Verboden radiostation B92 zendt weer uit
Geweld op Kalimantan
illustreert falen transmigratiebeleid
etanyahu haalt uit naar Europa Zuid-Afrikaans parlement zwaait Mandela uit
Buitenland
lalf werk EU-chefs
a Berlijnse nacht
Utc peeperkorn
oudste Europese truc
erkt nog steeds. Sluit de Eu-
pese regeringschefs op in
n - liefst droefgeestig - ho-
belegerd door agenten en
>rsmuskieten, en zeg dat
en pas naar buiten mag als
het eens zijn. Als de ver-
oeidheid bij het ochtend-
jren toeslaat, worden de
esten willig. En ziedaar: er
een akkoord.
iep in de nacht werd op die
20 j anier in 1996 in Dublin het
abiliteitspact gesloten, in
1197 in Amsterdam het Ver-
ag van Amsterdam geze-
nd, en in 1998 Duisenberg
noemd tot bankpresident.
j steren floten in Berlijn al de
geitjes toen de EU-chefs na
na twintig uur vergaderen
vlag hesen.
2Q1 als gebruikelijk kwamen al-
regeringsleiders tevreden
opgelucht uit de hoge-
akpan waarin zij zichzelf
idden gaargekookt. Ook dat
een gulden regel in de Eu-
pese politiek: iedereen
aet het eindresultaat aan
thuisfront een beetje kun-
n verkopen. En dus kreeg
emier Kok zijn geëiste 1,3
werd de Britse 'reba-
veiliggesteld, werden de
fjj E|inse boeren ontzien en kon
Spaanse premier Aznar
iswaarts met een flinke
int uit de EU-subsidietaart.
tlemaal misplaatst is alle
uedenheid niet. Nog maar
n week geleden balanceer-
Europa op de rand van
crisis. De Europese Com-
ssie afgetreden, verdeeld-
id over de Kosovo-crisis,
zie over het huishoudboek
en een Duitse bondskanse-
wiens minister van finan-
n net ontslag had geno-
tn. Tegen die achtergrond
er bijna een wonder ge
iled: nieuwe commis-
voorzitter benoemd, Milo-
ic in de tang, de Agenda
X) vastgesteld en Schroder
jevierend. Ook Kok kan
iël woedend over uitspraken Palestijnse staat
opgelucht ademhalen: ander
half jaar hameren op de 'nul
lijn' heeft dan toch geleid tot
een lagere bijdrage aan de
EU.
Tegenover al dat goede
nieuws staat echter het feit
dat de regeringschefs mislukt
zijn in hun centrale opdracht:
de Europese Unie voorberei
den op de toetreding van
nieuwe lidstaten. Daar was
maanden geleden al het ge
touwtrek om de miljarden nu
juist om begonnen. Via een
gedurfde hervorming van het
landbouwbeleid en de steun
fondsen zou de deur wijd
open moeten worden gezet
voor nieuwe lidstaten zoals
Polen. Onder grote druk van
de Franse president Chirac,
die vooral boze Franse boe
ren in het achterhoofd had,
werd het 1 andbouwpakket
echter steen voor steen weer
afgebroken.
In de lange vergadernacht is
er nu, vriendelijk gezegd, half
werk geleverd. Maar ook dat
is een goede Europese tradi
tie. Het Verdrag van Amster
dam moest de instellingen
van Europa zo drastisch her
vormen dat de EU moeiteloos
met 20 of meer lidstaten be
stuurd kon worden. Dat doel
werd maar zeer gedeeltelijk
gehaald; inmiddels wordt een
tweede verdragsherziening
voorbereid. Ook de benoe
ming van Duisenberg ver
diende geen schoonheids
prijs. Frankrijk meent nog
steeds dat Duisenberg maar
voor een halve termijn is be
noemd.
Is dat een drama? Allerminst.
Wat in één grote sprong niet
lukt, kan ook in twee stapjes,
weten de EU-regeringsleiders
als geen ander. Nu een uitge
kleed landbouwakkoord is
vastgesteld, zal de wereld
handelsorganisatie WTO bin
nen afzienbare termijn nieu
we hervormingen afdwingen.
De EU-chefs hebben elkaar in
Berlijn niet voor het laatst
een nacht lang uit de slaap
gehouden.
Uitzendingen van onafhankelijke spreekbuis vinden plaats via het Internet
Het onafhankelijke radio
station B92 in Belgrado,
dat dinsdag uit de lucht
werd gehaald, zendt weer
uit. Maar de 'doelgroep',
de Joegoslavische bevol
king, zal nauwelijks meer
worden bereikt. De uitzen
dingen vinden plaats via
het Internet, waar bijzon
der weinig Joegoslaven
toegang tot hebben. Ze
vinden via andere kanalen
echter toch hun weg terug
naar althans een deel van
de bevolking.
den haag gpd
Een onafhankelijke steungroep,
'Help B92', heeft initiatieven
genomen om de onafhankelijke
media in Joegoslavië te onder
steunen bij de voortzetting van
deze zo belangrijke verslagge
ving. De Joegoslaven zijn an
ders volstrekt overgeleverd aan
de Servische propagandama
chine. Radio, tv en kranten zijn
aan banden gelegd, en berich
ten alleen nog maar over de
NAVO-bombardementen als
'ongekende misdaden' van 'vij
anden van het Servische volk'.
De bevolking blijft verstoken
van het nieuws dat in Kosovo in
opdracht van president Milose
vic genocide wordt gepleegd.
Zelfs het buitenland blijft ver
stoken van betrouwbare be
richten. De meeste buitenland
se journalisten zijn het land uit
gezet. Onder het oorlogsrecht is
het de bevolking uitdrukkelijk
verboden om informatie door
te geven aan 'buitenlandse me
dia'.
Al eerder toonde B92 zich tij
dens Joegoslavische spannin
gen een onafhankelijke spreek
buis. Tijdens de burgeroorlogen
in Kroatië en Bosnië was de
zender een luis in de pels van
het Servische regime. Toen in
1996 een studentenopstand te
gen Milosevic dreigde, was B92
vrijwel de enige onafhankelijke
Verslaggevers Biljana Vujasinovic, Svetlana Lukic en Nebosja Bugarinovic (v.l.n.r.) aan het werk in de studio van B92. Het station is in de afgelopen jaren meermalen gekneveld.
foto reuters emu VAS
bron. Ook toen werden de uit
zendingen herhaaldelijk stop
gezet. Sinds december 1996 is
de zender, met steun van de
Nederlandse Intemetprovider
XS4ALL, ook via het Internet te
beluisteren.
Het sluiten van het radiostation
was donderdag voor een aantal
groeperingen, waaronder Press
Now, De Balie, De Digitale
Stad, XS4ALL en een Australi
sche zender, aanleiding om een
steungroep op te richten: 'Help
B92'. Die wil bevorderen dat
onafhankelijke berichtgeving in
Joegoslavië mogelijk blijft. Er is
een fondsenwervingscampagne
gestart om zo snel mogelijk geld
en apparatuur naar B92 en an
dere zenders in Joegoslavië en
Kosovo te sturen.
De uitzendingen van B92 blij
ven niet beperkt tot het Inter
net. Ze worden via de satelliet
herhaald bij BBC World Service
en waren tot nu toe via een net
werk van lokale zenders ook te
beluisteren in heel Servië. Het
initiatief heeft mondiaal grote
aandacht getrokken. Vla het
gastenboek komt een onop
houdelijke stroom steunbetui
gingen binnen. Tot gistermid
dag half twee had de Help B92-
website al bijna 9.000 bezoekers
getrokken. De pagina zal dit
weekeinde naar verwachting
tienduizenden belangstellen
den van informatie voorzien.
De 'Help B92'-pagina is op het
Internet te vinden op het adres
http://helpb92.xs4all.nl. Via
een muisklik op het vignet 'Live
B92' wordt de actuele uitzen
ding binnengehaald (met de
Real Player, te downloaden via
http: www.real.com)
Emotioneel afscheid van president
heeft woedend gerea-
lop de uitspraak van de
•se Unie dat Israël geen
echt heeft over de uitroe-
tan een Palestijnse staat,
ier Benjamin Netanyahu
zelfs zo ver te herinneren
Ie holocaust, toen hij de
erklaring een gevaar,
ide voor het voortbestaan
Ie joodse staat. Zonder het
e EU-voorzitterschap met
te noemen zei hij dat
erde van het joodse volk in
is uitgeroeid. „En nu
n de Europeanen het no-
ts een oplossing op te
en die de staat Israël en
belangen bedreigen."
raëlische kranten openden
gisteren hun voorpagina's met
het nieuws over de EU-verkla
ring, die donderdag werd goed
gekeurd door de ministers van
buitenlandse zaken. Israël be
schouwt de Europese stap als
de belangrijkste sinds de ver
klaring van Venetië van 1980,
waarin Europa steun uitsprak
voor het Palestijnse recht op
zelfbeschikking.
De EU-verklaring is een reactie
op de campagne van de Pales
tijnse president Yasser Arafat
voor internationale erkenning
van een Palestijnse staat, als opf
4 mei de looptijd van de Oslo
akkoorden verstrijkt. De Euro
peanen zijn het met de Verenig
de Staten eens dat Israël en de
Palestijnen eerst serieus moe
ten onderhandelen over een
definitieve regeling van hun
conflict. Maar de Europese mi
nisters bepaalden gisteren dat
die onderhandelingen niet ein
deloos kunnen duren. Over een
jaar willen ze bekijken hoe de
zaken ervoor staan en dan
eventueel overgaan tot de er
kenning van een soevereine Pa
lestijnse staat.
De EU acht het gewenst dat
zo'n staat wordt uitgeroepen in
onderlinge overeenstemming,
maar ze stelt vast dat Israël
geen veto-recht kan hebben.
Met andere woorden: als de Eu
ropeanen over een jaar vinden
dat de Palestijnen zich bij het
overleg tot het uiterste hebben
ingespannen, terwijl Israël het
heeft laten afweten, zullen ze
overgaan tot het erkennen van
de Palestijnse staat. Op dat mo
ment zal Israël in zijn afwijzing
alleen nog de steun genieten
van 'de Verenigde Staten en Mi
cronesië', merkt een commen
tator van het liberale dagblad
Ha'aretz op.
In Israël bestaat de indruk dat
Europa bij de formulering van
de nieuwe verklaring nauw
overleg heeft gepleegd met de
Amerikaanse regering. Presi
dent Bill Clinton heeft vorige
week in het Witte Huis gespro
ken met Arafat, maar hij wei
gerde na afloop een einddatum
te noemen voor het onderhan
delingsproces of voorwaardelij
ke steun uit te spreken voor een
Palestijnse staat. Hij staat onder
zware druk van het fervent pro-
Israëlische Congres.
kaapstad ap
Voor een bescheiden man is het niet mak
kelijk om in één adem te worden genoemd
met de Dalai Lama of Mahatma Gandhi.
Zeker niet wanneer die woorden komen
van politieke tegenstanders. Maar presi
dent Nelson Mandela, die gisteren emotio
neel afscheid nam van het eerste democra
tisch gekozen parlement van Zuid-Afrika,
wees de complimenten met karakteristieke
charme van de hand.
„Voor zover ik in staat ben geweest iets te
bereiken is dat omdat ik het product ben
van de mensen van Zuid-Afrika", zei hij te
gen de volgepakte Nationale Assemblee, in
een van zijn laatste optredens als president
voor de verkiezingen van 2 juni. Het was
een typische reactie van de man die, on
danks het feit dat hij 27 jaar gevangen zat,
met een boodschap van verzoening tussen
blank en zwart de harten van de Zuid-Afri
kanen stal.
Leiders uit het hele, bitter verdeelde poli
tieke spectrum van Zuid-Afrika waren
eensgezind in hun huldeblijken aan de pre
sident, die zijn land door de moeilijke eer
ste vijfjaren van een zwarte meerderheids
regering loodste. „U had het vermogen om
de president van iedereen te zijn", zei Mar-
tinus van Schalkwyk, leider van de Natio
nale Partij, die de apartheid invoerde. „U
bezat niet alleen generositeit van geest,
maar leefde daar ook naar als president. U
bent het levende bewijs dat geen enkele ge
vangenis ooit een idee kan uitbannen."
Nadat Van Schalkwyk zijn toespraak had
beëindigd met enkele woorden in het Xho-
sa, Mandeia's moedertaal, applaudisseerde
het hele parlement. Mandela straalde en
schudde krachtig de hand van Van
Schalkwyk. In zijn eigen toespraak speelde
hij de bal terug. „We hebben het funda
ment gelegd voor een beter leven", zei hij
tot het parlement. „Dingen die een paar
jaar geleden onvoorstelbaar waren, zijn al
ledaagse realiteit geworden. En daar moe
ten we trots op zijn."
Maar Mandela bewaarde zijn warmste
woorden voor de groten van de strijd tegen
apartheid, zoals de voormalige ANC-leider
Oliver Tambo en Robert Subukwe, oprich
ter van het zwarte nationalistische Pan-
Afrikaanse Congres. „Ik hoop dat dat de rol
van die generatie zal worden gewaardeerd
als over enkele decennia de geschiedenis
geschreven wordt, en dat ik dan niet te
licht wordt bevonden ten opzichte van de
dan geldende normen over standvastigheid
en visie", zei hij. Er lijkt echter weinig kans
te zijn dat dat gebeurt.
Toen Mandela het parlement voor de laat
ste keer verliet, kreeg hij een staande ovatie
en zongen ANC-leden hem toe. Hij schud
de vele handen van parlementariërs, en
lachte breeduit naar degenen die geestdrif
tig stonden te dansen. De laatste prijzende
woorden werden uitgesproken door de
man zie vrijwel zeker Mandela zal opvol
gen, vice-president Thabo Mbeki. „Wij zijn
gezegend omdat u de weg van onze helden
en heldinnen bent gegaan."
induizend Madurezen ontvluchtten afgelopen
het bloedige geweld in West-Kalimantan. Eer-
ochten tienduizenden Boegies, Butonezen en
issaren uit Ambon op overvolle veerboten een
heenkomen. Duizenden inwoners van Oost-Ti-
paaiden have en goed bij elkaar en vertrokken
eilanden waar zij of hun familie vandaan kwa-
Eerder ging de volksverhuizing in omgekeerde
deels in het kader van door de oVerheid ge-
ïiseerde transmigratie.
tweehonderd Madurezen zijn afgelopen week
et leven gebracht in een stammenoorlog in
•Kalimantan, het Indonesische deel van Bor-
Vlet hakmessen, lansen en zwaarden ver-
dden Dayaks, de oorspronkelijke bewoners van
!4AQ ïbied, de betrekkelijke nieuwkomers uit Madu-
bijna rituele wijze. In de omgeving van het
t Sambas werden hele dorpen in brand gesto-
Duizenden mensen sloegen op de vlucht.
'5.60 ijl het eens zo machtige Indonesische leger
eloos toekeek, werden hoofden afgehouwen en
ukken gespietst in triomf door de dorpen gedra-
De Dayak-krijgers reten de borst van veel
,3°aj toffers open. rukten er het hart uit en aten het
op om de vijand definitief te vernietigen en zelf
itop te doen. Huis na huis werd doorzocht op
a rblijvers, geplunderd en vernietigd.
Sjj 'niet voor het eerst dat zich in deze regio zo'n
lige explosie van etnisch-religieus geweld voor-
J* In 1997 kwamen bij botsingen tussen christelij-
e ivaks en de moslim-nieuwkomers driehonderd
en om. Ook het jaar daarvoor vloeide er bloed.
Haar enkele maanden geleden meende de In
dische overheid dat de harmonie tussen de bei-
volkingsgroepen was weergekeerd. „We heb-
!e ijke Dayaks en Madurezen gevraagd de kinde-
ie bij de botsingen van vorig jaar in West-Kali-
in wees geworden zijn, onder hun hoede te ne-
Dat is een goed begin en volgend jaar sturen
ier Madurezen naar het gebied", verklaarde
295 ter Hendropriyono van transmigratie begin de-
In de jaren zestig verlieten de eerste Madurezen het
dichtbevolkte eiland Madura om in Borneo mee te
helpen met de aanleg van wegen dwars door de wil
dernis. Miljoenen Indonesiërs deden in de afgelopen
eeuw hetzelfde: ze verlieten hun geboorte-eiland om
zich elders te vestigen. De Nederlanders komt de
twijfelachtige eer toe de eerste aanzet daartoe in
1905 te hebben gegeven. Zij hadden werklui nodig
voor de uitgestrekte plantages in het zuiden van Su
matra en ronselden die op het toen ook al dichtbe
volkte Java.
De bevolking van Java, Bali en Madura is sindsdien
alleen maar gegroeid. Dik 210 miljoen mensen, 65
procent van de Indonesiërs, wonen op Java. Het ei
land dat 7 procent uitmaakt van de totale landop
pervlakte, is twee keer zo dicht bevolkt als Neder
land. Daar komt bij dat de vulkanische bodem er
vruchtbaarder is dan elders. Java geldt als de rijst
schuur van het land. Waar huizen staan, kan geen
rijst meer groeien en dat is reden temeer voor de
overheid om te streven naar een evenrediger verde
ling van de bevolking.
Een op zich succesvol geboorteregelingsprogramma
is onvoldoende om Java, Bali en Madura te ontlas
ten. Bovendien wordt transmigratie gezien als een
goede manier om elders economische ontwikkeling
te brengen. Spreiding zou ook de integratie bevorde
ren, al spreken critici van Javanisatie. Die gedachte
leefde al bij de Indonesische vader des vaderlands,
Soekarno. Hij speelde zelfs met de gedachte het re
geringscentrum van Jakarta ovef te plaatsen naar het
geografische hart van het eilandenrijk: een plek mid
den in de jungle van Kalimantan.
Daar is het niet van gekomen, maar met steun van
de Wereldbank maake ex-president Soeharto in de
jaren tachtig serieus werk van de transmigratie. De
economie floreerde en er was geld voor nieuwe ne
derzettingen. Die kwamen eerst in Sumatra en Kali-
mantan, daarna werden plannen gemaakt voor Irian
Jaya. Vooral werklozen en landloze boerenfamilies
kwamen in aanmerking voor de kostenloze verhui
zing. „Veel van deze mensen waren wanhopig en
wilden maar al te graag", aldus B. Fischer van de
Wereldbank.
De Wereldbank vond de overwegingen voor trans
De Indonesische politie grijpt in bij onlusten, hier in Aceh. De afgelopen maanden is zulk geweld een steeds ver
trouwder beeld geworden in steeds meer delen van de enorme archipel. foto reuters bea wiharta
migratie plausibel, maar haakte na zeven jaar af om
dat er aan de uitvoering te veel schortte. „Het was
vrijwillig, maar we hadden de indruk dat er soms be
hoorlijk wat druk werd uitgeoefend", herinnert Fi
scher zich. Bovendien bleken nieuwe locaties nogal
slordig uitgekozen. De bodem was soms ongeschikt
voor de landbouw. Succesvolle kokos- en rubber
plantages konden door de enorme afstanden hun
producten niet kwijt. Nieuwe industrie kwam er niet
van de grond.
Toen de eerste transmigranten zich aan de kusten
vestigden, trokken de oorspronkelijke bewoners wat
verder de binnenlanden in. Maar toen de regenwou
den onder het bewind van Suharto meer en meer
ten prooi vielen aan de houtindustrie, ontstonden de
problemen. Stammen zoals de Kudu Rimba op Sum
atra en de Dayaks in Kalimantan leven van hetgeen
de regenwouden hun bieden, en zagen verschrikt
hoe jankende motorzagen en brullende bulldozers
daarmee korte metten maakten. Er was er weinig
respect voor heilige bomen en begraafplaatsen van
de voorouders.
Naarmate de leefomgeving van de oorspronkelijke
bevolking op Kalimantan verder werd aangetast, ver
slechterde de verstandhouding met de moslim
nieuwkomers, die handiger waren in zaken. Net als
op Ambon groeide de jaloezie en werden culturele
verschillen pijnlijker. Dat Madurezen altijd een mes
bij zich dragen viel bijvoorbeeld helemaal niet goed
bij de Dayaks. Iemand die zich bewapent zonder dat
hij op jacht gaat, is uit op oorlog.
Daar kwam bij dat de Dayaks net als andere inheem
se volkeren het gevoel hebben dat de grond van hun
voorouders hun door regering en nieuwkomers is
ontstolen. Individueel grondbezit kennen zij niet: de
grond van de voorouders is collectief eigendom, ook
al is dat bij het kadaster niet zwart-op-wit vastge-
legd.
Al deze elementen hebben de spanningen verder
opgejaagd", meent politiek analist Hermawan Su-
listyo. Dat de Dayaks en de Madurezen op Kaliman-
tan vrijwel gescheiden van elkaar leefden, heeft de
zaak ook geen goed gedaan. „In meer gemengde sa
menlevingen doen zich vaker kleine botsingen voor
tussen individuen en die hebben minder de neiging
zo geweldig te ontsporen. Nu is er één grote onüa-
ding, een orgie van geweld waar iedereen bij betrok
ken is."
Het ministerie van transmigratie in Jakarta brengt
het bloedige conflict terug tot een botsing van karak
ters. De introverte Dayaks en de extraverte Madure
zen accorderen niet goed en daarom zal nu wél wor
den gestopt met de verhuizing van Madurezen naar
Kalimantan. De transmigratieprogramma's zelf
staan niet ter discussie. ,Als mensen ergens vijfjaar
wonen, zijn ze er gesettled en horen ze er ook thuis.
