Hard bestaan in de Bollenstreek 4 3 "TÏ 7 138 ZATERDAG 27 FEBRUARI 1999 Op een kaal matrasje vond de Hillegomse politie vorige maand het stoffelijk overschot van de 42-jarige Pool Andrzej, naar Nederland gekomen om er illegaal te werken. Oorzaak van zijn overlijden: een dodelijke combinatie van alcohol en medicijnen. Hij werd gevonden in een bollenschuur, niet geschikt voor bewoning maar toch verhuurd. In zes schamele kamertjes leven hier tien Polen zonder verblijfsvergunning. Door het overlijdensgeval kwam de politie hen op het spoor. Het bestaan van de Poolse gemeenschap in de Bollenstreek is algemeen bekend, maar de groep maakt zich 'onzichtbaar'. De omstandigheden op de angstvallig geheim gehouden adressen zijn niet vrolijk. De Polen nemen het voor lief: geld maakt veel goed. Geld maakt veel goed voor Poolse illegalen i de omgebouwde bollenschuur waar vorige maand Andrzej dood werd aangetroffen door de politie. De overloop is een geliefde ontmoetingsplek v e rijden op goed geluk naar Ne- J jderland, een enkeling gewapend met - naar later blijkt - niet be staande werkadressen die voor een derde van het maandloon zijn gekocht van handige ritselaars in Warschau. Eenmaal in Neder land vinden ze een slaapplaats bij landgeno ten die hen voorgingen of staan ze soms we ken met een tentje bij een bollenboer op het land. zonder wc of douche. Het zijn offers die Poolse vrouwen en mannen brengen voor een zwart Nederlands loon dat een keer of vijf hoger is dan in Polen. Sinds de val van de Berlijnse muur in 1989 komen ze bij honderden naar de Bollen streek om in de bollenschuren of met schoonmaakwerk geld te verdienen. Op adressen in Hillegom, die de Polen voor de buitenwacht angstvallig verborgen proberen te houden, wonen zeker een paar honderd Poolse mannen en vrouwen in vaak slechte omstandigheden bijeen. Huisbazen vragen hen grof geld voor schamele onderkomens. Veel tijd brengen ze daar echter niet door: Iedere morgen vroeg vertrekken de arbeiders op de fiets - auto's met Poolse kentekens zijn bij de bazen op het erf niet welkom - naar hun werk. 's Avonds laat keren ze pas weer terug. Werkgevers maken, ondanks -de drei ging van boetes die op kunnen lopen tot 25.000 gulden, dankbaar gebruik van de wens van de Polen om snel veel geld te ver dienen. Ze laten hen lange weken maken, vaak zonder vrije zaterdag en zondag. 's Avonds schieten de Polen de super markt in voor eten en wat goedkope drank, om zich vervolgens weer in hun 'schuilplaat sen' terug te trekken. Een enkel groepje komt wel eens in de kroeg, zeggen Hillegomse bar keepers, maar contacten leggen ze daar nau welijks. Meestal drinken ze 'thuis' waar het goedkoper is, zodat er meer geld overblijft om mee terug te nemen naar Polen. 'Ondergrondse' De gemeente Hillegom is zich ervan bewust dat er veel illegale Poolse arbeiders rondlo pen in het dorp. „Maar wat kunnen we doen?", zegt wethouder M. Witteman van economische zaken. „Het is aan de Vreem delingenpolitie om hen uit te zetten." Ook de Poolse pastor S. Trypuc, die diensten ver zorgt en huisbezoeken aflegt in het dorp, weet dat er veel landgenoten van hem in Ne derland zijn die geen verblijfsvergunning hebben en illegaal werk doen. Hij kan ze echter moeilijk benaderen, zegt hij. „Mijn parochie bestaat voornamelijk uit Polen die met Nederlanders getrouwd zijn of hele ge zinnen die hier legaal verblijven. De jonge mannen en vrouwen die hier tijdelijk illegaal komen werken, vormen een asociale groep die niet naar de kerk gaat." Zo leiden de Polen een welhaast onder gronds en anoniem leven in het bollendorp. Velen komen slechts seizoensarbeid doen voor drie maanden met een toeristenvisum - dat hen overigens niet toestaat te werken - en keren dan weer terug naar huis. Anderen vinden min of meer vaste, illegale betrekkin gen en blijven jaren, met weinig uitzicht op verbetering van hun leefomstandigheden. „Het is net een ondergrondse beweging. En daarbinnen is het leven en overleven", zegt Kees, een van de weinige Hillegommers die veel met Polen omgaat. Een van de Poolse blijvers was Andrzej. Hij woonde zeker al vijf jaar in Nederland toen de politie hem op 25 januari dood aantrof op de zolder van een bollenschuur aan de Leid- sestraat in Hillegom. Het pand, eigendom van Hugo Zeestraten, bleek tot verrassing van de agenten onderdak te bieden aan tien Polen en een Engelsman. Weggestopt in zes kamertjes met enkel een dakraampje van nog geen vierkante meter als venster naar de wereld. Het overlijden van de Pool heeft de elf be woners van de bollenschuur danig in de pro blemen gebracht. Terwijl hij daar niet eens woonde. Andrzej was slechts een ongenode gast die regelmatig een slaapplekje vond op de overloop van de zolder. Het was nooit moeilijk voor hem om binnen te komen, de schuifdeur op de begane grond was meestal open. Toen de politie na de melding pools hoogte kwam nemen, werd meteen gecon stateerd dat de tien Polen illegaal in het land Bovendien kregen de bewoners enkele da gen later een brief van de gemeente: het pand had een agrarische bestemming en was niet geschikt voor bewoning. De gemeente onderneemt nu stappen tegen Zeestraten. De politie zet de Polen binnenkort het land uit omdat hun papieren niet in orde zijn. Lakoniek Bogdan, met zijn veertig jaar zo'n beetje de pater familias van het groepje Polen, haalt lachend zijn schouders op. Samen met een aantal huisgenoten zit hij in zijn kamertje op de zolder van de bollenschuur. Het vooruit zicht dat hij straks bij Arnhem over de grens gezet wordt, brengt hem niet van zijn stuk. Dan rijdt hij toch tien kilometer Duitsland in om vervolgens weer terug te gaan naar Ne derland? Desnoods zonder het stempeltje dat hem drie maanden 'legaal' maakt. Zo gaat dat, zegt hij. Biertjes worden doorgegeven. Jaeger-pils. „Een tientje per krat", grinnikt Bogdan. Het clubje bewoners heeft zich zo goed en kwaad als het kan gemakkelijk gemaakt op het bankje, bierkratjes en de twijfelaar. Op de rand van het bed hangt Piotrek van vijf. Hij duwt en trekt aan de joystick en staart ge spannen naar het scherm van zijn Nintendo- spelcomputer. De rest kijkt met een schuin oog naar de televisie ernaast. De Amerikaan se serie Nikita met Poolse voice-over. „De satellietschotel staat op het dak", wijst Bog dan naar boven. Het kleine jongetje laat zich niet afleiden en behaalt met gemak het hoogste 'level' in zijn spel. Hij woont samen met zijn moeder Béata in een van kamers aan de overkant van de gang. Maar daar sneeuwt de televisie zo. „Bovendien is het een Poolse gewoonte om elkaar op te zoeken", zegt Béata. De Poolse werkt sinds kort in de Bollenstreek. Het is een uitkomst, vertelt ze in aarzelend Neder lands. Met schoonmaken verdient ze hier 15 gulden per uur, zeker vier keer zoveel als in Polen. „Als Piotrek volgend jaar naar school moet, blijf ik gewoon hier werken. Anders is er niet genoeg geld. Hij gaat dan naar zijn opa en oma." Bedrukt voegt ze er aan toe: „Ik zal hem wel missen." Bogdan kijkt tijdens het rollen van een shaggie op en vraagt: „Zal ik een video van thuis laten zien?" Er volgt wat geschuifel in de kleine kamer. Spoedig verschijnen op de televisie beelden uit Polen. Trots wijst Bog dan op zijn twee dochters van vijftien en ze ventien. Ze zitten met hun vriendjes op de bank, MTV te kijken op een enorme televi sietoestel met heuphoge geluidsboxen er naast. „Dat kostte drieduizend gulden", zegt Bogdan trots. „Een maand werken hier in De Zilk." De andere Polen lachen en knikken. Dat kun je allemaal kopen als je in de bollen gaat werken. Bogdan is al weer een paar jaai* in Neder land en wil - straks, na zijn verplichte ritje over de Duitse grens en terug - nog wel 'een tijdje' blijven. „In Polen verdien ik driehon derd gulden per maand. Voor een gezin van vier mensen. Maar alles is daar net zo duur als hier. Eten, huur, alles. Misschien nog wel duurder." Daarom verkiest hij het om hier te werken voor drieduizend gulden per maand. Dat hij lange dagen moet maken en zijn vrouw en dochters slechts een paar keer per jaar kan zien, dat neemt hij dan maar voor lief. „Het is toch goed hier?" Hij haalt de met gevoel voor dramatiek. Hij weet wel dat de Pool gespaard had om in Polen een huisje te kunnen bouwen. En voor een BMW, waar zijn zoon nu waarschijnlijk in rondrijdt. Kees weet dat het steeds slechter ging met Andrzej nadat hij anderhalve maand geleden terugkeerde van een bezoek aan Kielci, de zuid-Poolse stad waar zijn vrouw en twee zoons wonen. Hij stond in zijn omgeving al bekend als een man die wel een slok lustte, maar na zijn laatste bezoek aan Polen zette hij het pas echt op een drinken. Hij werd re gelmatig gezien in de supermarkt waar hij flessen goedkope bessenjenever kocht. Drank, waar hij al depressiever en agressie ver van werd. Kees: „Andrzej was een we- reldvent. Als hij nuchter was tenminste. Had hij gedronken, dan werd hij onhandelbaar en agressief. Ik heb hem een tijdje onderdak geboden maar na verloop van tijd heb ik hem op straat moeten zetten. Het ging ge- Christina, de Poolse vrouw van Kees, hoort het verhaal van haar man aan. Ook zij was ooit een van Kees' logees. Voor de grote on- wenteling werkte ze als vroedvrouw in een Pools ziekenhuis. Samen met haar man, een arts, leefde ze op een boerderijtje. Na de val van de Berlijnse muur ging alles echter mis. Haar man raakte zijn baan in een kliniek kwijt en van de opbrengsten van het boerde rijtje konden de twee niet leven. Christina's man pleegde zelfmoord. De Poolse raakte ook nog haar baan kwijt. Ze besloot te ver trekken. Weg uit het land van de armoede. Na een lange tocht belandde Christina uit eindelijk in een Hillegoms café waar Kees zich over haar ontfermde. „Na drie dagen sloot ze me in haar armen en we zijn nu al weer zes jaar getrouwd", zegt hij niet zonder trots. Christina lacht en klopt Kees op de schouder. „Goede man", zegt ze. Triest Christina leeft door haar huwelijk nu legaal in Nederland, iets dat veel van haar landge noten hier -tot de zo felbegeerde toetreding van Polen tot de EU - niet zal lukken. Zij blij ven lid van de 'ondergrondse' en accepteren schouderophalend hun zelfgekozen lot. Slechte kamers en lange werkdagen nemen ze voor lief, in ruil voor dat zo felbegeerde goed: geld. Dit doel hield Andrzej zeker vijf jaar in Hil legom. Half januari belandde hij na een vechtpartij en een val, met hoofdwonden in het ziekenhuis. Twee dagen later werd hij met een doosje pijnstillers naar 'huis' ge stuurd. Hij pakte meteen zijn oude patroon van drinken weer op. Totdat de combinatie van pillen en alcohol hem fataal werd. An drzej stierf op een kaal matrasje op de over loop van de bollenschuur van Zeestraten. Zonder woorden en zonder bloemen werd hij op 29 januari in de Hillegomse aarde ge legd. Zijn Poolse vrouw en kinderen hadden het geld niet om naar Nederland te komen of een steen te laten plaatsen, laat staan om het lichaam naar Polen te halen. Andrzej kreeg een plaatsje in een verre hoek van de alge mene begraafplaats. Daar ligt nu nog een aluminium plaat om het gat af te dichten. Om economische redenen, legt de beheerder uit. Pas als er nog een kist is bijgezet, wordt het door de gemeente betaalde graf afgedekt met aarde. De namen van Kees en de Polen, met uitzondering van Andrzej, zijn om redenen van privacy gefin geerd. LIEKE DE KWANT MARTIJN VAN WESTEROP schouders op en vist nog een pijpje uit het krat. Jan van Haaster kent de motieven van de Polen maar al te goed. Hij heeft zijn bollen- bedrijf in De Zilk onlangs van de hand ge daan en wil daarom wel verklappen dat hij indertijd soms twintig illegale Poolse arbei ders in dienst had. En er lopen er nog heel wat op zijn erf rond: Van Haaster verhuurt kamers aan 'een stuk of wat' Polen. „Voor maximaal drie maanden hoor. Zolang mo gen ze in Nederland blijven. Ik controleer de stempels in hun paspoort, anders krijg ik ge lazer." Of de Poolse huurders tegen de regels in werken, weet Van Haaster niet. En hij vraagt er ook niet naar. De voormalige bollenboer is een keer of veertig in Polen geweest. Na wat hij daar zag, begrijpt hij de arbeiders die hierheen komen goed. „Met die paar honderd gulden die ze daar verdienen, kunnen ze net de huur beta len en dan houd je niets dan droog brood over." Ook dat de Polen met hun in Neder land verdiende geld luxe artikelen als televi sies en BMW's aanschaffen, komt hem niet onbekend voor. „De eerste keer dat ze terug gaan naar huis, laten ze zien dat Nederland een rijk land is. Maar dan vertellen ze er na tuurlijk niet bij dat ze hier van 's morgens vijf tot 's avonds acht gewerkt hebben, zeven da gen per week." Verklaring Jan van Haaster wil, nu hij zelf geen bedrijf meer heeft, met plezier uitleggen waarom Nederlandse werkgevers de Polen in dienst nemen. Ondanks de dreiging van hoge boe tes. „Ik zal je vertellen, ik heb eens het ar beidsbureau gebeld omdat ik tien man nodig had. Er kwamen er drie. De eerste wilde me een briefje laten tekenen waarop stond dat hij niet geschikt was voor dit werk. De twee de zei dat hij vanwege het mooie weer naar het strand wilde en dat hij over een paar da gen wel terug zou komen. De derde heeft me voor zeshonderd gulden opgelicht." En de Britten en Spanjaarden dan, die wel in Ne derland mogen werken? „Die zijn helemaal niet gemotiveerd. De Polen werken veel har der. En het is natuurlijk wel goedkoop ook. Ik betaalde twaalf gulden per uur, dat is ook een voordeel." Bedrijfsleider J. van den Berg van tuin- en bollenbedrijf Bakker in De Zilk zegt ter vergelijking dat zijn legale werkne mers hem zo'n 28 gulden per uur kosten. Van Haaster vindt het moeilijk om een schatting te maken van het aantal illegale Polen in Hillegom. „Zeker drie- tot vierhon derd in de hele streek", gist hij. F. Vergeer van het politiekorps Hollands Midden beves tigd dit getal niet. „Ik kan er echt geen zin ning woord over zeggen." Wel stelt hij vast dat het aantal uitzettingen in de afgelopen twee jaar is afgenomen. Tijdens controles in de Bollenstreek werden in het eerste half jaar van 1997 387 illegale Polen gevonden en uit gezet. Een jaar later waren dit er 187. Maar om nu te concluderen dat het aantal illega len in de Bollenstreek is afgenomen? Nee, dat durft Vergeer niet. Onderdak In Hillegom lopen zeker honderd en mis schien wel drie keer zoveel Polen rond, zegt Kees, iemand die het volgens zijn kroegma- ten 'weten kan'. Als vrachtwagenchaffeur kwam hij vroeger vaak in Polen en zijn liefde voor het land nam hij mee naar huis. Hij staat bekend als de man die het opneemt voor de illegale werknemers en een aantal van hen bovendien onderdak geeft, voor nog geen twee tientjes per week. In de voorkamer van zijn kleine huis liggen de matrassen op gestapeld. Iets wat de Vreemdelingenpolitie, die al een paar keer op bezoek is geweest, ook is opgevallen. Polen troffen ze echter niet aan, vertelt Kees. Die waren aan het werk. „Dus ik zei gewoon dat er familie van mijn Poolse vrouw op bezoek was. Die heeft een grote familie hoor. Laat ze het tegendeel maar eens bewijzen. En als de politie vraagt waar die familieleden dan zijn, zeg ik: een dagje op stap. Naar de pier in Scheveningen ofco." De overleden Andrzej was voor Kees een goede bekende. Hij woonde een tijdje bij hem in huis. Wat Andrzej hier al die jaren voor werk deed en wie zijn werkgever was, dat wil Kees niet kwijt. „Daar kan ik niet aan beginnen. Ik ben geen verrader", zegt hij Het graf van Andrzej in Hillegom. Om 'economische redenen' afgedekt met een aluminium plaat en niet met aarde. foto united photos de boer ron pichel gdan, de pater familias van de Poolse groep in de bollenschuur. Hij zal na zijn uitzetting zeker gkeren naar de Bollenstreek. 'Zo gaat dat', zegt hij. foto united photos de boer ron pichel

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1999 | | pagina 43