Superlij men voor vliegtuigen en bakstenen
HBÉi
Geheimen van knikkeren
Trends
DINSDAG 9 MAART 1999
MARIANNE DE VALCK
Het knikkerseizoen komt eraan. Knikkeren wordt
leuk zodra de seizoenen breken. Na de winter,
begin maart en een klein beetje voor de herfst in
september. Bij de eerste warmte, of kou. kruipen
kinderen tussen de zes en twaalf jaar op hun
knieën rond 'de pot'. Dicht bij elkaar en bij de
grond, met eigen regels behorend bij een samen
zwering waar de commercie nauwelijks vat op
heeft.
Nergens wordt zoveel geknikkerd als in Neder
land. Jaarlijks worden miljoenen exemplaren in
gevoerd vanuit Mexico en China. De mooiste,
gladste en hardste knikkers komen uit Mexico.
Elk jaar nieuwe exemplaren, met kleuren nog
schitterender dan voorheen. Vorig jaar versche
nen de eerste knikkers met paarlemoer of dia-
mantglans. Die trend zet door. Behalve de 'pin-
quïns' (donkerpaars met witte vleug) en de 'pa
pegaaien' (blauw met geel), komen dit jaar de
'kanarie' (geel met blauw en rood) en de 'ijsbeer'
(wit met ijsblauw) met extra glans. Net als de
'oceaan' (blauw met witte streep) en de 'Jupiter'
(zwart). Het allermooiste beloven de 'vlinders' te
worden. Dit zijn knikkers in prachtige kleuren,
voorzien van glimmende stippels.
De meeste soorten zijn verkrijgbaar in doorsne
den van 12, 16 tot 42 millimeter; afhankelijk van
de grootte zijn het 'peukjes', 'bikkels', 'bonken'
'superbonken' of 'megabonken'. De namen zijn
verzonnen door importeur Adic. In de praktijk
krijgen de knikkers hun namen van de kinderen.
Een bonk kan ook een 'berenbikkel' zijn. Dat kan
per stad, per straat, zelfs per school verschillen.
Zoals de waarden per dag kunnen veranderen.
De nieuwste knikkers zijn natuurlijk het meest
waard. Soms wel een paar miljoen. En dat voor
een zakje van fl. 3,95. Voor de oudere knikkers
bestaat een ondoorzichtige notering waar de
beurs zich aan zou branden. In Rijswijk heeft een
speelgoedwinkelier in het verleden knikkers aan
geboden als juwelen. Uitgestald kon men knikker
voor knikker uitkiezen. De blauwe 'sheiks' waren
toen erg kostbaar. Daarvan zaten er meestal
maar een paar, tussen de groene 'kaliefs', in een
zakje. Overigens heette de waardevolle knikker
die daar 'Chinees' heette, ergens anders 'fluim'.
Een fluim was bijna niets waard.
Net zo verschillend zijn de spelregels. In de
Randstad wordt van oudsher 'gepiekt'. Het weg
schieten van de knikkers door de duim vanachter
de wijsvinger te laten springen, is een kunst op
zich. Wie voor 'spek-en-bonen' of 'nullens' mee
doet (en zijn knikkers dus niet hoeft af te geven
na een verloren partij), mag 'schoffelen' of gooi
en. In Midden-Nederland schoffelt of gooit ieder
een. In het oosten van het land, en elders voor
kleine kinderen, bepaald de waarde van een
knikker nog wel eens de afstand tot de pot. Zo
veel tegels of stappen. Meestal wint degene die
de meeste knikkers weet te raken of in de pot kan
schieten.
'Dump en shell' (of dup en sjel) heeft ingewikkel
de regels. Daarbij gaan knikkers in en uit de pot,
door te gooien en te ketsen, uit te zetten en te
vervangen. De pot is trouwens bij lang niet alle
knikkervarianten het doel waar alles omdraait.
Spelvarianten als 'ketsen', waarbij een zorgvuldig
uitgezet netwerk uiteengejaagd moet worden,
'raken' (waarbij het de kunst is om een 'me-
gabonk' of juist een heel klein knikkertje 'de alle-
Het ouderwetse knikkeren is nog steeds populair. Nergens wordt zoveel geknikkerd als in Nederland.
FOTO ANP
steller' zo dicht mogelijk te naderenof 'jagen',
waarbij knikkers elkaar zo snel mogelijk langs
een traject ketsen, hebben geen pot nodig. En
nogmaals, de benamingen voor de spellen kun
nen per gemeente, per straat en zelfs per klas
verschillen.
Kinderen knikkeren dit jaar ongetwijfeld weer
anders dan vorig jaar en zeker anders dan hun
ouders ooit deden. Voor een vastgelopen gesprek
zijn een paar vragen over knikkeren, bijvoorbeeld
hoe heten ze, wat is de waarde, wat zijn de spel
regels, geheid Haarlemmerolie.
RENE BOUWMEESTER
De industrie gebruikt steeds va
ker lijm om delen aan elkaar te
maken, want de punüas en de
popnagel hebben afgedaan. De
auto-industrie plakt het plaat
werk aan elkaar en de vliegtuig
bouwers lijmen bij wijze van
spreken de vleugels aan de
romp. Zelfs in de bouw heeft de
lijmverbinding aan populariteit
gewonnen. Bakstenen worden
in de toekomst gelijmd in plaats
van gemetseld.
De opmars van lijm lijkt niet te
stuiten. Dat wil niet zeggen dat
de gehele industrie zonder slag
of stoot afstapt van de conven
tionele methoden. Adrie Kwa-
kernaak van het Delftse Hech-
tingsintituut stuit nog steeds op
weerstand als hij mensen wil
overtuigen van de kracht van
lijm. ..Er is kennelijk weinig ver
trouwen in iets dat niet zo dui
delijk zichtbaar is. De mensen
hechten meer waarde aan las
sen en puntlassen. Dat kun je
doorbreken door iets te lijmen
en te laten zien hoe sterk het is.
..Voor bedrijven die mecha
nisch zijn ingesteld, is lijmen
een andere technologie. Het is
meer chemisch. De bedrijven
aarzelen vaak of ze die overstap
moeten maken. In principe
maakt het natuurlijk niet uit of
je naar de lasser gaat of naar ie
mand die de boel aan elkaar
lijmt."
Lijmen zijn er in alle soorten en
maten. Het plakkende goedje
kan bestaan uit een groot aan
tal verschillende ingrediënten
op natuurlijke of synthetische
basis. Elke lijm heeft zijn unieke
eigenschappen. Het principe
van een lijmverbinding is
steeds hetzelfde. Een stof hecht
aan twee materialen en ver
bindt deze zodra de lijm is uit
gehard. De sterkte wordt be
paald door aantrekkingskracht
van de lijm en de kracht waar
mee de lijm zichzelf aantrekt.
Een speciale lijmsoort zijn de
tapes. De moderne hoogwaar
dige tapes zijn verwant aan het
dubbelzijdige plakband. De
sterktes van de tapes gaan die
van het huis-, tuin- en keuken
plakband ver voorbij, bena
drukt 3M-verkoper René Dub-
beldeman. 3M is samen met
Tesa toonaangevend op het ge
bied van tapes. Hoogwaardige
tapes leveren grote voordelen
op ten opzichte van conventio-
nèle lijmen. „Je kunt tapes op
maat knippen voor het aan
brengen. Pas als je er wat op
gaat plakken, trekje de be
schermingslaag eraf. Zoiets kun
je met lijm niet doen, daar
moetje direct iets op plakken.
Tapes hebben ook het voordeel,
dat je altijd de juiste hoeveel
heid hebt, terwijl je te veel lijm
kunt gebruiken waardoor het
gaat druipen."
Net als de popnagels staat ook
PUZZEL
1 23456789 10
Anagram
Op elke verticale
regel dient een
den ingevuld. Het
woord van vijf let
ters bestaat uit de
letters van het
voorgaande woord
plus 1. het woord
bestaat uit de vijf
letters van het
voorgaande woord
plus 1. Als de hele
puzzel juist is inge
vuld. vormen de
letters in de vet
omlijnde kolom een
1Tijding - timmergerei - bekoorlijkheid;
2. Europeaan - thans - afgodendienaar;
3. verharde huid - verbouw - sportvrouw;
4. dorsvloer - rekenkundig getal - troep edelwild;
5. geur - tint - zoete alcoholische drank;
6. overblijfsel - mannelijk dier - gebakken vloersteen;
7. hemellichaam - aanvankelijk - sinds;
8. landbouwer - zuivelproduct - grote basluit;
9. vogel - zware hamer - omgeving;
10. gevaarlijk - nietig - metaal.
Oplossing van maandag:
Horizontaal: Ene; 5. eer; 7. oraal; 8. era; 9. zon; 11. frele;
14. fa; 16. ut; 17. koe; 18. cru; 19. es; 20. re; 22. geste; 25.
tra; 27. zet; 29. zager; 30. Eta; 31. Let.
Verticaal: 2. Nor; 3. eraf; 4. gade; 6. ego; 8. elf; 9. ze; 10.
nut; 12. roede; 13. lucht; 15. aks; 16. uur; 19. ent; 21. Est; 22.
ga; 23. stal: 24. ezel; 26. rat; 28. ere.
JFS
v Mihihiiiu ui"""""""'"'
Constructie met gelijmde bakstenen
mortel op de nominatie om te
worden verbannen naar de ge
schiedenisboekjes. Bakstenen
worden voortaan op elkaar ge
lijmd. De techniek wordt nog
niet overal toegepast, maar vol
gens Hugo Speelman van het
Koninklijk Verbond van Bak
steenfabrikanten kleven er be
langrijke voordelen aan deze
methode. „Esthetisch gezien
geeft lijmen andere mogelijkhe
den. De voegdikte is veel klei
ner dan bij de traditionele me
thode. Dat betekent dat het
grijze vlak van de mortel, dat
in het Haagse Statenkwartier.
FOTO GPD/JACQUES ZORGMAN
zo'n twintig procent van een
muur uitmaakt, wegvalt. Hier
door is de kleurintensiteit van
de muur veel groter".
„Daarbij is de lijmmortel zo'n
drie keer sterker dan gewone
mortel. Dat betekent dat je an
ders kunt construeren. Je kunt
grotere overspanningen maken,
zonder ze te ondersteunen met
lateien. Door de voegen te wa
penen met aramide-matjes kan
de muur ook trekspanningen
opnemen. Je maakt dan als het
ware een verborgen latei".
Lijmen kent in de bouw nog
meer toepassingen, benadrukt
Kwakernaak. „In Zwitserland
zijn er veel oude bruggen die
niet ontworpen zijn voor zwaar
vrachtvervoer. Ze worden aan
de onderkant versterkt door er
kunststof verstevigingen tegen
aan te lijmen".
Een ontwikkeling op veel klei
ner gebied is microlijmen. Bij
deze techniek is de druppel lijm
niet groter dan een vierkante
millimeter. Deze techniek
wordt vooral gebruikt in de
elektronica als kleine onderde
len op printplaatjes moeten
worden geplakt. Kwakernaak:
„Een robot lijmt de compo
nentjes op de plaat. Daarna
gaat de printplaat in een sol-
deerbad om de elektrische ver
bindingen te maken. Dit wordt
bijvoorbeeld^edaan bij gehoor
apparaten. Die zijn zo klein,
daar krijg je geen schroef in".
Lijm werkt niet alleen op meta
len en hoogwaardige kunststof
fen. In de medische wereld is
lijm niet meer weg te denken.
De tandarts lijmt bijvoorbeeld
al heel wat af. De vullingen zijn
tegenwoordig noodgedwongen
van lijm, meldt Kwakernaak.
„Vroeger werd daar amalgaam
voor gebruikt, maar dat is giftig.
Ze moesten wat anders heb
ben". Tegenwoordig wordt een
kunststof gebruikt die uithardt
nadat het aan blauw licht is
blootgesteld.
Lijm heeft inmiddels ook de
operatiekamer bereikt. Hechten
met naald en draad hoeft niet
altijd meer. Met speciale lijm
wordt de huid aan elkaar ge
maakt. Hechtingsadviseur Peter
de Regt van het Hechtingsinsti
tuut ziet in lijm een goed alter
natief. „Er is onderzoek gaande
naar een goed systeem dat de
chirurg zou kunnen toepassen
in plaats van draden die hij
moet vastzetten. Het voordeel
is dat je met lijm een veel gelijk
matiger verbinding kunt ma
ken. Een draad moet je eerst er
gens doorheen prikken en dat
gat moet weer helen".
Voor de toekomst wordt naar
een materiaal gezocht waarmee
ook organen aan elkaar geplakt
kunnen worden. „De lijm moet
van iets zijn gemaakt dat door
het lichaam wordt geaccep
teerd, zodat het later niet meer
is terug te vinden. We kijken
naar verschillende soorten ei
witten." De Regt schuwt geen
enkel middel om de geheimen
van de adhesie te ontrafelen.
„Een van de dingen die we on
derzoeken is de lijm die een
mossel gebruikt om zich onder
water vast te zetten op een
steen. Dan heb je alle moeilijk
heden bij elkaar. Water, viezig
heid. En die mossel weet ook
nog hoe hij weer los moet ko
men. Hoe dat werkt, heeft de
wetenschap nog niet begre
pen".
HEINZ
MÊÊÊBËÊÈÊm
S T R
TOM POES
Heer Bommel en de Killers
Na de Laven en Trollen is er een nieuwe serie sprooi
voor de tuin bedacht; de Lauwse Smuulekes. Deze b lüï
komt uit Beneden Leeuwen in Gelderland, waar dei
woont, en betekent vrij vertaald Leeuwse gezichtjes
massen trekkende gezichtjes zijn gemaakt van betoi1131
hars en hebben groente- en fruitvormen zoals bloeo ef
komkommers, champignons, bananen en wortelen.Ie 0
vervolgens door de ontwerper met speciale verf gek!lan
worden geschilderd. De grimassen blijken ook in tri
bij de Efteling, want dit attractiepark gaat misschien
Land van Laven ook een Land van Lauwse Smuuieklst(
nen. De Lauwse Smuulekes worden per set van 24 b,aü(
verschillende tuincentra voor ongeveer 330 gulden imei
for)
Modem toilet
Aluminium is dé trend van
het moment. Van horloges
tot meubelen, van keuken-
apparatuur tot verlichting,
alles verschijnt in aluminium
uitvoering. Soms gaat het
overigens slechts om een
alu-achtig afwerklaagje. Het
toilet ontspringt de dans
niet. Tiger Products brengt
de toiletzitting Maine die is
vervaardigd van MDF plaat
materiaal en vervolgens af
gelakt met een sterke polyes
ter laklaag die oogt als alu
minium - sommigen zien er
mat chroom in. De bevesti
gingsset is van roestvrij me
taal in hetzelfde uiterlijk ge
leverd. Mat metalen acces
soires passen er aardig bij.
Tom Poes was niet in het Zuiden ge
bleven. Nadat hij van Wammes Wag
gel had gehoord hoe het in Rommel
dam gesteld was, had hij geen rust
meer; hij pakte zijn stok en zijn bun
deltje en aanvaardde de terugtocht.
Het was een koude morgen toen hij
in de stad aankwam. De straten wa
ren vervuild, de inwoners zagen er
grauw en suffig uit en ook de eens zo
fleurige winkel van de kruidenier
Grootgrut bood een verwaarloosde
aanblik, toen hij er binnenstapte.
„Daar ben ik weer", zei Tom Poes.
„Hebt u verse grutsprits? Dat zal
smaken na al die vis.'" „Grutsprits?"
herhaalde de handelaar, opschrik
kend uit verre gedachten. „Mis
schien wel. Laat eens zien, ik heb ze
de vorige week nog besteld... Of was
het de week daarvoor? Ik weet het
werkelijk niet meer..." „Dat is
vreemd", zei Tom Poes. „Vroeger
had u ze altijd vers." „Vroeger!"
mompelde de winkelier. „Toen wa
ren de tijden anders, jongeheer! Te
genwoordig heb ik geen tijd meer
voor grutsprits. Ik heb wel wat an
ders aan mijn hoofd. Maar ik heb
hier nog wel een rol knappertjes lig
gen. Daar moet u het dan maar mee
doen." Hij schoof zijn waar vreugde
loos over de toonbank en verviel op
nieuw in zijn uitgebluste houding,
toen Tom Poes de winkel verliet. Aan
de overkant van de straat stond de
ambtenaar eerste klasse Dorknoper
met betrokken gelaat aan zijn wang
te trekken. „Heb ik de belastingaan
slagen nu verzonden of niet?" zo
hoorde men hem prevelen. „De let
ters A tot en met L moeten dit jaar
nog bij de betrokkenen liggen; dat
hoort zo. Maar nu weet ik toch wer
kelijk niet... Ach, ik heb tegenwoor
dig ook eigenlijk geen tijd meer voor
dat soort dingen..."
In de praktijk zal de gemiddelde doe-het-zelver hel
vaak doen: een bocht boren. Maar het kan met de-3
op iedere boormachine past. Het geheim zijn zes si
op de boorkop waarmee een gat met een flauwe ba
maken in hout, plastic, gips en spaanplaat. Bovenjj
scheef boren de machine niet trillen. Naast boren, bel
het gereedschap ook worden gefreesd. Hiervoor iffl Rpp
een aantal gaten dicht naast elkaar worden gemaal lse
vervolgens de boor zijwaarts in de gaten te bewegefc Ni
een gefreesde, grote opening. Praktisch is de small 'ka;
schacht van de boor, zodat tijdens het klussen boo^ctu
snel uit het gat worden geworpen. De 3D-boor is n ar
ten te koop in de betere doe-het-zelfzaak. Het vooi !!j0'
exemplaar kost bijna dertig gulden. Info: Tiggeloirt
ringssysternen BV, Alphen aan den Rijn: 0172-4311%
KQftt»
Rechthoekige wasbak
De rechthoekige wastafel - model ouderwetse gootsi e. H
maakt furore, zowel in porselein als in roestvrijstaaL itz.
veel toegepast als wasbak in trendy badkamers r
in avantgardistische keukeninrichtingen. Over het
zijn deze modellen vrij prijzig. Franke Roestvrijsta;
met een serie roestvrijstalen wasbakken in het lagereK'
ment. De bak is ontworpen voor toepassing in
er lijkt niets op tegen om hem voor particulier
schaffen. Er zijn verscheidene afmetingen, alle
omlijsting. Franke biedt de mogelijkheid op de
ten aan te brengen voor het monteren van de k
te leveren) zeepdispenser. Aan montage op de
kraan en dispenser wordt over het algemeen de
geven boven wandmontage. De schroeven en
dig zijn voor de bevestiging van de wasbak worde
verd. De prijzen beginnen rond 390 gulden. Info:
Roestvrijstaal, Helmond, 04925851 11
Sprookjestuin
De familie Lauwse Smuulekes bestaat uit gekke bekken
komkommers, champignons, uien en bloemkolen.
