Soapacteur en musicalster in prille liefde
Publiek kent zijn
eigen Edison toe
f lufs hoezen: mooie dame bij mooie muziek
Cultuur Kunst
Knap uitgevoerde psycho-analyse
'Fotograaf
New York'
overleden
haucers Works niet verkocht
Het paradepaardje van het Leidse antiquariaat Aioloz,
wi negentiende-eeuwse in varkensleer gebonden luxe editie van
offrey Chaucers werken, heeft nog geen nieuwe eigenaar ge-
[iden. Aioloz-eigenaar Piet van Winden, die afgelopen zater-
t. gop Nederlands grootste antiquarenbeurs in de Rai in Am-
jti rdam stond, weet wel te vertellen dat er zich heel wat gega-
:e jden hebben aangediend voor het typografische wonder.
ee, ik kan niet zeggen wie. Maar het is niet onwaarschijnlijk
(hij eerstdaags alsnog wordt verkocht. Je moet natuurlijk wel
g denken dat 175.000 gulden niet niets is." Met boeken van Ne-
rlandse auteurs had hij meer succes. Van Winden verkocht
nc jliofïele edities van werken van onder anderen Gerard Reve,
igo Claus, Maarten Biesheuvel en een zeer zeldzame Coupe-
s, 'Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan' met een
ad stoffen omslag.
urkse muzikanten mogen niet weg
den* De concerten die de Turkse muziekgroep Besiktas deze
«k zou geven in Nederland, gaan niet door. Drie leden krij-
n geen toestemming het land te verlaten. Volgens impresari-
[Paradox in Leiden zijn de drie werkzaam bij het Turkse mi-
sterie van Cultuur en mogen ze vanwege „het verhoogde vei
lt ifieidsrisico in West-Europa" niet weg. Dit zou alleen gelden
ior mensen in dienst bij de Turkse overheid, omdat de overige
er leden van Besiktas het land wel mogen verlaten. Een
Dordvoerder van het impresariaat wacht nog op een verkla-
i": ïgvan het Turkse ministerie van Cultuur.
oneelschrijfster Sarah Kane dood
hden Sarah Kane, een van de meest controversiële toneel-
hrijfsters in Groot-Brittannië, is dood in haar flat aangetrof-
n. Kane, die 27 jaar is geworden, heeft slechts vier toneelstuk-
in geschreven, maar die kregen veel aandacht door de on-
irmhartige manier waarop zij met seks en geweld omging,
jlgens de Britse krant The Independent heeft zij waarschijnlijk
s lónoord gepleegd. Zij is zaterdag dood aangetroffen, maar
*i iar overlijden is nu pas bekend geworden. Kane maakte op 23-
ii nge leeftijd haar debuut met het stuk Blasted, waarin kanni-
1 den en verkrachters de hoofdrol spelen. Haar drie andere wer-
in, die haar tegenstanders in hun gelijk bevestigden, waren
haedra's Love, Cleansed en Crave. Vooral de boulevardbladen
jalden fel naar haar uit, waardoor ze al snel de naam kreeg
in enfant terrible van de Britse toneelwereld.
tuim 40 werken van Grieg ontdekt
ünster In een kluis van het Noorse Grieg Genootschap zijn
ïlangs ruim 40 tot dusver onbekende composities van de ne-
j(| intiende-eeuwse Noorse componist Edvard Grieg gevonden.
rii at hebben onderzoekers van de Wilhelms Universiteit gisteren
d: skendgemaakt. De vondst werd gedaan door de musicoloog
lachim Dorftnüller, voorzitter van het Duitse Grieg Genoot-
iiap. De stukken, die zijn gecomponeerd toen Grieg van 1858
it 1862 aan het conservatorium van Leipzig studeerde, geven
,j, en ander beeld van de jongere Grieg. De werken zijn meer ba
ss ikdan romantisch, zeiden de onderzoekers. Enkele van de
;'e umposities zullen in maart in Leipzig voor het eerst worden
ra pgevoerd. De stukken zullen worden opgenomen in een bun-
d als aanvulling van het 20 delen tellende verzamelde werk dat
11993 werd uitgegeven ter herdenking van de geboorte van
neg 150 jaar eerder.
Rick Engelkes en Vera Mann steken 'Twee op de Wipin nieuw jasje
Een uitgebluste liefde, een onmogelijke liefde en nu een
beginnende liefde. In zijn drieluik over liefde en harts
tocht keert Rick Engelkes letterlijk terug naar het eerste
afspraakje. In dit geval een afspraakje met musical-ster
Vera Mann. „In de vorige twee stukken speelde ik met
dames die ik al kende van 'Goede Tijden Slechte Tijden'.
Ik wilde nu absoluut iets anders", zegt acteur en produ
cent Engelkes. Het stuk heet 'Twee op de wip' en toert
tot eind mei door het land. Begin maart staan Mann en
Engelkes in Leiden.
AMSTERDAM MARTIN HERMENS
Rick Engelkes zag Vera Mann
jarenlang geleden eens in 'Les
misérables', een musical die
niet zoveel indruk op hem
maakte. Vera Mann wilde Rick
Engelkes in 'De minnaar' zien,
maar kwam daar niet toe om
dat ze het zelf avond aan avond
op de planken stond. Nu spelen
ze samen in 'Twee op de wip'
van de Amerikaanse auteur
William Gibson. Dankzij Hugo
Metsers. Hij wist dat Vera graag
toneel wilde spelen.
„Het is raar hoe dingen soms
lopen", zegt de Vlaamse musi
calvedette. „Na 'Joe' had ik mu
sical even gehad. In die extreem
zware voorstelling ben ik tot het
uiterste gegaan. Ik had geen zin
om weer te gaan zingen; ik wil
de me concentreren op spelen
in een kleine productie. En op
dat moment vroeg Hans Kemna
of ik zin had om te spelen in
een kleine toneelproductie."
„Ik heb eerst het script gele
zen en dacht: moet ik dit gaan
spelen? Toen ik hoorde dat Co
ot van Doesburgh het zou be
werken, was ik snel verkocht",
zegt Mann. Rick Engelkes vult
haar aan: „De eerste keer dacht
ik ook: dit kan niet meer, het
stuk is te oubollig. Toen ben ik
het nog eens met andere ogen
gaan lezen. De thematiek is
heel toepasselijk voor deze tijd,
maar moest wel vertaald wor
den naar de jaren negentig."
'Twee op de wip' vertelt het
verhaal van twee dertigers die
een relatie proberen op te bou
wen ondanks eerdere teleur
stellingen op dat gebied. „Een
redelijk herkenbaar stuk", vindt
Engelkes. „Mijn personage
moet kiezen tussen twee vrou
wen. In het verleden heb ik ook
in een soortgelijke situatie geze
ten. Dat heeft een aantal jaren
geduurd, maar dat ligt gelukkig
weer achter me."
Het is een humoristische
voorstelling met dramatische
kanten. „Ik speel een danseres
die geen werk meer heeft", legt
Vera Mann uit. „Dus haar carri
ère staat haar niet meer in de
weg om aan de man te komen.
Ze is een nerveus en hysterisch
type met een maagzweer. Ze
wordt ziek en Michiel, de nieu
we vriend, voelt zich verant
woordelijk voor haar. In de re
latie met mij voelt Michiel hoe
slecht hij omgaat met zijn eigen
vrouw. En ik ben bang dat hij
weggaat zodra ik beter ben."
Er valt een korte stilte.Als je
iets vervelends doormaakt in je
relatie, kom je er altijd beter
uit", aldus Rick Engelkes. „Ei
genlijk is de thematiek van dit
toneelstuk heel gewoon. Tege
lijkertijd is het ook comedy. Een
tragische comedy met veel hef
tige dingen erin. Je merkt dat
het publiek lacht en dat het dan
een lach van herkenning is."
„Elke scène is tweedelig. Het
begint leuk, daarna wordt het
drama. Dat maakt het zo lastig
om 'Twee op de wip' te spelen.
Het publiek gaat lachen en ver
volgens moet je het de mond
snoeren en het naar je toe trek
ken." Vera Mann vult hem aan:
„Wij moeten er voor zorgen dat
we niet meegaan in die hilari
teit. We mogen niet te licht
gaan spelen. Het succes van het
Vera Mann en RickEngelkes in 'Twee op de wip', ontluikende liefde. foto cpd/edith paol
stuk hangt af van hoe wij twee-
en de spanning vasthouden."
„Iedereen herkent wel iets in
'Twee op de wip', vervolgt En
gelkes even later. „Ik vind het
een mooi liefdesverhaal over
twee mensen die proberen sa
men iets op te bouwen. Naast
alle humor en drama is het
vooral ook ontroerend. Voor
ons is het zwaar om te spelen.
We staan twee uur lang continu
op het toneel. Speel je met
meer mensen, dan kun je af en
toe gas terug nemen. Dat kan
nu dus niet."
Vera Mann grijpt het spelen
van toneelstukken aan om haar
eigen acteertalent verder te ont
wikkelen. „Mijn grote frustratie
is dat er in België en Nederland
slecht geacteerd wordt in musi
cals. Het publiek is blijkbaar
snel tevreden met het niveau
van acteren in musicals. Ik wil
me daar niet bij neer leggen. Ik
zou graag een keer willen wer
ken met Dirk Tanghe. Als ik zie
hoe hij het beste in acteurs naar
boven haalt, denk ik dat hij ook
bij mij het onderste uit de kan
kan halen."
„Niet dat ik verwacht dat To
neelgroep Amsterdam mij voor
een rol vraagt na het zien van
deze voorstelling", roept Vera
Mann meteen. „Kijk, het hangt
er van af wat voor kansen je
krijgt. In dat opzicht is deze
voorstelling belangrijk voor mij.
Als ik het goed doe, zullen pro
ducenten mij misschien eerder
vragen voor andere stukken. Ik
ben nu 35 en blijkbaar al te oud
voor een heleboel musical-rol
len. Op het gebied van toneel
liggen meer mogelijkheden."
Voor Rick Engelkes betekent
de rol in 'Twee op de wip' weer
een stapje verder weg van het
personage dokter Simon waar
mee hij in 'Goede Tijden Slech
te Tijden' bekendheid verwierf.
„Die rol zal altijd wel aan mij
blijven kleven. Daar zit ik niet
mcc; ik heb cr veel aan te dan
ken. Maar het beeld van dokter
Simon vervaagt een beetje door
al die andere dingen die ik
doe."
Vera, met overtuiging: „Dit is
het leukste stuk van het sei
zoen. Dus moet iedereen ko
men kijken. Je ziet een soap
ster en een musical-ster samen
in één productie. Dat is toch
geweldig. Al voel ik me verre
van een ster. Zolang ik zelf de
afwas nog moet doen, ben ik
geen ster."
Voorstelling: 'Twee op de
wip' van William Gibson. Ver
taling: Coot van Doesburgh.
Regie: Dick Hauser. Tournee
door het land tot en met 30/5.
Leidse Schouwburg: 4 maart;
Ware nar, Wassenaar: 6 maart
TONEEL
RECENSIE BERTJANSMA
Toneelgroep De Appel met 'Na de repeti
tie' van Ingmar Bergman. Vertaling: Karst
Woudstra. Regie: Aram Adriaanse. To
neelbeeld: Guus van Geffen. Met Marjon
Brandsma, Carline Brouwer en Eric
Schneider Gezien: 21/2 Den Haag (Ap
peltheater, Studio I). Daar nog te zien t/m
Wanneer een theaterman als
Ingmar Bergman zich als schrij
ver aan de achterkant van het
toneel opstelt om daar een re
gisseur, een jonge en een oude
re actrice te observeren, moet
er wel iets fascinerends uit ko
men. Bergman heeft een leven
lang met en tussen acteurs ge
werkt, kent zijn vak, zijn pap
penheimers en zichzelf. Zijn
'Na de repetitie' is dan ook
vooral een knappe psycho-ana-
lytische studie, dat overigens
nooit geschreven is als theater.
Het ontstond vanuit een fictie
ve briefwisseling tussen een ou
dere regisseur en een jonge ac
trice en groeide uit tot een sce
nario voor de televisie. Berg
man verfilmde het zelf (1984):
'Een stukje gecinematografeer-
de televisie over theater' noem
de hij het.
Bij De Appel is het nu met
veel nuances door regisseur
Aram Adriaanse uitgediept in
bijna honderd minuten vaak
zeer knap spel. De twee actrices
zullen om beurten met de re
gisseur Henrik Vogler (Eric
Schneider) geconfroneerd wor
den. Eerst de jonge Anna (Carli
ne Brouwer) die na de repetitie
van 'Droomspel' bij de regis
seur binnenkomt. Zogenaamd
om een vergeten armband te
halen. Maar ze zoekt meer. Ze
zoekt zekerheid, wil behagen,
doordringen tot de man die de
touwtjes in handen heeft, door
dringen in zichzelf en haar rela
tie tot haar moeder. Die moe
der Rakel (Marjon Brandsma) is
overleden aan een alcoholver
giftiging. Ze was een beroemd
actrice en had een verhouding
met Vogler.
In een herinnering (in dit ge
val komt ze uit het publiek) ver
schijnt ze. Ze is eind veertig,
ongeneeslijk ziek en heeft van
haar vroegere minnaar nog een
rolletje van twee regels gekre
gen. Ze valt hem aan, wil hem
terug, wil haar oude zelf terug
en zal uiteindelijk weer plaats
maken voor haar dochter. In
een bijna cyclisch slot laten
Vogler en de jonge Anna in een
gespeelde toekomstblik zien
hoe hun levens, hun verhou
ding acteur-regisseur, minnaar
minnares zich zouden kunnen
afspelen.
Pijn en liefde samen, die twee
elementen zitten volop in de
voorstelling. Eric Schneider is
prachtig als de regisseur, ergens
tussen een theatergod en een
charlatan. Marjon Brandsma
brengt een dofgeworden tragiek
mee, doorbroken door uitbar
stingen van levensdrang. Caro
line Brouwer is het onschuldige
jonge actricetje dat óók in dat
grote spel mee wil en al haar of
fer gebracht heeft.
Het is intiem theater, je zou
af en toe willen dat er een ca
mera op die gezichten stond
om ze dichterbij te krijgen. Het
is schrijnend, raakt bijna aan
tragiek. Wat ontbreekt is net dat
stukje onvermijdelijkheid in de
manier waarop deze levens ver
kleefd zijn. Zeker wat het eroti
sche aspect van hun verhou
dingen betfeft. 'Na de repetitie'
heeft net iets teveel van een
snijtafel. Met zeer knap uitge
voerd chirurgijnswerk.
NEW YORK DPA/ANP
De beroemde Amerikaanse fo
tograaf Andreas Feininger is,
naar nu bekend is geworden,
eind vorige week overleden in
zijn woonplaats New York. Fei
ninger werd 92 jaar. Feininger,
die in Parijs werd geboren als
zoon van de schilder Lyonel
Feininger, groeide in Duitsland
op. Na zijn opleiding tot archi
tect in het Bauhaus in Weimar
beschouwde hij architectuurfo
tografie als bijvak. Na 1936,
toen hij sinds drie jaar in Zwe
den woonde, concentreerde hij
zich helemaal op de fotografie.
In 1939 emigreerde hij naar
de Verenigde Staten. Daar
werkte hij van 1943 tot 1962
voor het Amerikaanse tijd
schrift Life. In de jaren veertig
maakte hij in New York zijn be
roemdste opnamen, die hem de
bijnaam 'meester van het licht'
bezorgden. Met de telelens
maakte hij vele opnamen van
flatgebouwen, de skyline en de
mensen op straat. Life bracht
foto's als 'Brooklyn Bridge in de
mist', 'Zondag op Coney island
beach' en op 5th Avenue' over
twee pagina's.
Niet meer louter zaak vakjury
AMSTERDAM HANS VISSER
Voor het eerst is het toewij
zen van de jaarlijkse Edisons,
de onderscheidingen voor de
beste cd's van het afgelopen
jaar, niet louter de zaak van
een vakjury. Ook het publiek
mag zijn voorkeur laten blij
ken. Iets wat in de boekhan
del intussen al lang gebrui
kelijk is. In het kader van de
naderende Edisonuitreiking,
volgende maand, is een cd
verschenen met daarop
achttien fragmenten uit ge
nomineerde opnamen. Bo
vendien zit daar een setje
bonnen bij waarmee de ge
nomineerde cd's met 20 pro
cent korting kunnen worden
gekocht.
Wat de publieks-Edison
betreft zijn typische 'pu
blieks'- cd's genomineerd,
waaronder de prachtige
nieuwe opname van Pieter
Wispelwey in de cellosuites
van Bach, vastgelegd in het
kerkje van Valkkoog. Zijn
collega Yo-Yo Ma is genomi
neerd met 'The protecting
veil' van Tavener. Terecht
hoort ook de opname van
Thomas Quasthoff in Schu
berts 'Winterreise' daarbij.
En over Schubert gesproken:
zijn impromptu's onder de
handen van Maria Joo Pires
dingen ook mee. Populair
was het afgelopen jaar na
tuurlijk eveneens die andere
pianist, Wibi Soerjadi. Hij
staat kandidaat met zijn
Chopin-cd.
Er is ook opvallend veel
tango genomineerd met cd's
van violist Gidon Kremer en
de tenor Jos Cura. En het zal
niemand verbazen dat ook
Cecilia Bartoli van de partij is
met haar bejubelde concert
registratie. Trouwens, haar
opname met Chailly van
Rossini's 'II Turco in Italia' is
genomineerd voor een ge
wone Edison in de categorie
opera. In de andere catego
rieën zijn er nominaties voor
Ivo Pogorelich, Andreas
Scholl, The Beau Hunks en
historische opnamen van
Van Beinum en Lotte Lenya.
ïziekliefhebbers in de jaren
iïg konden niet om Ann
kford heen. Op sfeervolle
jze poseerde zij voor 52 pla-
ïhoezen, waarmee Philips
V1 n nieuw publiek trachtte te
li nnen. Sommigen waren ge
lokt door de foto's van Paul
if. Werd de muziek 'veruiter-
t'? De 52 hoezen zijn nu be-
renswaardige verzamelobjec-
<s l In het Groninger Museum
irden ze ter gelegenheid van
ui Hufs 75ste verjaardag tot
april tentoongesteld. En
ne arachtig, in verkleinde vorm
iaa op vier cd-boekjes voor een
verschenen uitgave in de
Êps-serie Dutch Masters -
nl in ze er nog steeds mooi uit.
langspeelplaat ligt langza-
erhand ver genoeg achter ons
u nostalgie te kunnen losma-
n. En dat geldt zeker voor de
hoes. Die had een allure
iaraan het bij het cd-boekje
itbreekt. Het valt blijkbaar
et mee om daarmee op een
16 ipervlak van twaalf bij twaalf
ntimeter te wedijveren. Een
ooie hoes ontwerpen in de
ffo gintijd van de langspeelplaat,
4 i jaren vijftig, was een kunst.
iaraan kwamen (soms) men-
a met ideeën te pas. Het was
15 en nog niet normaal, dat ie-
re artiest zichzelf wilde laten
beelden op de verpakking van
in product.
u- De eerste lp's, begin jaren
jftig, waren gestoken in fanta-
eloze, grauwe hoezen. Ze wa-
a niet veel fraaier dan de om-
ilsels van bruin pakpapier,
eom de meeste 78-toerenpla-
n zaten. Maar onder invloed
in de Amerikaanse platenin-
ïstrie in de categorieën jazz
i populaire muziek groeide
3' >k in West-Europa al snel de
ïhoefte aan mooie en ook ste
ge hoezen, die het product
M in aureool van luxe en duur-
tamheid gaven.
Platenmaatschappijen pakten
en alles wat ze konden krijgen
imooi vonden. Als het maar
sprekende kleuren was. Hele
ties symfonieën en pianocon-
irten werden van onderling
avisselbare landschapsfoto's
rorzien. Intussen groeide toch
ok hier en daar weer de be-
oefte iets artistieks met de
I oezen te gaan doen. Bekende
itografen als Ed van der Els-
in, Nico Jesse en Cas
örthuys werden ingeschakeld,
oen kwam rond 1955 Paul Huf
'beeld.
Philips opperde het plan met
in serie lp's te komen, die er
pvallend dienden uit te zien.
J,® 'e maatschappij wilde dat de
«lezen een nieuw, jong publiek
ouden aanspreken. Ook de
rijs van die platen was daarop
igestemd: f 16,50. In die tijd
ostten 30 cm lp's gewoonlijk
Een foto voor een lp-hoes uit de spraakmakende Philips Favourites Serie. De spectaculaire foto's die Paul Huf van het Engelse fotomodel Ann
Pickford maakte, brachten de klassieke muziek in rep en roer. foto cpd
tussen de f 20,00 en f 30,00. De
serie kreeg de titel 'Classical Fa
vourites', maar werd ook be
kend als 'SL-serie', in verband
met de letters die aan de cijfer
codes van de betreffende platen
voorafgingen. Het waren be
paald geen winkeldochters, die
Philips in deze serie wilde stop
pen. Maar het succes moest
van de hoezen komen.
De platenmakers vervoegden
zich bij Paul Huf. Die kwam op
het idee het Britse model Ann
Pickford in te schakelen. Hij liet
een foto van haar zien met het
oog op een lp met het Viool
concert van Brahms. Dat was
wat ze bij Philips wilden. Huf
kreeg het verzoek voor de hele
serie de hoesfoto's te maken.
Die reeks zou oorspronkelijk uit
twaalf stuks bestaan. Maar het
succes was zo groot, dat dat
aantal meer dan verviervoudigd
werd.
Ann Pickford werd door Huf
in de meest uiteenlopende uit
monsteringen en omgevingen
op de gevoelige plaat vastge
legd, meestal zodanig dat daar
mee iets van de sfeer van de
muziek werd weergegeven. Ann
met blote buik in een harem
achtige omgeving voor 'Sheher-
azade' van Rimski-Korsakov,
Ann omringd door bloemen
voor Schumanns 'Lente-symfo
nie', Ann loerend in een kom
met een goudvis voor Debus
sy's 'Poissons d'or', Ann met
gesloten ogen leunend op een
klassieke zuil voor Brahms' Eer
ste symfonie.
Het was een enorm succes.
Maar er kwam ook protest. Leo
Boudewijns, die toen tot het
Philips-team behoorde dat de
vormgeving begeleidde, kreeg
boze brieven op zijn bureau. Of
er geen punt kon worden gezet
achter dergelijke 'smakeloze
Amerikanismen'. En er waren
winkeliers, die de serie niet
wensten te verkopen en die het
reclamemateriaal geïrriteerd te
rugstuurden. „Voornamelijk in
de provincie en met name langs
het IJsselmeer", zegt Boude
wijns. Ook de media bemoei
den zich er mee. Een bloemle
zing uit dagbladen en tijdschrif
ten bevat omschrijvingen als
'banale prenten', 'toppunten
van dilettantisme' en 'veruiter
lijking van de muziek'.
Tegenwoordig wordt gevoch
ten om die hoezen met Ann
Pickford. Op ruilmarkten pro
beren verzamelaars koortsach
tig hun collectie uit te breiden.
Tot de weinigen die ze allemaal
hebben behoort Leo Boude
wijns. Hij is er zeer verknocht
aan, vindt ze 'zo geniaal vorm
gegeven, dat kunst en verkoop
beide volledig aan hun trekken
zijn gekomen'. Zijn meeste
exemplaren zijn nog zo gaaf,
dat het Groninger Museum
graag op zijn aanbod inging om
ze te exposeren.
Expositie 'Hufs Favourites' in
het Groninger Museum t/m 13
april.
