lultuur Kunst
Martin Ros besluit met 'De Avonden'
oonaangevend en aanstootgevend
'Iedereen heeft zijn eigen langarm
Mahalia Jackson is nog lang niet vergeten
asketbalopera drijft
ip muzikale grappen
4
MINI MAXI
pËRDAG 11 MAART 1999
071-5356444, PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071-5356443
theater recensie
susanne lammers
Musical: Mahalia. Sing Sister Sing. A Musical Tribute to
the Mother of Gospel. Regie en script Mabel Robinson
Gezien 10/3. Stadsgehoorzaal. Leiden
In januari 1972 overleed Mahalia Jackson,
maar ze is nog springlevend. Niet zo le
vend als een columnist van het zondags-
krantje meende, maar de Stadsgehoorzaal
zit vol enthousiaste fans die haar muziek
nog lang niet vergeten zijn.
Stardust Theatre B.V. brengt een musi
cal over het leven van de gospelster, die
weigerde wereldgenres te zingen en het
toch tot grote beroemdheid bracht. Het is
in alle opzichten een lofzang, ook al komt
één kwalijk kantje van Jacksons karakter,
haar al te innige relatie met geld, een paar
keer aan de orde. Verder gaat het vooral
over haar diepe devotie en haar stem.
Mabel Robinsons script begint het ver
haal tijdens Jacksons laatste tournee, op
het moment dat haar laatste uur geslagen
heeft. Een terugblik op haar leven volgt,
waarin handig de invloeden verwerkt zijn
die Jackson onderging, en de musical ein
digt met haar dood en begrafenis. Tegen
die tijd swingen zaal en podium eensge
zind de pan uit.
De viermans-band speelt kittig met veel
nadruk op ritme en het karakteristieke
gospel-orgelgeluid. Ze geven de zangers
de ruimte, zoals vooral blijkt tijdens Ne
ver grow old' op Mahalia's begrafenis. Mi
chelle David slaat dan, zo lijkt het althans,
heftig aan het improviseren, perfect ge
volgd en ondersteund door Gregory Ben
nett Key op toetsen. David geeft ook de
jonge Mahalia indrukwekkend gestalte. Ze
speelt geestig en zingt met heel veel stem,
van lief en strak tot groot en doorleefd. Ze
doet het beter dan Jean Cheek, die de ou
de Mahalia nogal vlak vertolkt. Chees
perst het geluid er soms uit en klinkt vaak
hees en onhelder.
Het is gevaarlijk op het randje, en toch is
deze hommage niet als kitsch weg te wui
ven, want daarvoor wordt ze veel te bevlo
gen gebracht. Iedereen gelooft oprecht
wat hij zingt en beschikt bovendien over
veel vakmanschap en persoonlijkheid. De
vrolijkheid springt er werkelijk vanaf,
vooral van het ensemble, dat danst en
zingt alsof het er echt de hemel mee ver
dienen kan.
Bij opening Leidse Boekenweek
rijks jongerencentrum Scum: vijftien jaar noodzakelijk kwaad
silvan schoonhoven
Bnd5, van de groep Opera Ma-
Geaen m de Leidse Schouwburg
op woensdag 10 maart
ges®
enig,
mijt at
maar in de stront" is een
die je gewoonlijk niet in
„perazaal zal kunnen be-
en eren. Toch worden deze
ndere zegswijzen van de
t ten gehore gebracht in
lasketbalopera Hothands
ledoeld is om kinderen al
inge leeftijd met dit mu-
geenl jenre te laten kennisma-
oge t Alles speelt zich af tussen
I letten van een basketbal-
agros waar drie jongens elkaar
•n om te ruzieën, te vech-
ilzigh en te filosoferen onder het
iijt gd itvan een balletje.
nder toeziend oog van de
;t wordt er gegorgeld met
vaanle, worden er driepunters
aakt. merkkleding verge-
sportschoenen uitge
lid en stomme grappen
ingm ild. Alles draait om het
e oh en. Achter het net volgt
jazende slagwerkformatie
op het veld. De in-
3 n Rtieve drummers gebruiken
wat voorhanden is, van
tot plastic emmer. Op
ajs speelveld blijkt dan dat
r in verschillende ritmes
il hac
dribbelen met drie basketbal
len ook een sterke slagwerk-
lijn oplevert. Ook mondhar
pen komen tevoorschijn en
het aanblazen van halflege
PET-flessen wordt niet ge
schuwd om de klassiek ge
schoolde stemmen te onder
steunen.
Het is aardig om de stoere
straattaal, de oneliners en de
scheldpartijen in gedragen
operastijl te horen zingen.
Maar het is onduidelijk waar
het verhaal naar toe wil. En
dat probleem lost zich niet op
naarmate de tijd vordert. Het
wordt duidelijk dat één van
hen naar Amerika zal vertrek
ken en dat een ander verliefd
is, maar waaróm ze elkaar
steeds in de haren vliegen
blijft meestal in het ongewis
se. Sommige scenes zijn slim
bedacht en vooral als de zan
gers ook nog hun danskunst
tonen krijgen ze de handjes
van het publiek flink op el
kaar. Maar de plotlijn wil
maar niet van de grond ko
men en dat zorgt ervoor dat
langzaam de spanning eruit
loopt. Deze basketbalopera
moet het hebben van geiso-
leerde momenten waarop vi
suele en muzikale grappen af
en toe het onvoldoende ver
haal goedmaken.
Wat een discussie had
moeten worden over het
favoriete 'familie-album' -
het thema van de Boeken
week - werd tenslotte een
hartstochtelijk monoloog
van e'e'n man. .Fantas
tisch, zo'n groot schrij
ver.... wat een talent! Dit
boek heb ik wel twintig
keer gelezen en no'g kan ik
er geen genoeg van krijgen.
Als je dit leest, heb je het
gevoel dat je le'e'ft", zei hij
toen hij zijn beduimelde
exemplaar van Reves 'De
avonden' eindelijk dicht
sloeg.
leiden caroline van overbeeke
Wie uitgever Martin Ros uitno
digt om de Leidse Boekenweek
te openen, moet niet vreemd
opkijken als hij de avond domi
neert. Na afloop gingen ver
schillende mensen in boekhan
del De Kier - aangestoken door
Ros' onuitputtelijke enthousias
me - nog even langs de kassa
om een boek af te rekenen: een
gesigneerd werk van Ros zelf, of
de laatste van Voskuil: 'De
moeder van Nicolien', waar Ros
ook nogal begeesterd van was.
Martin Ros en literatuurcriti
Literatuurcriticus Rudy van der Paardt en uitgever Martin Ros, beiden met
cus Rudy van der Paardt - als
classicus verbonden aan de
Leidse universiteit - werden ge
acht met elkaar en met het pu
bliek in debat te gaan over hun
favoriete 'boeken-toptien'. Ros
- geel brokaten vest, beduimeld
jasje en een grote schildpadbril
hun persoonlijke boeken top tien.
foto loek zuyderduin
waaraan een poot ontbrak -
kwam aanzetten met een ver
fomfaaid canvas rugzakje waar
uit hij zijn stukgelezen exem
plaren tevoorschijn haalde. Van
der Paardt had zijn lievelings
boeken in een nettere tas ge
stopt.
Schrijver Maarten 't Hart was
ook uitgenodigd en had wel
met de andere twee in een
Leids etablissement gedineerd,
maar verscheen niet bij de dis
cussie 'wegens hartritmestoor
nissen'. „Bij het eten merk je
dat niet", constaterde Van der
Paardt droogjes. Maar de War-
monder had gelukkig wel zijn
lijstje achtergelaten, stelde het
tweetal vast.
Op dat lijstje veel Vestdijk en
verder werken van Multatuli,
Emants, Hermans. Bordewijk
en Voskuil. Ros constateerde tot
zijn tevredenheid dat zijn
smaak met die van 't Hart over
eenkwam wat Hermans en
Emants betreft. Van der Paardt
zei over het ontbreken van Mu-
lisch op de lijst kortweg: „Maar
ten vind hem een ijdele man."
Met de shortlist van Van der
Paardt was Ros ook ingenomen.
„Een uitstekende keuze", zei hij
terwijl hij het stapeltje in e'e'n
hand taxeerde. De literatuurcri
ticus rekende Mulisch we'l tot
zijn favorieten en liep ook weg
met Nooteboom, Matsier, Brak
man en Couperus. „Vestdijk
ontbreekt ook bij mij niet. En
van Hermans vind ik 'Mandarij
nen op zwavelzuur' het beste
wat hij geschreven heeft."
Veel kans om iets te zeggen
kreeg Van der Paardt overigens
niet. Maar dat wist hij van te
voren. „Het lijkt me vestandig
dat ik nu het woord neem", zei
hij aan het begin van de avond.
„Want na vijf minuten kom ik
er niet meer tussen. Dus dan
heb ik in elk geval nog i'ets ge
zegd."
Ros besprak de keuze van 't
Hart, de keuze van Van der
Paardt en de keuze van hem
zelf. En dat deed hij met verve.
Zelfs over een van zijn eigen fa
vorieten waar Van der Paardt
zichtbaar zijn neus voor optrok
- 'De hunnen' van Jan Cremer -
vertelde hij zo' aanstekelijk dat
hij onder de aanwezigen op zijn
minst enige nieuwsgierigheid
wekte naar de dikke pil 'van die
jaren '60-schrijver'. „Het is een
wereldboek. Waar haalt die ke
rel het in 1500 bladzijden van
daan?! Ongelooflijk, echt onge
looflijk."
Ros ratelde maar door. Als hij
eindelijk zijn mond leek te hou
den, greep hij een boek en las
hij voor. Of liever gezegd, droeg
hij voor. Hij eindigde met de
laatste zinnen in Reves 'De
avonden'. „Daar kan ik geen
genoeg van krijgen. Dit boek
moet u echt lezen, op een za
terdagavond, als u moe bent
bijvoorbeeld. Geloof me, U
knapt daar echt van op.
Noordwijker Bob Rigter schrijft oorlogsroman
Type uit voor racisten, fascisten
en seksisten en dreigden met
acties als het concert van de
band door zou gaan. Gevolg:
een gefrustreerde zanger die
voor het concert huiswaarts
keerde en een gemankeerde
band die een net zo geman
keerde bluesset speelde.
,,Type-0-Negative is nu we
reldberoemd. Maar die jongens
zijn nooit meer terug geweest
voor een behoorlijk concert."
Terwijl Ab -zeg maar Appie-
Houwaart, coördinator van
Scum, dat wel zo leuk zou heb
ben gevonden. Hij zou honderd
verhalen kunnen vertellen over
vijftien jaar Scum met allemaal
hetzelfde thema: een obscuur
bandje breekt na een optreden
in het Katwijkse wereldwijd
door waarna ze er in Scum
nooit meer iets van terugzien.
Hij zou geen boek schrijven dat
hij zelf niet zou willen lezen. „Ik
wil een overtuigend verhaal
schrijven. Een spannend ver
haal ook. Daarnaast moet een
boek humor bevatten. Dat vind
ik erg belangrijk." Bob Rigters
tweede roman Langarm ligt in
de boekwinkel. En hij is er trots
op. Een filmproducent die zich
nog niet bekend wil maken - de
subsidie is nog niet rond -,
heeft de filmrechten inmiddels
gekocht. De Noordwijker mag
meeschrijven aan het film
script.
Bob Rigter (64) is voorlopig
nog bekender van zijn muziek
dan van zijn romans. De
Noordwijker speelt saxofoon in
een jazz-kwintet en -kwartet en
doet dat al vanaf zijn vroege
jeugd. Zijn debuut Jazz in de
Oostzee ging voor een belang
rijk deel over muziek. Daar
naast gaf deze roman een beeld
van de machtsstrijd binnen de
letterenfaculteit van de Leidse
universiteit. In zijn werkzame
leven was Rigter ook taalkundi
ge bij de vakgroep Engels.
„Jazz in de oostzee was geen
sleutelroman en het is veel te
simpel om te zeggen dat een
boek autobiografisch is. Maar
aan de andere kant kun je een
dergelijk boek - hetzelfde geldt
voor Langarm - onmogelijk
schrijven als je niet put uit erva
ring", zegt hij.
Langarm speelt zich af tijdens
de Tweede Wereldoorlog in het
Noordhollandse polderdorp
Purmerend. „Ik heb zelf als
kind in Purmerend gelogeerd
en ben dol op de polders, het
water en rietlandschap daar. De
bouwstenen waaruit je als
schrijver put, zijn terug te vin
den in het leven. Maar hier
geldt ook: om een goed verhaal
in elkaar te zetten, moet je lie
gen bij de wilde beesten af."
Het perspectief in zijn nieuwe
boek is ditmaal geen ik-figuur,
maar zijn verschillende man
nen en vrouwen, jong en oud.
Ze maken deel uit van een
spannend verhaal, een bizar
Bob Rigter: „Langarm bestaat. In de Bijlmerenquête - we zijn allemaal bang voor het monster in de lading,
de politici zijn bang voor het monster dat hen grijpt." foto loek zuyderduin
machtsspel tussen bezetter,
collaborateurs en verzet. Lang
arm is een symboblische figuur,
de enige die niet verzonnen is,
zo meldt Rigter voorin het
boek. Als je als kind bij het wa
ter kwam, zeiden ze: 'Pas op.
want straks komt langarm! Én
die grijpt je. En dan kom je
nooit meer terug'. Langarm was
een monster, onzichtbaar; en hij
lag op de loer. Later werd het
onduidelijk of Langarm onder
water zat of in je hoofd. Nog la
ter nam Langarm allerlei con
crete en abstracte gedaanten
aan. Hij leeft voort. Door officië
le instanties wordt zijn bestaan
ontkend.
Rigter: „Langarm bestaat. In
de Bijlmerenquête - we zijn al
lemaal bang voor het monster
in de lading, de politici zijn
bang voor het monster dat hen
grijpt... Er zit veel Langarm in
de bestuurlijke laag. Iedereen
heeft zijn eigen langarm."
Het boek is volgens Rigter
'geen geëikte oorlogsroman'
maar gaat over machtstrijd op
verschillende niveaus. Zo wordt
ook de jonge vrouw Zwaan
slachtoffer van die strijd omdat
haar werkgever haar seksueel
intimideert. „Ik wil levensechte
figuren schetsen", zegt de
schrijver. „Ze zijn geen van al
len goed en geen van allen in
en in slecht. Maar ze belanden
in situaties waarin ze wonderlij
ke dingen gaan doen."
„Kijk naar oorlogen. In de
Balkan leent iemand zijn buur
man zijn heggeschaar uit. En
diezelfde man snijdt zijn buur
man met die schaar zijn strot af
als het oorlog is. Ik ben bang
dat dat mensen eigen is." Mu
ziek speelt ook in Langarm een
rol. Zo maakt het jongetje Louis
van een hengel een fluit waarop
hij wil leren spelen. En zijn
grootvader ziet in een zwaan
een saxofoon. Rigter: „Vier din
gen vind ik belangrijk: de ge
loofwaardigheid van de perso
nages, de symoliek, de psycho
logie en mythische aspecten.
En daarnaast vind ik dat humor
onmisbaar is. Humor bestaat
niet zonder tragiek. Zonder hu
mor vind ik een boek niet te
vreten."
Hij dacht lang na over het
verhaal en zette het uiteindelijk
in twee maanden op papier,
waarna het schaven en schrap
pen begon. „Ook heb ik de pas
sages waarin ik vrouwen aan
het woord laat over hun ge
voelsleven laten lezen aan
vrouwen. Het moet wel klop
pen wat ik schrijf. Ik wil geen
amateur-psycholoog zijn."
Rigter is nog niet uitgeschre
ven. „De muziek houdt me
jong, maar ik ben toch 64. Als ik
gebreken krijg, kan ik nog altijd
achter mijn tekstverwerker
gaan zitten. Dat is beter dan
achter de geraniums."
die
jn
kek
aP w
ter. h
uguit
erv
cke
inkjj
doer
et oo
rode!
laire
d 5ies over vlaggetjes en
ensck Jjacks, agressieve neo-
hardrock met christelijke
i en deathmetal op zon-
Het was er allemaal in
Het Katwijkse jongeren-
Scum viert deze
Izijn 15 -jarig jubileum
I reputatie van een in-
ttend aanbod van
laar i d toonaangevende als
itgevende bands. Daar-
>ft het jongerencentrum
lan eens de verontwaar-
van de grotendeels chris-
et nit gemeenteraad op de hals
d. Inmiddels zijn Scum
oeente aan elkaar gewend
t en aanstaande dinsdag
als het goed is zelfs
eden een kijkje nemen in
van de leeuw. Maar de
blijven...
hoort in dit rijtje niet
Satanische metalband
KJe, thrashmetalband Po-
deathmetalband De
in of christelijk jonge-
Salvation...? De laatste?
out, fout. Deicide is na-
de enige band wier op-
jongerencentrum
ooit is afgezegd. Satanis-
ïg de hervormde domi-
de kleine confessionele
pudc rn in de gemeenteraad
metbi et iets te ver. Een band
mmeren met als naam
noord' op paaszaterdag
i stad waar christelijke
en hoog op de gemeente-
difgenda staan, dat was vra-
ii moeilijkheden. En het
de zanger/grommer een
r^c^' eerd kruis op zijn voor-
ai had geschroeid zal ook
E lebben bijgedragen aan
nstructieve discussie,
lan is er nog het verhaal
ype-0-Negative. De zo-
nille-l i band die de geëffende
oetjes in controverse naar we-
vvej m heeft gevolgd. Toen
din 1991, na een reeks
concerten, Katwijk
n bezoekje wilde vereren
we r e protestpleuris uit. Au-
antifascisten maakten
iinnifcr -
EXTRA KAARTEN BESCHIKBAAR!
Ab Houwaart, coördinator van Scum. „Als programmering houden we gewoon aan, dat wat acceptabel is in
Nederland. Niet wat acceptabel is in Katwijk." foto hielco kuipers
Het toonaangevende metalbas-
tion stond opvallend vaak aan
het begin van succes van wat
nu de crème de la crème van de
heavy metalscene is. Slayer, de
eerste grote band in Scum, trok
in '85 zo'n 700 man. Napalm
Death was er, Sepultura was er
en Biohazard maar liefst zes
keer. „Die zijn mede door ons
groot geworden." Mannen die
vroeger in het oude pand voor
hun fans hun stembanden tot
bloedens toe bewerkten."
Ab is ook van vroeger. Hij
verzorgt een grand tour door
het pand, sinds '91 in gebruik,
terwijl hij onophoudelijk op
een plastic roerstaafje kauwt.
Sinds '86 is Scum zijn tweede
huis. „Of eigenlijk moet ik zeg
gen mijn eerste huis. Want in
mijn eigen huis slaap ik en eet
ik alleen maar."
Het aanbod aan bands in
Scum is overigens net zo vaak
aanstoot- als toonaangevend
geweest. Er was het eeuwige ge
touwtrek over de 'heftigheid'
van songteksten, ongenode
neonazi's in '96 die de goede
naam van Scum dreigden te be
zoedelen, ruzies over sluitings
tijden. En altijd die vragen. In
tern: „Mogen bomberjacks met
vlaggetjes?". Of van de gemeen
te: „Is een party voor 12 tot 16
jarigen waar house werd ge
draaid nou wel of niet verderfe
lijk, kan deathmeal wel op zon
dag? In '95 verzuchtte Houw
aart na weer een debacle over
het optreden van de Leidse
band Creepmime dat 'we over
een tijdje misschien de kerkra
dio maar moeten aanzetten.'
„Kijk. je weet dat je in Katwijk
zit, en je weet dat je reacties
krijgt als je je inzet voor allerlei
donkere vormen van heavy me
tal. Als programmering houden
we gewoon aan, dat wat accep
tabel is in Nederland, niet in
Katwijk. Ik heb overigens het
idee dat de gemeente ons nu
als een noodzakelijk kwaad be
schouwt. Ze hebben zich er bij
neergelegd of ze hebben zich
beter geïnformeerd en zijn er
van doordrongen dat het hier
geen donker duivelshol is."
Was het centrum in de begin
jaren nog een vrijplaats voor
jonge onaangepasten die zich
niet thuis voelden in de regulie
re horeca's (lees: hardrockers).
Tegenwoordig komt iedereen
er. „Tja, het aantal pure metal -
fans is ook in Katwijk minder
geworden. Iedereen houdt te
genwoordig van alles. Die di
versiteit is ontzettend leuk,
maar het betekent wel dat je
veel minder grip hebt op je pu
bliek. Het versplintert alle
maal."
.Anno 1999 is het centrum
bijna de ideale overblijfplaats
voor puberzoon of -dochter.
Het 'stukje jongerenwerk' heeft
het zelfs gewonnen van de con
certfunctie. Toen het bestuur in
'89 de concerten bovenaan de
agenda wilde zetten werd het
weggestuurd door de vrijwilli
gers. Die vrijwilligers zijn heel
belangrijk voor Scum. Of zoals
Appie het zegt: 'Er kan hier al
les. maar je moet het wel zelf
doen.' Katwijk telt welgeteld
één betaalde jongerenwerker
op zo'n 45.000 inwoners. „In
het verleden was de betrokken
heid van de vrijwilligers veel
groter. Nu mag je blij zijn als je
al iemand vindt die een half
uurtje achter de bar wil staan.
De gloriedagen waren zo eind
jaren tachtig. Daar kan ik dan
nog wel nostalgisch over wor
den. Maar ik vind dit werk nog
steeds leuk. De tijd dat je een
band zondagochtend nog half
laveloos zag rondhangen om
dat ze zaterdagavond zo lekker
hadden gespeeld is voorgoed
voorbij."
Split
I een nieuwe show met unieke humor
en beeldende fantasie
W maart in de LEIDSE SCHOUWBURG
aanvang 20.15 uur
Telefoon kassa 071-5131943/44
