZAAS A//£TA/A/Cfi£/"J£SS6£t&S
P/ASZP/^ MAAS AS/£T SSAAzME
1L A-'yV
TOMPOES
„Wat is er?" vroeg heer Bommel ver
baasd. „Ik dacht dat alles jn orde
was nu ik de killers onschadelijk heb
gemaakt." „O ja, dat wel", gaf Kwetal
toe. „Maar hier in de buurt zit er le
vendigheid in de niks en dat is niet
goed." „O", hernam heer Ollie be
vreemd. „Wat bedoel je met leven in
niks, als je begrijpt wat ik bedoel?"
„Het is moeilijk uit te leggen", ver
klaarde het mannetje bedrukt. „Ik
weet het zélf niet, want mijn denk
raam is klein. Maar mijn levenmeter-
tje wijst het aan en als u even mee
gaat, kunt u het mij verklaren." Zo
sprekende liep hij met snelle passen
in de richting waar heer Bommel
vandaan gekomen was en wees op
de sneeuwfiguren die Sickbocks
bouwval sierden. „O, die", zei heer
Ollie glimlachend. „Dat zijn maar
sneeuwpoppen, hoor. Kinderwerk,
wed ik. Aardig gedaan, maar ze zijn
niet levend. Kijk, je neemt een flinke
sneeuwbal en die rol je voort en hoe
langer je rolt hoe groter hij wordt en
dan stapel je hem op een andere
bal..." Kwetal luisterde echter niet
naar deze technische uiteenzetting.
„Dat is te moeilijk voor mij", sprak
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023-51:
Heer Bommel en de Killers
hij met een verlegen lachje. „En ik
geloof ook niet, dat deze beelden op
zo'n manier gemaakt zijn. Het lijken
me vernikste levens toe. Wilt u eens
kijken?" Zonder op een antwoord te
wachten gaf hij de dichtstbijzijnde
sneeuwman een forse duw, zodat
die losscheurde uit de bevroren bo
dem en stijf achteroverviel. Heer
Bommel zette grote ogen op, toen hij
een paar schoenen gewaar werd, die
uit de witte massa staken. „De v-
voeten v-van S-Sickbock", stamelde
hu.
Herseneiwit en haaruitval 1
Dezelfde stoffen die hersen
cellen aanmaken, kunnen
wellicht helpen tegen kaalheid
of ongewenst haar verwijde
ren. Dat stelt dermatoloog
Ralf Paus van de Humbolt
universiteit in Berlijn. Paus en
zijn medewerkers hebben bij
muizenembryo's aangetoond
dat eiwitten die de groei van
hersenceUen stimuleren ook
leiden tot de vorming van
haarzakjes. Het gaat om neu-
rotrofme-3. Bij de pas geboren
jongen verschrompelen de
haarzakjes. Om dezelfde re
den verliezen baby's een paar
weken na de geboorte vaak
hun haren. In de volgende fa
se wordt het haarzakje wegge
duwd door een nieuw haar.
31
Nadat het originele haarzakj 00
weer korte tijd opbloeit takel 05
dat weer af en belandt in eei
rustfase. Deze cyclus gaat
door tot een volgroeide bos
haar is gekregen. Bij muizen
duurt deze cyclus een paar
weken, bij de mens twee tot 58
zes jaar. In experimenten m
geschoren muizen heeft Pai
team aangetoond dat de haa
zakjes vol zitten met twee
groeifactoren uit de hersene 09
BDNF en NT-4. De twee ge
nen die coderen voor deze e
witten zijn op hetzelfde mo
ment overactief. Dit sugge
reert volgens de onderzoeke
dat de chemische stoffen aa
zetten tot inkrimping van de
haarzakjes.
Herseneiwit en haaruitval 2
Om dit te bewijzen ontwikkel
den de onderzoekers muizen
die aan de lopende band te
veel BDNF maakten. Zoals
verwacht, vielen bij deze mui
zen de haren eerder uit dan
normaal. Bij muizen die dit ei
wit niet konden maken liet de
haaruitval juist langer op zich
wachten. Paus toonde verder
aan dat de twee herseneiwit -
ten binden aan de receptor ty
rosine kinase B. Als bewezen
kan worden dat dit bij mensen
ook het geval is, kan de wer
king van deze receptor wor
den geblokkeerd door medi
cijnen, waarna de patiënt zi
haren niet meer verliest. Onf13
gekeerd kunnen medicijnei
die de werking van de herse
eiwitten nabootsen mensen
helpen om van hun onge
wenste haargroei af te kome
Paus stelt voor om bestaani '0
geneesmiddelen voor behai 30
deling van hersenaandoenii
gen, zoals de ziekte van Alz- 59
heimer en multiple sclerose,
te gebruiken bij haartherapi
„Het is goed mogelijk om dj
werkzame stoffen te verwer
ken in shampoos om haarp
blemen op te lossen".
BST-hormoon wellicht schadelijl
De argumenten tegen het toe
laten van het hormoon BST,
bedoeld om de melkproductie
van koeien te stimuleren, sta
pelen zich op. Er zijn nu ook
aanwijzigingen dat BST scha-
deüjke gevolgen kan hebben
voor de volksgezondheid. Een
groep experts van de Europe
se Unie dringt daarom aan op
nader onderzoek. BST (bovine
somatropine) is in de Europe
se Unie tot eind dit jaar nog
verboden, maar in de Verenig
de Staten sinds 1993 toege
staan. De Europese Commis
sie is van plan na de zomer,
maar mogelijk nog iets eerder,
een aanbeveling te doen aan
de landbouwministers. Die
zullen dan uitmaken of het
verbod verlengd dient te wor
den. De commissie wint daar-
De gynaecoloog 1
om momenteel adviezen in
Ruim een week geleden raa
de een groep veterinaire ex- '3
perts het gebruik van BST a
vanwege de risico's voor de
koe. Zij signaleerden extra
voetproblemen, mastitis (ui 3®
erontsteking) en problemei
op de geïnjecteerde plaatse
plus voortplantingsmoeilijk
heden. Maar ook voor men
sen zijn er mogeüjk schadel
ke effecten, zo blijkt uit een
tweede, onafhankelijk wete
schappeÜjk advies. BST kan
leiden tot een verhoging va
het niveau van IGF-I, een a
groeistof, in de melk. Uit oi 7
derzoek is onlangs geblekei
dat IGF-I in verband wordt
gebracht met een verhoogd
sico op borst- en prostaatki
ker.
Twintig jaar geleden bestond
er een zwartboek over gynae
cologen. Het maandblad San
té vroeg zich af hoe we tegen
woordig over gynaecologen
denken. Aanleiding voor een
groot onderzoek dat werd uit
gevoerd door Bureau Lagen
dijk onder 325 Nederlandse
vrouwen die vanaf september
1997 minimaal één keer een
gynaecoloog raadpleegden.
Het onderzoek toont aan dat
we de vakbekwaamheid van
gynaecologen tegenwoordig
hoog inschatten. Maar er zijn
nog heel veel zaken voor ver
betering vatbaar. Is het bij
voorbeeld echt nodig dat er
geregeld een half uur op on
gemakkelijke stoelen in de po
li moet worden gewacht. Ze
ker omdat meer dan de helft
van de vrouwen altijd nog
zeer gespannen voor en tij
dens het bezoek aan de gy
naecoloog. Ook hekelt een
groot deel van de vrou
gesprekstechniek van i
wenarts. Helemaal als het g
sprek wordt voortgezet, ter rs
zij met haar benen wijd, sti
van spanning, in de onder-
zoekstoel ligt. Geen wonde ;pi
dat bij 22 procent van de ve
vrouwen het inwendige on j
derzoek vaak pijn doet. Oo ,V]
een belangrijk punt is dat 2 ie
procent van de gynaecologie
nog altijd werkt met koude iei
onderzoeksinstrumenten. Ijjn
op de tien vrouwen vindt h gj
gynaecoloog onvriendelijk, 0-
rogant of heeft het gevoel n we
in haar waarde te worden j jre
laten. Zomaar wat uitkoms ee
uit het Santé gynaecologie le
onderzoek.
ke
35
De gynaecoloog 2
Het maandblad Santé heeft -
naast het onderzoek - gepro
beerd twintig bekwame gy
naecologen bij elkaar te zoe
ken. Vrouwen en mannen die
hun sporen in de gynaecolo
gie hebben verdiend. Gynae
cologen die zowel op het be-
stuurüjke als wetenschappe-
üjk vlak iets voor de patiënten
hebben betekent. Hoofdre
dacteur José Bemaerts: „Want
niet alleen de vrouwenbewe
ging heeft baanbrekend werk
verricht, maar ook de be
roepsgroep zelf heeft naar
aanleiding daarvan, de han
den uit de mouwen gesto
ken." In dat licht gezien is het
niet verwonderlijk dat de
Leidse hoogleraar in de gy
naecologie Eylard van Hall,
op de eerste plaats staat. Dat
Ry
was de man van het eerste
uur. Hoewel hij al enige ti
met emiritaat is, begon hi
eind jaren zeventig te signhj
ren dat zijn collegae te we
naar de patiënten luisterd
en veel te graag opereerde
Hij riep ze op te stoppen r
deze bedenkelijke trend.
een andere, maar ook ver
dienstelijke plaats (16) stal
Niek Exalto uit het Spaan
ziekenhuis in Haarlem. H
koos twintig jaar geleden
oorzaken van spontane
miskramen tot zijn onder
zoeksgebied en heeft er sii
dien voor gezorgd dat vro s
wen die een miskraam me J
maken volgens een vast pi s'
col worden onderzocht en
rouwbegeleiding kunnen
gen als ze dat willen.
