'Connie Palmen gaat een grote worden'
Meningen
t
Gods geduld op meti»
land? 't Zal wel meevi L
VLIEGER J
DICK STELLINGWERF
Alexanu
De pagina 'Meningen' staat open voor alle lezers. Bij uw brief gaarne vermelding van onderwerp en publicatiedatum van het artikel waarop u reageert. De redactie kan brieven bewerken, bekorten of weigeren. Alleen b -
met een volledige adressering komen voor plaatsing in aanmerking. Bijdragen sturen naar: Leidsch Dagblad, postbus 54, 2300 AB Leiden, of faxen naar: 071 - 5321921, of e-mailen naar: redactie.ld@damiate.hdc,r
Opstappen Van Rossum had niets te maken met burgemeestersbenoeming
In mijn artikel over kiezersbe
drog door Leidse politici, op de
pagina Meningen van het
Leidsch Dagblad van 10 maart,
noemde ik ondermeer het voor
malige PvdA-gemeenteraadslid
Marietje van Rossum. Mensen
die de perikelen rond de tot
standkoming van het college
vlak na de verkiezingen van
maart 1990 van nabij hebben
meegemaakt, wezen mij erop
dat het voorbeeld in de context
van mijn stuk niet juist is.
Marietje van Rossum stond
bij de verkiezingen weliswaar
als derde op de kandidatenlijst
van de PvdA en was opnieuw
wethouderskandidaat, maar de
fractie besloot haar na de ver
kiezingen niet als wethouder
voor te dragen. Eén en ander
was met nogal wat commotie in
fractie en partijafdeling gepaard
gegaan.
Marietje van Rossum ver
bond aan haar afwijzing als
wethouder de politieke conse
quenties en nam geen zitting in
de nieuwe raad. Haar burge
meestersbenoeming heeft dus
geen enkele relatie met haar
opstappen.
Ed van der Veen,
Leiden.
WOENSDAG 17 MAART 1999
UITGELICHT
Journalisten applaudisseren
voor Nelson Mandela
Kritisch vermogen is de basis
van journalistiek. Bij alles wat
er gebeurt, moet de journalist
zich de bekende wie-wat
waarom-vragen stellen. Ken
nis van zaken en afstand tot
het onderwerp helpen daarbij.
Soms is die voorkennis er niet
en moet die achteraf worden
verzameld. Soms ontbreekt de
afstand en voorziet een kri
tisch eindredactie in die leem
te. Soms ook, is er zo veel
voorkennis dat een objective
rende beoordeling niet goed
mogelijk is.
Nooit eerder heb ik zo veel
journalisten gezien met zo
veel kennis van zaken en zo
weinig kritisch vermogen als
afgelopen vrijdagmiddag in de
Leidse Pieterskerk. Applaudis
seren voor een politicus bij
voorbeeld, dat zie je journalis
ten zelden of nooit doen. Ze
deden het vrijdag allemaal en
langdurig voor de Zuid-Afri
kaanse president Nelson
Mandela. Ik ook, sterker nog,
ik stond er bij te snotteren. We
waren niet de enigen. Heel
keurig Nederland was verte
genwoordigd bij de uitreiking
van het ere-doctoraat van de
Leidse universiteit aan Man
dela, en niemand wist anders
te doen met die ontwapenen
de eenvoud van de gedeco
reerde, dan zijn of haar emo
ties de vrije loop te laten.
Er was er maar één die het
hoofd koel hield en dat was
Nelson Mandela zelf. In de
speech, die wij zaterdag inte
graal in de krant publiceer
den, stelde hij zich als van
ouds bescheiden op. Hij is
tachtig jaar, bracht zevenen
twintig jaar in gevangenschap
door en is zonder een spoor
van rancune; hij is vriendelijk,
wijs en ontspannen. Oog in
oog met die bovenmenselijke
combinatie ben je sprakeloos.
Het was me al eerder over
komen, tijdens zijn vorige
staatsbezoek. Als NOS-eindre-
dacteur was ik destijds op het
Catshuis voor de begeleiding
van een dubbelinterview van
Paul Witteman met Nelson
Mandela en Ruud Lubbers.
Mandela was te vroeg. Lub
bers te laat. Mandela stelde
voor in een zijkamertje wat te
praten. Een half uur later had
den we elkaar de hemd van
het lijf gevraagd. Ik be
schroomd over zijn leven, hij
vrijmoedig over het mijne. Het
eindigde in de ontspanning
van twee mensen die elkaar
bij toeval treffen en elkaar
daarna nooit meer zouden
spreken.
Het was een verbijsterende
ervaring, die me nooit meer
helemaal heeft losgelaten. Je
wordt nederig oog in oog met
een man van zijn formaat.
Sindsdien denk ik: ik moet wel
een heel goede reden hebben
om ooit nog chagrijnig te zijn.
Vrijdag zag ik hem weer.
Wat ouder, wat vermoeider,
maar in de positie van zijn le
ven, met de vrouw van zijn le
ven naast zich, in mijn ge
boortestad. En weer was er die
vertederende glimlach. Be
wonderen en verwonderen
was voor de tweede keer het
enige dat er op zat. Journalist
of niet.
TON VAN BRUSSEL
HOOFDREDACTIE
Waarom mogen politici maai j
per vier jaar over carrière nade j
Met veel interesse las ik vorige
week het opiniestuk van het
PvdA-raadslid Ed van der Veen
in deze krant. Onder de kop:
'Ook in Leiden wordt volop kie
zersbedrog gepleegd' geeft Van
der Veen achtereenvolgens
Laurier (Groenlinks), Kradolfer
en Hommes (WD), Van Vugt
(SP), Sloos (voormalig SP) en
Güney (CDA) onder uit de zak.
Gelukkig weet de PvdA'er ook
een geval uit eigen club te mel
den: Marietje van der Molen
vertrok naar Hellevoetsluis na
dat ze door haar partij aan de
kant was gezet.
Aangezien mijn eigen partij,
D66, niet wordt genoemd en ik
daarom niet verdacht kan wor
den van gekrenkte gevoelens als
ik reageer, doe ik dat van harte.
Allereerst wil ik Van der Veen
graag voor zijn complete over
zicht nog twee gevallen uit zijn
eigen partij noemen, maar dan
van recenter datum. Waren het
niet Ron Hillebrand en Gerda
van den Berg die bovenaan de
PvdA-lijst prijkten voor de ge
meenteraadsverkiezingen van
1998? Mocht de kiezer er dan
niet vanuit gaan dat deze twee
en niet mijn zeergi
ga's Van Rij en I
nummers 3 en 4)
werden? Zeker mei
op nummer twee e
kans.
Maar nu terzake.
in de politiek is
Maar waarom rac
politici maar eenma
jaar over hun cara
ken? En waarom 20
sprekende figuren
een duidelijke ou
plek lijstduwer n
Voor de opstappen
plaats gemaakt voor J
enthousiasteling, d
uitzitten.
Hoewel sommige
door Van der Veen
gevallen zeker gee
heidsprijs verdienen
kwalificatie 'bedm
gaan. Het woordenl
ons dat hier vooropf
sentrekkerij mee1
doeld. Met ander w
gen. En we weten 2!
dat in de politiek bei s;
De Volkskrant en Het Parool
hadden er geen goed woord
voor over. De NRC matigde
zich. Het Leidsch Dagblad en
HP de Tijd waren vrij positief.
En voor de rest was heel
Nederland krantenland
verdeeld over het
boekenweekgeschenk van dit
jaar. Connie Palmen zorgt weer
voor een literaire
waterscheiding. Anti-Connie
vindt dat De Erfenis een slecht
geschreven boekje is en Pro-
Palmen zegt 'niets anders dan
kinnesinne'. Nu bijna heel
boekenlezend Nederland het
boekenweekgeschenk in bezit
heeft, kunnen we zelf een
oordeel vellen. Wat vinden we
van De Erfenis
Prof. dr. A.G.H. Anbeek hoogleraar
Moderne Nederlandse Letterkunde
aan de Leidse universiteit; „Ik doceer
de Nederlandse literatuur van 1780 tot
nu en ik heb nog een stapel mooie
boeken die ik moet lezen. Dus u be
grijpt dat De Erfenis nog wel even kan
wachten. Palmens vorige boeken heb
ik wel allemaal gelezen. De Wetten
vond ik erg interessant. De Vriend
schap was iets te schematisch opge
steld en I.M. is niet helemaal mijn
soort boek. Ik heb destijds Taal zonder
mij van Kristien Hemmerechts gelezen
dat ook handelt over het overlijden
van haar geliefde en ik moet bekennen
dat daarbij Palmens I.M. in het niet
valt."
M. Baalbergen, eigenaresse en ver
koopster van boekhandel Van der
Meer in Noordwijk: „Het is een heel
mooi en af boekje. Zachter dan haar
voorgaande. En ook... - wat zijn nou de
goede woorden - minder intens, min
der uitbundig misschien dan I.M. Dat
De Erfenis zoveel kritiek krijgt in de
pers is overigens niet ongebruikelijk.
Er is naar mijn weten nog nooit een
boekenweekgeschenk de hemel inge-
prezen. En dat Connie Palmen zo de
Connie Palmen, schrijfster van het boekenweekgeschenk, signeert in De Bijenkorf in Amsterdam. foto paul van weel
wind van voren krijgt, ligt volgens mij
meer aan haar persoon dan aan haar
kwaliteiten als schrijfster. Men is het
niet gewend dat vrouwen zich zo na
drukkelijk in de media op de voor
grond plaatsen. En voor de rest: al dat
geklaag over stijl, tja... Misschien is het
heel goed als niet iedereen het een
mooi boekje vindt. Dat zou wel heel
kleurloos en saai zijn, vindt u niet? Ik
heb me in ieder geval in het geheel
niet gestoord aan de stijl. Neem bij
voorbeeld zo n zin als: 'Het is in dat
jaar in Bretagne, in het jaar dat de pijn
begon en ik het verlengstuk werd van
haar hoofd, dat mijn liefde voor Lotte
Inden, net als haar ziekte, geen andere
richting op kon dan vooruit'. Dat is
toch prachtig?"
K. van Ommen, verantwoordelijk
voor de inkoop Nederlandstalige fic
tie in boekhandel Kooyker in Leiden:
„Er is een soort hetze aan de gang.
Connie Palmen is een publieke figuur
en dan sta je per definitie bloot aan
hevige kritiek. Hoge bomen vangen
veel wind, zal ik maar zeggen. Net zo
als destijds W.F. Hermans die verguisd
werd en nu veel later als het beste
wordt beschouwd dat de Nederlandse
literatuur te "bieden heeft. Daarbij wil
ik niet zeggen dat Palmen zo goed is
als Hermans. Dat nog net niet. Maar
het is wel zo dat erkenning weieens op
zich laat wachten. De Erfenis is een
ideaal boekenweekgeschenk. Het is
goed leesbaar, inhoudelijk interessant,
en sluit goed aan bij het thema van de
Boekenweek. Je merkt ook dat de zaak
tijdens deze week aanmerkelijker vol
ler is dan normaal. En ach ja, die re
censie van Arjen Peters in de Volks
krant. Die man is gewoon een beetje
zuur en heeft altijd wel wat te zeuren."
M. Meijer Neerlandica, geeft cursus
sen creatief en autobiografisch
schrijven in Hoogmade: „Ik denk dat
deze schrijfster een grote gaat worden.
Ik zie dat ze steeds verder groeit. En
die kritiek dat dat ze alleen maar in
een soort autobiografisch verhaal blijft
steken, die deel ik niet. Waar I.M. dui
delijk de vorm heeft van een geschre
ven verwerkingsproces, heeft De Erfe
nis een veel speelser karakter. Het idee
bijvoorbeeld om een man als alterego
te kiezen, vind ik heel verrassend.
Maar dat de dood zo'n prominente rol
speelt, betekent voor mij niet automa
tisch dat dit een soort uitvloeisel is van
I.M. De dood is nu eenmaal een onuit
puttelijk thema in de literatuur. Ik
moest trouwens bij lezing ook gelijk
denken aan De Ziekte van de Dood van
Marguerite Duras. Daarin nodigt een
man een hoer uit om met begrippen
als dood en seksualiteit, excusez le
mot, klaar te komen. Wellicht heeft
Connie dat ook gelezen. Waarom De
Erfenis wat minder is ontvangen dan
haar voorgaande boeken ligt mis
schien aan de vorm. Palmen gebruikt
namelijk veelvuldig de voltooid verle
den tijd. In de tweede zin op de eerste
pagina heb je het al. 'Had ze gezegd'
en daarna weer 'had gehad'. Dat kan
heel vermoeiend werken."
K. Hoes te Leiden, leest gemiddeld
drie boeken per maand en is sinds
I.M. Palmenfan: „Ik ken haar niet zo
goed hoor. Ik heb haar vorig jaar op tv
gezien bij Freek de Jonge en toen
maakte ze een nogal koele en afstan
delijke indruk op me. Maar sinds ik
I.M. heb gelezen, ben ik helemaal om.
Dat geslotene dat ze heeft in persoon
lijke gesprekken, verdwijnt helemaal in
haar boeken. En daarbij kan ze heel
goed de diepste gevoelens onder
woorden brengen zonder daarbij
hoogdravend over te komen. Toen de
boekenweek begon, zat ik te twijfelen
tussen De Wetten en De Vriendschap.
Het is De Wetten geworden en die lees
ik nu tegelijk met De Erfenis. Het is een
heel mooi boek en ik ben erg be
nieuwd hoe het zich verder ontwik
kelt."
T. Sterk bibliothecaresse in de open
bare bibliotheek in Voorschoten:
„Met De Wetten begon ik heel enthou
siast maar ik raakte langzamerhand...
ja, toch een beetje teleurgesteld. De Er
fenis heb ik wel bij mijn bed liggen
maar ik heb hem nog steeds niet uit. Ik
val zo nu en dan in slaap. Poeh... ik
weet het nog niet, nee ik ga er nog
niets over zeggen. Niet voordat ik hem
helemaal heb uitgelezen."
R. Bering organisatieadviseur uit Lei
den: „Misschien moet u het mij maar
niet vragen. Ik heb De Wetten gelezen
en haar manier van schrijven stond
me toen al een beetje tegen. Te veel ij-
delheid. Ik heb daarna geen boeken
meer van haar gelezen. Uit een soort
vooroordeel misschien, ja. En de hele
hype eromheen heeft me er ook van
weerhouden. Laat ik het zo zeggen: ik
ga voor de nieuwe Palmen deze week
geen extra boekje kopen."
PABLO CABENPA
Op 25 februari verscheen in het
LD een artikel onder de alarme
rende kop 'Gods geduld met
Nederlandse volk is op'. Het
was de mening van een evange
list die blijkbaar even bij God
op schoot mocht zitten om te
horen hoe God over het Neder
landse volk denkt. Alsof God
niet meer aan zijn hoofd heeft,
denk ik dan.
Er leven vijf miljard mensen
op aarde. Velen in armoede,
onder onmenselijke dictatuur,
of in oorlog. Maar die gaan
blijkbaar allemaal aan Gods
aandacht voorbij. Hij heeft het
vooral op de Nederlanders ge
munt. En waarom? Omdat er in
de oude psalmberijming een
regel staat die ook ik als kind
moest leren: 'Wie God verlaat,
heeft smart op smart te vrezen'.
Het lijkt erg toevallig als je
een stem hoort en dan je bijbel
tje opent en precies dat leest
wat je hebt gehoord. Dat over
kwam de evangelist. Maar zo
toevallig is dat niet als je weet
hoe het onbewuste werkt.
Evenmin is het bijzonder als je
een droom krijgt over overstro
mingen als je wel eens hebt ge-
De Europese Unie staat voor een his
torische beslissing. De vijftien minis
ters van landbouw beraden zich bin
nenkort over de toekomst van de
agrarische sector. Worden de voor
stellen van de Europese commissie -
de zogenaamde
Agenda 2000 - ge-
volgd, dan heeft dat OPINIE
grote gevolgen voor l/r flflt
de kwaliteit van het
landschap, terwijl de uitwerkingen
voor de boeren en hun gezinnen dra
matisch zijn. De boerenprotesten van
enkele weken geleden in Brussel en
Den Haag hadden zeker grond.
De landbouwvoorstellen uit Agenda
2000 hebben alles te maken met de
inrichting en kwaliteit van de openba
re ruimte en uiteindelijk met de vraag
wat een reële prijs voor het voedsel is.
Het doel van het Europese landbouw
beleid was altijd vijfledig: voedselze
kerheid, productiviteitsstijging,
marktstabilisatie, redelijke consumen
tenprijzen en een behoorlijke levens-
Dick Stellingwerf is Tweede
Kamerlid namens de RPF.
Onlangs is hij uitgeroepen tot
'Dierenbeschermer van het
jaar'. Hij schreef een opinie
over het (toekomstige)
landbouwbeleid in Europa.
standaard voor de agrariër. Nu lijken
al deze doelstellingen te worden inge
wisseld voor de ene doelstelling van
zo laag mogelijke prijzen in een libe
rale markt. De discussie wordt be
paald door financiële overwegingen
en wereldhandelsbe-
langen.
Men doet graag
voorkomen alsof li
beralisering van de
landbouw onafwendbaar is. Maar
toch gaat het hier om politieke keu
zes. De landbouwministers nemen
een historische beslissing. Als zij zich
daarbij - en daar lijkt het op - eenzij
dig blijven richten op lage prijzen in
een liberale markt, zal die historische
beslissing wel eens kunnen neerko
men op een historische vergissing.
Er is een crisis in de agrarische sec
tor. De inkomsten in de sector zijn
met twintig procent gedaald. De boe
ren worden gedwongen tot schaalver
groting en intensivering, om zo doel
matig mogelijk voor de wereldmarkt
te produceren. De diepste oorzaak
van de crisis ligt in de kloof tussen
stad en platteland. De bereidheid ont
breekt om een bijdrage te leveren aan
een leefbaar en vitaal platteland. De
consument wil geen hogere prijs beta
len voor zijn voedsel, niet beseffend
dat dat voedsel in wezen veel te goed
koop is.
Als de voortekenen niet bedriegen,
zal de agrarische crisis in de komende
jaren alleen maar verergeren. De agra
rische sector staat voor de opgave te
produceren tegen steeds lagere prij
zen, terwijl daar bovenop wordt geëist
dat boeren een bijdrage leveren aan
de verbetering van milieu, natuur,
landschap en dierenwelzijn. Daarmee
wordt het onmogelijke van de agrari
sche sector gevraagd.
Willen we, gelet op het belang van
3 een duurzame productie, extra eisen
5 aan de landbouw stellen - en dat is ze-
i ker nodig - dan zal tenminste de in-
komstendaling die daarvan het gevolg
is, moeten worden gecompenseerd
1 Maar dat gebeurt niet. De prijzen op
de wereldmarkt zijn zó ver onderuit
2 gegaan dat compensatie niet meer
aan de orde is. Dat kost te veel. On
verstoorbaar bepleitte minister Zalm
onlangs zelfs voor nog verdergaande
kortingen op de Europese landbouw
uitgaven.
De boeren verdienen beter. Het zit
niet goed als boeren afhankelijk wor
den van inkomenssubsidiëring, om
dat de prijzen voor hun producten te
laag zijn. We kunnen constateren dat
hoord van dijkdoff
verdrinkingen. Daa
niks, maar je onbe
mee te maken. Nam
ingrijpend als een 3
omkomt door verf
gebeurde in het gea
evangelist opgroei J-
heeft blijkbaar zovk f
hem gemaakt dat li jj1
nog steeds over M fle
water droomt. Maa iai
beurtenis moet j?
denken aan onrecfa
van God. Als je God
tastrofe wilt betrekb lef
liever dat God in del
staan huilen toen li
kleine kereltje aan b
prooi viel.
De evangelist s
goed bedoelen mei 8
schuwingen voor
landse volk. Maar 1
maal wel meeval
psychologische ken
te verklaren van de| n
inzichten van de e«
zullen wel wat vö
de inzichten vanÖ
'De crux van het hele verhaal is dat voedsel
moet veranderen.'
- melk bijvoorbeeld - momenteel meer kost dan de consument ervoor betaal
het compensatiesysteem al onder de
druk bezwijkt nog voordat het goed
en wel in volle omvang is geïntrodu
ceerd. Dat moet te denken geven.
Er is een beter alternatief: produc-
tiebeheersing. Dit systeem wordt on
der meer bepleit door het Nederland
se Agrarische Jongeren Kontakt en het
Nederland Akkerbouw Verbond. Pro-
ductiebeheersing heeft als doel om via
instrumenten als quotering en braak
legging, de overschotten uit de markt
te halen, zodat de voedselprijzen kun
nen stijgen naar een hoger, en in we
zen reëler niveau. De boereninko-
mens komen daarmee eveneens op
een verantwoord peil. Al met al pre
cies het tegenovergestelde van wat
met de huidige voorstellen is voor
zien.
Belangrijk nevenvoordeel is dat pro-
ductiebeheersing dumping op de we
reldmarkt voorkomt. Daarmee wordt
een einde gemaakt aan de ontregeling
van de eigen voedselproductie in de
Derde Wereld. Het systeem ontziet
ook het milieu, want het belastende
gesleep met voedsel over de wereld
wordt afgeremd.
Duurder is productiebeheersing via
quotering in ieder geval niet. Integen
deel. Door het wegvallen van de
noodzaak van inkomensondersteu
ning via toeslagen en exportrestitu
ties, worden de Europese landbouw
uitgaven mogelijk met de helft terug
gebracht. Het Landbouw Economisch
Instituut (LEI) heeft berekend dat vol
ledige liberalisering van de agrarische
markt 30 miljard extra kost, gelet op
de inkomensondersteuning die dan
wel noodzakelijk is. Minister Zalm zou
zich hier eens in moeten verdiepen.
Uiteraard komt ook productiebe
heersing alleen tot stand via onder
handelingen. De inkrimping van het
melkquotum zal Nederland wellicht
harder treffen dan andere landen.
Maar uit onderzoek van het LEI blijkt
dat de melkveehouder er dan nog op
vóóruit zal gaan, terwijl hij e v
teruit gaat als de huidige
worden doorgezet.
Als de boeren financieel si
kan met recht van hen w
vraagd om aandacht te bes
natuur, landschap en dien
Dan hebben zij de ruimte a
richten op milieuvriendelijk
antwoorde productiemethoc
De crux van het hele veil
voedsel momenteel meer ko
consument ervoor betaalt
moet veranderen. De prijs w I
hoort in overeenstemming! 1
de werkelijke waarde. Europ
lieden vinden een systeem
ductiebeheersing niet realis L
station is in hun beleving r
seerd. Wie zou echter de l.
voorstellen met alle nadelig
van dien, met droge ogen rei jj£
durven te noemen?
