Libris-nominatie Mulisch en Nooteboor
'Ik had eigenlijk al tien keer dood moeten
Vogelexpositie ook aantrekkelijk voor analfabete
Cultuur Kunst
Ode aan iedereen die
niet perfect is
DINSDAG 23 MAART 1999
chef jan rijsdam. 071-5356444, plv chef annet v
Rob Pelzer in musical 'Mozart'
landgraaf De Limburgse acteur Rob Pelzer maakt binnenkort
zijn droomdebuut in de musicalwereld: hij gaat de hoofdrol
spelen in de grote musicalproductie 'Mozart'. vanaf oktober en
kele seizoenen lang in het Theater an der Wien' in Wenen. 'Mo
zart" is de opvolger van de musical 'Elisabeth' (Sissi), die naar
Nederland komt. De wereldberoemde regisseur Harrie Kupfer
voert de regie over deze productie. Rob Pelzer. 26 jaar oud. stu
deerde Nederlands en heeft geen specifieke opleiding op het ge
bied van de musical gevolgd. Hij speelde eerder in twee ama
teurproducties en toerde onlangs nog door het land in een se-
mi-professionele productie van The Pirates of Penzance' van
Gilbert and Sullivan. Hij is door scouting en vijf audities in Keu
len en Wenen voor de rol van Mozart gekozen.
Lezing Johannes Passion
leiden Hans Hoenselaars geeft zondag 28 maart een lezing over
Bachs Johannes Passion in het Leidse Volkshuis aan de Apothe-
kersdijk. a een korte historische schets geeft hij aan de hand
van luistervoorbeelden een inleiding op het werk. De lezing, die
geldt als voorbereiding op uitvoeringen van de Johannes Pas
sion. begint om 14.00 uur. Geïnteresseerden kunnen zich aan
melden bij het Leidse Volkshuis.
Concert Scorpions in Tilburg
tilburg De Duitse hardrockformatie Scorpions treedt woens
dag 19 mei op in zaal 013 in Tilburg. De kaartverkoop verloopt
via de 150 grotere postkantoren, de GWK stationskantoren, de
ticketservice (0900-3001250) en de zaalkassa.
amsterdam anp
Harry Mulisch (De Procedure) en Cees Nooteboom (Al
lerzielen) hebben een nominatie op zak voor de Libris
Literatuurprijs 1999. Ook H.M. van den Brink (Over het
water), Paul Claes (De phoenix), Nanne Tepper (De va
ders van de gedachte) en Ernst Timmer (De stille om
gang) zijn genomineerd. De zes genomineerden zijn
overgebleven uit in totaal 170 inzendingen. In een eerder
stadium bracht de jury dit aantal al terug tot 24 titels.
auteurs „met heel waardevol
werk" zijn doorgedrongen tot
de finale. Minder content is de
jury over het „uitgesproken
mannelijke karakter" van de
lijst van genomineerden. Maar
dat zegt volgens haar minder
over de kwaliteit van de vrou
welijke auteurs en debutanten
dan over de kracht van de zes
wel genomineerde boeken.
Overigens waren de juryleden
over de hele linie erg te spreken
over de kwaliteit.
De zes geselecteerde schrij-
De jury, onder voorzitterschap
van oud-premier Ruud Lub
bers. benadrukte gisteren dat
zij zich niet heeft laten leiden
door reputaties. „Er is uitdruk
kelijk voor gekozen alleen het
werk te beoordelen en niet de
auteurs, in wezen alsof de boe
ken anoniem zijn ingeleverd."
Tevreden stellen Lubbers en
de zijnen achteraf vast dat er
behalve twee „heel stevig ge-
vestigden" ook een paar jonge
vers krijgen ieder 5.000 gulden
voor hun nominatie. Op 17 mei
wordt bekend wie de hoofdprijs
(100.000 gulden) in ontvangst
mag nemen. De prijsuitreiking,
tijdens een diner in Park Plaza
in Amsterdam, komt recht
streeks op tv.
De Libris Literatuurprijs
kwam in 1993 in de plaats van
de AKO-prijs en is sindsdien vijf
keer uitgereikt, achtereenvol
gens aan Frida Vogels (De har
de kern 2), Thomas Rosenboom
(Gewassen Vlees), Alfred Koss-
mann (Huldigingen) en Hugo
Claus (De geruchten). Vorig jaar
won J.J. Voskuil de prijs met
zijn boek 'Plankton', het derde
deel uit de monumentale-ro-
mancyclus 'Het Bureau'. De
boekhandelketen Libris staat
tot 2003 garant voor de sponso
ring van de prijs.
FOTO ANP
Overzichtsexpositie fotograaf/filmmaker Larry Clark in Groninger Museum
Vernieler wen
Barnett Newi 3
voor de reehti
amsterdam anp
groningen rob de kam
De Amerikaanse fotograaf en
filmmaker Larry Clark ('Kids')
wordt in het Groninger Muse
um geëerd met een overzichts
expositie van zijn fotowerk en
de wereldpremière van de on
gecensureerde versie van zijn
speelfilm 'Another Day in Para
dise". Een gesprek met Clark,
een overlever die al bijna vier
decennia onverbloemd het
Amerikaanse tienerleven en de
zelfkant vereeuwigt. „Mijn fo
to's zijn nog net zo gevaarlijk
als dertig jaar geleden."
Een beetje ongerust was Lar
ry Clark wel toen hij begin deze
week vanuit de VS naar Gronin
gen afreisde. „Het is mijn eerste
overzichtsexpositie, ik wist niet
hoe al dat werk er naast elkaar
uit zou zien. Eerlijk gezegd was
ik bang dat het tegen zou val
len, maar ik zie dat het nog
steeds goed is. Toen ik de oude
foto's terugzag dacht ik: 'Jezus,
ze zijn nog steeds zo gevaarlijk
als ze dertig jaar geleden waren.
Nog steeds zo echt, ze hebben
niks aan kracht ingeboet'."
Vijftien jaar oud was Larry
Clark (Tulsa, 1943) toen hij eind
jaren '50 in Oklahoma van deur
tot deur trok om opdrachten
los te praten voor zijn moeder
die werkte als baby- en familie
fotograaf. „Ik werd het familie
bedrijf in gedwongen." zegt hij
nu met een grijns, „Zes foto's
van 13 bij 18 voor nog geen elf
dollar, daar leurde ik mee. Ik
was een stotterende broodma
gere fucked up' teenager en ik
verafschuwde dat werk."
Clown
Een jaar later had Clark zelf een
camera in handen: „En was ik
druk bezig baby's aan het la
chen te maken door de clown
uit te hangen. Ik vond het een
akelig gênante vertoning." Een
hekel aan het vak hield hij er
niet aan over, want nog weer
Larry Clark: „Mijn foto's zijn nog net zo gevaarlijk als dertig jaar geleden."
een jaar later begon hij voor
zichzelf foto's te maken, van
zijn omgeving, zijn vrienden,
van de 'scene' in Tulsa, Oklaho
ma. Het waren harde, niets ver
hullende beelden van door
drank, drugs en seks gekleurde
tienerlevens. Niets bijzonders,
verzekert Clark, zo zag en ziet
het leven er in die Amerikaanse
staat nu eenmaal uit: „It's a gun
culture, a drug culture, an out
law culture." Wapens, drugs en
criminaliteit vormen de realiteit
in Oklahoma, waar de tradities
van het Wilde Westen nog
steeds leven. „It's the feeling of
the West."
De foto's die Clark tien jaar
lang maakte van de 'scene' in
Tulsa werden in 1972 een boek
en daarmee was de naam van
Clark in één klap gevestigd: „Ik
was erg snel erg beroemd." Het
betekende niet dat hij er ook
rijk van werd. „Tulsa kostte
maar vijf dollar per exemplaar.
Dat was een bewuste keus: ik
wilde niet rijk worden over de
rug van mijn vrienden. I was
poor because I was pure - Ik
bleef arm omdat ik zuiver wilde
zijn. Mijn hele leven heb ik van
de hand in de tand geleefd. Je
zou kunnen zeggen dat ik in
mijn hele leven nog nooit echt
gewerkt heb."
Dat hij überhaupt nog leeft is
sowieso een klein wonder, con
stateert hij zelf zonder een
spoor van pathetiek. Hij was
niet alleen observator maar ook
FOTO GPD/HAN DE GRAAF
onderdeel van het ruige leven
dat hij fotografeerde: „Bijna
niemand van de mensen die je
op de foto's uit 'Tulsa' ziet heeft
de vijftig gehaald. Een kwestie
van een ongezonde levenswijze:
overdoses, schietpartijen, ex
ploderende levers. Dat ik het
zelf wel gered heb, wijd ik aan
het toeval. Ik had al tien keer
dood moeten zijn. I'm a survi
vor. De negentien maanden dat
ik ooit in de cel zat zijn mijn
redding geweest, denk ik. Nee,
het was niet om drugs, wel een
zaak die daarmee te maken
had. Ik had op iemand gescho
ten en hem in zijn arm geraakt.
Ik werd gepakt en veroordeeld.
Wat moet ik ervan zeggen? Ik
had het gedaan. In de cel kwam
ik een beetje tot rust, gevange
nisstraf redt veel mensen het le
ven, vermoed ik."
Clark bleef fotograferen: tie
ners, prostituees, de zelfkant. In
de jonge jaren gebeurt het vol
gens hem: „Al die verschillende
manieren waarop je kunt op
groeien, dat fascineert me. En
de manier waarop die jeugd
vervolgens ons leven beïn
vloedt. Het is een hele belang
rijke periode uit ons leven.
Sommigen van ons groeien er
overheen, anderen nooit."
Schrijver
Toen hij jong was droomde
Clark ervan schrijver te worden,,
maar die ooit zo gehate fotoca
mera werd en bleef uiteindelijk
zijn gereedschap, niet de pen.
De aard van het medium doet
er ook niet echt toe, denkt hij
nu: „Ik ben hoe dan ook vooral
een verhalenverteller. In mijn
foto's, in mijn collages, in mijn
films. 'Tulsa', mijn eerste boek,
was een boek zonder woorden,
maar met een verhaal. Bijna als
een film."
Het maken van een speelfilm
werd de volgende droom, toen
het schrijven afviel. Nu, ruim 35
jaar later, is die film er: 'Ano
ther Day in Paradise', na 'Kids'
zijn tweede speelfilm. „Mensen
hebben lang tegen me gezegd
dat ik van 'Tulsa' een film
moest maken, maar dat heb ik
altijd geweigerd. Ik vond dat het
boek een boek moest blijven.
Maar iemand stuurde me op
een gegeven moment een onge
publiceerd manuscript van Ed
die Little, een ex-verslaaf de en
ex-gevangene. In dat manu
script zag ik opeens de moge
lijkheid om terug te keren naar
Tulsa en om door middel van
de personages uit het manu
script mijn eigen verhaal, mijn
eigen verleden en ervaringen te
vertellen. De personages heb ik
grotendeels opnieuw gemodel
leerd naar mensen die ik vroe
ger kende."
Another Day in Paradise'
kent, zeker voor een onafhan
kelijke film met een bescheiden
budget, een opmerkelijke cast:
topacteurs James Woods en
Melanie Griffith spelen de
hoofdrollen als een gerouti
neerd crimineel koppel dat een
jong stel als 'leerlingen' op
sleeptouw neemt tijdens een
hectische tocht die eindigt in
een bloedbad. Weer die jeugd,
weer het geweld, weer de seks.
Het autobiografische karakter
van 'Another Day in Paradise'
gaf het v prk op de set voor
Clark een extra lading: „Je bent
toch bezig je eigen leven op
nieuw tot leven te wekken."
Juist daardoor zit het hem ook
zo dwars dat 'Another Day in
Paradise' in de VS alleen met
forse coupures vertoond mag
worden. Teveel seks, teveel ge
weld, oordeelde men. In het li
beralere Europa wordt de origi
nele versie wel vertoond. Clark:
„Ik word daar erg blij van. Met
mijn foto's heb ik eigenlijk
nooit last van censuur gehad.
Dat is kunst, weet je, daar blij
ven ze vanaf."
Die kunst is in het Groninger
Museum in een overweldigen
de hoeveelheid te zien, er han
gen honderden foto's. Bij één
portret, van een jongen met
steil achterovergekamd haar,
blijft Clark hangen: „Deze vind
ik echt geweldig. Waarom? Fo
to's gaan over gevoel, en deze
voelt gewoon goed. Meer zin
nigs kan ik er eigenlijk niet over
zeggen."
Overzichtstentoonstelling
Larry Clarlc Groninger Muse
um, t/m 6 juni.
De Amsterdammer die
het schilderij 'Cathediijs
Barnett Newman met ei
leymes aan stukken
moet zich volgende wed)]]
zijn daad verantwoorde
de rechtbank in Amsterd mu
46-jarige verdachte kan
vernieling maximaal tot ïke
jaar cel worden veroo ui"
Het monochroom blauw )rd
werd vernield door
horizontale halen met ee
le lengte van circa vijftii
ter. De verdachte had ee P<
kennen gegeven de ab
kunst van Newman te
schuwen. In 1986 is
voor een vergelijkbaar
veroordeeld tot acht ma
celstraf. Dat jaar zette
mes in een ander werk
wman, 'Who's afraid
Yellow and Blue ID',
kreeg hij een museum 11 a
opgelegd, dat in 1997
van kracht werd.
Jostiband in
ConcertgeboiJ
zwammerdam anp
Onder de noemer 'Jost °P
Concert' verzorg!
Jostiband Orkest op 1
september een cona "I
het Koninklijk Conc
bouw in Amsterdam
Jostiband treedt op
kader van de 75e verja
van de NCRV. De oi
zendt het programma
november uit. Uit de eta
optredens van het orka
180 verstandelijk gel er
capten wordt een uitze zeg
van een uur gemaakt,!
de Jostiband behalve
nummers ook klassieke Ridt
ken brengt, met enkel Riji
kende sterren.
rhii
'Geen Assepoes' door dansend Hart
jeugdtheater
recensie pauuen koopmans
Voorstelling: 'Geen Assepoes', door
Dansend Hart Choreografie: Wies
Merkx. Gezien: 21/3, LAKtheater,
Leiden.
Er zijn lelijke en mooie
mensen op de wereld. De
mooie zijn belangrijk en de
lelijke zijn nuttig. Asse
poester is mooi en lief. Zij
heeft geen piekhaar of kor
te benen, maar een slank
lichaam met piepkleine
voetjes. In de voorstelling
'Geen Assepoes' van Dan
send Hart proberen drie
dansers Assepoester te eve
naren. En daarmee is het
een voorstelling over per
fectie en jaloezie. Het stuk
heeft een duidelijk kader.
Drie dansers willen in na
volging van het Russische
Kirov-ballet het sprookje
Assepoester opvoeren.
Maar ze vliegen elkaar al
snel in de haren, want wie
mag de felbegeerde rol van
Assepoes spelen? Ze be
denken een oplossing: de
beste en mooiste danser
mag de rol vertolken.
In 'Geen Assepoes' com
bineert Dansend Hart op
een knappe manier theater
en dans. Op muziek van
Prokovjef zien we allerlei
fragmenten uit het leven
van Assepoes tot aan het
bal. De dansers boenen de
vloer, wurmen zich in te
krappe jurken en proberen
elkaar in schoonheid en
gratie te overtroeven. Dit
lukt echter nooit, zodat ei
genlijk niemand de hoofd
rol verdient
Met sprankelende tek
sten, een decor vol baljur
ken en mooi uitgevoerde
dans wordt 'Geen Asse
poes' een feest om naar te
kijken en luisteren. Leuk is
bijvoorbeeld de tirade van
de stiefmoeder die opsomt
waarom kinderen verve
lend zijn: „Ze maken lad
ders in je kousen, doen
hun trui omgekeerd aan en
vragen of je al oud bent..."
En ook de dans is prachtig,
zoals het schrobben van de
vloer met alsmaar cirkelen
de bewegingen (door Hei-
ma Melis) en het opstandi
ge duet door Krista de Jong
en Orissa Oldenburger.
De voorstelling heeft een
duidelijke boodschap, en is
soms zelfs een tikje educa
tief. Het blijkt voor de dan
sers onmogelijk om net als
Assepoes te zijn. Zij verte
genwoordigt een onhaal
baar ideaal. Daarom veran
deren de dansers het
sprookje, zodat ten slotte
ieder meisje op de wereld
het verloren schoentje
past. En hiermee is 'Geen
Assepoes' een ode aan ie
dereen die niet perfect is.
amsterdam franqoise ledeboer
De Vereniging Vogelbescher
ming Nederland viert dit jaar
haar eeuwfeest met activiteiten
die het bedroevend hoge aantal
vogelkundige analfabeten in
ons land beogen te bereiken.
De vereniging kan het Rijksmu
seum dankbaar zijn voor de vo
geltentoonstelling die daar is
ingericht. Het overzicht is een
walhalla voor vogelkenners,
maar de fraaie prenten, teke
ningen en foto's ogen ook heel
aantrekkelijk voor wie nog net
een mus van een kraai kan on
derscheiden.
Conservator Irene de Groot
kon bij haar selectie putten uit
een collectie die vele eeuwen
beslaat. Aristoteles (384-322
v.C.) was de eerste die een be
gin van ordening in de natuur
aanbracht in zijn 'Geschiedenis
der Dieren'. In zijn 'Natuurlijke
Historie' bracht Plinius (23-79)
daarna een rangschikking in
land-, water- en vliegende die
ren aan die tot in de 16de eeuw
toonaangevend zou blijven.
Behalve geleerden raakten
ook kunstenaars al vroeg in de
ban van vogels. Een voorbeeld
is het getijdenboekje waarin
een onbekende kunstenaar uit
Brugge zich tussen 1500 en
1510 uitleefde in een rand met
schitterend gekleurde pauwen
en fantasievogels. Ook minia-
tuurboeken uit de voorafgaan
de eeuwen staan vol met derge
lijke levensechte decoraties. In
de periode dat de boekdruk
kunst nog niet was uitgevonden
kwamen deze afbeeldingen
echter alleen onder ogen van
een selecte groep.
Aan het einde van de 15de
eeuw begon de geleidelijke op
Een blauwe Pauwenhaan van Pieter Barbiers (1749-1842).
mars van het gedrukte boek en
gingen uitgevers snel ook in de
grote behoefte aan dierenency
clopedieën voorzien. Deze inte
resse werd gestimuleerd door
de ontdekkingsreizigers die uit
de 'nieuwe' werelddelen tal van
onbekende soorten mee naar
Europa namen. De encyclope
dieën bevatten vertaalde tek
sten uit de Oudheid en werden
aangevuld met eigentijdse we
tenschappelijke observaties. De
illustraties vormden een essen
tieel ingrediënt van het ver
koopsucces van deze encyclo
pedieën.
Als begin van de moderne zo-
ologie wordt in de weten
schapsgeschiedenis vaak de
met 1200 houtsneden geïllus
treerde 'Historiae animalium'
van de Zwitserse arts Conrad
Gessner (1516-1565) genoemd.
Het deel over vogels verscheen
in 1555 en bevatte een verma
kelijke onjuistheid. Gessner liet
de paradijsvogel afbeelden zon
der poten omdat hij er heilig
van overtuigd was dat hij het bij
plaren in Europa arriverf
Uit de 16de eeuw date ml
de twaalfdelige vogelree! ?eer
latilium Varii Generis'
colaas de Bruyn, waarinI
tasierijk en verfijnd onde 0°^
een papegaai, een kroor
vogel en twee struisvoge
beeldde. Dat ook De jjr
gravures in anatomischeaat
niet geheel correct warene'1(
grijpelijk: in de tijd dat ld'
die van de ornithologie ao'.
de kinderschoenen stol PJ(
ook hij niet beter weteiJa
zelfde geldt voor de am lle'e
pentekening die Adriaen
Venne in 1626 van een
maakte. Op hun reis
Mauritius naar Europa
deze trotse vogels in kratl0'-
perst en vetgemest, zod 'N(
de Venne geen tekening!
werkelijkheid kon maken
Graveurs en tekenaai
den vaak alleen op Dew'
exemplaren ter beschiW j>esI
een onjuiste houding I
of moesten zich behelpt eaf
alleen een beschrijvii mai
Groot kon voor de idee nte
van de vogels echter
roep doen op de kent tfn£
M.D. Haga uit Amsten
W.Beekhuizen en dr.
Dekker van het Nationj^c
tuurhistorisch Museum
ralis uit Leiden. Zo hi
vrijwel alle vogels op de L
len prenten en tekenin
benoemen.
het rechte eind had. De oorzaak
van deze misvatting lag in de
wijze van prepareren door de
bewoners in het gebied van
herkomst (voornamelijk Nieuw-
Guinea), waarbij de huid met net van het
veren en al werd afgestroopt en
de poten werden verwijderd.
Pas diep in de 17de eeuw zou
den eindelijk complete exem-
opi
