'Allen begrijpen dat de eerste beweger God i
Theologen nog oneens over Godsnaam
Kerk Samenleving
Friese kerken doen
mee aan Simmer 20(
DINSDAG 23 FEBRUARI 1999
Ruïnes aan oevers Meer van Galilea
kursi De ruïnes van een kerk aan de oevers van het Meer van
Galilea in Israël zijn deze week geopend voor het publiek. In het
Heilige Land worden in het jaar 2000 enkele miljoenen pelgrims
verwacht om het nieuwe millennium te vieren. Op allerlei plaat
sen worden momenteel archeologische en religieuze beziens
waardigheden 'opgepoetst'. Rond het Meer van Galilea heeft Je
zus veel gepredikt, talrijke verhalen in de evangeliën spelen bij
en op dit meer.
FOTO REUTERS
Pax Christi tegen Pinochet-standpunt
utrecht De rooms-katholieke vredesbeweging Pax Christi is
niet gelukkig met het pleidooi van het Vaticaan voor vrijlating
van de ex-dictator Pinochet. Algemeen secretaris Fred van Iersel
spreekt van een 'ontijdige poging tot verzoening' van de zijde
van het Vaticaan. Volgens Pax Christi is de waarheid rond Pino
chet nog niet boven tafel. De vredesbeweging vindt het daarom
te vToeg de Chileense ex-dictator vrij te pleiten. „Het recht moet
zijn loop hebben", vindt Van Iersel. Het belang van de slachtof
fers van Pinochet moet daarin voorop staan. De algemeen se
cretaris vindt het jammer dat het Vaticaan in dit geval de we
reldpolitiek niet heeft gecorrigeerd. Van Iersel denkt dat het
standpunt van het Vaticaan een politieke achtergrond heeft. De
paus zou Pinochet zien als bondgenoot in de strijd tegen het
communisme. Daarnaast speelt het afwijzen van de doodstraf
mee in de houding van het Vaticaan. Bij herhaling pleitte de
vredesbeweging voor berechting van de ex-dictator voor het In
ternationaal Gerechtshof in Den Haag. Omdat Pinochet niet als
enige verantwoordelijk is voor de mensenrechtenschendingen
tijden zijn bewind zou Van Iersel nog liever zien dat de interna
tionale gemeenschap een speciaal Chili-tribunaal in het leven
roept.
Vrijwilliger Muskens krijgt navolger
breda Leo Seelen van het tehuis voor gehandicapte en demen
te ouderen in Breda heeft gisteren een vrijwilliger kunnen note
ren. Dat was de eerste die zich in navolging van bisschop Mus
kens in het tehuis wil inzetten voor de bejaarden. De bisschop
van Breda maakte zondag in het RKK/KRO-tvprogramma Kruis
punt bekend dat hij vrijwilliger wordt in het Bredase tehuis.
Door de toenemende vraag naar zorg hebben de professionele
krachten steeds minder tijd voor sociale en ontspannende acti
viteiten met de bewoners. Vrijwilligers kunnen die taak uitste
kend overnemen, meent Seelen. die "ontzettend blij' is met het
aanbod van de bisschop.Muskens zal zonder aanziens des per-
soons worden behandeld, al zal hij altijd een 'bijzondere gewo
ne vrijwilliger blijven', zegt Seelen. De eerste twee avonden vrij
willigerswerk heeft de bisschop inmiddels achter de rug. Hij
gaat met het werk door zolang zijn gezondheid dat toelaat.
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HER
VORMDE KERK
Aangenomen: naar 's-
Gravenzande, W.M. de
BoerteTerneuzen.
Bedankt: voor Rijssen
(toez.) (wijk 5), M.J. Paul
te Dirksland.
GEREFORMEERDE KER
KEN (VRIJGEMAAKT)
Beroepen: te Assen-
Noord, T.K. van Eerden
te Zuidhorn; te Nijme
gen, Ph. Troostte Drie-
bergen-Rijsenburg.
GEREFORMEERDE GE
MEENTEN
Beroepen: te Aalst, A.J,
Gunst te Benthuizen; te
De Valk-Wekerom, J.
Spaans te Norwich
(Can.).
Bedankt: voor Emmel-
oord, J.J. Taniste Mid
delburg-Centrum.
GEREFORMEERDE GE
MEENTEN IN NEDER
LAND
Bedankt: voor Arnemui-
den, J. Roos te Opheus-
den.
UNIE VAN BAPTISTEN GE
MEENTEN
Aangenomen: naar Arn
hem-Zuid, A. Schipper
uit Emmen.
redactie dick v
amsterdam anp
Theologen kunnen het nog steeds niet eens
worden over de Godsnaam in de Nieuwe
Bijbelvertaling (NBV). Tijdens een debat in
Amsterdam zei de hervormde predikant
Nico ter Linden te hopen, dat de standpun
ten over de Godsnaam zich niet zullen ver
harden.
Het grootste deel van de aanwezigen
bleek er voorstander van te zijn de Gods
naam onvertaald met de Hebreeuwse aan
duiding JHWH te laten staan. Vice-voorzit-
ter P. Beentjes van de vertaalcommissie
vond dat echter een 'onbegaanbare weg'.
Volgens hem wordt JHWH bij het lezen dan
'uitgesproken' als Jahweh, wat godslaste
ring is voor joodse gelovigen. Ook het ver
talen van God met de Levende of de Aan
wezige geeft problemen, betoogde hij. Niet
overal is die naam in de bijbeltekst in te
passen.
De voorlopige Godsnaam in de eerste
proeven van de NBV, Heer, oogst vooral
kritiek van vrouwelijke theologen. Zij vin
den die naam te eenzijdig mannelijk. Drie
van de vijftig supervisoren (meelezers) be
gonnen daarom eind januari een handteke
ningenactie. Manuela Kalsky, een van de
initiatiefnemers, deelde vrijdag mee dat de
vertaalcommissie inmiddels ruim 500 pro
testbrieven tegen de voorlopig gekozen
Godsnaam heeft ontvangen.
Volgens supervisor Anneke de Vries is
Heer een soort en geen naam. Ook zij vindt
de naam te mannelijk. Volgens haar wordt
er in de bijbel ook in vrouwelijke metaforen
over God gesproken. Het bijbelboek Job
heeft het over een barende God, in de Psal
men wordt Hij voorgesteld als vroedvrouw
en Jesaja beschrijft hem als een troostende
moeder. De emeritus-predikant A. Spijker
boer brak ondanks de vele protesten een
lans voor Heer. Volgens hem staat Heer in
een bepaalde contekst. Daardoor zou de
godsnaam Heer niet te vergelijken zijn met
andere 'heren'. Ook wees hij erop dat Jezus
Christus in het Nieuwe Testament Heer
wordt genoemd.
Volgens een toehoorder uit de zaal komt
het 'theologisch millenniumprobleem van
de Godsnaam' voort uit de Westerse wens
naar eenduidigheid. „Het bijzondere van
God is dat hij veelkleurig en veelzijdig is."
leeuwarden anp
De Friese kerken doen mee
aan Simmer 2000, de reünie
volgende zomer van 'alle'
Friezen uit de hele wereld in
het Heitelan. Dit meldt Sim
mer 2000, de speciale maand-
krant die de Leeuwarder Cou
rant ter gelegenheid van het
grootscheepse evenement uit
geeft.
De Friese Raad van Kerken
stelt een speciaal liturgieboek
je samen met liederen, gebe
den en teksten in drie
Fries, Nederlands en
De plaatselijke kerken ki
dit boekje gebruiken I
opvang van de duiz
Friese emigranten die
tot 22 juli worden verwa
Zaterdag 15 juli is i
grote oecumenische on
ting, waarop de Friese 1
zich presenteren. De
groep Taizé organiseert
de jongeren drie special
ringen, het liefst in vei
lende plaatsen.
De Godsbewijzen van Thomas van Aquino
Het is heel normaal in onze cultuur om iets te willen
'bewijzen'. Wetenschappers zijn constant bezig met
bewijzen leveren, maar ook advocaten, doctoren en
recentelijk onze volksvertegenwoordigers in een
parlementaire enquêtecommissie. Theologen
proberen al eeuwen het bestaan van God te bewijzen,
bij uitstek toch een kwestie van geloof, zou men
zeggen. In het voorjaarsprogramma van de
Universiteit Leiden gaan zes wetenschappers van
verschillende disciplines dieper in op de fenomenen
'bewijs en waarheid'.
Wat nu bewezen is, was eens slechts
verbeelding', zei de Engelse dichter
William Blake (1757-1827). Blake deed
die uitspraak in een tijd waarin ons
wereldbeeld steeds meer door de
wetenschap in plaats van de
godsdienst en officiële kerkdoctrines
werd beïnvloed. Het idee vatte post
van een maakbare wereld, waarin zo'n
beetje alles verklaarbaar en bewijsbaar
was. Dat proces is nog steeds gaande.
Er zijn veel wetenschappers - neem de
vooraanstaande Britse astrofysicus
Stephen Hawkin - die er van uitgaan
dat de mensheid binnenkort, de
zogeheten 'theorie van alles' ontdekt.
Daarmee zal dan een kant en klare
rationele verklaring voorhanden zijn
voor de werking van de gehele
kosmos.
Voor het zover is vraagt de Universiteit
Leiden in haar voorjaarsprogramma
Studium Generale zes wetenschappers
een reeks lezingen te geven, waarin
dieper wordt ingegaan op wat de
termen 'bewijs' en 'waarheid' nu
eigenlijk inhouden. Afgelopen week
beet E. Bos, van de faculteit
Wijsbegeerte in Leiden de spits af met
een lezing over Godsbewijzen.
Gezien de luttele anderhalf uur waarin
hij een zo omvangrijk, onderwerp
moest afhandelen, beperkte hij zich
tot het bespreken van één godsbewijs
van de man die beroemd werd om zijn
'vijf godsbewijzen: de middeleeuwse
theoloog Thomas van Aquino
(1224-1274).Deze in Zuid-Italië
geboren Dominicaanse monnik stond
weliswaar door zijn lichaamsomvang
bekend als 'de stomme os', maar had
een diepgaande invloed op de
christelijke cultuur.
Thomas van Aquino deed en schreef
veel in zijn leven, dat slechts
negenenveertig jaar duurde. Bekende
Thomaswerken voor theologen zijn
het Handboek van de theologie
(Summa theologiae) en Handboek
tegen de heidenen (Summa contra
gentiles). Als filosoof staat hij sterk
onder invloed van Aristoteles. Hij
trachtte als een van de eersten de
wijsbegeerte van de oudheid, zoals die
van Aristoteles en Plato, te verenigen
met de christelijke tradities.
Ondanks zijn nog steeds grote invloed
blijft Thomas echter een
Middeleeuwer, benadrukt Bos voor
zijn gehoor in de collegezaal van het
Leidse faciliteitengebouw. De zaal zit
voller dan hij had verwacht. Blijkbaar
willen mensen in deze
geseculariseerde samenleving graag
bomen over God. Bos, die zijn
werkterrein heeft in de wijsgerige
logica en semantiek van de veertiende
eeuw, zegt aan het eind van de lezing
dat hij een liefhebber is van de
theologie van Thomas. Volgens hem
spoort deze nog steeds met zowel de
wetenschap als de werkelijke
ervaringswereld van mensen.
Bos: „Middeleeuwse theologie is
primair het bereiken van een doel
onder leiding van God, het doel van de
individuele mens. Het christendom is
niet ethisch in onze zin, niet wettisch,
het is eerder een vorm vein
zelfrealisatie, en sterk
intellectualistisch. Het christelijk
geloof had een nauwe band met de
werkelijkheid en de wetenschap, en dit
samengaan is nastrevenswaardig.
Anders verliest het christelijke geloof
zijn geloofwaardigheid. In de
Middeleeuwen werd de kosmos gezien
als een sieraad, een harmonieus
geheel. Het kwaad is incidenteel. Als
de mens zijn verstand maar goed
gebruikt kan hij de werkelijkheid met
succes leren kennen. De waarheid is
voor de middeleeuwers meer een
'ding' op zichzelfdan de redenering
die aantoont dat 'iets anders' is zoals
het is. Waarheid is een eenheid.
De Bijbel is in die tijd voor iedereen
een boek van waarheden. Het is dan
ook 'dom' om bij de zoektocht naar de
waarheid geen gebruik te maken van
Thomas van Aquino, hier afgebeeld door de 17e eeuwse Spaanse schilder Francisco de
Zurbara op de 'Apotheose van Sint-Thomas'.
de Bijbel. Dat is, volgens Thomas, de
voorsprong die christenen hebben op
de heidenenen. Vandaar ook dat in
zijn definiëring van God Thomas
teruggrijpt op wat God zelf zegt tegen
Mozes in het Oude testament: 'Ik ben:
Ik ben.'
De filosofie van Thomas zegt dat de
mens in het universum, dat
hiërarchisch is geordend, een plaats
inneemt tussen de stoffelijke en de
onstoffelijke wereld: zijn ziel is
onstoffelijk en onsterfelijk en tot
rationeel denken in staat. Hierdoor
kunnen wij vrij handelen. De
menselijke geest heeft geen
aangeboren ideeën: het denken wordt
op gang gebracht na en door de
ondervinding, of ervaring. Voor
mensen is Gods bestaan niet
onmiddellijk evident. We kunnen hem
tenslotte niet zien of aanraken. Maar
zijn bestaan kan volgens Thomas wel
bewezen worden.
Zijn godsbewijzen tonen slechts dót
God is, niet wat Hij is. Gods ware
natuur blijft voor de menselijke geest
ontoegankelijk. Als variant op 'Ik ben:
Ik ben' omschreef Thomas God met de
aanduiding 'Hij is' (Qui est). Bos:
„Belangrijk in de theologie van Aquino
is de notie dat in alles wat wij met
onze zintuigen kunnen waarnemen,
'een bepaald spoor in zichzelf van
goddelijke nabootsing" heeft. We zien
dus de sporen van God om ons heen,
zoals voetstappen in de sneeuw,
wat 'is' heeft die meerwaarde.
Wanneer we Thomas daarin g
moeten we eigenlijk ook mee ini ei
van zijn redenering. Alleen door n;
zeggen dat die 'sporen' er niet zi di
konden we nog afhaken, Gaan w n:
echter mee, dan zijn we nog stee ei
•niet in staat, door de complexitei h
de werkelijkheid, om de substani ci
God zelf in de sporen te zien. Vai d
dat de menselijke rede het 'bewij
moet leveren. 'Aardig bijkomstigl i
de actuele lading van deze stelÈi a
Paus Johannes II in zijn onlangs
gepubliceerde encycliek 'Fides ei
Ratio' filosofen oproept weer te n
zoeken naar een synthese tussen
(ratio) en geloof (fides). Volgens d
Thomas, en met hem de huidige p
dient de rede zich tot het uiterstf
spannen om de rationele structu n
van de door God geschapen
werkelijkheid te begrijpen, én on
te tonen dat de openbaringsgege
in de Bijbel daarmee niet in strij<
Thomas zelf zou het waarschijrdi e
niet toegeven, zegt Bos, maar hij n
primair een man die God ziet als ii
persoon. Het is meer de God van n
filosofen die Thomas in kaart bre
Aristoteles sprak weliswaar niet o ij
de christelijke God, maar had het j
over een 'eerste beweger'. Thomt
Aquino volgde hem daarin en ma
daar zijn eerste godsbewijs van. i
„Bepaalde dingen op deze werelt i
bewegen", legt Bos uit. „Welnu, a
wat bewogen wordt, wordt doori i
anders bewogen. A beweegt B. B
beweegt C, enzovoort. We kunne
nfét tot in het oneindige mee
doorgaan. Secundaire bewegers
bewegen alleen omdat zij door et
eerste beweger worden bewogen,
volgt hieruit dat het noodzakelijk
komen tot een eerste beweger, di
door geen ander bewogen wordt
allen begrijpen dat dit God is. Aid
Thomas van Aquino."
Vanavond houdt dr. mr. J. Nijboe
tweede lezing in de reeks 'Bewijs i
waarheid' Dan gaat het over de
rechtsspraak. In maart (de 2e, 9e,
en 23ste) komen achtereenvolgen
de beurt dr. R. Ekkart over
kunstgeschiedenis (Connaisseurs
wetenschap of herkennend oog'),1
W. Assendelft over geneeskunde
(Geneeskunde en wetenschap: wc
de patiënt er ook beter van'), prof
B. Sundholm over Logica (Waarhf
zonder bewijs) en tot slot dr. P.
Engelfriet over Chinese Literatuui
goed verstaander heeft maar eenl
woord nodig, bewijs in het traditii
China).
Leidsch Dagblad
Foto uit de archieven
ANNO 1899
Donderdag 23 Februari
LEIDEN - De dertienjarige knaap 0., die onlangs door
een der machines van de Leidsche Katoenweverij
werd gegrepen en wien toen gedeeltelijk de armen en
beenen werden verbrijzeld, is thans zoo goed als her
steld uit het Ziekenhuis ontslagen. Hij is voorzien van
een kunstbeen, waarmede hij zich voortaan zal moe
ten behelpen.
LEIDEN - De Herhalingsschool der Leidsche Vereeni-
gingtot bevordering van geregeld Schoolbezoek werkt
zeer naar wensch. Vijftig leerlingen, nl. 38 jongens en
12 meisjes, maakten in het afgeloopen jaar gebruik
van het gepaste onderwijs, door de heeren V.d. Jagt en
Bremer iederen Zondag-middag van twaalf uren tot
haIftwee gegeven, terwijl 13 leerlingen in den loop
van het jaar, na een bezoek van ruim drie jaar, eervol
met getuigschrift en prijs (een spaarbankboekje ad
2 of 2.25) werden ontslagen.
RECHTBANK - Drie zusters en een broer stonden gis
teren voor de rechtbank te Amsterdam terecht wegens
mishandeling van een buurvrouw.
De eigenlijk ruzie was aangekomen, omdat de buur
vrouw kleeden uitklopte in de onmiddellijke nabijheid
van de schoone wasch der buren, welke wasch te dro
gen hing. Een gespannen toestand had tusschen de
buren reeds langgeheerscht. De mishandelde zou
zelfs de eerste beklaagde geplaagd hebben doorvoor
haar venster te komen zingen: Dat is nou onze Grietje
Puck; Ze heeft gestolen een stoffer en blik; Ze heeft
gestolen een zeemeleerelap; Ze is de grootste dief van
de geheele trap.
Het O.M. eischte tegen drie beklaagden een geld
boete van 10 a 15, en vrijspraak van den broeder,
omdat van handtastelijkheden van zijn kant niets ge
bleken was. Uitspraak 3 Maart.
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque
ANNO 1974
Zaterdag 23 februari
LEIDEN - De Haarlemmer
straat is nu al enkele jaren af
gesloten voor verkeer, maar een
echte promenade is het nog
niet geworden. De smalle win
kelstraat is er uitstekend ge
schikt voor, maar mist de 'aan
kleding'.
De detailhandel is in het al
gemeen tevreden, de consu
ment is eraan gewend een plek
je voor de auto te zoeken. Wie
in andere steden kijkt, ziet der
gelijke straten 'opbloeien'. Dat
mist de Haarlemmerstraat nog.
De aankleding is natuurlijk
een kwestie van geld. Een geas
falteerde, precies een kilome
ter lange straat omtoveren in
een aangenaam wandelgebied
kost veel. Er worden pogingen
gedaan om dit geld te peuren
uit de extra injectie, die Leiden
in verband met de werkloos
heid krijgt. De middenstand
heeft een flink bedrag op tafel
gelegd.
Volgens het plan van de ge
meente moet deze zaak een
miljoen kosten. Dat is te dure
vloerbedekking als je het per
vierkante meter uitrekent. Moet
het zo duur? Moet het asfalt er
uit?
LEIDEN - De omstreden zebrapaden op Rijnsburgerweg en De Sitterlaan zijn terug. De blokbandpaden waar
tegen de bevolking zich verzette, zijn vervangen door de vertrouwde zebrapaden.
FOTO ARCHIEF LEIDSCH DAGBLAD
Christ.) constateerde dat de
stedebouwkundige opzet van
75 jaar geleden nog steeds
goed te noemen is en verzocht
te bevorderen dat het nieuwe
Vernèdepark dezelfde inrich
ting kan krijgen.
Ook Mr. Begeer (WD) zag
graag een plan, waarin dezelfde
knusse hoekjes kunnen komen.
In de Groningse Heerestraat
is - tot genoegen - een sierbe
strating op het asfalt gelegd.
Kan dat hier niet? En verder is
er nog de mogelijkheid een
eenvoudige bestrating aan te
leggen, zoals nu op de 'kop
pen'. Volgens een deskundige
zou dat de helft schelen.
VOORSCHOTEN - Vernèdepark
wordt afgebroken.
De Voorschotense gemeente
raad kwam pas rond twaalf uur
aan bij het belangrijke agenda
punt, waarin de raad in princi
pe akkoord zou gaan met de af
braak van het Vernèdepark. Bij
de minister zal een aanvraag
worden ingediend om te komen
tot nieuwbouw van zestig wo
ningen op dezelfde plaats.
De heerZandee (Prot.
O L O F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
kantoor
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
abonneeservice
Abonnementen 071-5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12 00 uur 071-512
directie
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
hoofdredactie
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
redactie
F. Blok, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn-
D.C. van der Plas, chef eindredactie regio
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I.M. van der Veer, chef redactie
Duin- en Bollenstreek
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
TELEFAX
Advertenties: 071-5323 508
Familieberichten: 023- 5317 337
023- 5320 216
Redactie: 071-5321 921
Hoofdredactie: 071-5315 921
advertenties
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17
071- 5356 230
rubrieksadvertenties
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17
071- 5143 545
abonnementen
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per halfjaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtiging verstri
het automatisch afschrijven van het
abonnements- geld, ontvangen 1,- kol
betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binner
worden verzonden geldt een toeslag var
aan portokosten per verschijndag.
leidsch dagblad op cassette!
Voor mensen die moeilijk lezen, slech
hebben of blind zijn (of een andere
leeshandicap hebben), is een samenvi
van het regionale nieuws uit het Leid!
Dagblad op geluidscassette beschikba
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken Lectuur, Gr
Z I
K
N H U I Z E
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezonderd
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111.
