Geloof kan depressie buiten de deur houdet
Nieuw kerkelijk beraad over gemengd huwelijk
Kerk Samenleving
VRIJDAG 26 FEBRUARI 1999
REDACTIE DICK VAN DER PLAS, 071-53
Gezinsviering in Willibrordkerk
oegstgeest Met een boomblad waarop hun naam en him hob
by staat komen 57 kinderen zich zondag voorstellen in de
rooms-katholieke Willibrordkerk in Oegstgeest. De kinderen
doen in mei hun eerste Heilige Communie. Pastoor Van Vliet en
pastor Van Aarle vertellen het verhaal van Noach, die na veertig
dagen in zijn ark een duif uitstuurde, die terugkwam met een
groen boomblad ten teken dat het water begon te dalen. Tijdens
de gezinsdienst in de kerk aan de Rhijngeesterstraatweg, die om
half elf 's ochtends begint, zingt het kinderkoor van de paro
chie.
CIO: Van Boxtel vergeet kerken
utrecht/den haag Minister Van Boxtel (Grote Steden en Inte
gratie) houdt bij de ontwikkeling van zijn beleid geen rekening
met de vele sociale en maatschappelijke activiteiten die kerken
in steden ontplooien. Die kritiek uit het Interkerkelijk Contact in
Overheidszaken (CIO) in een brief aan de minister. „Zoals zo
vaak zijn de activiteiten van kerken vergeten", aldus secretaris J.
Backbier in een toelichting. In de brief roept het CIO de minis
ter op in te spelen op bestaande initiatieven van kerken, zodat
de overheid het wiel niet opnieuw hoeft uit te vinden. Het CIO
wijst onder meer op het pastoraat aan drugsverslaafden, alloch
tonen en bewoners van achterstandswijken. Ook noemt de
commissie de kerkelijke hulpverlening aan prostituees en de so
ciale opvang door het Leger des Heils.
Jeugddienst in Rijnsburg
runsburg Een sketch over ontdekkingsreiziger dr.Livingstone,
optredens van de groep Ayin en een preek waarin dominee
Tromp uiüegt. hoe je voor God een 'levende steen' kunt zijn.
Dat zijn de onderdelen van een jeugddienst die zondag wordt
gehouden in de Grote Kerk te Rijnsburg. De dienst begint om
half tien.
Spaanse kerk op het droge
Barcelona Terwijl in de Alpen en midden Europa sneeuw en
regen bij bakken uit de hemel komen, hebbe delen van Spanje
te kampen met uitzonderlijke droogte. De rots waarop de kerk
van San Salvador van Vedella is gebouwd, in de buurt van Bar
celona, staat normaal gesproken helemaal onder water. De gol
ven spelen vaak ook met de fundamenten van het kerkgebouw.
Maar nu is de grond gebarsten van de droogte. Minister Isabel
Torino van milieuzaken heeft de mensen opgeroepen toch
vooral zuinig te zijn met water.
foto epa
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HERVORMDE KERK
Beroepen: te Delft (wijkgemeente Binnenstad Bethle-
hemkapel), C.G. Graafland te Aalsmeer.
GEREFORMEERDE GEMEENTEN
Beroepen: te Aalburg, W. Visscher te Amersfoort; te Al-
blasserdam, F. Mulder te Scherpenzeel.
utrecht/leidschendam anp
De Rooms-Katholieke Kerk en de drie
Samen-op-Wegkerken gaan zich op
nieuw beraden op de mogelijkheden
van deelname aan eucharistie of
avondmaal door gemengd gehuwden.
Dit hebben de kerken gisteren bekend
gemaakt.
Aanleiding voor het beraad is de
gang van zaken rond de kerkelijke in
zegening van het huwelijk van prins
Maurits (hervormd) en Marilène van
den Broek (rooms-katholiek) vorig jaar
mei in Apeldoorn. Daarbij nodigden
de hervormde predikant N. ter Linden
en pastoor G. Oostvogel alle aanwezi
gen uit deel te nemen aan de eucharis
tie. Dat is in strijd met de voorschrif
ten van de rooms-katholieke kerk. On
der anderen prinses Juliana ging op de
uitnodiging in.
Kardinaal Simonis, voorzitter van de
rk-bisschoppenconferentie, distanti
eerde zich van de gebeurtenissen. De
hervormde synode voorzitter B. van
Vreeswijk zei naderhand, dat hij van
tevoren had geprobeerd de rooms-ka
tholieke eucharistieviering in een her
vormd kerkgebouw tegen te houden.
De vier kerken spraken toen af, dat ze
zich nader over deze problemen zou
den beraden.
Een gezamenlijke werkgroep moet
voor midden volgend jaar een advies
uitbrengen over de wenselijkheid en
mogelijkheid om de "Gezamenlijke
verklaring over het kerkelijk gemengd
huwelijk' uit 1971 aan te passen of te
vernieuwen. De werkgroep moet voor
stellen doen aan de bisschoppencon
ferentie en aan de Nederlandse Her
vormde, Gereformeerde en Lutherse
Kerken.
Vorig jaar hebben de drie SoW
ken er bij paus Johannes Paulus I
aangedrongen eucharistische gasi
heid voor gemengd gehuwden tc
staan. De paus ging niet op het
zoek in.
Leden van de werkgroep zijn vaj'
zijde dr. A. van Eijk, D. Gudde eieI
Wijlens en van SoW-zijde ds. A. 11
man-Graskamp. ds. J. van der Lii J
en prof. dr. L. Koffeman.
Ongelovige en zwaargelovige bejaarden het meest in de put
Geloof kan bij de oudere mens depressies
voorkomen. Tenminste, als dat geloof
niet te lichtvoetig is, en ook niet te zwaar.
Zwaar geloven zorgt voor hoge scores in
depressie. Het Overijsselse dorp
Genemuiden, met z'n vier orthodoxe
kerkgemeenschappen, spant de kroon:
daar is één op de vijf ouderen depressief.
Ouderen die niet geloven maken grote kans de
pressief te worden als ze zeventig of tachtig zijn.
Religie kan in de levensavond zowel een troost
zijn als een kwelling. Maar door de bank geno
men zijn gelovige mensen net een tikkeltje geluk
kiger. Ook kerkbezoek speelt een rol. Voor wie
zelden of nooit een kerk van binnen ziet is de
kans op een depressie anderhalf keer zo groot.
Dat zijn de voornaamste bevindingen uit de stu
die naar samenhang tussen geloof en depressie
op hogere leeftijd, waarmee Arjan Braam (30)
promoveerde aan de Vrije Universiteit in Amster
dam. Het is de tweede keer dat iemand promo
veert op het grootscheepse onderzoek dat in
1993 onder 3107 ouderen in Nederland is gestart.
Daarbij worden drie gebieden vergeleken: Am
sterdam, de katholieke regio Oss en het overwe
gend protestantse Zwolle.
Elke vier jaar doen ouderen mee aan een licha
melijk onderzoek en een lang gesprek, waarin
ook somberheid en depressie ter sprake komen.
Vijf jaar geleden toonde onderzoeker Aartjan
Beekman aan, dat ouderen in Zwolle en omge
ving zich relatief het gelukkigst voelen. Gelukki
ger dan in het katholieke Zuiden en zeker een
stuk gelukkiger dan in Amsterdam. Braam pro
beerde dwarsverbanden aan te brengen tussen
geloof en welbevinden.
Veel onderzoek naar dat vakgebied is er niet ge
daan. Een kolfje naar de hand van onderzoeker
Braam uit het Groningse Haren.Het was een in
gewikkeld probleem om het geloof en de mate
van gelovigheid te meten. Braam deed dat door
bij ondervraagden te kijken naar de gevoelsmati
ge betekenis van het geloof, de religieuze overtui
ging, de betekenis van het geloof voor het per
soonlijk leven en het religieuze gedrag, bijvoor
beeld te meten in kerkbezoek.
„Het is met geloof als met het drinken van wijn",
aldus Braam. „Doktoren hebben vastgesteld dat
één of twee glaasjes per avond een louterend ef
fect hebben. Mensen die matig drinken hebben
minder depressieve klachten dan niet-drinkers.
Als je meer drinkt dan die paar glaasjes nemen
de klachten weer toe. Dat principe van niet te
veel, niet te weinig, dat gaat in grote lijnen ook
op voor het effect van het geloof op het welbe
vinden. Een gematigd geloof beschermt tegen
depressie."
„Simpel gezegd: in gebieden waar men CDA kiest
is het doorgaans goed. Depressies nemen aan de
zware kant weer toe, maar dat is ook het geval
aan de andere kant van het spectrum - bij de li
berale stromingen: de remonstranten, of baptis
ten. Die blijken niet behulpzaam bij het beant
woorden van belangrijke levensvragen. Wat is de
eigenlijke zin, de kern van het leven? Daarvoor is
een wat hoekiger, of strengere geloofsvorm ken
nelijk toch meer tot steun, zegt Arjan Braam.
Uiteraard is het voor gelovigen een troostrijke ge
dachte dat het leven niet abrupt eindigt met de
dood. Het merendeel van de Nederlanders ge-
looft wel in God, maar het geloof in duivel en va
gevuur is ver weggedruk. „Men is dus geneigd
zich op de prettige geloofsinhoud te richten."
Maar vooral bij orthodoxe gelovigen wordt veel
over de dood nagedacht en spelen schuld en
boete een grote rol. Het heeft bij Braam de vraag
opgeroepen of hun calvinistische gedachtengoed
ouderen kwestbaar maakt voor depressie, zeker
als de ideeënlast van schuld en incompetentie
geen contragewicht krijgt van genade, hoop en
troost.
Vragen waarop moeilijk een antwoord te vinden
is. „Bovendien", zegt Braam, „stel je wel een de
pressie vast bij ouderen. Maar daarbij dient zich
meteen een nieuwe waag aan: in hoeverre vallen
die depressieve gedachten niet gewoon samen
met de reformatorische beleving? Wat bij de een
sombere en depressieve gedachten heten, zou bij
de onderzochte ouderen in Genemuiden best bij
de normale geloofsbeleving kunnen horen."
Zelf vinden de ouderen in Genemuiden het maar
onzin, dat één op de vijf ouderen er depressief
zou zijn. Er ging een golf van verontwaardiging
door het dorp, toen de eerste bevindingen in
april 1996 bekend werden gemaakt. De uitkom
sten konden maar tot twee conclusies leiden; ou
deren in Genemuiden zijn vaker depressief óf de
wetenschap in Nederland stelt niets voor. De
burgemeester, huisartsen en bejaardenbegelei
ders kozen voor het laatste. Negentig ouderen uit
Genemuiden weigerden verdere medewerking
aan het onderzoek. Zij vinden zichzelf niet de
pressief.
„Ik ben het daar niet mee eens", zegt de onder
zoeker. „Ik praat heel lang met die mensen thuis,
in hun eigen omgeving. Dat is misschien anders
dan in een spreekkamer. Bovendien is een de
pressie ook af te meten aan lichamelijke sympto
men als lusteloosheid, slaapstoornissen, weinig
trek in eten en opvallend trage bewegingen."
Braam houdt z'n poot stijf: uit het onderzoek
blijkt zonneklaar een score van twintig procent,
ruim tweemaal zo hoog als in Ommen, Oss en
Boekei. Bovendien is in Genemuiden ook sprake
van 'langdurige somberheid'. Ruim zeventig pro
cent van de ouderen waarbij in 1995 depressivi
teit was vastgesteld had bij de tweede meting last
van dezelfde klachten.
Op naar de middenmoot in het onderzoek - naar
de ouderen die juist baat hebben bij het geloof.
In Amerikaans onderzoek is gesuggereerd dat
niet alleen het geloof, maar vooral het sociale
netwerk dat erbij hoort van belang is bij het be
schermende gevoel dat geloof kan geven. „Die
netwerken zijn indrukwekkend. In de zin dat
mensen erbij worden gehouden, dat zo n ge
loofsgemeenschap hen niet laat verkommeren",
zegt Arjan Braam.
Het is in elk geval voer voor nader onderzoek.
Net als een ander interessant thema: kan depres
siviteit door geloof niet een aangeboren oorzaak
hebben? Als ouders in (weer) Genemuiden zich
bijvoorbeeld gedeprimeerd voelen door het ge
loof of de strenge sociale controle, krijgen kinde
ren dat dan mee in de genen? Allemaal voor later
datum.
Geloof als onderzoeksgebied is Arjan Braam op
het lijf geschreven. Zijn vader is hervormd, zijn
moeder katholiek en pas in de puberteit maakte
hij zelf een keuze: hij werd katholiek, is voorstan
der van een liberale geloofsvisie en bezoekt eens
per maand de kerk - een keurige bundeling van
factoren die depressies in zijn levensavond vi a
van de deur kunnen houden.
De kersverse doctor Braam pleit ervoor, dat v
tenschappers en politici alerter worden op d
die het geloof voor ouderen in Nederland het
„Maatschappelijk en wetenschappelijk is er a
decennia een grote desinteresse in het geloof!
zegt Braam. „Wat met religie te maken heeft L'
gauw irrationeel. Je kunt het niet zien, je kun
niet meten. Als dat wel zou kunnen zou het i
een geen geloof meer zijn."
„Freud heeft destijds de toon gezet, toen hij I
toogde dat je eigenlijk af zou moeten van al
geloof. Maar die onverschilligheid is onterec
De beleidsmakers zouden tot het inzicht moi
komen, dat religie er wel degelijk toe doet en
het mensen intens bezig houdt."
„Nog steeds zijn kerken voor ouderen de gro
organisatie. Tien procent is verenigd in oude
bonden, maar zo'n veertig procent is lid van
kerkgenootschap. Geloof en tradities steunei
oudere mensen in zekere zin. Chronisch ziek
mensen zijn bijvoorbeeld minder depressief
wanneer ze het geloof belangrijk vinden. Die
ven langer functioneren."
„Het geloof kan het welzijn van ouderen eno
dienen. Het is, denk ik, zelfs zaak om de rol
te vergroten. Je ziet dat ziekenhuizen hun stil
centrum of kapel sluiten, terwijl je juist moet
aanmoedigen dat die altijd open zijn. Daar lij
een taak voor pastoraal werkers."
„Ik denk zélfs", zegt Braam, „dat je verpleeg!
digen moet leren wat religieuze tradities voo
deren betekenen. Door de ontkerkelijking he
meer dan de helft van de mensen van de huil
generatie daar geen enkele affiniteit meer me
e Leidsch Dagblad
Foto uit de archieven
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque
(geen overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) op te stu
ren naar het Leidscn Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, Postbus 54, 2300 AB Leiden of door contante
betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad aan de Rooseveltstraat 82. U ontvang de foto binnen drie weken.
ANNO 1899
ANNO 1974
Maandag 27 Februari
KATWIJK - Het gerucht, dat deze gemeente een eigen
dokter zou krijgen, is gelukkig waarheid bevonden. De
heer G. Von Wedel, medicinae doctor en arts, heeft zich
hier metterwoon gevestigd.
Sinds lang heeft zich groote behoefte aan een eigen dok
ter geopenbaard, hetgeen bij plotselinge gevallen meerma
len ten duidelijkste is gebleken.
WOUBRUGGE- De loop der bevolking dezer gemeente
over 1898, was als volgt: Geboren werden 42 j. en 27 m.,
er vestigden zich 62 m. en 70 v., samen 104 m. en 97 vr.
Overleden 18 m. en 13 vr., vertrokken 83 m. en 87 v., sa
men 101 m. en 100 v.
Op 31 Dec. 1898 bestond de bevolking uit 1019 m. en
1005 vr., totaal 2024 personen. Er werden 15 huwelijken
gesloten.
ROELOF-ARENDSVEEN - Onze gemeente wordt sinds
eenige tijd door eene ziekte geteisterd, welke vooral onder
de kinderen heerscht en helaas lang zoo onschuldig niet
is, als de naam 'slijmhoest', waarmede ze gewoonlijk
wordt aangeduid, wel zou doen gelooven. Menig kind is
door de verraderlijke ziekte reeds ten grave gesleept. Het is
te hopen, dat met de nadering van een gunstiger seizoen
de zachtere weersgesteldheid een invloed ten goede op de
jeugdige gestellen moge uitoefenen.
BINNENLAND - De minister van binnenlandsche zaken
heeft beslist, dat ook meisjes toegang zullen hebben tot de
Rijks-Tuinbouwschool. Op gunstig advies van den direc
teur der school en van den inspecteur is mej. A. Bienfalt,
te s-Gravenhage, als leerlinge voor enkele vakken toegela
ten.
BUITENLAND Dat de influenza te Londen nog blijft toe
nemen, kan men opmaken uit de volgende sterftecijfers.
De gevallen van overlijden, die rechtstreeks het gevolg van
deze ziekte waren, zijn voor de afgeloopen week 113, te
gen 74, 50 en 22 in de drie voorafgaande weken.
Woensdag 27 februari
LEIDEN - Vijfenzeventig eind
examenkandidaten van.de
scholengemeenschap Sint Ag
nes zijn vanmorgen onverrich-
terzake naar huis gestuurd,
toen het schoolonderzoek Ne
derlands moest worden afge
last. De man, die een spreek
beurt zou houden voor de exa
minandi, was om elf uur van
ochtend nog niet komen opda
gen, terwijl het examen om half
elf had moeten beginnen.
Van deze spreekbeurt hadden
de atheneum-leerlingen een sa
menvatting moeten schrijven.
Het cijfer daarvoor telt mee voor
het examen. Het was vanoch
tend nog niet bekend waarom
de spreker niet is verschenen.
Eén van de leraren vermoedde,
dat de man ziek is geworden.
De kandidaten zullen zich vrij
dag opnieuw moeten instellen
voor dit examenonderdeel, 's
Ochtends zullen zij hun Neder
lands verslag moeten maken.
HAZERSWOUDE - In het ge
meentehuis wordt vrijdag P.
Paul tot commandant van het
districht Den Haag van de rijks
politie geïnstalleerd. Paul is
thans plaatsvervangend dis
trictscommandant en is de op
volger van de huidige comman-
Ons Eiland is door een 13-12 overwinning op Gymnasiasten micro-korfbalkampioen geworden van de twee
de klasse. De Leidse ploeg is daardoor na een seizoen teruggekeerd in de eerste klasse. Staand v.l.n.r. trainer
Cees Spmmeling, Nan Deegenaars, Wim Nijenhuis, Pieter Vera en Piet Beekman. Gehurkt v.l.n.r. Sary v. d.
Meeberg, Coby Deegenaars, Barry van Duyn en Julia Smits. foto archief leidsch dagblac
dant Reehorst, die benoemd is
tot algemeen inspecteur. Na de
installatie, die om 2.30 uur be
gint, vindt de receptie plaats.
KATWIJK-Het komt niet zo
heel vaak in een jaar voor, dat
men voor de Uitwatering over
de zandbank naar de andere zij
de van het 'kanaal' kan lopen.
Dat was gisteren wel het geval.
Velen - wanneer ze tenminste
voorzien waren van laarzen -
maakten van deze gelegenheid
gebruik. Zonder laarzen was het
namelijk moeilijk te doen. Hier
en daar kwam nog wat water
over de bank heen. Dat zou
doorweekte schoenen en sok
ken en koude voeten tot gevolg
hebben gehad. Toch waren er
dapperen, die dat risico op de
koop toenamen.
Deze sluis heeft vermoedelijk
haar langste tijd gehad. Het
Hoogheemraadschap van Rijn
land heeft namelijk het plan
noordelijk een nieuwe uitwate
ring te maken. Met de uitwer
king van de plannen is men
druk bezig.
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voornabezorging:
Ma. t/m/vr. 18.00-19 30
Zaterdag 10.00-12.00 ui
DIRECTIE
B.M, Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
T. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
REDACTIE
F. Blok, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D C. van der Plas, chef eindredactie regio
J Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E. Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I M. van der Veer, chef redactie
Duin- en Bollenstreek
W F Wegman, chef redactie Leiden
TELEFAX
Advertenties 071- 5323 508
Familieberichten: 023- 5317 337
023- 5320 216
Redactie: 071- 5321 921
Hoofdredactie. 071- 5315 921
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 1
071- 5356 230
i RUBRIEKSADVERTENTIES
071-5128 030 Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17
071-5143 545
ABONNEMENTEN
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per half jaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtiging verstred
het automatisch afschrijven van he
abonnements- geld, ontvangen 1,- korti
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenli
worden verzonden geldt een toeslag
aan portokosten per verschijndag.
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSETTEBA
Voor mensen die moeilijk lezen, slechte
hebben of blind zijn (of een andere
leeshandicap hebben), is een samenvat!
van het regionale nieuws uit het Leidsch
Dagblad op geluidscassette beschikbaai
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken Lectuur, Grav
Z I
K
N H U I
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezonderd
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111.
BCCPtPOÖ
