Cirque du Soleil: ode aan individu
De nimfen van de schilder Balthus
'Er kleeft iets
ordinairs aan mij,
dat zit in de familie'
Cultuur Kunst
Publiek raakt draad
Ivijt bij barre boodschap
edesmonument blijft
f(k ie at v
NDAG 3 MAART 1999
N RIJSDAM. 071-5356444, PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071-5356443
TONEEL
EENSIE SUSANNE LAMMERS
g: 'Dickicht' naar Bertolt Brecht
rre Land. Gezien: 2/3, LAKthea-
n. Nog te zien aldaar: vanavond.
laar het waarom, naar
en zoeken, waarschuwt
Land van te voren. Con-
;r je maar op het slot en
menselijke inzet. Het is
dat ze het er bij zeggen,
leze Dickicht kun je in-
d alleen maar gelaten
heen laten komen. Wie
►beert te volgen, raakt er-
trikt.
icht gaat over de onder-
an een familie, de onder-
ran idealen en dromen,
tensen die zichzelf en el-
et kunnen helpen, tenzij
verdommenis. De ge-
ijke Brecht-problema-
taar dan zonder humor
nlijk ook zonder lijn. De
hap wordt telkens her
wat in de eerste scène
t, gebeurt in de laatste
Dok weer en daartussen
et ook steeds hetzelfde
en daar raak je als toe
ver de draad gek genoeg
ijt. Vager en vager wordt
je volledig murw bent.
'jl het verhaal waar al die
stische gedachten over
ogelijkheid van vrijheid
en de voosheid van de mens
aan opgehangen zijn, toch be
trekkelijk simpel is. Een jonge
man raakt in de grote stad ge
corrumpeerd. Een soort Mefi-
stofeles tracht hem zijn idealen
en zijn identiteit te ontnemen,
en dat lijkt hem te lukken. De
hele familie raakt aan lager wal,
zijn drankzuchtige verloofde
wordt vermoord, en het dient
allemaal nergens toe. 'Ik heb
niets aan je gehad', zegt de Me-
fistofeles-figuur aan het einde.
Zelfs hij heeft er niets van kun
nen leren.
De spelers zijn sjablonen die
een barre boodschap brengen,
hoewel er in de vader en moe
der (Martijn Nieuwerf en Jacob
Derwig) soms echte mensen en
een oprecht gevoel lijken te
schuilen. De rest is slechts kap
stok, voertuig voor een ideetje,
inwisselbare poppetjes die ge
meen knijpen en geknepen
worden. Maar het gaat 't Barre
land volgens mij ook niet zo
zeer om de inhoud, als wel om
de sfeer. Het stuk is opgebouwd
als een bokswedstrijd, alsmaar
een volgende ronde waar steeds
dezelfde klappen worden uitge
deeld. Een gevecht dat in wezen
geen winnaars en verliezers
kent. Als dat de opzet is, dan
zijn ze geslaagd, maar een pret
tig gezicht is het niet.
John Gilkey, een van de hoofdrolspelers van Cirque du Soleil. Zijn handelsmerk: een flinke kuif boven zijn extreem smalle gezicht.
FOTO GPD/ROLAND DE BRUIN
WIM KOEVOET
'redesmonument blijft
tinstens twee jaar op de
markt staan. Wel wordt
rg voor het veelvuldig
vandalisme geteisterde
werk van de Bredase
naar Piet Hein Stule-
geïntensiveerd'. Het
e van burgemeester en
iuders stelt voor het
aanzienlijk sneller te
:ren dan tot nog toe ge-
e, namelijk binnen vijf
agen. Ook wil het col-
e glaswand aan de ach-
e verstevigen met ge
ide folie. Daarvan
het Vredesmonument
vandalismebestendiger,
het ziet er na een aan-
ainder geschonden' uit.
s krijgt het beeld vaker
'schoonmaakbeurt en
!het behandeld met een
speciaal soort coating.
In het voorjaar 2001 wordt
de nieuwe aanpak van het
Vredesmonument geëvalu
eerd. Dan kan er weer wor
den gepraat over de ver
schillende mogelijkheden
die cultuurwethouder A.
Pechtold al voor de huidige
discussie op een rijtje heeft
gezet. Zo kan het glas wor
den vervangen door vanda-
lismebestendiger materiaal.
Volgens het college is alleen
gepolijst graniet een moge
lijkheid. Daarmee zou de ge
meente zich op hoge kosten
jagen. Andere mogelijkhe
den zijn verplaatsing van het
monument, definitieve ont
manteling of de huidige si
tuatie handhaven.
De raadscommissie cul
tuur vergadert morgen
avond over het raadsvoor
stel.
Op het braakliggende terrein naast het Olympisch Stadi
on in Amsterdam zijn de karakteristieke witte punten
van de tenten van het Cirque du Soleil verrezen. Vlak
voor de première van Quidam (morgenavond) op Euro
pese bodem - waar Cirque du Soleil de komende vier
jaar in 23 steden zal vertoeven - zijn de tenten het decor
voor trainingen volgens een strak schema.
lende shows. In Las Vegas en
Disney World Florida draaien
de permanente shows 'O' en
'La Nouba', en binnenkort ver
schijnt 'Alegria, The Film'. Het
kunstzinnige Cirque du Soleil
groeide de afgelopen vijftien
jaar uit tot een continue inter
nationaal bedrijf.
Voor 'Quidam' (voorbijgan
ger, anonieme passant) torst
het Cirque een heuse 'teleferic'
met zich mee. De rails van 36
meter lang langs het dak van de
tent laat de artiesten vanuit het
niets op het podium belanden.
Desondanks legt Quidam
(spreek uit Kiedam) de nadruk
op „onze broosheid en de angst
voor het millennium dat voor
ons ligt", aldus regisseur Fran
co Dragone.
Volgens Serge Roy, die al van
af het begin in 1984 bij Cirque
du Soleil is betrokken, is Qui
dam de meest theatrale, gevoe
lige show. „In Saltimbanco en
Alegria stond de fantasie cen
traal, Quidam gaat over gevoe
lens en het durven uiten daar
van", zegt de voormalige stelt
loper. „De mens is niet logi
scherwijs gelukkig en daarmee
luidt Quidam eigenlijk een
nieuwe periode in in het be
staan van Cirque du Soleil. De
show gaat over mensen van al
ledag: als een foto van de wer
kelijkheid."
Straatartiesten
Serge Roy is in Amsterdam om
de laatste voorbereidingen te
treffen voor regisseur Dragone,
wiens bedoelingen hij feilloos
aanvoelt. De hechte band tus-
AMSTERDAM BERRIT DE LANGE
Tussen het verfraaien van hun
acts door worden de artiesten
geschminkt. Vervolgens gaan ze
op de foto: voortaan dienen ze
zelf de make-up aan te bren
gen. Slangenmeisje Olga Pik-
hienko ondergaat de aanwijzin
gen van choreografe Debra
Brown, terwijl zij zich onder
tussen schijnbaar moeiteloos
op- en uitvouwt. Kunstig
plaatst de 19-jarige Russische
acrobate vanuit een kaarsrechte
handstand beide voeten voor
de schouders, de ranke rug
krom als een hoepel. Verderop
vormen gespierde jongeman
nen een menselijke toren van
wel vijf lichamen hoog. Nog
niet helemaal vlekkeloos, is op
te maken uit hun luide discus
sies in een mix van talen. Audi
ties over de hele wereld bieden
de bedenkers van de shows de
keuze uit de meest getalenteer
de artiesten.
Duizelingwekkend
Cirque du Soleil heeft weinig
met 'plat' circus van doen, zo
leerden de vorige shows Saltim
banco en Alegria het Neder
landse publiek al. Het van oor
sprong Canadese Cirque biedt
een duizelingwekkende mix van
(straat)theater, zang, dans, mu
ziek en acrobatiek, uitgevoerd
in sprookjesachtige kostuums
en ondersteund door een inge
nieuze licht- en podiumtech
niek. Het publiek smult van de
ze artistieke smeltkroes want op
diverse continenten rouleren
via strakke schema's verschil-
'Spanish webs', topact in nieuwe programma Cirque du Soleil.
sen de grondleggers ontstond konden we daarmee zelfs door
op het Fête Foraine de Baie,
een festival van straatartiesten
in het Canadese St-Paul, de
voorloper van het huidige Cir
que. „In die tijd koesterden we
Canada en de VS trekken. Dat
het een wereldwijd succes zou
worden, hadden we nooit dur
ven dromen."
Roy houdt zich strikt aan de
een gezamenlijke droom: een ongeschreven wetten van Cir-
circus opbouwen dat nooit eer- que du Soleil: iedereen is gelijk,
der was vertoond. Misschien men spreekt niet van hoofd- en
FOTO GPD/BERRIT DE LANGE
bijrollen, iedere act is uniek.
Slechts drie artiesten verdienen
in Quidam de kwalificatie 'per
sonage'; hun belevenissen lo
pen als rode draad door de
voorstelling. Een jong, teleurge
steld meisje heeft bijna alles
wat er te zien valt al gezien
waardoor haar wereld is inge
stort. Haar woede doet haar
wereldje uiteenspatten, waar
door ze in het universum van
Quidam terecht komt. Zij vindt
een kameraad in de vrolijke,
gracieuze Karl 'met de eeuwige
glimlach'. De hoofdrol, die dus
eigenlijk niet zo mag heten,
wordt gespeeld door de 'even
griezelige als charmante' Ame
rikaan John Gilkey (32), die op
treedt als 'een soort gids op een
mysterieuze reis'. „Ik ben een
soort reisleider voor het kleine
meisje", vertelt hij. „Ik laat haar
zien wat de wereld in petto
heeft: goed en kwaad, leven en
dood. Ik ben komediant, maar
probéér niet grappig te zijn. Het
is subtieler dan bijvoorbeeld
een clown."
Kuif
Gilkey, met zijn 32 jaar een van
de oudste artiesten, had al een
rijk verleden als komediant
voordat hij bij Cirque du Soleil
kwam. Zijn handelsmerk - de
opvallende kuif boven zijn ex
treem smalle gezicht - kwam
uitstekend van pas voor zijn rol.
„Ik draag bovendien een kos
tuum dat veel te klein is, om
mijn slungelige lengte te bena
drukken. De kostuums zijn in
Quidam erg eenvoudig. Er zijn
bijna geen gemaskerde figuren.
In vorige shows waren de ka
rakters geïnspireerd op dieren,
fantasieën of elementen als
vuur, water en aarde, en daar
om extreem theatraal uitgedost.
Quidam daarentegen is een ode
aan het individu."
Quidam van Cirque du So
leil: 4 maart (première) t/m 30
mei in Amsterdam. Kaarten
vanaf 49 gulden voor kinderen
tot 12 jaar en vanaf 59 gulden
voor volwassenen. Info: Cir
que du Soleil Ticketlijn: 0900-
0106.
en chaise-longue naast een
I j oplaaiend haardvuur.
wJ Daarop, loom, een bakvis
et broeierig-geamuseerde blik in
fcndspiegel kijkt. Het meisje stelt
induikende lichaam, ondanks
«hullende jurkje, op schaamte-
jijze ten toon. Haar huid lijkt
farmer, marmer waarover het
schijnsel van het haardvuur
fjit. Vóór het vuur knielt een jon-
met ontbloot bovenlijf. Hij
Vrat dorre takken aan de gretige
nen, die de huid van zijn rug een
e gloed geven. Ziehier: De Ver-
g, de berekenende verleiding die
(achteruitkijkspiegel de werke-
id in de gaten houdt, tegenover
ipkeloze Hartstocht,
rwachtig schilderij van Balthus,
ff&werkelijkheid Balthazar Klos-
Si de Rola heet. Titel van het
^■De mooie dagen'. Zijn de ou-
an het meisje op vakantie en is
(ouverture voor een warme lief-
ond? Kan de jongen weerstand
ti aan de lokkende donkerte on-
i rok van het meisje?
lis even op het beeldrijm. Kijk
aaar de linkerhand van het
en dan naar de rechterhand
jongen. Die jongen knielt daar
net ontbloot bovenlijf voor het
iWaarom draagt hij dan een wit-
Idschoen? Wat wil Balthus hier-
ëggen? Dat de rechterhand van
ëisjes en de rechterhand van de
tl al een beetje bij elkaar horen
aks naar elkaar toe zullen gaan?
ri spiegel boven het hoofd van de
li? Betekent dat dat de jongen
ïlf al uit het oog heeft verloren
?dwaald is in zijn harstocht ter-
?t meisje zichzelf nog ziet, nog
jfntroleren?
-t .\-o
'De mooie dagen' (1944-1946), olieverf op linnen van Balthus.
felen. Een van de vele geheimen die
Balthus ons heeft voorgeschoteld. De
schilder werd op 29 februari 1908 in
oit zullen ontra- Parijs geboren als telg van een adellij-
Alle kunst is erotisch. Een uitdagend statement van Bauhaus-architect Adolf Loos (1870-1933).
In de horizontale lijn zag Loos een liggende vrouw, in de verticale een man die de liefde met
haar bedreef. Die Freudiaans gekleurde visie gaat wellicht iets te ver. Maar dat veel belangrijke
kunst een erotische lading heeft, is een onwankelbaar gegeven. In de serie 'Het blote oog'
zwerven wij van de fraai gewelfde schouder naar de tere knieholte, laten wij een strelend oog
gaan langs een aantal erotische kunstuitingen en gaan wij nader in op de achterliggende
thematiek. Aflevering 2: de jonge meisjes van de kunstschilder Balthus.
heid. Ze hebben iets eenzaams die
meisjes, maar het is een zelfgekozen
eenzaamheid. Ze sluiten zich op in
zichzelf. Niemand weet wat er wordt
uitgebroed achter dat koortsige voor
hoofdje. Schrijver en publicist K.
Schippers heeft de toestand waarin de
meisjes zich bevinden treffend gety
peerd als 'de laatste schoonheid van
de jeugd, voor die wordt weggegeven
of verkwanseld.'
Balthus leeft nog steeds. Hij woont
met zijn Japanse wouw in een chalet
aan het meer van Genève. Hij is, naar
gewoon-menselijke maatstaven, ne
gentig jaar oud. Maar de schilder
heeft eens gezegd dat zijn leven langer
duurt dan dat van gewone stervelin
gen omdat hij als schrikkelkind zijn
verjaardag maar eens in de vier jaar
viert.
Balthus' obsessie voor jonge meisjes,
althans in zijn werk, is in de kunstge
schiedenis wel het Lolita-syndroom
genoemd, naar de roman 'Lolita' van
Vladimir Nabokov, waarin een vol
wassen man in de ban komt van een
jong meisje dat op een malicieuze
manier speelt met zijn gevoelens, zo
als een kat speelt met een bolletje wol.
Die kattenvergelijking is hier op zijn
plaats. Balthus is als schilder wel 'Le
Roi des Chats' genoemd, de koning
der katten. Net als jonge meisjes ko
men zij veelvuldig voor in zijn oeuwe.
Zowel bij katten als bij meisjes weet je
niet wanneer zij, ondanks het strelen,
opeens hun klauwtjes uitslaan naar je
hart. De aarzeling die daaraan vooraf
gaat heeft Balthus op magistrale wijze
vastgelegd.
LEIDEN CEES VAN HOORE
FOTO HIRSHHORN MUSEUM AND SCULPTURE GARDEN
ke Poolse familie. De grote schilder
Pierre Bonnard moedigde hem aan
zijn eigen talent te volgen, dat niet op
de academie te laten inkapselen en
snoeien. Balthus heeft veel jonge
meisjes geschilderd. Nimfen die zich
bevinden op de drempel van de deur
die toegang geeft tot de volwassen-
Boudewijn Büch populairder dan hij denkt
u dat ook wel 's: ik ga vanavond
naar een leuk fiesta? Dat mens
is niet goed snik." De veelver-
kochte plaat 't Kleine cafe' aan
de haven' - „van V. Abraham" -
kan ook al niet op zijn enthou
siasme rekenen. „Die man
zingt: 'Rijk of arm, het is daar
warm..." Maar wat heeft dat in
godsnaam met elkaar te ma
ken?"
Büch klaagt en dreint met
overslaande stem over de mati
ge kwaliteit van het Hollandse
levenslied. En dat is vooral leuk
omdat hij ook zichzelf relati
veert. Anderen hadden succes
met bagger, is zijn boodschap,
maar zelf heeft hij er helemaal
niks van gebakken.
In een tirade over zijn eigen
foute imago heeft hij het over
zijn grote Hema-onderbroeken
en zijn vormloze lichaam waar
bij zelfs zijn 'nieuwe goed met
een gaat slobberen'. Hij analy
seert zijn eigen gekanker, waar
door hij nooit populair zal wor
den. „Iedereen is debiel: mijn
eigen publiek is ook debiel en
daar schreeuw ik dan ook te
gen."
De schrijver bekent zonder
gêne dat hij veel boeken „niet
om door te komen vindt" en
veel liever de Donald Duck
leest. „Er kleeft iets ordinairs
aan mij, dat zit in de familie",
verzucht hij. Het wordt niks
met hem en zal nooit wat met
hem worden. „Sommigen heb
ben een van mijn boeken thuis,
maar dat komt omdat je het na
drie keer niks bestellen auto
matisch thuisgestuurd krijgt
van de boekenclub."
Büch is geestig in die onbe
grensde zelfspot en ontroert als
hij voorleest uit zijn 'De kleine
blonde dood', een van de
schaarse momenten waarop er
niet gelachen wordt. Tijdens
het slotapplaus lijkt het waar
achtig alsof de schrijver popu
lairder is dan hij zelf denkt.
RECENSIE CAROLINE VAN OVERBEEKE
Voorstelling: 'Hoe word ik schrijver? Een
cursus' door Boudewijn Büch. Gezien:
2/3, Schouwburg, Leiden
Op de theaterposter ziet Bou
dewijn Büch eruit als een jun
kie. „Of een zwerver", zegt hij
zelf. „Zo kan ik toch niet naar
het Boekenbal? Iedereen wijst
volgende week naar Giphart,
maar mij zien ze niet staan!"
Het vettige haar hangt in de
ogen, zijn wallen zakken tot op
zijn kin en de blik is er een van
een man die al dagen met zelf
moordplannen rondloopt.
Büch is een 'mislukte schrijver'
en dat weet hij zelf het allerbes
te. Van zijn dichtbundel met
verzameld werk zijn „slechts 26
exemplaren verdocht". „En
daar zitten nog vijf recensie
exemplaren bij."
De mislukte schrijver wil zijn
publiek „een cursus schrijven"
geven en daarin leren we vooral
hoe het niét moet. Büch fulmi
neert de hele avond tegen tekst
die hij niet begrijpt. „Ik ben nu
eenmaal gevoelig voor taal." Hij
leest onbenullige stukjes uit de
krant voor. „Fietser ziet vrouw
over het hoofd: een 17-jarige
jongen botst tegen een 62-jarige
\touw op... Dat staat vandaag
in het Leidsch Dagblad. Nou
vraag ik u! Bij ons in Amster
dam komen alleen dubbele
moorden in de krant."
Hij legt songteksten van Va
der Abraham, de Zangeres zon
der Naam en 'de zingende col
trui' (Marco Borsato) onder zijn
vlijmscherpe fileermes. Hij
snapt ze niet omdat ze te lelijk
zijn om te snappen. „Maar ze
zijn er wel stinkend rijk mee ge
worden!"
In detail ontleedt Büch Leid-
se Mary's 'Mexico'. „Ik was op
een groot fiesta..." „Fiesta? Zegt
