ultuur Kunst
Pleidooi voor een
ander kunstbeleid
Lauryn Hill troeft Madonna af
Vervreemdende effecten van Maurice Braspenning
Herdenkingsexposities Feininger
en Van der Gaag in Rotterdam
Zuid Zuid West: veel pap, weinig krenten
Alleen op de wereld' is niet zielig
4DERDAG 25 FEBRUARI 1999
reek de Jonge in operette
n haag Freek de Jonge wordt operettesolist. De cabaretier
•eft over een jaar een belangrijk aandeel in 'Die lustige Witwe'
n Léhar bij het Brabants Orkest. Hij neemt de spreekrol van
egus op zich. Freek de Jonge schrijft zelf de tekst, die naar
rluidt wel enige eigentijdse vrijheden zal bevatten. Aan de
incertuitvoering neemt ook de sopraan Charlotte Margiono
•el, die voor het eerst de 'Witwe' zingt. Julian Reynolds diri-
ert. Het werk wordt onder meer op 27 februari 2000 in het
nsterdamse Concertgebouw uitgevoerd.
Iet de bus naar Verdi
haag De Roemeense Staatsopera brengt op 6 maart Verdi's
i usical La Traviata ten tonele in het Nederlands Congres Cen-
num in Den Haag. K&O in Leiden verkoopt kaarten en biedt
lidenaren als service gratis busvervoer van Leiden naar Den
aag en terug aan. De bus vertrekt om 19.15 uur vanaf Molen
Valk. Meer informatie: tel 071 - 5141141.
rkest van het
oncertgebouw
b Japanse toer
iterdam anp
n rijsdam, 071-5356444, plv. chef annet van aarsen 071-5356443
rotterdam anp
De Kunsthal in Rotterdam
wijdt een speciale tentoon
stelling aan de vorige week
overleden Amerikaanse foto
graaf Andreas Feininger. Op
de expositie zijn 150 foto's
van zijn hand te zien. Maan
dag maakte de galerie Soho
Triad Arts de dood van de 92-
jarige in Frankrijk geboren
Feininger bekend. Feininger
groeide op in Duitsland waar
hij aan het Bauhaus in Wei-
mar studeerde. In 1939 emi
greerde hij naar de Verenigde
Staten. Daar werkte hij van
1943 tot 1962 voor het toon
aangevende tijdschrift Life.
Er verschenen talloze boeken
met zijn foto's. Ook schreef
Feininger enkele boeken over
fotografie. De herdenkings
tentoonstelling in de Kunst
hal is van 15 mei tot en met 4
juli. Museum Boijmans-Van
Beuningen heeft met onmid
dellijke ingang een kleine in
memoriam-presentatie van
vier beelden en twee schilde
rijen van Lotti van der Gaag
ingericht. Van der Gaag over
leed vorige week op 75-jarige
leeftijd. Ze had in 1992 een
van haar laatste exposities in
Boijmans. De huidige mini
tentoonstelling is te zien tot
en met 4 april. De stukken
komen uit de eigen collectie
van Boijmans-Van Beunin
gen.
'Minister moet zich niet inhoudelijk met kunst bemoeien
Thorbecke zei ooit: de overheid moet zich niet met kunst
bemoeien. Vandaag de dag kunnen veel kunstvormen
niet bestaan zonder enige subsidie van diezelfde over
heid. Maar dat heeft een gevaar: de minister of staatsse
cretaris die over de schouders van de kunstenaar mee
kijkt, en als het werk hem of haar niet bevalt, onmiddel
lijk de geldkraan dichtdraait. Daarom moet het kunstbe
leid veranderen, vindt onderzoekster Aletta Winsemius.
Vrouwen domineren bij Grammy's
utrecht/leiden
los angeles gpd
Concertgebouw in Amster-
én zal volgend jaar op ge-
"e muzikale wijze aan-
:ht besteden aan de viering
de dan 400 jaar oude be-
flfckingen tussen Japan en Ne
land. De beroemde muziek-
organiseert, in samenwer-
g met de Stichting Nobuko
ai van de gelijknamige altvio-
re, een serie van vier concer-
waarin traditionele èn ei-
L) itijdse Japanse muziek ge-
>peld worden aan Neder-
idse muziek uit heden en
leden.
de concerten werken Ne-
rlandse en Japanse topmusici
e, onder wie Ronald Brau-
im, Gustav Leonhardt, Toyo-
o Satoh, Naoko Yoshino,
ïko Ueda, Katsuya Yokoyama
theatergroep Umewaka Ken-
kai. Onder de Japanners zijn
luitist, de bespeelster van
zogenoemde biwa en een
luoos op de shakuhachi.
)e Nederlanders Jan Rokus
Roosendael en de Japanner
liro Nodairo gaan ieder een
npositie voor zowel Neder-
als traditionele Japanse
vervaardigen. De
ie wordt uitgevoerd in de
;ine Eaal, waar komend sei-
•n onder meer ook series met
I eunermuziek en „zuidelijke
j ssies" zijn.
foor de Grote Zaal zijn voor
winter 1999/2000 orkesten
ontracteerd als het London
ilharmonic Orchestra, het
ssisch Staatsorkest, de Wie-
Philharmoniker, het Pitts-
rgh Symphony Orchestra en
New York Philharmonic.
fis belangrijkste solisten die
de hoofdstedelijke muziek-
'I npel te beluisteren zijn, wor-
n genoemd Krystian Zimer-
"tn, Yo-Yo Ma, Vadim Repin,
kne Sofie von Otter, Bobby
:Ferrin en Truls Mork.
Interessante barokorkesten
in het Concertgebouw ko-
jn spelen zijn onder meer het
1 ibriëli Consort Players, het
u chestra of the Age of Enligh-
en het Orchestre des
lamps Elysées. In de serie
in concert is Die lustige
4twe een wat vreemde eend in
bijt.
Meer dan een jaar nadat de film
is uitgebracht, heeft het thema
uit Titanic gisteravond de
Grammy Award gekregen voor
het beste lied. Het nummer 'My
Heart Will Go On', geschreven
door Will Jennings (tekst) en Ja
mes Horner (muziek), werd po
pulair gezongen door Céline
Dion. De Canadese zangeres
was minder succesrijk bij de
toekenning van de onderschei
ding voor de beste cd in de pe
riode tussen 1 oktober 1997 en
30 september 1998. Deze eer
ging naar Madonna voor haar
album 'Ray of Light'. The Mate
rial Girl versloeg behalve Dion,
die genomineerd was voor het
album 'Let's Talk About Love',
onder anderen Eric Clapton
('Pilgrim') en het Brian Setzer
Orchestra (The Dirty Boogie').
De prestigieuze prijzenregen
van de Amerikaanse muziekin
dustrie werd dit jaar in Los An
geles voor de 41-ste keer ge
houden en draaide uit op een
regelrecht 'vrouwenfeestje'.
Madonna, in een rode jurk ge
kleed, opende de gala-avond
met het lied 'Nothing Really
Matters' in een Japans decor.
Zij kreeg voor haar Ray Of
Light' nog drie Awards, waar
onder die voor de beste dans
muziek. De al sinds 1984 hitge
voelige zangeres had tot dusver
slechts één Grammy gewon
nen. In 1991 kreeg zij de onder
scheiding voor de beste video
clip.
Hip-hop
De grote ster van de avond was
echter niet Madonna, maar de
23-jarige hip-hop zangeres Lau
ryn Hill, die in totaal vijf
Awards in ontvangst mocht ne
men. Nog nooit kreeg een zan
geres op één avond zoveel
Grammy's uitgereikt. Tot dus
ver was Carole King record-
houdster met vier uitverkiezin
gen voor haar langspeler 'Ta
pestry' in 1971. Hill, eerder ac
tief met The Fugees, was in tien
categorieën genomineerd. Zij
werd onder meer onderschei
den als de beste nieuwe arties
te. Haar cd 'The Miseducation
of Lauryn Hill' werd uitgeroe
pen tot het beste rhythm and
blues-album en zij werd geko
zen tot de beste zangeres op dit
terrein van de lichte muziek.
caroline van overbeeke
De psychologe promoveerde
vanmiddag aan de Leidse uni
versiteit op haar proefschrift De
overheid in spagaat: theorie en
praktijk van het Nederlands
kunstbeleid. Winsemius deed
de afgelopen jaren bij de vak
groep bestuurskunde onder
zoek naar het kunstbeleid. „Ik
vond het opvallend dat de over
heid volgens Thorbecke geen
oordeel mag vellen over kunst
of wetenschap, terwijl er van
daag de dag wel 400 miljoen
gulden van het ministerie naar
de kunsten gaat. Dat is prima,
maar hoe kun je vrijheid van
kunst garanderen onder zulke
omstandigheden? De overheid
wil namelijk niet alleen de vrij
heid van kunsten beschermen,
maar ook artistieke kwaliteit en
vernieuwing stimuleren, kunst
verspreiden en ervoor zorgen
dat mensen deelnemen in die
kunstuitingen. Hoe zijn deze
soms tegenstrijdige doelstellin
gen te verenigen?"
Winsemius ging op zoek naar
het antwoord op die vragen. Ze
onderzocht onder meer de rol
van ambtenaren, politici, de
Raad voor Cultuur en verschil
lende kunstinstellingen bij de
manier waarop het Kunsten
plan 1993-1996 tot stand kwam.
Ook legde ze een aantal subsi-
Madonna neemt haar Grammy in ontvangst voor de beste cd 'Ray of Light'.
FOTO REUTERS
Hill las bij het in ontvangst ne
men van een van de Grammy's
een deel uit psalm 40 voor: 'Ik
heb geduldig op de Heer ge
wacht. Hij heeft zich naar mij
gewend en heeft me horen hui
len'.
De Canadese Alanis Moris-
sette won de Award voor de
beste rocksong ('Uninvited') en
tot beste rock-cd .werd uitge
roepen 'The Globe Sessions'
van Sheryl Crow. Shania Twain
liet zich huldigen voor de mooi
ste country-song: 'You're Still
The One'. In dat genre werd
'The Complete Hank Williams'
bekroond met twee Grammy's
als meest bijzondere verzamel
box. Whitney Houston's moe
der Cissy oogstte een Award
voor haar traditionele gospelal
bum 'He Leadeth Me'. The
Beastie Boys troffen bij de rap-
acts twee keer de roos: met 'In-
tergalactic' (beste presentatie)
en met 'Hello Nasty' (beste al
ternatieve presentatie). Oeuvre-
prijzen waren er uitsluitend
voor mannen: Johnny Cash,
Mei Torme', Smokey Robinson,
wijlen Otis Redding en wijlen
Sam Cooke.
diebeslissingen onder de loep.
Ze ontdekte dat vooral politici
op belangrijke momenten hun
stempel op het kunstbeleid
drukken en dat artistieke oor
delen van adviesorganen zoals
de Raad voor Cultuur in zo'n
geval opzij worden geschoven.
Van enige afstand tussen over
heid en kunst is in dat geval
geen sprake, benadrukt ze.
„Een voorbeeld: minister
D'Ancona - in de jaren 1989-
1994 minister van wvc - wilde
het orkest-en operabestel in het
oosten en zuiden reorganise
ren. De toenmalige Raad voor
de Kunst had haar dat geadvi
seerd. Een aantal orkesten was
ook artistiek onder de maat.
Toen kregen de plaatselijke
overheden daar lucht van en
gingen op hun achterste benen
staan. Vervolgens besliste de
Tweede Kamer dat de spreiding
van kunst belangrijker is dan de
mening van de Raad voor de
Kunst. De reorganisatie was
daarmee zo goed als van de
baan. Een ander voorbeeld: de
Raad voor de Kunst adviseerde
in het Tweede Kunstenplan dat
de subsidie voor Dogtroep ge
schrapt moest worden omdat
de groep zich niet vernieuwde.
De minister legde dat advies
naast zich neer omdat die de
Dogtroep veel te leuk vond."
Ook over de huidige staatsse
cretaris Rick van der Ploeg is ze
niet te spreken. De staatssecre
taris vindt dat kunst niet elitair
mag zijn en verkondigt aan ie
dereen die het horen wil dat er
meer ruimte moet komen voor
massacultuur. Winsemius: „Hij
heeft zich als politicus nooit be
ziggehouden met kunst en hij is
nog geen dag in het zadel of hij
begint al inhoudelijke uitspra
ken te doen over de richting
van de kunst."
„Op het huidige ministerie
van ocw wordt wel eens gezegd
dat Elco Brinkman misschien
wel de beste bewindsman was,
omdat hij geen barst van kunst
wist. Hij werd niet gehinderd
door voorkeuren. Misschien
moet een bewindsman of
vrouw vooral manager zijn en
zich niet inhoudelijk met kunst
bemoeien."
Winsemius pleit voor meer
helderheid. „We hebben in Ne
derland een heel behoorlijk
kunstbeleid maar er gebeuren
soms rare dingen. Het moet
ook helder zijn voor de burger.
Daarom pleit ik voor een twee
deling tussen kunst- en pu-
blieksbeleid. Kunstbeleid moet
geld beschikbaar stellen aan de
Raad voor Cultuur en de kunst
wereld. Die moeten het netjes
verdelen onder de kunstenaars,
zodat ook vernieuwende kunst,
de kunst zonder groot publiek,
een kans krijgt. Publieksbeleid
zorgt ervoor dat het publiek ook
van kunst kan genieten. Dat be
leid kan elkaar aanvullen. Zo
kunnen gezelschappen die iets
extra's voor het publiek beteke
nen een extra bonus krijgen.
Een dansgroep die bijvoorbeeld
geld krijgt uit het potje kunst
beleid, kan iets extra's krijgen
uit het potje publieksbeleid als
ze een speciaal project hebben
voor middelbare scholieren."
bij. De opnames mislukken
door een gebrek aan opstandig
heid, wat later onder het eten
tot een monoloog over rollen
en waarden leidt. Intussen zijn
er forellen gebakken en verlang
ik al hevig naar het einde. Dat
wordt uitgesteld als in een ou
derwets gereformeerde kerk.
Zoals de titel al doet vermoe
den, komen in de voorstelling
onder meer de windrichtingen
aan de orde. Die worden zoals
dat hoort in de new age gekop
peld aan kleuren, elementen,
emoties, energie, en dergelijke
kwaliteiten. In het programma
boekje zijn de teksten na te le
zen die ook opgelezen worden:
Oost - waar de zon opkomt, de
ochtend, de lente, de plek van
het begin, de nieuwe start, het
water, enzovoort. Die teksten
worden niet belachelijk ge
maakt, maar ook niet serieus
genomen, zoals de hele voor
stelling niet kiest. Dat is vast
een van de thema's, maar met
zo weinig tempo, structuur en
substantiële elementen levert
dat vooral verveling op.
theater
recensie dick van teylingen
Nes producties. Zuid Zuid West. Regie:
Carina Molier Vormgeving en camera:
PieterSmit. Spel: Henk Bakker, Marcel Fa-
ber, Gusta Geleijnse, Juda Goslinga, Lotte
Proot en Pieter Smit.
SEX! zetten jolige studenten bo
ven de advertentie waarin ze
een kamer zoeken. Het is een
afgelikte truc, die nog steeds
schijnt te werken. Ook in het
theater: Zuid Zuid West werd
aangekondigd door een dame
met een aanstekelijke glimlach
en weinig kleren. En als het
plaatje je niet naar het theater
lokte, deed de ondertitel het
wel: een computergestuurd ero
tisch new age drama. Op dezelf
de manier werd De dokter en
het lichte meisje een van Vest-
dijks beter verkochte romans.
De actie had succes: er kwamen
veel meer bezoekers naar het
LAKtheater dan naar de laatste
voorstelling van Carina Molier
die ik daar zag. Eigenlijk is dat
jammer, want dat was een veel
sterkere voorstelling dan Zuid
Zuid West. Zo werkt je pr toch
nog tegen je. Carina Molier
maakt voorstellingen vol media,
techniek en decor. Zuid Zuid
West heeft links een keuken
blokje, achterin een ook al wer
kende douche, en hier en daar
bedden, tafels en videocame
ra's, bediend door twee man
nen. Achter kastjes en knoppen
worden muziek en beeld op het
podium geregeld; het transpa
rante voordoek dient als projec
tiescherm, zodat je tegelijk de
handeling en een uitsnede kan
zien. Dat hoeft natuurlijk alle
maal geen bezwaar te zijn. De
voorstelling begint als een hi
tech-house-disco-new age-talk-
show. Gusta Geleijnse vraagt de
andere acteurs naar hun kwali
teiten of benoemt ze zelf. De
een kan gewéldig zoenen, de
ander geeft een demonstratie
boven- en onderop de inter
viewster, de derde is erg mooi.
Dat komt allemaal erg van pas
in de pornofilm die ze daarna
maken. Die scène is even grap
pig, maar wordt genadeloos uit
gerekt: de misluktste Jiskefetaf-
levering is er flitsende televisie
Fragmentarische voorstelling door Het Paleis
beeldende kunst
jeugdtheater
recensie paulien koopmans
rj orstelling 'Alleen op de wereld' door
Paleis Regisseur Ad de Bont Mu-
Guus Ponsioen Gezien 24/2, Leidse
Schouwburg. Leiden
je hond doodgaat, je vrien-
:n verdwijnen, en je niet weet
e je ouders zijn, dan ben je
nzaam. Hector Malot schreef
1878 een van de zieligste
eken die er bestaan: 'Alleen
de wereld'. Het grootste deel
n zijn oeuvre is inmiddels
rgeten, maar dit ene verhaal
itroert nog steeds.De inhoud
bekend. Remi groeit op bij
oeder Barbarin tot hij op een
g verkocht wordt aan de Itali
aanse straatmuzikant Vitalis.
Samen met de honden Dolce,
Capi en Zerbino en het aapje
Joli Coeur trekken ze Frankrijk
rond en geven ze voorstellingen
op straat. Remi is een tijd lang
gelukkig totdat Vitalis sterft.
Maar na veel omzwervingen
vindt hij uiteindelijk zijn moe
der en broer.
Voor de theaterproductie 'Al
leen op de wereld' heeft regis
seur Ad de Bont het verhaal vrij
getrouw .gevolgd. Hiermee legt
hij zichzelf beperkingen op. 'Al
leen op de wereld' is een frag
mentarische voorstelling die
zonder het boek als referentie
kader moeilijk te begrijpen is.
De keuze voor een muzikale
za 6. di 9 mrt GüStprogrjmmcring presenteert de onweerstaanbaar vrolijke
20 15 uur voorstelling Paradis van hel Franse dansgezelschap Compagnie
zo 7 mrt Montalvo-Hcrvieu. Hiphoppers en breakdanccrs, een klassieke
14 00 uur ballerina, zebra's en kinderen spelen met schijn en werkelijkheid
waalse kerk
walenpleln 157.
mm IS.OOuur Mozart programma toegang f40.-/F35.-,rcs.020-623818
■aiiiFm.i.uji.u.HrnimHwiiBMM.ncr»!
voorstelling is logisch. Deze
vorm past mooi bij de inhoud
van het verhaal. De straatvoor
stellingen van Remi en Vitalis
vormen zo een evenwichtig ge
heel met de rest van de voor
stelling. Grappig is dat Hector
Malot zelf ook muziekcriticus
was. En de oorspronkelijk Fran
se editie van het boek eindigde
met de partituur van een Napo-
litaans liedje dat Vitalis aan Re
mi had geleerd.
Het spel van de Antwerpse
theatergroep Het Paleis is sterk.
Vooral de nukkige, maar char
mante Remi, zijn maatje Mattia
en de slechte oom James vallen
op. Daarnaast is het bewonde
renswaardig hoe het beperkte
aantal acteurs steeds wisselt
van rol. Daarom lijkt het gek
dat de voorstelling zo weinig
emotie kent. De eenzaamheid
van Remi wordt- nooit echt aan
grijpend. En ook zijn verdriet
om de dood van Vitalis en de
beesten doet het niet goed. Dit
is een beetje teleurstellend,
maar ook begrijpelijk. Het Pa
leis wil met 'Alleen op de we
reld' te volledig zijn. Maar met
de versnippering van het ver
haal mist het juist zijn doel. En
daarom is deze 'Alleen op de
wereld' niet echt zielig.
recensie martun verhoeven
Tentoonstelling: Maurice Braspenning Te
zien: t/m 19 maart, ma. t/m za 10-22
uur, zo 14-17 uur, LAKgalerie, Cleverin-
gaplaats 1, Leiden.
De Leidse kunstenaar Maurice
Braspenning doet de ideeën
voor zijn schilderijen op tijdens
het reizen. Dat kan een verre
reis zijn naar Amerika, maar
evengoed de dagelijkse treinreis
door het Hollandse polderland
schap. Tijdens het reizen met
de trein, vooral 's avonds laat.
raakte Braspenning geboeid
door de verlaten industrieter
reinen net buiten de stad. Het
abstracte lijnenspel boven de
horizon en de contouren van
de talloze rookpijpen, in de
avond nog net te zien, waren
voor hem de aanleiding voor
een serie olieverfschilderijen
die nu te zien is in in de LAKga
lerie. Als er één ding duidelijk
wordt op de tentoonstelling is
het wel dit: Braspenning houdt
van eenvoud. De vormen en
kleuren van fabrieken en luch
ten zijn tot in hun essentie te
ruggebracht en met trefzekere
streken geschilderd. Overal is
ruimte gereduceerd tot een plat
vlak.
De schilderijen mogen geba
seerd zijn op zijn blik uit het
treinraam, toch weet Braspen-
Afterparty, olieverf op linnen.
ning de werkelijkheid naar zijn
hand te zetten. Zo blijkt een
rookpluim zich niets aan te
trekken van de wetten van
weerspiegeling: in het water
waait hij eigenwijs de andere
kant op. Hoe langer je kijkt, hoe
meer gewone elementen in on
gewone veranderen. Vervreem
dend is bijvoorbeeld ook de
boom die kaarsrecht in een ha
gelwit landschap staat en aan
de uiteinden van zijn takken
oranje en groene ballen draagt.
FOTO PR
En wat doet die zwarte, ronde
stip in de rechteronderhoek van
het schilderij? In zijn raadsel
achtigheid doet het werk den
ken aan de schilderijen van de
veelgeprezen René Daniels.
De vervreemding neemt uit
bundiger vormen aan in een
meer recente serie van binnen
ruimtes. Het idee voor deze se
rie deed Braspenning op in
North Dakota waar hij in aanra
king kwam met de zogenaamde
'fish houses'. In deze kleine
zelfgebouwde huisjes, die op
een bevroren meer zijn neerge
zet, vangt men vis door in het
ijs geboorde gaten. Braspen
ning schilderde deze interieurs
maar bevolkte ze vervolgens
met verzonnen voorwerpen:
omgevallen stoelen, flesjes, gla
zen, cd's en een tv- toestel met
koptelefoon. Uit de in het ijs
geboorde gaten liet hij onder
tussen een spookachtig, myste
rieus licht schijnen. In deze se
rie is de verf veel minder streng
opgebracht. Hier en daar is ge
bruik gemaakt van eitempera
wat de verf een aquarel-achtige
kwaliteit verleent.
Niet alle werken zijn even
overtuigend, maar de presenta
tie als geheel is meer dan de
som der delen. Braspenning
weet de kijker een wereld bin
nen te trekken waarin aan de
werkelijkheid een bijzondere
draai wordt gegeven. Dat mag
een prestatie van fonnaat wor
den genoemd in een omgeving
waar je aandacht maar al te
snel wordt afgeleid door opruk
kende koffieautomaten en
schreeuwende reclameborden.
