L«JLi
Snurken: soms helpt een operatie
Gezondheid
Weekenddienst
3
4
mm
MAANDAG 22 FEBRUARI 1999
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA
Het is acht uur in de ochtend als ik de
telefoon pak. We hebben een ge
meenschappelijk telefoonnummer
voor de avond- en weekenddienst.
Dat maakt het voor patiënten die ziek
zijn en in acute situaties hulp nodig
hebben, eenvoudiger de dokter te
raadplegen. Enkele minuten later rin
kelt de telefoon.
..Kimt u me ook zeggen of er spreek
uur is? Mijn kind heeft oorpijn, en we
willen langs komen." Er is inderdaad
spreekuur, al jaren in het weekeinde
op dezelfde tijd. Tussen twaalf en een
uur worden patiënten ontvangen die
niet kunnen wachten tot maandag. Ik
vertel dat, maar voor ik naar naam en
adres kan vragen, wordt de hoorn op
de haak gegooid. „Het moet nog dui
delijker in de folder", denk ik.
De volgende die belt heeft rugpijn. Al
vijf dagen. Nu ben ik snel genoeg om
te vragen naar de naam en het adres,
met geboortedatum van de beller.
Dat moet ik noteren, omdat er veel
mensen bellen die niet tot mijn eigen
praktijk behoren. En om de vraag op
de juiste waarde te beoordelen heb ik
achtergrondgegevens nodig. Daarna
vraag ik waar de pijn precies zit, en of
het hem zo belemmert, dat hij met
spoed een dokter wil zien. De pijn zit
laag in de rug, trekt wat naar het
been. Meneer heeft slecht geslapen.
De afgelopen week is hij er mee door
gelopen, hij heeft het zich niet ge
gund een afspraak te maken bij de ei
gen huisarts. We komen overeen dat
hij dit weekend rustig aan doet, en
met wat spierverslappers het week
end overbrugt.
Vervolgens melden zich een aantal
mensen met een urineweginfectie. Zij
brengen een plasje mee, en krijgen
indien nodig medicatie.
Een meisje is gevallen, vader ver
trouwt het niet. Een jonge vrouw belt:
een pil vergeten gisterenavond, heeft
dat consequenties voor het weekend?
Moeten ze voorzichtig zijn met seksu
eel contact?
Dan ouders die rode blaasjes hebben
ontdekt. De waterpokken zijn actief.
Ik heb er de afgelopen week al een
aantal kinderen mee gezien: rode
vlekjes, met blaasjes, die als een puk
keltje beginnen, soms al tot een
blaasje zijn gevormd, en in het eind
stadium indrogen met korstjes. Ze
zitten overal, soms zelfs op de
schaamlipjes bij meisjes, of op de pe
nis bij jongens. Meestal zijn de kinde
ren verkouden en hangerig. Volwas
senen zijn veel zieker. Alleen bij hef
tig hoesten en hoge koorts is onder
zoek van de longen nodig, om een
longontsteking uit te sluiten. Anders
is er maar één remedie: uitzieken.
Tot twaalf uur, als het spreekuur be
gint, bellen er regelmatig mensen,
met wie ik een afspraak maak om
langs te komen. Tot mijn grote verba
zing komen er vijf mensen niet opda
gen. Zonder af te bellen. Ik vraag me
af waarom. Is het plotseling niet meer
nodig? Of is het bij nader inzien te
veel moeite om naar de praktijk te ko
men?
In de middag is het rustig. Mijn colle
ga gaat visites maken, terwijl ik op de
telefoon let. Hij gaat bij een patiënt
langs, die voor het weekeinde ontsla
gen is uit het ziekenhuis: de familie
vraagt om advies. Het blijkt te gaan
om een stervende man. De thuiszorg
regelen, medicatie controle, en een
goed gesprek. Het is heel wat om
zonder ervaring een familielid te
moeten verplegen. Dat vraagt veel
van mensen. De ongerustheid blijkt
een belangrijke factor te zijn. Onder
steuning overdag en in de nacht van
professionele mensen is dan een
voorwaarde, om in een laatste stadi
um aan de belangrijke dingen toe te
komen. Vooral aan de rust, om naar
het afscheid toe te groeien.
In overleg met de thuiszorg regelen
we iemand die komt waken van
nacht, en zo nodig een handje kan
helpen. De patiënt zelf ligt rustig in
bed, heeft kennelijk vrede weer thuis
te zijn. Als het mogelijk is, lijkt dat
ook het beste. Vanavond voor het sla
pen gaan, rijden we nog een keertje
langs om te zien of alles in orde is.
Rond etenstijd gaat de telefoon op
nieuw: een rood oog, gevallen met de
fiets, hoofdpijn, grieperig, pijn in het
been. Ik besluit wederom een klein
spreekuur te houden. Eén patiënt be
loof ik dat mijn collega langs zal ko
men. Hij moet ook nog naar een kind
dat ziek is geworden, en waar de ou
ders het niet vertrouwen. Zo rond
acht uur, spreek ik af.
Voor ik aan mijn eten kan beginnen,
belt de ambulance: ze zijn met spoed
geroepen, bij de familie aan wie ik
een visite heb beloofd na acht uur. Bij
onderzoek kunnen ze niets vinden,
hart nagekeken, bloeddruk gecontro
leerd, trombose is niet waarschijnlijk.
Wat te doen? In overleg komt de pati
ent zelf aan de telefoon: bij nader in
zien zijn de klachten al weer gezakt,
het is misschien wel niet meer nodig
dat ik kom. Maar ze waren plotseling
in paniek geraakt. Gelukkig is het te
lefonisch te regelen, met de belofte
dat ze kunnen bellen als het niet goed
gaat. Ook zij zullen proberen het
weekeinde af te wachten, en maan
dag naar de eigen huisarts te gaan.
Een paar mensen verschijnen op het
avondspreekuur, zo rond etenstijd,
en dan wordt het weer rustig. Wat zal
de avond en nacht brengen? Na een
hele dag is het vooruitzicht dat ook 's
avonds en 's nachts zich mensen
kunnen melden een zware belasting.
Als de patiënten voldoende rekening
houden met het spoedeisend karak
ter van de hulpvraag is het wel op te
brengen. Dan ga je als arts ook zon
der morren. Maar de behoefte aan
zorg neemt toe en er komen steeds
minder huisartsen. Laten we hopen
dat mensen zorgvuldig omgaan met
hun hulpvragen.
Bij het snurken helpt het soms om v
slaaphouding te veranderen. Meestal gebeurt dat door een por van de partner.
foto united photos de boer
MARIEKE VAN SCHIE. huisarts
Snurken is niet alleen maar irritant,
maar kan ook gevaarlijk zijn. Een deel
van de snurkers heeft 's nachts perio
den van ademstilstand en zuurstofge
brek. Dat geeft overdag concentratie
problemen, stelt dr. D.P. Kooper, als
KNO-arts verbonden aan het VU-zie-
kenhuis in Amsterdam. „De snurkers
en hun omgeving lopen door die over
vermoeidheid een flinke kans op onge
lukken", stelt hij in een interview in het
blad VU-blad Synaps.
Het typische snurkgeluid ontstaat door
de trilling van gehemelte en huig. Over
dag zijn de spiertjes van het gehemelte
aangespannen, in de slaap zijn ze ver
slapt. Met name slapen op de rug werkt
snurken in de hand. Ook fors overge
wicht speelt een rol. Soms stokt de
ademhaling een kwart tot anderhalve
minuut. Zo n ademonderbreking heet
een apneu. Uiteindelijk schrikt de snur
ker half wakker, om naar lucht te hap
pen. Apneu-lijders voelen zich slaperig,
kunnen zich minder goed concentre
ren, hebben problemen met hun ge
heugen en kampen soms met emotio
nele labiliteit.
Volgens Kooper heeft tien tot vijftien
procent van de mannen en vrouwen
last van snurken. Rond de tienduizend
mensen lijden aan apneus. Vaak wor
den hun klachten niet gekoppeld aan
snurken. Er zijn verschillende manie
ren om er iets aan te doen. Behalve af
vallen en minder roken en drinken kun
je ook de slaaphouding veranderen.
Meestal gebeurt dat door een por van
de partner. Verder worden 'zwemgor-
In de loop der tijden zijn er allerlei mecha
nische hulpmiddelen bedacht om het
snurken tegen te gaan. Hier een rubberen
masker, bedacht door de Oostenrijkse
professor Hermann Knaus. foto anefo
dels' gebruikt, die iemand dwingen op
z'n zij te liggen. Ook zijn er allerlei me
chanische hulpmiddelen voor de mond
en neus, maar veel mensen ervaren die
als hinderlijk. Bovendien veroorzaken
sommige middelen weer nieuwe klach-
In een enkel geval kan anatomische
correctie uitkomst bieden. Snurkers
met een te kleine of naar achteren ge
plaatste onderkaak kunnen met een
kleine ingreep verlost worden van
apneus. Een andere mogelijkheid is het
van vorm veranderen van de huig, het
zachte gehemelte en een deel van de
keel. Huig en eventuele keelamandelen
worden verwijderd. Bij het zachte gehe
melte wordt een reepje weefsel verwij
derd. Een tweede techniek is behande
ling met een laserstraal, om de huig te
verwijderen en het zachte gehemelte
strakker te maken. Beide ingrepen zijn
behoorlijk pijnlijk en geven lang last.
Sinds kort is er een nieuwe techniek: de
somnoplastiek. De patient wordt alleen
plaatselijk verdoofd. Vervolgens wordt
een kleine electrode door het slijmvlies
in het zachte gehemelte gebracht. Deze
techniek veroorzaakt vergeleken met
andere ingrepen niet of nauwelijks
>pijn. Volgens Kooper gaat het om een
dure behandeling. De electroden kun
nen maar eenmalig worden gébruikt en
kosten ongeveer 700 gulden per stuk.
De kosten worden tot nu toe niet ver
goed door de verzekeraar. Maar dat is
voor velen geen probleem. Kooper:
„We merken dat de patiënt bereid is
hogere kosten te dragen voor een be
handeling die nagenoeg pijnloos is en
goede resultaten lijkt te op te leveren."
(Voor wie meer wil weten: op de pagina
Uitgaan staat een korte recensie van
het boek Snurken: Oplossingen voor
hinderlijke slaapproblemen", van Ul-
rich Doenike, uitg. De Driehoek, f 25,-)
P
u
Z
Z
E
L
1
2
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
Kruiswoordraadsel
HORIZONTAAL:
1. Zangstem; 4. bundel; 7. zeeboezem; 10. voorzetsel; 12.-laag;
13. familielid; 14. puntig staafje; 15. wig; 16. voorzetsel; 17.
woonschip; 19. rondhout; 20. bloeimaand; 21. tevens; 22.
familielid; 23. veerkracht; 25. voorzetsel; 27. deel v.e. fuik; 28.
zandheuvel; 29. compact-disc; 30. keukengerei; 32. familielid;
33. lange nekharen; 35. nog eens; 36. blikken trommel.
VERTICAAL:
2. Verbrandingsrest; 3. hengelsnoer; 4. viskaar; 5. rund; 6. op
het kantje; 8. inwendig orgaan; 9. brilslang; 11geen mens; 13.
transactie; 17. houding; 18. keukenmeester; 22. glimmer; 24.
geestdrift; 26. zode; 30. oogholte; 31. vogelbek; 33. muziek
noot; 34. thans.
Oplossing van vrijdag:
Horizontaal: 1. Akelig: 7. loper; 8. Seine; 9. griet; 10. drom:
11. figaro; 12. kortaf.
Verticaal: 2. Korst; 3. loeier; 4. geheim: 5. slag; 6. springer;
10. doof; 11. fok.
HEINZ
WÊÊÊtm
S T
//vs77/sc7- wse7- t/taasta jt tcsf71/f
t£ £a/zam&j
oe vagoóto va//
t/rr£& sto&m/
TOM POES
0/////&v, waas? kac& 's wlg£-
g7&oc*he> a1£t££s/ du/cj?£*s£>£
a!£svs£s/masca
f\: "5"^ ,e' J/**'",
Heer Bommel en de Killers
Heer Ollie begon de heuvel te be
klimmen, die naar Bommelstein
leidde en Kid de Killer liep met rin
kelende sporen achter hem aan.
„Wees maar niet bang, Old Boll",
sprak hij. „Ik schiet alleen op de vij
and als je zelf wilt." „Ik heb geen vij
and", zei heer Bommel onzeker,
maar de ander liet hem niet uitspre
ken. „De tijd," hernam hij, „je weet
wel. En je moet je energie niet ver
spillen aan wandelingen waar nie
mand iets aan heeft, je moet uitrus
ten om morgen fit je zware taak op je
te kunnen nemen. Laat je onnuttige,
vrije tijd doden, pal, dat is beter!" Na
deze woorden verdween hij plotse
ling in de schaduw van een grote
boom en heer Ollie vervolgde wat
beduusd zijn wandeling. Op datzelf
de moment was de kruidenier
Grootgrut bezig zijn waren voor de
nacht naar binnen te brengen. Hij
werd hierin gestoord door een on
verwachte verschijning, die uit de
duisternis van een poortje te voor
schijn kwam. „Well!" riep deze uit.
„Het is een belangrijk job, dat je
voor de gemeenschap hebt, is het
niet?" „Daar heb ik nooit zo over ge-
Doofheidsgen
dacht", zei de middenstander be
vreemd. „Maar nu je het zegt... Wat
had u gehad willen hebben? Ik ben
eigenlijk gesloten, maar ach..."
„Wees niet zo gespannen!" viel de
ander hem in de rede. „Ontspan je je
wel genoeg in je vrije tijd? Je moet
goed uitrusten om morgen weer fit
te zijn. Laat je onnutte, vrije tijd do
den, pal." De winkelier liet zijn wa
ren rusten, want hier had hij wel
oren naar. „Maar hoe?" vroeg hij.
„Laat dat maar aan mij over!" ant
woordde de vreemde en hij drukte
hem kil de hand.
Duitse neurobiologen zeggen een gen te hebben ontdekt
verantwoordelijk is voor erfelijke doofheid. Het gaat om f
doofheidsgen KCNQ4. Voor het onderzoek werkte de ond
zoeksgreoep van de Universiteit van Hamburg samen me
tenschappers van het Institut Pasteur in Parijs. De neurol
gen hebben hun bevindingen gepubliceerd in het wetens
pelijke blad Cell. Het gevonden gen bevat een „bouwplaii
het ionenkanaal. Dat kanaal zit in het binnenoor in de zq
naamde haarcellen. Die cellen zijn noodzakelijk voor dec
ting van geluid in een zenuwimpuls. De impulsen ivordet
volgens door de hersens verder verwerkt. Als het ionenkai
niet goed functioneert, kan de betrokkene minder goed hi
Bij veranderingen van het gen, treedt snel toenemende hi
rendheid op. Als die in de jeugd inzet, kan dat tot volledig
doofheid leiden. Volgens de onderzoekers is bij drie op d<
hardhorende of dove kinderen dat ongemak genetisch be
Een op de zes volwassenen heeft een vorm van doofheide
kan worden behandeld.
Operatie epilepsie
Sommige epilepsiepatiënten kunnen het best operatief w
behandeld. Voorwaarde voor een ingreep is, dat precies y
vastgesteld waar het centrum van de epilepsie-aanval be§
Dat stelt G. Brekelmans, die op dit onderwerp is gepromo
aan de Universiteit Utrecht. Het gaat om mensen die niet
reageren op medicijnen, ongeveer een kwart van de lOO.t
derlanders die aan epilepsie lijden. Bij hen zou een ingret
bevelenswaardig zijn. Mensen met een ernstige hersenaf»
mogen echter niet onder het mes. Met video-opnames va
aanvallen en EEG-onderzoek alsmede een hersenscan rai
artsen bepalen waar de aanval precies vandaan komt. /Ms
dat de aanvallen uit één deel van de hersenen komen, kat
operatie succesvol zijn. In een aantal gevallen zal de open
epilepsie niet geheel genezen. „Dat geldt voor een kwart t
vijfde van de patiënten", verwacht Brekelmans. Wel zal d<
ent na de ingreep beter reageren op medicijnen en zullen
vallen minder vaak voorkomen.
Vinger aan de lies
Door een vinger te leggen op de lies van een pasgeborenl
kan worden vastgesteld of het kind een hartafwijking hee
jonge zuigelingen zijn de longslagader en de lichaamsslaj
met elkaar verbonden. Wanneer die verbinding pas na en
weken verdwijnt, is er kans op een serieuze hartafwijking,
„Wanneer de ductus in de eerste weken na de geboorte n
open is, merk je daar niets van", zegt kindercardioloog di
Sreeram in Scan, het blad van het Universitair Medisch C
trum Utrecht. Het tekort aan bloed wordt dan aangevuld
de ductus. Als die na vijf of zes weken dicht gaat, wordt e<
by kortademig en drinkt slecht. Vaak wordt dan niet in ee
instantie aan een hartprobleem gedacht. Volgens Sreeran
werkzaam bij het Wilhelmina Kinderziekenhuis, verspiller
sen daarmee veel kostbare tijd. Sommige baby's zijn bij la
wachten niet meer te opereren, omdai ze door slechte oio
culatie al te veel nier- en hersenschade hebben opgelopet
gens Sreeram kan gemakkelijk worden bepaald of er hart
kingen zijn. Een vinger aan de pols geeft weinig informati
gezien de bloedcirculatie in hoofd en armen na het sluita
de ductus meestal geen probleem oplevert. De onderkant
het lichaam is wel afhankelijk van de ductus. Als het harti
de lies klopt, is er iets mis.
Anticonceptie
Steeds meer vrouwen gebruiken tot op hoge leeftijd de ad
cepriepil. Dor hangt sanu n net de hoge:, leeftijd waarop
wen kinderen krijgen. De pil was in 1998 onder vrouwent
de 18 en 49 jaar veruit de meest favoriete methode om nil
zwanger te raken. Van de vrouwen tussen de 18 en 49 jaar
bruikte vorig jaar 67 procent een methode voor anticonce
17 procent gebruikte niets, 7 procent was zwanger of wild
worden, en 9 procent was onvruchtbaar. Met name tusse
30 en 42 jaar is het gebruik van de pil opvallend gestegen,
lisatie onder dertigers loopt verder terug. Ook dat komt oi
meer vrouwen na de dertig kinderen nemen. Meer dan de
van de kinderen die in 1997 werden geboren, had een ma
die 30 jaar of ouder was. Het gebruik van condooms of ee
raaltje is voor alle leeftijdsgroepen gelijk gebleven. Het pe
um. coïtus interruptus, periodieke onthouding of overige
thoden worden minder vaak toegepast. Van de jonge vrou
tussen de 18 en 24 gebruikt 70 procent de pil, van wie 13 j
cent de pil combineert met het condoom, met name uit h
oogpunt van veilig vrijen. Van de oudere vrouwen doet sli
procent dat. Opmerkelijk is dat voor alle leeftijdsgroepen!
aandeel vrouwen dat helemaal geen anticonceptie toepas
de jaren negentig is gestegen tot gemiddeld 17 procent. D
houdt direct verband met het feit dat minder vrouwen e
relatie hebben.
foto united photos de b
Antibioticum kan goedkoper
Als specialisten in ziekenhuizen zich bij de toediening
bioticum beter houden aan de richtlijnen, levert dat ziel
zen een enorme kostenbesparing op. Voor veel patiënteni
het niet uit of ze een antibioticum toegediend krijgen v ia
(oraal) of via een infuus of injectie (intraveneus). Pillen zi
keer goedkoper dan een intraveneuze behandeling. Een 2
huis kan daarmee jaarlijks zeker 50.000 gulden besparen.)
bedrag dat kan oplopen tot 300.000 gulden, als wordt met
kend dat patiënten die pillen slikken het ziekenhuis een p
dagen eerder kunnen verlaten. Dat blijkt uit onderzoek va
Academisch Ziekenhuis Maastricht (AZM). Drie maanden
werden honderd patiënten gevolgd die een antibioticum 1
gen, onder meer voor long- en urineweginfecties. Dat toel
ning vaak intraveneus gebeurt, is volgens dr. A. Beysens.l
klinische farmacologie en toxicologie van het AZM, uit gel
gewoonte. „Vlak na een operatie is het eenvoudiger om ht
dicijn via het infuus toe te dienen. In een later stadium ka
nog worden overgestapt op pillen, maar dat komt in de pi
nauwelijks voor." De overschakeling staat wel in de richtl
Ook kan de dosering van antiobiotica vaak omlaag. Zo scl
artsen bij een bepaald antibioticum tegen longontsteking!
daard een viermaal daagse dosering voor, terwijl nooit is
toond dat dit beter is dan driemaal daags doseren. Ook
intraveneuze kuur langer te duren dan waarschijnlijk n
lijk is. Ander voordeel voor de patiënt is dat orale toedi
minder belastend is.
