Te groot voor wereld van mens
In Natura
Roodkapje-syndroom
WOENSDAG 17 FEBRUARI 1999
160
Bestraalde sla 1
Schildpad en krokodil hebben meer met elkaar gemeen danwi
aangenomen. foto united photos Dit
Schildpadden zijn wellicht niet zulke primitieve reptielen!
tot nog toe werd aangenomen. Volgens evolutie-onderzd
zouden ze dichter bij de krokodillen en alligators staands
vogels. Dat blijkt uit genetisch onderzoek van twee Ameri
kaanse onderzoekers van de Universiteit van Pennsylvani
verschenen in Science van deze week. De Amerikaanse on
derzoekers hebben al het beschikbare erfelijke materiaal'
reptielen onderzocht op de samenstelling van in totaal 33
nen (stukjes DNA): 24 uit de celkern en negen uit de inito
chondriën, de energiefabriekjes van de cel. VergelijkingI"
de dat schildpadden dichter bij de krokodilachtigen staat
dan altijd werd gedacht. Tot nog toe werd gedacht dat de
schildpadden tot de primitieve reptielen behoorde, (broff
Science van 12 februari)
Westerse wereld moet keuzen maken over leven olifant
Engeland is niet alleen verge
ven van spoken die een mense
lijk hiervoormaals hebben,
maar ook van huiveringwek
kende dierlijke verschijningen.
Blijkbaar zijn de Engelsen er
stellig van overtuigd dat ook
dieren een ziel hebben en dat
die ziel op aarde kan blijven
ronddolen na de dood van het
lichaam. Ze getuigen dus van
een ruimhartige visie op de
schepping, hetgeen ze niet on
der stoelen of banken steken.
Verhalen over zwarte honden
met vurige ogen. paarden zon
der hoofd en herten met bran
dende geweien zijn aan de
overkant van het grote water
niet van de lucht.
Wat te zeggen van het verhaal
van de heer Scott, die vanaf zijn
pleziervaartuig een reusachtige
krokodil zag liggen op de oever
van de rivier de Stour? En van al
die andere Engelse krokodillen,
die de snelwegen oversteken of
zomaar ergens in een badkuip
worden aangetroffen? Zijn der
gelijke berichten simpelweg
niet waar of hebben we te ma
ken met uit dierentuinen ont
snapte exemplaren? Of zijn het
inderdaad spookdieren? Dezelf
de vragen kunnen we ons stel
len in het geval van de vele
waarnemingen van wilde zwij
nen, terwijl deze dieren al eeu
wenlang niet meer voorkomen
in Engeland.
In tegenstelling tot krokodillen
kunnen wilde zwijnen het pri
ma rooien in een gematigd kli
maat. Hetzelfde geldt voor de
poema's die telkens weer wor
den gesignaleerd. Rond een
dorp in het Engelse Surrey wer
den in één jaar tijds ruim drie
honderdzestig waarnemingen
gedaan van een rondstruinende
poema! Dit is wel het meest
spectaculaire, maar op geen
stukken na is er enig bewijs
voor de aanwezigheid van dit
roofdier. Ook in ons land wordt
er zo nu en dan melding van
gemaakt. Veel opschudding
veroorzaakte een poema in de
Limburgse bossen. Spook of
niet, de dagjesmensen kwamen
er in drommen op af. Het dier
werd uiteindelijk niet gevangen
of gedood, maar de hele gang
van zaken in Limburg zegt iets
over onze houding ten opzichte
van grote roofdieren. We zijn er
niet eens zo bang voor! We von
den het wel grappig, zo'n fikse
wilde kat in het bos. Van liever
lee hebben we geleerd dat we
banger moeten zijn voor men
sen dan voor dieren. Afgezien
van dit aspect heeft de over
vloed aan natuurdocumentai-
res op de televisie ons het besef
bijgebracht dat roofdieren ta
melijk ongevaarlijk zijn. Vrijwel
geen roofdier valt de mens aan,
tenzij het in het nauw wordt ge
bracht of volstrekt uitgehon
gerd is.
Waarom sleept zich dan de dis
cussie over de herinvoering van
grote roofdieren in onze natuur
zo eindeloos voort? Als we die
'poema' in Zuid-Limburg of die
'lynx' in Zuid-Holland zo inte
ressant vonden, waarom ne
men we dan nog steeds niet het
besluit om wolven uit te zetten
op de Veluwe? Mensen opeten
doen ze niet, ook al wil het
sprookje van Roodkapje ons
anders doen geloven.
Waar opnieuw lynxen werden
uitgezet, zoals in het Bayerische
Wald en in de Elzas, maken de
wilde hoefdieren het uitste
kend. Met grote zorgvuldigheid
pikken de lynxen juist die die
ren uit het bestand die oud,
kreupel of ziek zijn. Doordat de
kneusjes geëlimineerd worden
neemt de kwaliteit van het wild
toe, terwijl de kwantiteit niet af
neemt. Berekend is dat door de
aanwezigheid van lynxen de zo-
merstand van reewild afneemt
met drie tot vijf procent. Daar
tegenover staat een natuurlijke
jaarlijkse aanwas van veertig tot
zestig procent. De lynx richt
dus geen enkele schade aan. De
wolf ook niet. Het is het Rood
kapje-syndroom dat ons parten
speelt. Maar. zoals gezegd,
langzaam maar zeker komen
we tot het besef dat roofdieren
geen seriemoordenaars zijn.
Hopelijk kpmt deze mening ook
de vos ten goede. Hopelijk
wordt ook dit bescheiden roof
dier eens met rust gelaten, zoals
er in de jaren zestig eindelijk
een verbod kwam op het beja
gen van de zeehonden, die nu,
dertig jaar later, de troeteldier
tjes van Nederland zijn.
THEO SCHILDKAMP
ii illMln WimiWBHBi
Cryptogram
HORIZONTAAL:
1. Die vogel steelt de show tijdens een voetbaltoernooi (6); 7.
Daarin wordt een baby niet ijveriger (5); 8. In dit verblijf blijft
ruzie aan de maat (5); 9. Ouder bevel om tanden te poetsen (5);
10. Aan de voet van een mand (4); 11. Los die vraag degelijk
op (6); 12. Mager persoon in relatie met een herdersgod (6).
VERTICAAL:
2. Volgens de boeddhisten staat moeder achter de wagen (5); 3.
Bij muziek gaat de kraan dicht (6); 4. Behang stelen (6); 5.
Klem voor promotie van een popsong (4); 6. Geruchtmakend
versieren (8); 10. Café op de camping (4); 11. Stap achteruit in
het vocht (3).
Oplossing van dinsdag:
1. meel-emelt-Omelet
2laan-slaan-Nasaal
3rand-donar-Dragon
4neer-regen-Ergens
5. riek-kriek-Rikken
6. ader-nader-Narede
7. keer-keren-Erkend
8. tram-maart-Matras
9. sier-serie-Erosie
10. boer-broer-Robber
Gevraagd woord: ONDERNEMER.
Een lichte behandeling van
verse sla met gammastralen
rekent af met schadelijke mi
cro-organismen zonder de
kwaliteit van de groente aan
te tasten. Dat blijkt uit experi
menten van het Agrarische
Onderzoekslaboratorium in
Winter Haven in Florida.
Wassen in chloor is niet vol
doende voor de ziektever
wekkers shigella en e.coli,
bacteriën die vervelende
maagdarmklachten kunnen
geven bij zwangere vrouwen,
jonge kinderen en bejaarde
mensen. De onderzoekers
bestraalden vers gesneden en
in chloor gewassen ijsbergsla
met een dosis van 0.2 kilo-
gray (een maat voor opgeno
men gammastraling). Na acht
dagen (wanneer de vers
heidsdatum is overschrel
telden de onderzoekers
slechts 290 microbiële kd
nies, tegen 220.000 bij ot
handelde sla. Ook gesnei
wortelen bevatten negen
gen na blootstelling aani
mastralen nog maar 1300
crobiële kolonies, terwijl
onbehandelde winterpet
87.000 kolonies telden. D
houdbaarheid van de bel
delde sla en de gesneden
wortelen bleef gelijk. In h
Franse Normandië loopii
proef met bestraalde can
bert die vrij is van de gey
de listeria. In Amerika Lsj
enige tijd bestraalde kip6
koop die gegarandeerd g
salmonella en campvlohj
bevatten.
Bestraald voedsel 2
„In Nederland moet de con
sument niets hebben van be
straald voedsel. Zelfs chlore
ren is wettelijk verboden bij
ons, alhoewel dat in de prak
tijk wel gebeurtweet R.
Beumer van de Wageningse
vakgroep Levensmiddelen
microbiologie. In de jaren ze
ventig zijn doorgestraalde
aardbeien, champignons en
garnalen korte tijd op de
markt geweest. „Maar de
consument wil dat niet en
vermoedt dat zijn voedsel ra
dioactief wordt. Die angst is
trouwens niet terecht, want
voedselbestraling is onge
vaarlijk voor de volksgezond
heid." Nederland heeft
slechts één bestralingsbron
voor voedsel en die staat in
Ede. Daar worden vooral klei
ne porties levensmiddelen
bestraald voor patiënten op
de intensive care afdelii^
een ziekenhuis. Die men
mogen namelijk alleen vi
dig steriel voedsel eten.\
der worden in ons land
mondjesmaat kruiden be
handeld met gammastra!
Geoogste kruiden die \vo
ingevoerd uit warme lam
bevatten miljoenen bacii
sporen. „Maar de produt
van voedingswaren meti
dan een procent bestraal
bestanddelen moet dato
verpakking zetten. Om di
consument niet af te sch
ken wordt daarom meesi
gekozen voor een stooml
handeling. Met dit altera
wordt echter slechts deh
van de sporen vernietigd
is goed verhitten tijdensl
koken meestal afdoende
af te rekenen met ziekte!
men."
Schildpad en krokodil
TOMPOES Heer Bommel en de Killers
Burgemeester Dickerdack sloeg na
enige tijd langzaam de ogen op. Om
hem heen stond zijn vertrek op de
zelfde geriefelijke wijze als altijd en
de volle maan scheen helder door
het venster. „Ik moet even geslapen
hebben", prevelde de magistraat.
„Jammer, het was zón aardig pro
gramma..." Toen viel zijn blik op
een zwarte gedaante, die op het kijk
kastje zat, en hij zweeg verbluft. „Kid
de Killer is de naam", sprak de
vreemdeling. „Ik heb twee uren van
je tijd gedood." „Ah", riep de gast
heer uit. „Twee uren! Nu, ik moet
zeggen, dat mijn vrije tijd op een
verfrissende manier gebruikt is. Erg
ontspannend!" De ander lachte on
der zijn neusdoek en sprong met
rinkelende sporen op de grond. „Ik
ben een expert", verklaarde hij.
„Schiet op tien pas afstand een se
conde tussen de wijzers." De burge
meester richtte zich op en er ver
scheen een wakkere trek op zijn uit
geblust gelaat. „Zo!" riep hij uit.
„Dan moet jij degene zijn waar
Bommel het over had. Hij heeft dus
toch niet opgeschept! Die Deskundi
ge op het gebied van Vrijetijdsbeste
ding bestaat." „Niks besteding",
snauwde de bezoeker. „Vrije tijd die
je besteedt, is niet vrij. Je moet hem
killen om echt vrij te zijn!" Hij stiet
een griezelig lachje uit en wees op
het apparaat. „Ik zal je vrijetijdspro-
bleem oplossen", hernam hij. „In
minder dan geen tijd, paardner. Dit
ding hier is bijvoorbeeld ok. Maar
denk er aan: géén moeilijke pro
grammes! Géén denkwerk. Je moet
je vrije tijd gebruiken voor rust en
ontspanning. Dood je tijd vr je naar
bed gaat om te slapen."
Menselijke zaadcel
Menselijke zaadcellen kunnen in ratten en muizen volledig tot
ping komen. foto united photos diü.
In Japan is men op het idee
gekomen en er nog in ge
slaagd ook om menselijke
zaadcellen in ratten en mui
zen volledig tot rijping te la
ten komen. Volgens de on
derzoeker, Nikolaos Sofikitis,
zou binnen enkele weken een
reageerbuisbevruchting van
een menselijk eicel met een
uit de teelbal van een rat of
muis voortgekomen mense
lijke zaadcel plaats kunnen
vinden. De Japanse overheid
zou voor het experiment ove
rigens nog wel toestemming
moeten geven. Sofikitis
bouwde in zijn onderzoek
voort op Amerikaanse studies
van enkele jaren geleden,
waaruit bleek dat zaadcellen
van ratten in vroege stadia in
de ontwikkeling (zaadcel
voorlopercellen of spermato-
goniën) zich in muizen tot rij
pe zaadcellen konden ont
wikkelen. Wat voor ratten-
zaadcellen opging, zou in
principe ook voor menselijke
zaadcellen kunnen gelden,
was Sofikitis' gedachte. Hij
injecteerde zaadcel-vood
cellen van onvnichtbarei
nen in de teelballen vani
en muizen, waarvan heta
weersysteem - in verband
een afstotingsreactie - in
mate onklaar was gemaal
Maar drie jaar onderzoek
de geen rijpe menselijke,
cellen op.
Dat lukte pas, toen hij in
teelballen van de rattene
zen ook cellen uit hun eq
ogen transplanteerde. Sa
uit deze cellen bleken de
resterende afweercellenl
moord aan te zetten. Ver
onderzoek wees uit, datii
teelballen van drie van de
ratten die met menselijke
matogoniën en oogcella
.ren ingespoten, na vijf ra
den grote aantallen rijpe
cellen aanwezig waren, t
van de acht geïnjecteerde
zen bevatten de teelballei
menselijke spermatozoö
deze menselijke zaadcelk
werkelijk in staat zijn een
selijk eicel te bevruchten
Sofikitis binnen enkelew
aan te kunnen tonen.
"alio, mswz am, £as t0£fv
zz/ /£aiaa/£> pvaa/z 's
ti/rn/f-'yy^p a//jzai toryy
wet ZJT z£z &&zaaa/p
STRIPS
HEINZ
Ooit vormden in Afrika de men
sen eilanden in een onmetelijke
natuur, maar nu is het anders
om. Vooral de olifant lijkt te
groot geworden voor de men
senwereld en het ivoorverbod
schept zijn eigen probleem: hoe
maak je een lévende olifant
economisch aantrekkelijk? Ei
genlijk, zegt het WWF (World
Wildlife Fund), maakt de olifant
deel uit van de economie van
de mensenwereld. In voor- en
tegenspoed. Gebaseerd op de
drijvende krachten van de
markt: de wetten van vraag en
aanbod.
Het symbool van Afrika's na
tuur dreigt hij te groot te wor
den voor de mensenwereld.
Geen wonder: het grootste
landzoogdier heeft met zijn
enorme voedselbehoefte en zijn
tegelijkertijd weinig efficiënte
spijsvertering wel erg veel land
nodig om van te leven.
Maar zou daarom de van mythe
en magie vervulde olifant, ais
de laatste van 160 soorten slurf
dragers die de evolutie in 55
miljoen jaar ontwikkelde, zijn
recht op aanwezigheid moeten
verliezen? Niemand die dat
vindt, maar wat is de praktijk?
'Als de olifant is geïntegreerd in
de lokale economie, dat wil
zeggen als hij voorziet in een
behoefte, dan zullen de mensen
er zo veel mogelijk van willen
hebben. Maar als dat niet het
geval is, dan zal de olifant om
het bruut te zeggen net zo
makkelijk failliet kunnen gaan
als een pizzeria'. Zegt het WWF
in een nieuw rapport.
De aanleiding voor 's werelds
grootste natuurfonds om aan
het dilemma van de Afrikaanse
olifant een beschouwing te wij
den is dat afgelopen week de
beslissing werd genomen om
aan drie landen in zuidelijk
Afrika voor één keer bij wijze
van experiment de uitvoer van
bijna zestig ton 'wit goud' toe te
staan, naar Japan. Daar mogen
ze van het 'witte goud' uitslui
tend voor de thuismarkt kost
bare producten maken. Op
voorwaarde dat Zimbabwe (20
ton), Botwana (25.3 ton), Nami
bië (13.8 ton) en Japan een wa
terdicht systeem ontwikkelen
waarbij het stropen van olifan
ten en de illegale ivoorhandel
niet wordt aangewakkerd en il
legale voorraden niet worden
witgewassen. Voorts moeten de
Afrikaanse landen zich houden
aan de belofte dat de opbrengst
wordt geïnvesteerd in de be
scherming van de olifant en dat
vooral de plaatselijke gemeen
schap ervan zal profiteren.
Het dagelijks bestuur van Cites,
het verdrag dat de internationa
le handel in bedreigde dier- en
plantensoorten reguleert, be
sliste in Genève dat de verkoop
door kan gaan. Het WWF is
daar niet blij mee. Het vindt de
Het grootste landzoogdier heeft met zijn enorme voedselbehoefte en zijn tegelijkertijd weinig efficiënte
spijsvertering wel erg veel land nodig om van te leven. foto gpd
In de jaren tachtig zijn in tien jaar tijd meer dan 600.000 olifanten ge
dood. foto anp
voorwaarden niet hard genoeg,
al was het alleen al om het feit
dat de transactie reeds lang
achter de rug zal zijn, voordat
de invloed ervan op stroperij en
illegale handel kunnen worden
vastgesteld. Hoewel echt be
trouwbare gegevens ontbreken,
is er redelijke overeenstemming
over de snelheid waarmee in de
jaren tachtig de populatie Afri
kaanse olifanten achteruit ging.
Verlokt door de winstgevende
ivoorhandel, zouden de stro
pers in tien jaar tijd meer dan
600.000 olifanten hebben ge
dood. De cijfers waren zó alar
merend dat Cites in 1989 een
verbod op de internationale
handel in ivoor afkondigde.
Nadat het verbod in 1990 van
kracht is geworden, hebben de
ivoorvoorraden zich opgetast.
Volgens schattingen tot meer
dan zeshonderd ton. Voor een
deel is de voorraad in de op
slagruimten afkomstig van in
beslag genomen partijen, voor
een ander deel van dieren die
een natuurlijke dood zijn ge
storven. Ook de olifant is sterfe
lijk. Voor nog een ander deel
echter zijn de 'probleemolifan
ten' verantwoordelijk, de oli
fanten die al of niet afkomstig
uit nationale parken en wildre
servaten zich vergrijpen aan de
gewassen van de boeren. Soms
worden daarbij mensen gedood
(in Kenia tussen 1990 en 1993
meer dan honderd), maar veel
meer nog vallen de dodelijke
slachtoffers onder de olifanten
zelf. Het geeft aan dat het ge
brek aan ruimte voor de olifant
zeker zo bedreigend is gewor
den als de ivoorhandel. In de
wildparken, in het bijzonder in
zuidelijk Afrika, lijkt het de oli
fant maar wat goed te gaan, zo
goed dat afschot nodig werd
geacht. Maar daarbuiten wordt
zijn leefgebied steeds meer ver
anderd in akkers. Daar struint
nog steeds tachtig procent van
alle Afrikaanse olifanten rond,
vergeet het dus maar dat hij als
soort alleen nog maar te redden
is in beschermde en omheinde
gebieden.
In de loop der jaren is daar ook
het WWF van overtuigd geraakt.
Wetenschappers en natuurbe
schermers (althans voor zover
ze uit het rijke westen komen,
wat voor de meesten van hen
geldt) moeten het als hun plicht
beschouwen om naar de Afri
kaanse omstandigheden te kij
ken. Naar de culturele, politie
ke, sociale en economische di
mensies.
„Daarom", zegt Jikki Jonkman,
manager soortenprogramma
bij het WNF, de Nederlandse
afdeling van het WWF, „ben ik
zo blij met het rapport. De wes
terse wereld zal keuzen moeten
maken, die moeilijker zijn dan
wat veel van onze donateurs
voelen, namelijk: olifanten,
daar moet je afblijven.
/hsute 7ö£jv zasea/ze ay&h
aye&vs' ya/?£/v //V v£&7e.'* /jtwa&
as&s zaésmaagscaïcwc».'"
JAf/ACTZ >=2/75* ISC/C/X70&EA/,
at'j vr/coe ry/et
u//ste&ea/.'*
