'Legionella is een bom' fvi
c
WEER
Het Gesprek van de Dag
Tl
288
Tineke Pronk last Turkije
schoonheidsspecialisten
Eerste hulp voor walvissen: koel en nat houden
VRIJDAG 19 MAART 1999
152
COMMENTAAR
Boetes voor piloten
Malaysia Airlines werd ruim twee jaar geleden proefkonijn bij de
strafrechtelijke aanpak van piloten en luchtvaartmaatschappijen
die slordig vliegen of bochten afsnijden. Waarschuwingen dat het
strafrecht daarvoor een te zwaar en omslachtig middel is, waren
gericht aan dovemansoren. Politiek Den Haag wilde met de nieu
we wetgeving laten zien dat het ernst is met de handhaving van de
vliegroutes. In ruil daarvoor moesten omwonenden overigens een
forse uitbreiding van Schiphol voor lief nemen.
Anno 1999 worstelt het Haarlemse openbaar ministerie nog steeds
met de eerste zaak tegen Malaysia en enkele andere overtreders,
waaronder Martinair. Na de magere resultaten bij de kantonrech
ter eiste de officier van justitie deze week in hoger beroep opnieuw
forse geldboetes. Hij kon daarbij moeilijk verhullen dat er sprake is
van een juridische lijdensweg. Een van de grootste problemen is
dat justitie buitenlandse piloten zonder medewerking van de vlieg
maatschappijen moeilijk kan opsporen en vervolgen.
De wetgever heeft er een potje van gemaakt, zo stelde de verdedi
ging onomwonden. Schiphol zou in de luchtvaartwereld al bekend
staan als een 'crazy field'. Volgens de advocaten kunnen de piloten
niet eens beschikken over informatie over de exacte ligging van de
vliegbanen. In oudere toestellen kunnen zij trouwens ook niet zien
waar zij precies vliegen. Ondertussen stapelen de processen-ver
baal van de luchtvaartpolitie zich steeds verder op.
Het is terecht dat piloten worden beboet als zij onnodig veel la
waai veroorzaken. Maar het kabinet moet zich bezinnen op een
ander, eenvoudig handhavingsysteem. Zo zou de bewuste vlieg
maatschappij zonder tussenkomst van justitie direct na een over
treding een acceptgiro in de bus moeten krijgen. Ook publicatie
van de namen van de boosdoeners heeft een afschrikwekkend ef
fect. In het uiterste geval zou de toegang tot Schiphol kunnen wor
den ontzegd.
De reeds begonnen onderhandelingen over een andere opzet van
de milieuregelgeving rond Schiphol bieden een goede gelegenheid
om de huidige, onwerkbare systematiek overboord te zetten. Justi
tie kan zich dan concentreren op het voor de rechter slepen van
echte boeven.
Onderhoudend niemendalletje
Rustig naar de markt gaan is er ook al niet meer bij. Voor je het
weet staat het publieke broertje van Carlo 'Telekids' Boszhard in je
nek te hijgen. Of je meegaat. En als je dan even om je heen kijkt
staat er een paar meter verder iemand met een camera.
Ron heet 'ie en hij maakt bij de Tros een programma dat Pluk de
dag heet. Daarin lokt hij mensen in een bus met onbekende bestem
ming. Voor het programma van gisteren had hij zijn passagiers van
de markt in Maastricht gehaald. En dat ging op een, om het maar
eens vriendelijk te zeggen, bijzonder indringende wijze.
Ron is netzo druk als Carlo. Dezelfde vreemde mimiek, dezelfde op
gewonden gebaren, dezelfde 'ik-ga-wel-even-door-mijn-knieënma-
nier' van mensen aanspreken. Alleen, Carlo maakt programma's
voor kinderen, Ron voor volwassenen.
Maar het openingsfilmpje van Pluk de dag had ook best in een kin
derprogramma gepast. We zien de presentator, in nachtjapon en
meteen slaapmuts op, in een bedstee liggen. In een kamer zoals je
die in streekmusea nog wel ziet. Hij staat gapend op, loopt naar een
kalender en scheurt een blaadje af. „Ik ga op de markt mensen vra
gen of ze met mij meegaan", zegt hij.Zzzzonder dat ik ze kan ver
tellen waar we naartoe gaan. Hihihi. Hahaha.
Waar de bus heengaat blijkt ook helemaal niet belangrijk. Het zijn
de gasten, en vooral de manier waarop Ron Boszhard ze aan
spreekt, die van Pluk de dag, in al z'n kneuterigheid, toch best een
leuk half uurtje televisie maken.
Bijna de helft van de tijd gaat op aan beelden van Boszhard die op
de markt slachtoffers zoekt. Een volwassen vrouw zegt dat ze het
wel spannend vindt, maar dat ze eerst haar moeder moet bellen.
Een bejaarde dame kijkt woedend naar de vlerk die haar aan
spreekt, maar zodra ze de camera in het oog krijgt tovert ze meteen
een vriendelijke glimlach op haar gezicht. Een andere vrouw wil
dolgraag mee, ze begint zelfs spontaan te zingen als ze wordt uitge
nodigd, maar laat het zich door haar man verbieden.
Ook bij het reisdoel, een grot ergens in Limburg, blijft het gezellig.
Een middelbare dame vertelt giechelend dat zij deze grot al kent.
„Ik heb hier een kindje gemaakt. Mijn zoon is hier verwekt.
Ron Boszhard is niet te beroerd om, net als zijn broer, zo af en toe
het medium televisie belachelijk te maken. Zo gaat 'ie jodenkoeken
uitdelen als hij en een metgezel zogenaamd verdwaald zijn in de
grot. Hij gooit twee koeken naar de mensen buiten beeld. „Camera
man, geluidsman, hier. Zoeken!"
'tls een onderhoudend niemendalletje.
wil buys
MILLENNIU
MENSELIJK
De oogverblindende paarsblauwe jurk die actrice ELIZABETH TAYLOR
bij de Oscar-uitreiking van 1969 droeg is voor 335.000 gulden van de
hand gegaan op een veiling bij Christie's in New York. Volgens het vei
linghuis is het de op een na hoogste prijs die ooit voor een jurk is be
taald. In 1997 werd een jurk van prinses Diana voor 445.000 gulden
verkocht. De totale opbrengst van de veiling, waar 56 jurken werden
verkocht die bij Oscar-uitreikingen waren gedragen, bedroeg 1,57 mil
joen gulden. Het geld is bestemd voor aids-onderzoek. De japon van
Taylor, die was ontworpen om de slanke taille en blauwe ogen van de
actrice te laten uitkomen, alsmede de 69,42 karaats diamanten hals
band die zij van haar toenmalige echtgenoot Richard Burton had ge
kregen, is aangekocht door de firma Mattel, de maker van Barbie. De
op een na hoogste prijs, 159.000 gulden, werd betaald voor de zwart
zijden japon van Jean-Pierre Gaultier waarin Madonna vorig jaar de Os
car voor beste filmsong uitreikte.
nog
dagen
Nog 288 dagen en ht f
nieuwe millenniumI e]
aan. Reden voor dezjdt
om in een dag(
terug te kijken op be
rijke gebeurtenissen
plaatsgrepen op con
ponderende data ini
gelopen 1000 jaar. 0
week: 15 maart
lumbus terug na oniL
king Amerika. 16 ma ip
1815: Willem I konii
Nederlanden. 17 ma J
1834: Daimler gebori
gintijd auto. 18 ma;
1984: Grote uitbraa!
veningse gevangenis
maart 1995: Gifaans]
panse metro voorbei
20 maart 1602: opric L:
VOC.
19 MAART 1995
De negentiende maart 11
ten einde als in Japan le
de sekte van De Hoogst ,|c
heid kleine pakketjes de
binnensmokkelen. Enke jc
later is het land in rep et
omdat een dodelijk parf
ruiken is. Ruim 5500 nu
zullen in het ziekenhui!
den en twaalf overlijden
blijkt dat het zenuwgas je|
een van de drukste mee p
ter wereld is verspreid.1
in het land dat nog aan
stellen is van de aardbe
de havenstad Kobe, dit
dat jaar aan 5500 mens
leven had gekost.
Het land is nu wel ova
slag heen, 'want we nw jjj
incasseringsvermogen!
Japanners niet ondersd s|a
stelt Japanoloog KurtS
Maar in 1995 is dat wn'
,,Het idee is dat de bos
uit het verleden tenif:
Radtke vanuit Japan li,
vanaf 1960 is hier een»
samenleving, daarvan
veel extremistische ar.
geweest."
De terreurdaad in Tob)
het werk van sekteleidï
Asahara, die een niew
voorspelt. .Jullie zulte
weemoed aan het Japs
vandaag denken, wanll
het niet meer zijn dane
kooide woestenij", ven
hij zijn volgelingen vos
restatie toe. Radtke:
heeft de aanslag achtet
laten. En ondanks den jj,'(
sche crisis is er sprakei
heropleving."
henk ruul*
'.tl
.tb
>tfi
Weer niet beter bij begin van de lente
Badhoevedorpse ingenieur voorspelde uitbreken veteranenziekte
André Schoonenwolf stapt nooit meer onbevangen in een whirlpool. Als het even kan mijdt de Badhoe
vedorpse ingenieur die poel des verderfs. De gevreesde legionellabacterie, de veroorzaker van de vete
ranenziekte, is dol op het heerlijk warme water en kan zich nestelen in de leidingen. Schoonenwolf
weet dat als geen ander. Al sinds begin jaren tachtig jaagt de ingenieur op de gevreesde microbe in
warmwaterleidingen en luchtbevochtigingsinstallaties.
Tineke Pronk, vrouw van minis
ter Pronk (VROM), heeft giste
ren als voorzitter van de organi
satie voor schoonheidsspecia
listen (ANBOS) een Turkije-reis
afgelast. Ondanks het uitblijven
van een negatief reisadvies gin
gen de 275 voornamelijk vrou
wen gisteren niet op stap in het
kader van het 50-jarig jubileum
van hun organisatie. Ook de
Nederlandse karatebond gaat
dit weekeinde niet met een
ploeg naar Turkije. De bond
ziet af van deelname aan het
Bosporus-toemooi in Istanbul,
vanwege de onveilige situatie
aldaar.
Tineke Pronk heeft contact ge
zocht met het ministerie van
Buitenlandse Zaken en op basis
daarvan de reis afgeblazen. Een
groep van 275 Nederlandse toe
risten op één plek in het cen
trum van Istanbul vormt een te
opvallend doelwit voor de PKK.
Vanwege de arrestatie van hun
leider Ocalan heeft die organi
satie gedreigd met aanfer
op toeristen.
Omdat een negatief r® Ike b
ontbreekt, kunnen del ten
leden geen aanspraak! sch
op de annuleringsverzi nvii
De organisatie noemtl
financieel drama; vooi
daagse reis was perpe
700 gulden betaald. Bi j^
landse Zaken heeft ofi imec
geenr
bracht, terwijl bij devi
het Koerdisch nieuvvjs OOI
weekeinde nieuwe aan lelin
niet worden uitgeslota b21(
Buitenlandse Zakens
mij niet te gaan, maari hadt
dat niet uit in een n
reisadvies. 'Dan moeli
met eerst een dode ter.
men', heb ik ze toen?
Ook heb ik gehoord dl
gemeester van Istanbu
weegt de noodtoestand
roepen tijdens Koerdi?
nieuwjaar. Verdrietig d
werkt", aldus mevroii»
als ik per ongeluk hun kant uitkeek. Je zag ze dan sidderend den
ken: „Godsamme, die 't Hart zal toch niet met mij in een tweeper
soonsbed willen?"
Enfin, het pakte goed uit. Van de drie bovengenoemde jongens
was er één die een beetje naar mij lonkte toen onze excursieleider
met stemverheffing mededeelde dat nu zonder verder talmen de
keus gemaakt moest worden. „Of anders worden jullie door ons
twee aan twee alfabetisch in bed gelegd", dreigde hij. Ik lonkte
dus een beetje terug en zo geviel het dat ik een excursieweek lang
met Hans M. in een tiueepersoonsbed sliep. De eerste nacht von
den we het doodeng. Hans stelde voordat we de tiuee lakens van
ons bed niet als onder- en bovenlaken zouden gebruiken maar
dat ieder van ons een laken dubbel zou vouwen en daartussen
zou glijden. En clan uiteraard zodanig dat de vouw van elk laken
midden op het bed lag. Aldus werden beide slapende lichamen
door een dubbele laag van lakens van elkaar gescheiden.
Het bleek die eerste nacht een heksentoer om te voorkomen dat je
elkaar in bed raakte. We lagen allebei zo ongeveer op de rand,
maar als je insliep, rolde je vanzelf naar 't midden. Werd je dan
wakker, dan bleek je soms zelfs heel innig tegen elkaar aan te lig
gen. Daar schrok je dan zo hevig van dat je de ander ermee wak-
1 var
ker maakte. Die schrok zich ook dood. Beiden trokken we on e|
weer klaarwakker terug op de rand van het bed.
Voor ik thuis naar bed ging, knielde ik gewoonlijk op het Icoi
zeil van de vloer neer en deed m'n avondgebed. Daar in Gulp
lag versleten, ijskoud zeil op de vloer, dus knielen kon. M0
Hans was een blinde heiden, die kende God noch gebod. Hoi
hij erop reageren als ik voor ons bed op het koude zeil zou
knielen, vlak voordat ik tussen het opgevouwen laken zou
pen? Manmoedig knielde ik die eerste nacht op het zeil neet,
stilletjes op hopend dat ik Hans met mijn vroomheid tot inkt
en wie weet zelfs tot bekering zou brengen. Hans lag al titssei
opgevouwen laken, maar verhief zich toen ik knielde. MëtW
lende ogen sloeg hij mij gade. Ik vouwde mijn handen, slooli
ogen en verzonk in gebed. Waarop hij heel zachtjes, maar od
heel hardnekkig begon te giechelen. Nadien heeft hij mij v
kerd dat het echt niet zijn bedoeling was om mij belachelijk en
maken. Maar, zei hij, het zag er zo potsierlijk uit zoals je dan ,e
je knietjes lag. Later werden die nacht overigens de rollen oh
draaid. Maar daarover vertel ik u volgende week. «gnj,
derlaj
(al ve
ftkini
Komende zondag om 2,46 uur trekt de zon van zuid- naar noord door
het vlak van de evenaar. Wanneer dat het geval is breekt de astronomi
sche lente aan. De reden dat de lente soms op 20, dan weer op 21
maart begint, heeft te maken met het feit dat de aarde niet in precies
365 dagen om de zon heen draait. Ze doet er wat langer over en om
die reden hebben we ook iedere vier jaar een schrikkeldag nodig.
In theorie zijn dag en nacht zondag wereldwijd even lang maar uit
de opkomst en ondergangstijden van de zon blijkt dat zulks al op 18
maart het geval is. Dat heeft twee oorzaken. Deze tijden hebben name
lijk betrekking op de bovenrand van de zonneschijf en niet op het
middelpunt. Verder is er sprake van atmosferische straalbreking
waardoor het lijkt of de zon nog boven de horizon staat terwijl die i
werkelijkheid al verdwenen is.
Het begin van de lente (het meteorologische voorjaar begon
al op 1 maart) gaat dit weekeinde niet gepaard met beter weer:
integendeel zelfs. Een randstoring trekt over het Noordzeege
bied en veroorzaakt meestentijds veel bewolking waaruit
het van tijd tot tijd regent. Morgen overdag brengt een
warmtefront al enige regen. Aan het einde van de mid
dag nemen de regenkansen tijdelijk af maar zondag,
zowel 's nachts als overdag, is het opnieuw bewolkt
met van tijd tot tijd regen. De temperaturen ko
men morgen uit op maximaal 8-9 graden, zon
dag wordt het een fractie kouder. De wind waait
uit het westen en is meest matig.
Zondagavond gaat de wind uit het noorden
waaien en neemt toe tot krachtig, windkracht 6.
Op maandag kan er een maartse bui vallen, daar
na gaat het van het noordwesten uit opnieuw re
genen. Het wordt echter wel enkele graden zach
ter.
jan visser
Zes jaar geleden voorspelde
Schoonenwolf op een Rotary-
bijeenkomst in Hoofddorp dat
op een kwade dag de vetera
nenziekte zou uitbreken in Ne
derland. Hij hield een lezing
onder de titel 'En dan ineens
breekt de pleuris uit'. Bij die ge
legenheid wees de ingenieur op
het gevaar dat de bacterie niet
zou worden herkend als er een
epidemie zou uitbreken. Hij
hield zijn publiek voor dat het
drinkwater in Nederland van
zo'n goede kwaliteit is dat geen
rekening wordt gehouden met
legionella. Schoonenwolf ziet
zijn gelijk bevestigd nu besmet
te Florabezoekers sterven om
dat de oorzaak van hun ernstige
longontsteking te laat werd ont
dekt. „Legionella is een bom
die elk moment kan afgaan, een
vulkaan die elk moment kan
uitbarsten. De bacterie is altijd
sluimerend aanwezig."
„Ik vind het eerlijk gezegd knap
van de medici dat ze er vorige
week al achter waren dat de pa
tiënten waren getroffen door de
veteranenziekte. Het komt in
Nederland maar zo zelden
voor. In Engeland of Duitsland
was de diagnose vast veel eer
der gesteld, daar worden regel
matig mensen besmet. De uit
muntende drinkwaterkwaliteit
in Nederland en het goed on
derhouden waterleidingnet ge
ven de legionellabacterie wei
nig kans. We hebben nauwe
lijks oude leidingen waarin de
bacterie zich flink kan ontwik
kelen. De afstanden zijn hier zo
kort dat leidingen snel worden
vervangen. In het buitenland
vind je nog veel gegalvaniseer
de buizen waar de bacterie dol
op is. We zijn hier in Nederland
bijna te rein om de legionella
bacterie nog een kans te ge
ven."
Schoonenwolf Raadgevende In
genieurs verzorgt het 'innerlijk'
van gebouwen; de installaties
die zorgen voor water, electrici-
teit, verwarming en klimaat. Re
gelmatig wordt de hulp van het
bureau ingeroepen om een ge
bouw na te lopen op legionella-
gevaar. Zo reisde Schoonenwolf
een paar jaar geleden af naar
hartje Parijs om een hotel te
controleren. De eigenaar was
als de dood dat zijn gasten het
zonder warm water zouden
moeten stellen. De nachtmerrie
van elke hotelier. Daarom had
hij opslagvaten laten inbouwen
met een gezamenlijke capaci-
Avondgebed
MAARTEN 'T HART
Vooral koel en nat houden. Dat
is het eerste wat redders moe
ten doen als ze op het strand
een aangespoelde walvis aan
treffen. Het komt er bovendien
op aan het beest in een goede
houding neer te leggen en op te
pakken. Een verkeerde behan
deling leidt alleen maar tot
meer stress en pijn. Een negen
koppige delegatie van Ameland
weet sinds gisteren precies hoe
het moet. De groep kreeg in het
Dolfinarium in Harderwijk een
heuse instructiedag voor EHBO
bij gestrande walvissen.
's-Morgens waren er theorieles
sen, 's middags kwam de prak
tijk aan de orde, voor de Ame
landers die niet toevallig voor
de lessen waren uitgenodigd.
Op hun Waddeneiland spoelen
om de haverklap vreemde gas
ten aan, van walrussen tot pot
vissen en witsnuitdolfijnen.
De Amelander reddingwerkers
hebben ook al aardig wat erva
ring opgedaan, erkent bioloog
Ron Kastelein van het Dolfina
rium. Het probleem is alleen
dat de huid van aangespoelde
dieren vaak niet goed wordt
verzorgd. Dolfijnen blijven
soms ook te lang op hun ste
kende borstvinnen liggen, het
geen heel wat pijn kan veroor
zaken. Het verschil tussen een
goede en slechte eerste hulp is
later te merken bij de opvang in
Harderwijk, waarbij een walvis
continu door twee medewer
kers wordt bewaakt. Kastelein:
„En als het verkeerd gaat, zitje
zomaar op drie tot vier weken
crisisopvang. Anders hoeft dat
misschien maar een week te
duren."
Om te demonstreren hoe de
eerste opvang in zijn werk moet
gaan, werden tijdens het prak
tijkgedeelte beurtelings een ge
streepte dolfijn en een kleiner
bruinvisje in een hangmat uit
een bassin getild. Op de onder-
zoekstafel werd de beesten ge
wogen en gemeten. En vooral,
in de goede houding, natge-
houden. Kastelein demon
streerde ook nog de EHBO-kist,
die bij de eerste opvang wordt
gebruikt. Daar zit nogal wat in.
Van een koelbox voor ijs tot een
Zoals u weet heb ik biologie gestudeerd. Een verrukkelijke stu
die. mede omdat we zulke leuke excursies maakten. In ons
tweede studiejaar gingen wij naar Gulpen. We werden on-
dergebracht in een pension. Op de eerste avond bleek dat
er zestien tweepersoonsbedden beschikbaar waren voor
tweeëndertig biologiestudenten. Dat gaf een consternatie.
We verbleekten collectief Intuïtief beseften we dat ieder
van ons met één van onze jaargenoten in één bed
zou moeten kruipen. Onze excursieleiders grepen
meteen in. Natuurlijk kon er, deelden zij ons mee,
geen sprake van zijn dat er gemengd geslapen werd.
Jongens hij jongens, meisjes bij meisjes. Ik hoor nog ie
mand mompelen: „Dat is discriminatie van de hetero
seksueel.
We deden er de hele avond over om uit te maken wie met
wie in bed zou duiken. In grote paniek zag ik het aan. Met
welke jaargenoot zou ik het bed moeten delen? Er waren er
maar een stuk of drie van wie ik niet op voorhand ging
braken bij de gedachte dat ik daarmee in een tweeper
soonsbed zou moeten sluimeren. Uiteraard waren er ook
mannelijke jaargenoten bij wie de schrik om het hart sloeg
teit van maar liefst 22.000 liter.
Zoveel water zou het hotel in
nog geen drie dagen kunnen
verbruiken, constateerde
Schoonenwolf. In de weten
schap dat de legionellabacterie
zich in stilstaand warm water
vermenigvuldigt als een razen
de „De snelheid waarmee dat
gebeurt is angstaanjagend"),
verwijderde hij dan ook een
flink aantal boilers uit het Parij-
se hotel. „Om de bacterie geen
kans te geven."
Vooral mensen in slechte con
ditie zijn bevattelijk voor de le
gionellabacterie. En juist op de
plekken waar die zwakkeren
zich ophouden, huist ook de
gevreesde bacterie. Ziekenhui
zen, verzorgingstehuizen en
hotels zijn beruchte broed
plaatsen omdat die instellingen
zijn voorzien van een collectief
warm watersysteem. Warm wa
ter wordt daar constant in een
gesloten ringleiding rondge
pompt. Is de temperatuur van
het water te laag, tussen de der
tig en vijftig graden, dan verme
nigvuldigt de bacterie zich in
rap tempo. Zieken, ouderen of
bij voorbeeld mensen met een
jetlag kunnen dan de vetera
nenziekte oplopen.
Toch hoeven Nederlanders vol
gens Schoonenwolf geenszins
in paniek te raken. Thuis kun je
niet besmet raken omdat het
water uit boilers'en combiketels
te heet is voor de bacterie en er
geen gesloten warm watercir
cuit is. Ook in een ziekenhuis,
hotel of verzorgingstehuis kan
rustig worden gedoucht. Ne
derlandse gezondheidszorgin
stellingen en hoteliers zijn zich
over het algemeen terdege be
wust van de risico's en laten
hun installaties geregeld con
troleren. Bovendien moet er
aan nogal wat voorwaarden
worden voldaan eer de bacterie
een serieus gevaar vormt. Zo
moet de microbe in de longen
zien te komen want alleen daar
kan ze haar vernietigende werk
verrichten. Dat kan bij voor
beeld onder de douche gebeu
ren. Wie een glas met legionella
besmet water drinkt, krijgt daar
helemaal niets van.
Ook de temperatuur speelt een
grote rol. Onder de twintig- en
boven de vijftig graden sukkelt
de legionellabacterie in een co-
matische slaap. De zo gevrees
de ziekmaker verwordt dan tot
een ongevaarlijk eencellig
beestje. Ze legt niet makkelijk
het loodje bij hele hoge of juist
erg lage temperaturen maar
sukkelt door tot de thermome
ter een voor haar behaaglijke
temperatuur aanwijst. Legio
nella is op haar best tussen de
dertig en veertig graden. Een
maal in de longen is de bacterie
dan ook niet meer te houden.
Schoonenwolf is ervan over
tuigd dat de besmette Florabe
zoekers niet ziek zijn geworden
van de fontein óp de tentoon
stelling. „Ik heb er hier ten kan
tore een krat bier op gezet dat
straks zal blijken dat de veroor
zaker een andere is, simpelweg
omdat de-temperatuur in die
vijver te laag was. Nee, ik denk
eerder dat de besmetting heeft
plaatsgevonden in de tropische
sectie van de Flora. Ze vinden
straks vast een of ander verne
velingsapparaatje dat een tijd is
niet gebruikt en leidingen heeft
van slechte kwaliteit."
Van aangescherpte voorschrif
ten om de veteranenziekte te
voorkomen, wil Schoonenwolf
vooralsnog niet weten. „Er is
vast geen tuincentrum te vin
den dat heeft nagedacht over
de legionellabacterie. En hoe
vaak zijn we zelf niet onge
stoord door zo'n centrum heen
gelopen? In het buitenland kun
je zelf lichte voorzorgsmaatre
gelen treffen door bij voorbeeld
in een hotel niet direct onder
de douche te springen maar
eerst even het koude water
open te draaien. Een beetje na
denken kan geen kwaad maar
paniek i§ niet nodig."
janette luichies
paar jennycans voor water, tot
een speciale zachte molton-
hangmat, stukken schuimrub
ber en handdoeken, sponzen
en waterspuiten. Klein pro
bleem is dat de Amelanders op
het strand niet over dergelijke
voorzieningen beschikken.
Daar moet meer worden geïm
proviseerd, aldus de Amelan
ders, die wel een 24-uurs be
reikbaarheid op poten probe
ren te zetten. Zodat op elk mo
ment van de dag een hulpploeg
geformeerd kan worden.
halbe hettema
„Ik heb er hier ten kantore een krat bier op gezet dat de besmette Florabezoekers
foto united photos de boer 1ur engelchor
Een groep Amelanders tilt een dolfijn op de onderzoekstafel tijdens de
instructiedag in het Dolfinarium in Harderwijk. foto gpd wietze
landman
André Schoonenwolf op de werkvloer van zijn ingenieursbureau,
niet ziek zijn geworden van de fontein."
