Bill Gates
ïerontdekking van een bijzonder talent
Sombere gedichten en ietwat flauwe fabels
Boeken
'De engeltjes van
Horridus' beschrijft
de hel op aarde
Fan Romein bleef ondanks alles een gelovige
De barbaren van Bill Gates
vlot geschreven computerboek
De barbaren van
DERDAG 25 FEBRUARI 1999
John Fante 's 'De weg naar Los Angelesgroteske en typisch Amerikaanse roman
de Amerikaanse schrijver Charles Bukowski eens
gevraagd naar zijn grote voorbeelden, noemde hij
antal bekende namen uit de wereldliteratuur, zoals
;-Ferdinand Céline, Albert Camus en Franz Kafka,
ook gaf hij de naam op van een schrijver van wie
igen hadden gehoord: John Fante. Deze Amerikaan
ceerde tussen 1929 en 1982 verschillende romans
*rhalenbundels, maar wist de weg naar het grote
lek nooit te bereiken. In Nederland verscheen on-
zijn roman De weg naar Los Angeles in vertaling,
t vorig jaar al zijn Dromen van Bunker Hill was uit
ren. Een herontdekking van een bijzondere schrij-
roman recensie
jacob moerman/gpd
nte - De weg naar Los Angeles,
rij Thomas Rap. Amsterdam Prijs
34.90
Fante, geboren in Colora-
1909, begon al op twintig
leeftijd met schrijven,
ïaast had hij allerlei baan-
le jonge Fante verdiende
st onder meer als hulpkel-
jlikjesinpakker en hotel-
Zijn eerste roman, Wait
Spring, Bandini (een paar
eleden verfilmd door de
ïse cineast Dominique
Idere, die ook werk van
vski heeft verfilmd) ver-
n in 1938. Het zou een
worden binnen een reeks:
indini-cyclus, waarin het
wee van hoofdfiguur Ar-
andini is beschreven.
ueg naar Los Angeles werd
eerder gepubliceerd en
als het eerste deel van de
Aan het begin van de ro-
crijg je meteen allerlei in
formatie toegediend en word je
meegesleept in een razendsnel
verteld verhaal. Ook is het dui
delijk dat Arturo Bandini het al
ter ego van de schrijver is. Al tij
dens de eerste pagina's van de
roman wordt hij om de haver
klap ontslagen, en lees je over
zijn korte ervaringen als afwas
ser, havenarbeider, bijrijder op
een vrachtwagen en loopjongen
van een kruidenier. En dan is
het ook meteen duidelijk waar
om de voorkeur van Bukowski
is uitgegaan naar het werk van
Fante; beide schrijvers maakten
gebruik van spreektaal en
moesten weinig hebben van
hoogdravendheid.
In De weg naar Los Angeles
lees je bijvoorbeeld de volgende
zin: 'Ik keek naar binnen en zei
hallo en hij zei hetzelfde.' Of
neem het volgende citaat, waar
mee Fante één van de 25
hoofdstukken laat beginnen:
'Op een morgen werd ik wakker
met een idee. Een prima idee,
het stond als een huis. Mijn
beste idee ooit, een meester
werk. Ik zou een baantje nemen
als nachtwaker in een hotel -
dat was het idee.'
Deze stijl, die op veel mo
menten een zeer komisch effect
heeft, is in de hele roman aan te
treffen. Een typisch Amerikaan
se roman, waarin een levensge
schiedenis centraal staat, zon
der dat het verhaal naar een
duidelijk plot toewerkt. Arturo
Bandini is ervan overtuigd dat
hij over grote talenten beschikt
en wil zo snel mogelijk de we
reld van roem en mooie vrou
wen betreden. Maar helaas: hij
heeft te weinig mogelijkheden
om zijn plannen te verwezenlij
ken. Arturo wordt voortdurend
bespot door zijn moeder, zuster
en oom. En daarnaast hebben
zijn collega's in de fabriek ook
weinig dunk van deze praatjes
maker en fantast, die met het
werk van de filosofen Friedrich
Nietzsche en Arthur Schopen
hauer in zijn hoofd voortdu
rend zijn wijsheden debiteert.
Tegen zijn oom laat hij op ze
ker moment weten: 'Het in
stinct om te schrijven is altijd
latent in mij aanwezig geweest.
Nu is het bezig met het proces
van de metamorfose. Het tijd
perk van overgang is nu ten
einde. Ik sta op de drempel van
expressie.' Is het verwonderlijk
dat de mensen uit zijn omge
ving alleen maar de schouders
ophalen over deze potsierlijke
wijsneus?
Het is de kracht van Fante dat
hij achter alle woorden een
trieste wereld naar voren heeft
weten te halen: die van de
Amerikaanse crisis in de jaren
dertig, waarin de werklozen in
de rij moesten staan om aan
een baantje te komen. Door de
ogen van zijn hoofdfiguur, die
zich in de geest van Nietzsche
als een Uebermensch be
schouwt, wordt een keiharde
wereld geschetst. Maar het ei
genaardige is dat die wereld he
lemaal niet als afgrijselijk over
komt. Arturo is zozeer bezeten
van zijn eigen gedachtewereld,
dat zijn confrontatie met de
werkelijkheid op veel momen
ten komische taferelen ople
vert. De lach en de traan botsen
op een sublieme manier in deze
roman, waardoor De weg naar
Los Angeles vooral een grotesk
boek is.
Deze roman bevat, gezien de
levensgeschiedenis van de
schrijver, zeer duidelijk veel au
tobiografische ingrediënten.
Fante heeft overigens niet altijd
vervelend werk hoeven doen.
Zijn roman Ask the Dust had
zijn literaire doorbraak moeten
worden, maar dat plan ging
niet door. Fante moest zijn in
komen op een andere manier
bijeen zien te sprokkelen, waar
door hij filmscenario's ging
schrijven. Het vele geld dat hij
daarmee verdiende zorgde er
vervolgens voor dat hij niet veel
meer schreef en voornamelijk
aan te treffen was op de golf
baan.
Nadat Fante in 1978 blind
was geworden, dicteerde hij
aan zijn vrouw een nieuwe ro
man. Deze roman, Dreams
from Bunker Hill, verscheen
kort voor zijn dood in 1982.
Ook hierin wordt de hoofdrol
weer vervuld door zijn alter ego
Arturo Bandini, die ervan over-
Het is te hopen dat nog meer
tuigd is dat hij als schrijver ooit werk van Fante zo snel mogelijk
zal slagen.
in een Nederlandse vertaling
verschijnt. Zowel de schrijver
als Arturo Bandini zouden dat
kunnen waarderen.
thriller recensie
arno ruitenbeek
T Jefferson Parker - De engeltjes van
Horridus Uitgeverij Van Buuren. Prijs.
36,90
'Horridus' noemt de psycho
paat zich, die in Califomië zijn
lusten botviert op kleine meis
jes. Horridus, naar zijn favoriete
slangen. Met steeds kleinere
tussenpozen ontvoert hij de
Items en brengt ze, verkleed als
engeltjes, terug. Het is echter
zeker dat de man binnenkort
een slachtoffertje verkracht en
vermoordt. Dat deed hij elders
in de VS reeds. Aan Terry
Naughton, hoofd van de poli-
tie-afdeling Misdaden Tegen
Kinderen, de taak om deze hel
op aarde te vernietigen. Dat is
niet het enige spannende ele
ment van de schokkende ro
man De engeltjes van Horridus.
Dat Naughton zich de benen
uit het lijf loopt om tuig zoals
de slangenhoudende boef met
de vele aliassen te pakken, heeft
veel te maken met zijn eigen el
lende. Terry's zoon is recente
lijk, op zeer jonge leeftijd, over
leden tijdens een duikavontuur.
Niemand mag weten wat de
exacte doodsoorzaak is, maar
zijn gedrevenheid lijkt iets toe
te moeten dekken. Onderdeel
van zijn rouwverwerking is dat
hij zich maandenlang 's nachts
terugtrekt in een grot nabij zijn
woning in Orange County (Cali
fomië), daar liters tequila in
neemt en zijn roes uitslaapt.
Daardoor krijgt hij meer pro
blemen. Er duiken foto's op van
Naughton, die in de grot seks
heeft met een minderjarig
meisje, hetgeen leidt tot een
schorsing, middenin de jacht
op Horridus. De jager wordt ge
jaagde. Hij raakt alles kwijt, be
halve het vertrouwen van zijn
vriendin, een tv-verslaggeefster
aan wie Terry vaak primeurs
geeft.
De relatie met de tv-ster
moest geheim blijven, ook al
omdat Naughton samenwoont
met een vrouwelijke collega
met haar kind. Die collega is
weer gescheiden van Terry's di
recte baas bij de politie. Deze
zich bedrogen voelende echtge
noot ziet in de schandaalfoto's
een middel om Naughton een
hak te zetten. Dat de foto's ge-
truct zijn, daar is de MTK-chef
van overtuigd, maar hoe be
wijst hij dat zijn superieur daar
achter zit? En is dat wel zo, of
heeft iemand anders een reke
ning te vereffenen?
Schrijver T. Jefferson Parker
deed in Nederland ruim tien
jaar geleden even van zich spre
ken met de thriller Laguna
Beach (intussen verfilmd) en
moest het vervolgens hebben
van de eigen, Amerikaanse
markt. Met De Engeltjes van
Horridus keert hij hier met een
daverende klap terug. Voor wie
Billy (de topper van Whitley
Strieber) en The Silence Of the
Lambs (Thomas Harris' knappe
verhaal rond Hannibal Lecter)
op juiste waarde wist te schat
ten, is dit verplichte kost. Com
pliment voor de kleine uitgeve
rij Van Buuren uit Weert, die
vorig jaar Keith Baker (De erfe
nis) binnenhaalde.
Intellectuele biografie brengt de mens en historicus in kaart
boek recensie
taco van der mark/gpd
André Otto - Het ruisen van de tijd. Over
de theoretische geschiedenis van Jan Ro
mein. Uitgever: Stichting Beheer MSG.
Prijs: 49,90.
'Een dominee in wetenschap
pelijke toga'. PvdA-grondlegger
Willem Banning, predikant, had
geen moeite een passende om
schrijving te vinden voor Jan
Romein (1893-1962). De histo
ricus André Otto gebruikt dat
citaat in zijn zeer lezenswaardi
ge intellectuele biografie over
Romein. Onder de pakkende ti
tel Het ruisen van de tijd - Over
de theoretische geschiedenis van
Jan Romein heeft Otto de mens
en de historicus in kaart ge
bracht.
Romein is misschien wel het
beroemdst geworden door de
co-producties met zijn vrouw
Annie Verschoor. In eendrach
tige samenwerking liet het echt
paar Romein indrukwekkende
publicaties als het nog steeds
uiterst leesbare Erflaters van
onze beschaving het licht zien.
Maar ook zonder Annie heeft
Romein belangrijke verdiensten
voor de Nederlandse geschied
schrijving op zijn naam staan.
Zo was hij de eerste historicus
in Nederland die met een kriti
sche blik naar het vak zelf keek.
Romein vond dat er te weinig
werd nagedacht over geschie
denis als discipline. Dat bracht
met zich mee dat hij de grote
aanjager werd van een nieuw
vak: de theoretische geschiede
nis.
Otto is consciëntieus te werk
gegaan. Uit dagboeken, notities
en aantekeningen geeft hij een
veelzijdig beeld van Romein,
die opgroeide in een Rotter
dams bourgeoisgezin. Als pu
ber had hij nog grootse plannen
om dominee te worden. Hij zou
spreken 'over de wolken in ons
hart en tegen het misbruik van
mensen door mensen'. Maar
theologie lag hem niet; hij stap
te over naar een studie geschie
denis. In 1916, de Eerste We
reldoorlog verscheurde inmid
dels Europa, kwam Romein in
Leiden in aanraking met de
'grote' Johan Huizinga. De
beeldende colleges van de be
roemdste Nederlandse histori
cus raakten Romein diep.
Otto gaat diep in op de com
plexe verhouding die sindsdien
tussen beiden ontstond. Ro
mein voelde zich ten opzichte
van Huizinga als 'de ongelukki
ge minnaar die niet laten kan te
vissen naar een enkel woord
dat als een teken van liefde kan
worden uitgelegd'. Tegelijker
tijd droomde hij ervan Neer-
lands grootste historicus te
worden.
Dat is hem niet gelukt, on
danks zijn grote verdiensten.
Een belangrijke reden daarvoor
is dat Romein zijn marxistische
idealen bij zijn geschiedschrij
ving betrok. Daarom was hij
ook lid van de Communistische
Partij Holland. Romein bleef
namelijk een gelovige, al had hij
het doopsgezinde gedachte
goed ingeruild voor de wereld
lijke pendant, het marxisme-le-
ninisme. Zijn geschiedschrij
ving stond in dienst van dat
ideaal. Romein was ervan over
tuigd dat na de ineenstorting
van het kapitalisme het com
munisme de mens zou leiden
naar het paradijs op aarde.
Het is ronduit verbijsterend
te lezen hoe blind Romein was
voor de gruwelijke kanten van
Werk van Ovidius en Phaedrus verschilt als appels van peren
klassieken recensie
nop maas
Ovidius - Sombere gedichten Vertaald en toegelicht door Wiebe Hogendoorn Athenaeum - Polak
Van Gennep. Prijs' 65,00. Phaedrus - Fabels. Vertaald en toegelicht door John Nagelkerken Zelfde
uitgeverij, 59,90.
'Rondom klinkt wapentuig, maar ik verlicht mijn kwelling
Doordat ik sombere gedichten schrijf
En, ook al luistert hier geen sterveling naar mijn verzen,
Aldus de dag slijt en de tijd verdrijf.'
Dit zijn vier regels uit de autobiogra
fie die de Romeinse dichter Ovidius
(43 voor Christus-17 na Christus) op
nam in zijn Tristia (Sombere Gedich
ten). In zijn ballingsoord Tomi aan
de Zwarte Zee was de muze de enige
troost voor de dichter.
Ovidius was in Rome een zeer po
pulair dichter. In het jaar 7 viel hij in
ongenade bij keizer Augustus. Wat
daarvan precies de reden is, weten
we niet. Zeker is dat de keizer de ero
tische gedichten van Ovidius' Ars
Amatoria veroordeelde. Maar er
moet ook sprake geweest zijn van
een 'misstap'. De aard daarvan is zo
danig dat hij er niet over kan schrij
ven. Wellicht heeft hij een minder
fris optreden van de keizer of de kei
zerin bijgewoond. Hoe dit ook zij, de
dichter wordt verbannen uit Rome.
Hij begeeft zich met achterlating van
echtgenote en vrienden naar Tomi.
Vandaar bestookt hij het thuisfront
met sombere gedichten - al dan niet
in briefvorm - waarin hij zijn toe
stand en zijn omgeving in de zwart
ste kleuren schildert. Hij voelt zich
ziek; de mensen zijn cultuurloos; zijn
poëzie lijdt onder de onbeschaafde
toestanden waarin hij verkeert; als de
winter komt, worden er via de bevro
ren wateren overvallen gepleegd
door barbaren; maar ook als het len
te wordt of de dag van zijn verjaar
dag komt, kan hij niet echt meer ge
nieten.
In de gedichten vraagt hij zijn
\touw en zijn vrienden om zijn zaak
bij de keizer te bepleiten. De keizer
zelf wordt ook in de gedichten toe
gesproken. Ovidius prijst en vleit
hem, in de hoop dat de ballingschap
opgeheven wordt, of, als dat zou
kunnen, een oord dichter in de
buurt van Rome aangewezen zou
worden. Hoopvol trekt hij parallel
len met de dierenwereld ('De leeuw
vindt het genoeg zijn vijand neer te
werpen, Ligt die geveld, dan staakt
hij fier de strijd') en voert hij mytho
logische goden en helden op om
zijn zaak te bepleiten. Zijn vijanden
krijgen onder uit de zak ('Jij namelo
ze schoft, die eeuwig mijn beproe
ving Bespot en bloedbelust op las
ter zint, Jij, die van rotsen stamt,
met roofdiermelk gevoed bent, Je
hart is volgens mij zo hard als flint').
De enige troost die Ovidius uitein
delijk overblijft, is dat zijn dichter
roem overeind blijft.
De Sombere Gedichten zijn schit
terend vertaald door Wiebe Hogen
doorn. En ook verder is het een zeer
verzorgde uitgave, met achterin toe
lichtende aantekeningen en een re
gister van eigennamen met korte
verklaring.
Phaedrus
Uit dezelfde eerste eeuw na Christus
stammen de Fabels van Phaedrus.
Phaedrus was afkomstig uit Grie
kenland, maar schreef in het Latijn.
Hij verwijst in zijn fabels regelmatig
naar de oudere Aesopus. Maar
Phaedrus is de oudste fabeldichter
van wie werk bewaard is gebleven.
Fabels zijn vertellingen, vaak - maar
niet uitsluitend - handelend over
dieren. Ze bevatten wijze lessen in
de trant van 'eerlijk duurt het
langst' en 'met hoge heren is het
kwaad kersen eten'. Ze waarschu
wen tegen domheid en kortzichtig
heid. Sommige fabels hebben een
lang leven, omdat ze in de loop van
de tijd hernomen worden door
nieuwe dichters. Zo vindt men hier
bijvoorbeeld het beroemde verhaal
over de vos en de raaf, dat later
door Lafontaine nieuwe populari
teit zou krijgen.
Applaus van ongeletterden begeer
ik niet', schrijft Phaedrus in de pro
loog van een van zijn bundels. Dat
neemt niet weg, dat zijn meer op de
volksmassa gerichte verzen soms
een wat flauwe indruk maken naast
die van Ovidius. Maar Phaedrus zou
daar ongetwijfeld op antwoorden
met een fabel waarin bewezen
wordt dat appels niet met peren
vergeleken mogen worden.
Prof. Dr. Jan Romein archieffoto
het stalinisme. Ondanks de
'zuiveringen' die Stalin door
voerde, prees Romein nog in
1936 de nieuwe grondwet van
de Sovjet-Unie die zich volgens
hem 'naar de vrijheid toe' ont
wikkelde. Romein heeft nooit
de moeite genomen om zelf
naar het communistisch para
dijs af te reizen. De Franse
schrijver André Gide deed het
wel en keerde gedesillusioneerd
terug. Maar Romein, de wereld
verbeteraar, wilde in het broe-
derschapsideaal blijven geloven
omdat hij de wereld ten onder
zag gaan aan individualisme.
Het streven naar eenheid ma
nifesteerde zich ook in zijn ge
schiedopvatting. Romein hekel
de de enorme specialisatie-
drang onder historici. Het
breukvlak van twee eeuwen,
over de omslag in de westerse
wereld rond 1900, moest zijn
magnum opus worden. De taak
die hij zichzelf stelde, was ech
ter ondoenlijk. Het echte in
zicht in de geschiedenis zelf,
wat hij wilde, bleek teveel van
het goede. Verder dan het eer
ste van de drie geplande delen
kwam Romein dan ook niet.
Maar het was genoeg om een
uiterst gevarieerd en levendig
beeld te schetsen van het einde
van de negentiende eeuw. Een
periode die hij kenschetste als
'het ruisen van de tijd'.
computerboeken recensie
frank buurman
Marvin Eller en Jennifer Edstrom - De Bar
baren van Bill Gates. Uitgeverij Prome
theus. Prijs: 29,90
Microsoft is het grootste en
machtigste softwareconcern ter
wereld, maar bij het lezen van
het boek van Marvin Eller en
Jennifer Edstrom over het be
drijf van Bill Gates, rijst soms de
vraag hoe het ooit zover heeft
kunnen komen. Gates heeft re
gelmatig flink geblunderd bij
het inschatten van de markt. Zo
was het stom toeval dat
Windows uiteindelijk het domi
nante besturingssysteem voor
de PC werd. Gates had
Windows in 1988 volledig afge
schreven. Microsoft richtte toen
al zijn energie op het bestu
ringssysteem OS/2, dat in sa
menwerking met IBM - de uit
vinder van de PC - werd ont
wikkeld.
Een paar programmeurs wa
ren echter doorgegaan met
Windows, confronteerden Ga
tes met een redelijk werkende
versie en de topman van Micro
soft ging overstag. Wmdows
zou, na zijn uiteindelijke intro
ductie in 1991, een succesnum
mer van de eerste orde worden
en miljarden binnenbrengen
voor Microsoft.
Bekend is dat Gates Internet
in het begin oninteressant
vond en de firma Netscape
ongehinderd de markt liet ver
overen met haar gelijknamige
bladerprogramma voor Inter
net. Gates werd echter bijtijds
wakker en sloeg hard terug. De
'barbaren' van Microsoft, waar
mee overigens vooral het agres
sieve, machtige marketingap-
paraat wordt bedoeld, hebben
Netscape inmiddels alweer van
een behoorlijk marktaandeel
beroofd.
Co-auteur Marvin Eller is een
van de Microsoft-program-
meurs van het eerste uur. Eller
is de man die in 1982 een flinke
fout ontdekte in de program
meertaal Basic en aan Bill Gates
vroeg 'welke eikel deze hersen
loze rotzooi' had geschreven.
JBnnmfBr,Edst'ram
En merlin Eller
H
Rnhter dE schErmEn van microsaft
Gates liep mompelend weg,
waarna Eller werd verteld dat
Gates in hoogst eigen persoon
verantwoordelijk was voor deze
fout.
Tekenend voor Gates is dat
hij een dergelijke belediging
ongestraft Eet passeren. De
baas van Microsoft is eigenwijs,
maar nooit te beroerd om naar
zijn mensen te luisteren en zijn
fouten te corrigeren. Het boek
geeft een aardig beeld van Mi
crosoft achter de schermen:
een bedrijf waar veel werkne
mers bereid zijn jaren achter
een vijftien uur per dag te wer
ken, maar uiteindelijk ook de
firma als miljonair kunnen ver
laten. Dat heeft Eller Eimiddels
ook gedaan; hij is zijn eigen be
drijfje begonnen, omdat Micro
soft voor hem toch te groot en
te zakeEjk werd. Jennifer Eds
trom, die het boek samen met
Eller schreef, is de dochter van
Pam Edstrom, de vrouw achter
het succesvolle marketingappa-
raat van Microsoft.
De Barbaren van Bill Gates is
een vlot geschreven boek dat
vooral geschikt is voor mensen
die de computerwereld interes
sant vinden. Voor anderen zal
het wellicht wat te saai zijn.
Microsoft-baas Bill Gates is eigenwijs, r
te corrigeren.
