Vuurwapenspook heeft vrij spel
r
ZATERDAG 13 FEBRUARI 1999
Politie krijgt geen vinger achter illegale handel
Munts illegaal vuurwapens verhandelde.
„Als ze paspoorten kunnen vervalsen, kan
dat ook met im- en exportdocumenten."
Volgens Drenth is de legale vuurwapen-
handel in Nederland nu onbeheersbaar. „Op
40.000 sportschutters zijn er meer dan hon
derd handelaren. Iedereen die via de LOI een
papiertje haalt, geen strafblad heeft en een
verklaring van goed gedrag kan overleggen,
kan wapenhandelaar worden." Jaarlijks ha
len zo'n twintig Nederlanders via de Leidse
onderwijsinstelling het handelaarsdiploma.
Schandalig, vindt Drenth. Hij waarschuwt
voor steeds meer zogenoemde slaapkamer-
handelaren, die de vuurwapenhandel er 's
avonds en in het weekend bij doen.
De Bruin van de CRI denkt niet dat slaap
kamerhandelaren zich op grote schaal bezig
houden met illegale praktijken. „Zeventig tot
tachtig procent van de verboden vuurwa
penhandel gebeurt door de georganiseerde
criminaliteit." Een aanname die de CRI doet
op basis van zeer onvolledige cijfers. Want
over de 2200 'scherpe' vuurwapens die er af
gelopen jaar in Nederland in beslag zijn ge
nomen, sijpelt slechts mondjesmaat infor
matie door naar de CRI.
Dat had al lang anders moeten zijn. Kort
na 'Dunblane' besloot de Raad van Hoofd
commissarissen dat de bestrijding van de
vuurwapencriminaliteit dringend beter
moest. „Zo'n drama kan in Nederland ook
gebeuren, dachten ze toen", herinnert De
Bruin van de CRI zich. Want door de reorga
nisatie bij de politie was in 1994 zo ongeveer
alle vuurwapenkennis overboord gegooid.
Aan die situatie is landelijk nog maar wei
nig veranderd, meent Aart Garssen van het
regionaal bureau wapens en munitie van de
regio Gelderland-Midden, gelijktijdig opge
richt met het wapenteam in Rotterdam-Rijn
mond. De beide wapenbureaus doen het op
zich vrij aardig. „We fungeren als een soort
helpdesk voor collega's op straat en bij on
derzoeken", vertelt Garssen van het Gelderse
bureautje, dat gevestigd is in Arnhem. Tege
lijkertijd houden twee vuurwapenrecher
cheurs en een administratieve kracht met
een uitgekiend computersysteem exact het
aantal vuurwapenincidenten bij, of het nou
om een moord gaat of een tip dat iemand in
een café een pistool in zijn broek draagt. Net
als Rotterdam slaagt Arnhem er daardoor re
delijk in verbanden te leggen.
Prioriteit
Maar op nationale en internationale schaal
zet dat weinig zoden aan de dijk. Garssen
noemt het huidige cijfermateriaal bij de CRI
zelfs 'volstrekt onbetrouwbaar'. Dat is vol
gens hem niet de schuld van de CRI. „In
meer dan de helft van de 25 politieregio's
heeft vuurwapenbestrijding te weinig priori
teit. Ze leveren geen of te weinig informatie
en ze hebben nog steeds geen eigen bureau
vuurwapens en munitie. Ed Diebeis, chef
van het landelijk project bestrijding illegale
vuurwapens in Den Bosch, verwacht dat nog
voor het eind van het jaar alle politieregio's
een vuurwapenteam hebben. Garssen twij
felt hieraan. „Waar haal je zo snel deskundi
ge mensen vandaan? Vuurwapenexpertise
gaat ten koste van blauw op straat." Diebeis
duldt geen uitstel: „De regio's moeten nu in
grijpen. En anders moet de minister van jus
titie ze daar maar toe dwingen."
Het landelijk bureau projectbureau in Den
Bosch zet nu in op verhoging van de pak
kans. Dat kan als in uitgaansgebieden men
sen gefouilleerd en auto's doorzocht mogen
worden. Met hogere maximumstraffen voor
wapenhandel moet de politie ook ruimere
bevoegdheden krijgen: telefoons afluisteren,
infiltranten inzetten en camera's plaatsen. In
de politiek is de roep hierom al duidelijk
hoorbaar.
Voorlopig komt aan de ongelijke strijd
echter nog geen eind. „Het is roeien tegen de
stroom in", zegt Diebeis, die erkent dat de
vuurwapenbestrijding nu lijkt op een spo
kenjacht. „We weten gewoon niet hoeveel
wapens we pakken. Is het tien procent van
het totaal, of vijftien? Laten we het er maar
op houden dat die 2.200 echte vuurwapens
die we pakken het topje van de ijsberg zijn.
Maar toch, elk wapen dat uit de markt is, kan
geen slachtoffer meer maken."
Een illegale handelaar vindt de strijd om
meer gegevens over inbeslagnames boven
water te krijgen zinloos. „Wat pakken ze
nou helemaal? Alleen toch af en toe een
paar wapens die bij toeval bij mensen
gevonden worden? Geloof me, van de
hele handel pakken ze nog geen pro
mille."
PETER DE KNEGT
FERDI SCH00TEN
diercheur met
kg genomen
apens - 'een
'an de ijsberg'.
ICpD CEES ZORN
en junk op het station in Heerlen
klampt een jongeman aan die al
een tijdje zenuwachtig zoekend
rondloopt. „Zoek je wat?" De jongeman
knikt. „Ik moet speelgoed hebben. Pang
pang, weet je wel." De handelsgeest en sco
ringsdrift van de junk winnen het van de arg
waan. „Voor een geeltje leg ik de contacten.
Wat wil je precies?" De jongen: „Iets kleins
voor in de hand. Als zelfverdediging bij het
stappen." De junk: „Een .22 smash-gun. Past
makkelijk in je borstzak of onderbroek. Goed
genoeg?"
„Junks vormen vaak het voorportaal van
de handel. Voor een 'bolletje' leggen ze het
contact", zegt een handelaar in illegale vuur
wapens. Volgens deze de beroepscrimineel -
imposant postuur, gouden ketting, leren
vestje, wapen op tafel - blijven de grotere cri
minelen buiten schot. Ze verschuilen zich
achter mobiele telefoons. „Het is een sport
om je zaken te camoufleren", zegt de wa
penhandelaar in zijn nieuwbouwwoning met
gepantserd glas. Pas nog heeft hij voor drie
ton aan granaten en riotguns doorverkocht.
Steeds wisselende mobiele telefoonnum
mers en toestellen voorkomen dat hij betrapt
wordt. „Mensen die wapens bij me willen
kopen, moeten eerst een borg van vijfhon
derd piek betalen. Daarvoor laat ik iemand
een simmetje bij de Primafoon halen. Dat
doe ik niet zelf en het is niet op naam. Kost
een meier, de rest is voor mij. Bemiddelings-
kosten. Het simmetje gaat naar de klant, die
ik kort daarna bel op het telefoonnummer
dat bij de simkaart hoort. Wil de ander mij
bereiken, dan doet hij hetzelfde. We zien el
kaar nooit."
De politie kent het afweerschild van tele
communicatie rond criminelen, maar het
lukt nauwelijks de boeven te achterhalen. De
illegale vuurwapenhandel vaart er wel bij.
Terwijl de schietincidenten zo ongeveer
vechten om voorrang in de kolommen van
de krant en de politiek moord en brand
schreeuwt, heeft de politie nauwelijks zicht
op de schimmige en steeds professionelere
handel in illegale vuurwapens. „Het heeft
geen enkele prioriteit meer. Vroeger werden
er standaard schietproeven gedaan met ge
vonden wapens. Dat gebeurt niet meer",
zegt een rechercheur. „De afgelopen jaren
zijn daardoor zeker duizend vuurwapens
vernietigd waarmee moorden kunnen zijn
gepleegd. Dan verlies je wel kostbare infor
matie. Misschien moet er hier eerst zo iets
gebeuren in het Schotse Dunblane, waar een
gek met een geweer zestien kinderen en een
lerares neerschoot. Van incidenten als in Go-
rinchem en Arnhem hebben we kennelijk
nog niet genoeg geleerd."
Wapenrunners
Onbekend is hoeveel illegale vuurwapens er
in Nederland zijn. Schattingen lopen uiteen
van 22.000 tot honderdduizenden. „Weke
lijks krijg ik wel tien verzoeken om een wa
pen te leveren. Dat was drie jaar geleden nog
niet zo." *De illegale wapenhandelaar gaat
niet op elk aanbod in. „Eén vuurwapen, dat
doe ik niet. Het levert niks op en het is veel te
link. Iemand die maar één pistool of revolver
wil, gaat het ook gebruiken. Als-ie gepakt
wordt, ben ik het haasje. Laat junks en wa
penrunners dat soort handel maar doen."
Wapenrunners zijn de colporteurs van de
illegale vuurwapenbranche. Op zakelijke 'bij
eenkomsten' aan de bar in de grotere hotels
polsen ze op subtiele wijze de zakenlui die
zich meer en meer bedreigd voelen. Kleine
pakkans, hoge verdiensten. Wapenrunners
werken snel, altijd buiten hun eigen regio en
nagenoeg nopit twee keer op dezelfde plek.
Omdat hun afnemers meestal leken zijn,
kunnen ze voor een pistool van duizend gul
den makkelijk het drie- tot viervoudige vra
gen.
Ook andere plekken zijn geliefd, stelt een
handelaar in tweedehands auto's. „In dit we
reldje kom je makkelijk aan een 'handzaam
dingetje'. Je moet gewoon de goede coffee
shops kennen. Elke handelaar heeft er een.
Je moet wel. Je loopt tenslotte met groot geld
op zak."
Belgie
Op zoek naar een illegaal wapen komen hèel
wat Nederlanders nog steeds terecht in Bel
gië. Tot begin jaren negentig was dat begrij
pelijk, zegt Jaap de Bruin van de dienst Cen
trale Recherche Informatie (CRI) en al bijna
dertig jaar betrokken bij vuurwapenbestrij
ding. „België puilde toen uit van de illegale
handelaren." Volgens de CRI is het vuurwa-
pentoerisme o'ver de zuidgrens nu nagenoeg
verleden tijd. Toch circuleren er
nog steeds grote partijen illegale
wapens uit België in Nederland.
Nederlandse
opsporingsinstanties hebben
nauwelijks greep op de illegale
vuurwapenhandel. Criminelen
betrekken op grote schaal
zwaar geschut uit vooral het
voormalige Oostblok. Eenmaal
in Nederland verlopen de
illegale deals en transporten
voor de politie veel te snel en
over veel te veel schijven om er
ook maar een pink achter te
krijgen. „Enig inzicht hebben
we niet, we reageren slechts op
incidenten.
Een erfenis van grote legale handelaren, die
begin jaren negentig nog snel voor de invoe
ring van een strengere wetgeving tienduizen
den wapens tegelijk zwart doorsluisden naar
onder andere Nederland. Zes grote handela
ren zijn hiervoor opgepakt.
De overgebleven legale Belgische wapen
handelaren - ruim 600 op een bevolking van
elf miljoen mensen, die beschikken over ze
ker twee miljoen wapens - spreken van een
gereinigd blazoen. „Er wordt sinds 1991 al
leen nog maar op paspoort verkocht", zegt J.
Audenaert, vuurwapenhandelaar in St.
Niklaas. Zelf zegt de handelaar geen enkele
kennis van de illegale handel te hebben. „Wil
ik ook niet. Ik wil graag mijn vel houden."
De 'zuiverheid' van de legale Belgische
handelaren is omstreden. „Het is niet moei
lijk om een wapen op een vals paspoort te
krijgen", zegt een rechercheur die zich in de
grensstreek jaren met de opsporing van
vuurwapens bezig hield. „En een wapen dat
800 gulden op paspoort kost, krijg je onder
de tafel mee als je het dubbele biedt."
Nachtkastje
De grote bulk aan illegale wapens komt te
genwoordig uit landen in Midden-en Oost-
Europa. Die kunnen voor relatief weinig
geld handzame, krachtige en vernuftige
vuurwapens leveren. „Bij het vuurwapen-
toerisme naar België ging het meestal om
geweren die bij bange burgers op het nacht
kastje belandden. Nu bestaat het gros uit
echt crimineel spul. Zo word je doodgegooid
met Scorpion-machinepistolen: een super
snel schot en heel goed gefabriceerd", zegt
De Bruin van het CRI. In het land van her
komst gelden koopjes. „Granaten kos
ten in ex-Joegoslavië uit eerste hand
vijftien gulden. Tsjechische anti
tankwapens, die we nu ook in
Nederland aantreffen, kosten
ter plekke 35 gulden."
Hebbedingetje
De tijd dat alleen de heel
zware misdadigers een
vuurwapen hadden is
voorbij. Een blaffer is
niet alleen een heb
bedingetje, maar
ook gereedschap.
De Bruin: „Of je
nou in de prosti
tutie zit of de
drugshandel, je
hebt als crimi
neel een vuurwa
pen nodig.- Voor
de bescherming
van je handel,
om mee te drei
gen of voor de
bluf." Talloze
hele en halve
onderwe
reld-
Een doosje met vuurwapens: 'Elk wapen dat uit de markt is, kan geen slachtoffer meer maken.'
FOTO OPD CEES ZORN
figuren houden zich daarom bezig met vuur
wapenhandel.
Anders dan bij de handel in verdovende
middelen heb je hier geen vaste afnemers en
aanvoerlijnen, zoals bij verdovende midde
len. Gerrit de Vlieg, coördinator van het re
gionaal bureau wapens en munitie van de
politieregio Rotterdam-Rijnmond: „Zo nu en
dan verdwijnt er iets illegaal, door fraude
met documenten of diefstal van partijen. De
bron bij vuurwapenhandel blijft dus een in
cidentele. Net als de afnemer. Als die een
maal een wapen heeft, is hij voorlopig voor
zien. Bij verdovende middelen heb je als af
nemer dagelijks wat nieuws nodig."
De beroepscrimineel uit de Randstad heeft
geen problemen om aan zijn waren te ko
men. Binnen drie tot vier dagen heeft hij een
lading dozen vol granaten en zware machi
nepistolen. „Grote criminelen halen die par
tijen ineens. Die hebben hun eigen interna
tionale netwerk. Of ze bestellen bij een
Tsjech, die contacten heeft in zijn land. Daar
mikt hij de lading in zijn kofferbak en kart er-
terug naar Nederland."
Zonder blikken of
blozen haalt de
handelaar een
zwaar revolver uit
zijn broek. De
kogels heeft hij
in zijn broekzak
zitten. „Kijk, met
platte kop. Die
richten veel
meer schade
aan." De re
volver
van Oost-Europese makelij, zoals de meeste
illegale wapens die de politie tegenwoordig
in beslag neemt. „Wapenfabrieken kunnen
tegenwoordig niet meer leven van de legale
handel. En wat voor een controle is er nou
helemaal in bijvoorbeeld ex-Joegoslavië of
Rusland," zegt de handelaar. „Mensen in de
wapenindustrie daar verdienen veertig gul
den per week, een salaris dat ze meestal niet
eens uitbetaald krijgen. Als je dan een doos
granaten of vuurwapens achteF je hebt staan,
verpats je die toch gewoon?"
Een top vijf van de meest in beslag geno
men vuurwapens is zinloos. „Ik heb er wel
eens om gevraagd. Maar zelfs het aantal wa
penfabrieken in de wereld is onbekend en er
zijn zoveel types en klonen. En dan wordt er
ook nog van alles omgebouwd", zegt Gerrit
de Vlieg van het Rotterdams wapenteam. Dat
is met jaarlijks 400 scherpschietende vuur
wapens - naast speelgoed- en alarmpistolen
- verantwoordelijk voor bijna een vijfde van
de inbeslagnames. „We weten bijvoorbeeld
dat er een fabriek in Joegoslavië ligt die we
verder niet kennen. Maar we hebben de af
gelopen vijf jaar wel 79 wapens in beslag ge
nomen, afkomstig uit die fabriek." De Vlieg
schat de stroom wapens uit het Oostblok op
'tienduizenden', waarvan 'vele honderden'
Nederland als eindbestemming hebben.
zwartwassen
Een onduidelijke factor in de internationale
wapenhandel is het zogeheten zwartwassen.
Volgens een rechercheursduo van de politie
regio Amsterdam-Amstelland gebeurt dat in
Nederland per jaar met minstens tiendui
zenden exemplaren. Door te rommelen met
papieren worden legale wapens op papier
zogenaamd uitgevoerd, terwijl ze in werke
lijkheid voor zeker twee keer de legale prijs
in het zwarte circuit verdwijnen.
Roel Drenth van vuurwapenhandel
Munts in Amsterdam hekelt het toezicht
op de internationale wapenhandel sinds
hij en zijn partner bij Munts gearresteerd
zijn op verdenking van het zwartwas
sen. Volgens Drenth, lopende het on
derzoek vrij man, gebruikte een Belgi
sche transporteur valse documenten
waarmee hij op naam van
