Cultuur Kunst
Popsterren onder
slaapkamerraam
Enkel melodie op
een simpel thema
Echte helden zie je zelden
Schone
Schijn
Intrigerende 'Vergissing' van Caroussel
Brecht is niet meer aanstootgevend
RPACi 13 rcpKUAKI 1999940
JAN RIJSDAM. 071 -5356444, PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071-5356443
rijsvraag Baljuwplein in Katwijk
wijk» Het Baljuwplein in het centrum van Katwijk aan Zee is
ozen als onderwerp voor de jaarlijkse Architectuurprijs van
nland 1999. Deelnemers aan de prijsvraag moeten een invul-
ggeven aan het Baljuwplein in zijn geheel, met de nadruk op
vervangende bebouwing van het postkantoor dat bestemd is
Dr de sloop. Iedereen die beroepshalve of vanwege studie be
ismet architectuur kan meedoen. Daarbij moeten de deel-
mers wel afkomstig zijn uit Zuid Holland of Kennemerland.
deskundige jury looft een hoofdprijs van 1 (f.000 gulden uit
een aanmoedigingsprijs van 2000 gulden. De winnaar wordt
1 juli. de Dag van de Architectuur, bekend gemaakt. Deelne-
rs kunnen zich per fax opgeven bij de BNA Kring Rijnland
071-5176021. De benodigde informatie wordt dan terugge-
urd.
VERRAS JE GELIEFDE OP
VALENTIJNSDAG MET
LVC verstoort nachtrust Leids gezin
Kunst doet lijden. Het gezin Meelker, dat vijf leden telt,
kan daarvan meepraten. Bij de overbuurman, het Leids
Vrijetijdscentrum (LVC), wordt drie tot vier keer per
week van 's avonds laat tot diep in de nacht muziek ge
maakt. De geluidsoverlast van het poppodium is enorm.
Of het nu warm of koud is, de Meelkers trekken de de
kens over hun oren. Echt helpen doet dat niet. Er wordt
al vijf jaar lang slecht geslapen in het pand aan de Aal
markt. En er is niemand die het gezin zicht op verbete
ringen biedt.
Toch zul je uit de mond van El-
lie Meelker over LVC-directeur
Ruud Visser geen kwaad woord
horen. Integendeel, zij waar
deert de inspanningen die hij
zich reeds heeft getroost en
toont begrip voor zijn moeilijke
situatie: „Hij staat met de rug
tegen de muur, maar hij neemt
ons serieus. Van elk van onze
klachten gaat hij na of de me
dewerkers ze hadden kunnen
voorkomen. Zijn ze naar zijn
bevindingen tekortgeschoten,
dan spreekt hij ze daarop aan."
Maar Vissers interventies zijn,
hoe goed bedoeld ook, als wa
ter naar de zee dragen. Zijn LVC
kan al jaren niet voldoen aan
uiteenlopende bepalingen uit
de wet en is dringend aan een
verbouwing toe. En het is de
gemeente Leiden, stelt Meelker,
die de bouwplannen terug
draait, telkens als ze dreigen te
worden uitgevoerd. „Vorig jaar
werden weer koeien met gou
den horens beloofd en leek de
eerste paal de grond in te gaan,
maar op het laatste moment
werd bekend dat de gemeente
met investeerders en project
ontwikkelaars het gebied tussen
Aalmarkt en Breestraat ingrij
pend wilde wijzigen. Ineens
was er sprake van een Aal
marktproject." Dj's en pop
groepen moeten daardoor wel
licht opzij voor winkels.
Meelker wijst op de drukpers
op de benedenverdieping van
haar monumentale pand. „We
wonen hier niet alleen, we heb
ben ook ons bedrijf, de Neder-
landsche Uitgeversmaatschap
pij (NUM), hier ondergebracht.
Om die drukpers te laten draai
en moeten we jaarlijks heel veel
milieubelasting betalen aan de
gemeente. Maar we moeten het
ons kennelijk laten welgevallen,
dat diezelfde gemeente ons ja
ren achtereen in de herrie laat
zitten."
Volgens Meelker heeft LVC-
directeur Visser alles gedaan
wat hij kan. Zo zijn er goede af
spraken gemaakt met het LVC-
personeel over het gesloten
houden van de nooddeuren die
uitkomen op een binnenplein-
tje dat aan de tuin van de Meel
kers grenst. Het is vaak voorge
komen dat de artiesten voor, in
de pauze van, of na hun con
cert, zich onder de slaapkamer
ramen van de Meelkers ston
den op te laden of daar hun po
diumverrichtingen evalueer
den. Dit bij gebrek aan fatsoen
lijke kleedkamers. Vanuit hun
tuin kijken de Meelkers op de
krakkemikkige, maar toch over
kapte artiesteningang. Basisma
terialen zijn hout en alumini
umfolie.
Volgens Meelker heeft Visser
ervoor gezorgd dat als de nood-
deuren opengaan, aan het an
dere uiteinde van de concert
zaal, bij de bar, een blauw
zwaailicht flikkert. Het perso
neel weet dan dat de Meelkers
klagen en dat het de artiesten
van het binnenpleintje moet af
halen. „Maar het gebeurt wel
dat er echte grootheden komen
optreden en dat de medewer
kers, die zich toch al wild scha
men voor die kleedkamers, hun
idolen niet zo maar naar bin
nen durven te roepen. Ik zie
daar de humor wel van in en ik
begrijp het ook wel, maar als
we naar bed gaan en we wor
den er 'uitgedreund' dan is de
irritatiegrens snel bereikt."
Juridische stappen tegen de
gemeente, hebben de Meelkers
nog niet echt overwogen. Die
zouden er wel eens op kunnen
uitdraaien dat er in het LVC
geen muziek meer mag worden
gemaakt, redeneren ze. „En dat
gaat ons echt te ver. Het LVC
krijgt per concert zo'n 600 jon
geren over de vloer. Die toko
moet blijven draaien."
D66-wethouder A. Pechtold,
die. oh ironie, zowel milieu als
cultuur in z'n bestuurderspor-
ECENSIE LIDY VAN DER SPEK
Orpheus en Eurydice, door Rachel Ann
Morgan, mezzosopraan en harp, en Ed
ward Witsenburg, harp Georganiseerd
door Stichting Cornells de Vlaming, 11/2,
Oudshoornsekerk, Alphen a/d Rijn
Hoe minder Orpheus-gehalte,
hoe leuker en zelfs mooier de
uitwerking. Als het bindmiddel
voor een avondvullend pro
gramma alleen 'Orfeo en Eury
dice' is, het mythische paar
waarmee zo'n slordige 450 jaar
gesold wordt, dan krijgt zo'n
concert onherroepelijk iets
fragmentarisch, iets hap-snap-
perigs, maar vooral iets saais.
Rachel Ann Morgan (harp en
zang) en Edward Witsenburg
(harp) zijn weliswaar het ideale
duo om juist te kiezen voor de
ze twee mythische figuren.
Voor de zanger/harpist/fluitist
Orpheus die zijn Eurydice ver
liest en haar vervolgens pro
beert terug te halen uit het do
denrijk. Hij bezingt zijn on
troostbaar verdriet totdat hij
door de Bacchanten wordt ver
scheurd.
Laat nu juist de Italiaanse
vertolking voor de pauze lang-
dradiger, minder boeiend zijn
dan het Duits/Engelse pro
gramma na de pauze. Monte
verdi, Peri, Landi, Rossi, alle
vier levend zo tussen 1550 en
1650, hebben zich verdiept en
vermeid in dit onderwerp en
zich gedreven gevoeld tot toon
zetting. Kriskras worden er nu
uit het drama fragmenten ge
pikt en de consument voorge
houden. Dan blijkt dat al deze
ontboezemingen hoofdzakelijk
op affecten berusten, gecodifi-
Ellie Meelker in haar tuin, met het LVC op de achtergrond: „Als we naar bed gaan en we worden er 'uitge
dreund' dan is de irritatiegrens snel bereikt." foto hielco kuipers
teuille heeft, kent het 'dossier
Meelker'. „De klachten zijn ge
grond, maar ook ik sta met m'n
rug tegen de muur. Ik stel wel
vast dat de Meelkers zo'n beetje
de enige omwonenden zijn, de
andere buren van het LVC zijn
Stadsgehoorzaal, winkels en
een kerk. De gemeente kan het
zich niet veroorloven omwille
van een relatief klein groepje
mensen voor vele duizenden
guldens te investeren in een ge
bouw dat over een paar jaar
wellicht verdwijnt."
ceerde uitbeeldingen van emo
ties. In een sluitend verhaal dat
ergens op uit loopt kan dat
spannend zijn.
Eigenlijk was Rossi's Passaca-
glia voor harpsolo, en even later
Glucks 'Pantomime' voor twee
harpen in een bewerking van
Edward Witsenburg, het meest
onderhoudend; woorden doen
er niet toe.
Dat betekent niet dat Rachel
Ann Morgan niet zingen kan.
Haar stem is enorm buigzaam
naar alle kanten. Ze kan nuan
ceren als de beste, een allesom
vattend volume produceren,
maar ook haar klank klein ma
ken als een zuchtje wind. Bo
vendien zijn haar inzetten, laag
of hoog, hard of zacht, altijd
even punctueel en verrassend.
Na de pauze is de stemming
stralender en de inhoud veel
minder nadrukkelijk geworden.
Ook lijkt Witsenburg veel meer
ontspannen te spelen op zijn
'oude dame', een Erard uit
1898, dan op de kleine Franse
harp (1790) van voor de pauze.
De klank wordt niet alleen
kleurrijker, ook zijn voordracht
krijgt een grotere directheid en
intensiteit. Fonkelend is het sa
menspel in de 'Pavane et
Bransles' voor twee harpen van
Antoine Francisque
(1570-1605).
Het is net alsof Morgans stem
wakkerder, sfeervoller, nog zelf
bewuster klinkt in haar ver
trouwde Engelse taal. In de vier
19e en 20e-eeuwse zettingen
op een zelfde gedicht van John
Fletcher (adept van Shakespe
are) lijkt de tekst te vervagen,
blijft er over: enkel stem, enkel
harp, enkel melodie op een
simpel thema.
ijonge Leidse metselaar
ogen werden dichtge-
tdoor een paar leuke colle-
Een onbesuisde jongeman
romantische inslag, een ar
iër die gedichten schreef,
inusvan der Lubbe. Hij
in 1933 de Duitse Rijksdag
rand en moest daarvoor be
nmet zijn leven. Als de
nten in Leiden de jonge on-
tstoker zagen, streelden ze
igummiknuppel alvast. Ma
ïs. Al voor hij naar Duits-
dging, stapte hij uit de com-
nistische partij. Hij wilde
rniets meer mee te maken
'ben. Het ging hem allemaal
ingzaam en te soft.
faarmee begon de Net-
K-documentaire over Mari-
afgelopen woensdag? Met
dooddoener: 'Marinus van
Lubbe was een overtuigd
imunist.' Toen de Netwerk-
eg mee naar Leipzig ging om
irde onthulling van de ge-
dsteen voor Marinus van
Lubbe bij te wonen, had ik
de hoop. Maar die is nu dus
dogen. Wat een oppervlak
stuk werk.
neer omdat het juist de
Dmunisten zijn geweest die
'der Lubbe in het bruinboek
liaison met de nazi's heb-
proberen aan te wrijven,
lens een schaduwproces in
'den, een proces dat vooraf-
laan het eigenlijke proces
erlijn. verklaarde de Leider-
pse dichter Freek van Leeu-
die een tijdje in hetzelfde
sals Marinus had gewoond,
Van der Lubbe homoseksu-
was. Zo kon de relatie wor-
gelegd met de Duitse offi-
Köhm, die van jongens
'den die Marinus in zijn bal-
•Lje had staan. Tenminste,
'verd door de communisten
'Na de brand', een schilderij dat Lucebert in 1983 maakte. Van der Lubbe, met waarschijnlijk zijn Hongaarse
geliefde. foto henk bouwman
verzonnen. Van Leeuwen
moest toch wat zeggen voor dat
snoepreisje naar Londen. Hij
schaamde er zich zijn hele le
ven voor.
Wie zich ook diep moeten scha
men, zijn de vele hotemetoten
die zich nu laten wiegen op de
deining rondom Van der Lub
be. Wethouder Alexander
Pechtold bijvoorbeeld, die Ma
rinus, net als de burgemeester
van Leipzig en de gehele Duitse
regering, het predikaat 'held'
onthoudt. Nee, Marinus is een
'historisch belangrijk figuur'.
Dank je de koekoek. Dat was
Hiüer ook.
Als Marinus dan geen held mag
zijn, wat is hij dan wel? En
waarom worden er dan zowel
in Leipzig, Berlijn als Leiden
van die gedenkstenen voor hem
neergelegd?
Hij is het eerste slachttoffer van
de nazi-justitie, zeggen ze. Van
daar. Wat maakt het uit: eerste
of laatste slachtoffer. Maakt dat
Marinus uniek? Nee, Marinus
dient te worden geërd omdat
hij als eerste zijn nek uitstak.
Letterlijk. Hebt u zich wel eens
gesneden bij het scheren, he
ren? Juist, ja, dat gevoel, maar
dan zo'n duizend keer erger.
Een mes dat uitschiet tot aan de
nekwervel.
Zelfs Ben Walenkamp, die zijn
hoofd nog heeft en die toch
heel wat af lubbert in zijn leven,
wilde voor de camera niet zeg
gen dat hij Van der Lubbe als
held beschouwde. Als bij Me-
phisto gingen zijn wenkbrau
wen omhoog: hij begreep die
hele hype eigenlijk niet goed.
Ach, gut. Is hij het niet geweest
die mede heeft bijgedragen aan
het idee van de busreis naar
Leizpig, is hij het niet geweest
die een dikke vinger in de pap
heeft gehad bij het totstandko
men van de drie tentoonstellin
gen hier?
Die gedenkstenen zijn verras
send mooi. Bij elkaar kosten ze
zo'n zeventigduizend gulden.
Geeft niks, maar wel een beetje
wrang dat zo'n johgen die niet
eens geld voor een pakkie
pruimtabak op zak had, nu in
eens van die dure grafstenen
krijgt. Laat één ding duidelijk
zijn: die 'waardige rustplaats'
hebben Walenkamp en zijn or
ganisatie Marinus niet bezorgd.
Het zijn de Duitsers geweest die
dat als eersten hebben aange
kaart. Toen na de val van de
Muur het plein dat in Leipzig is
genoemd naar Dimitrov, de
Bulgaar die evenals Van der
Lubbe terechtstond voor de
brandstichting, moest worden
'umgenannt' kwam de Partei
des Demokratischen Sozialis-
mus op de naam van Van der
Lubbe. En toen dat plein toch
echt niet naar onze Leidse met
selaar kon worden genoemd,
bedacht men daar dat Van der
Lubbe dan toch tenminste een
mooie laatste rustplaats moest
krijgen. Zo ziet u maar: de Duit
sers hebben Marinus om zeep
gebracht, zij brengen hem ook
weer tot leven.
Ik begrijp dat het diplomatiek
gezien, noch voor Duitsland,
noch voor Nederland, niet erg
opportuun is om Marinus tot
held uit te roepen. Als iemand
het Binnenhof in de brand
steekt, staan wij ook niet te jui
chen. Voor de Duitsers geldt
hetzelfde. Maar laf is het alle
maal wel. Voor mij is Marinus
wel een held. We kunnen hem
niet meer zien, we kunnen dat
niet meer controleren. Maar zo
gaat het met dat slag mensen.
Om Herman van Veen maar
eens te citeren: echte helden zie
je zelden.
Parelend
In Naturalis bevindt zich mo
menteel de grootste parel ter
wereld, de Royal Pearl of Italy.
Ik heb hem nog niet in het echt
gezien, maar het kijkgenot lijkt
mij beperkt. Het ding moet één
miljoen gulden kosten maar
voor dat geld kan ik toch nog
wel wat ander moois bedenken.
Wat een monster. Een stuk ka
beljauwfilet op een console,
meer is het niet. Als je tenmin
ste afgaat op de foto die in de
krant stond.
In de televisieserie 'Pipo' kwa
men twee rovers voor, Snuf en
Snuitje. Ze hadden het altijd
over p-p-p-p-p-parels. Nu be
grijp ik waar dat stotteren van
daan kwam. Wat een nacht
merrie.
CEES VAN HOORE
RECENSIE SABINE VAN DEN BERG
Voorstelling: 'De vergissing' ('La porta
sbagliata') van Natalia Ginzburg door
Carrousel. Regie Marlies Heuer. Verta
ling Rob de Graaf Vormgeving. Martin
van Poppel. Gezien. 12/2, LAKtheater,
Leiden. Nog te zien: aldaar, vanavond,
20.30 uur.
Angelica en Stefano trouwden
elkaar en dat was een vergis
sing. Zoals zij zich wel vaker
vergisten. Nu wonen zij in het
huis van Angelica's eerste man.
Ze krijgen vrienden op bezoek,
maken zich druk om onbenul
ligheden. Verder belt het echt
paar heel veel met moeder. Die
van Duin doet dat levensecht.
In de rol van Stefano kletst hij
als een oud wijf over steunkou-
sen en probeert zijn 'mamma'
terloops wat geld af te trogge
len. Hij moet verhuizen. Huisei
genaar Cencio is namelijk van
plan met zijn nieuwe verloofde
het huis te betrekken.Tot grote
onvrede van een hysterische
Angelica, die nauwelijks eet en
ziekte veinst.
Regisseuse Marlies Heuer bijt
zich in 'De Vergissing' voor de
tweede maal vast in een stuk
van de Italiaanse schrijfster Na
talia Ginzburg (1916-1991) en
tekent voor een intrigerend re
sultaat. Zelf speelt zij Tecla, een
karikatuur van een Italiaanse
die koketteert met haar lichaam
en weelderige haar, maar droe
vig genoeg niet meer is dan een
toeschouwer van een verminkt
huishouden. Met een telefoon
in de hand paradeert ze door de
keuken en de huiskamer, maar
ze wordt nooit gebeld.
De treurigheid van hun le
vens krijgt door het stuk een
geestige vorm en de acteurs we
ten die humor treffend te verta
len. In een kleurig decor van
designlampjes en een plastic
tafelkleed krijgen vooral Stefa
no en de overspannen Angelica,
gespeeld door een verrukkelijke
Ria Eimers, de juiste gloed. Te
cla blijft wat oppervlakkig door
de vele gebaartjes en een gefor
ceerd stemgeluid, maar ze lokt
hiermee-ook de lach uit die het
stuk verdient.
Er wordt onderling honderd
uit gepraat maar nauwelijks ge
communiceerd. Ginzburgs so
bere schrijfstijl laat de tekstde
len spreken. Zoals wanneer
Giorgio Angelica meldt dat ie
dereen 'ziek' is, of wanneer de
laatste het idee heeft dat nie
mand met haar praat, maar met
'de wind'. Carrousel laat de hu
mor overheersen, maar gaat
niet voorbij aan het leed dat bij
Ginzburg immer schrijnt.
RECENSIE SUSANNE LAMMERS
Mahagonny Songspiel Happy End van
Kurt Weill en Bert Brecht door Muziek
theater Transparant. Gehoord: 12/2,
Stadsgehoorzaal, Leiden Nog te horen
21/2, Lucent Danstheater, Den Haag
Een rel van formaat verwekten
Bertolt Brecht en Kurt Weill
toen ze in de jaren twintig hun
maatschappijkritiek op het to
neel zetten. Brechts graaiende
boeven en sletten, losgeslagen
en schaamteloos op zoek naar
kicks, vielen vooral de 'brave
burgers' rauw op hun dak. De
opwindende muziek van Weill
maakte het alleen maar erger.
De mensen deugen tegen
woordig nog veel minder, lijkt
het, want aanstootgevend is de
wereld die Brecht laat zien niet
meer. Alleen de muziek van
Weill is tintelend en fris geble
ven en staat nog steeds als een
huis.
Het Vlaamse Muziektheater
Transparant brengt het Maha
gonny Songspiel en Happy End
samen, met als motivatie dat de
thematiek escapisme en de
kloof tussen rijk en arm de
twee stukken verbindt. Dat is
ongetwijfeld zo, alleen is dat
niet direct te zien. Het Maha
gonny Songspiel, dat bestaat uit
zes liederen gezongen door een
ensemble, is uitermatie geser
reerd vormgegeven. Kil uitge
licht hekwerk met een goot als
middelpunt, waarin lieden in
witte overalls naar goud zoe
ken. Heel unisex allemaal, ter
wijl de teksten, als ze verstaan
baar zijn, zinderen van het ver
schil tussen de geslachten.
Fraai, maar ontoegankelijk.
Met Happy End kiest regis
seur Ian Burton voor het ande
re uiterste. Het verhaal hoe
gangsters en heilsoldaten tot el
kaar komen is tot in de puntjes
aangekleed. Dat is de perfecte
mix van broeierig en hilarisch
en spreekt dus veel meer aan.
Een heilsoldate bijvoorbeeld
die onder haar strenge uniform
een woeste rode blouse draagt
en na een paar slokken whiskey
schwung krijgt doet het altijd
goed. Maar belangrijker- is de
muziek, want het vervreem-
dings-effect is in zeventig jaar
allang vervangen door een
'aha-erlebnis'.
Het Prometheus Ensemble
onder directie van Etienne Sie-
bens speelt onweerstaanbaar.
Alles is mogelijk en de stem
ming wisselt snel. Van vrolijk en
spits, naar zwoel en melancho
liek. Een weemoedige piano,
triest koper, opzwepende klari
netten: in een duizelingwek
kend tempo en met veel virtuo
siteit verandert de sfeer keer op
keer. Het is een fenomenaal or
kest.
Maar de show wordt gestolen
door de heilsoldaten: stapelgek
ke teksten, prachtige stemmen
en veel te vrome gezichten.
van Mandela
itfrdam De Rotterdamse Kunsthal heeft met het oog op het
aisbezoek van Nelson Mandela op 10 en 11 maart alvast een
dale Mandela-vitrine ingericht. Steven de Raadt, een van de
nenstellers van de tentoonstelling 'Vormen van Verandering,
lo-design uit zuidelijk Afrika', kreeg afgelopen week tijdens
ibezoek aan Johannsesburg zeven bijzondere geschenken
nde president te leen uit het ANC-archief. Het is voor het
stdat er voorwerpen van Mandela buiten Zuid-Afrika te zien
i, Rechts ligt het kleurige Madiba shirt dat het staatshoofd
wierp na zijn vrijlating van Robben Island. Madiba is voor
uni Mandeia's koosnaam.
foto wfa
udok onderhevig aan tijdgeest
gRSUM De gebouwen van de architect Willem Marinus Du-
;zijn lang niet altijd precies gebleven zoals hij ze had gete
ld. In de fototentoonstelling 'Dudok's erfenis' zijn restaura-
i, renovaties, aanpassingen en uitbreidingen te zien van de
louwen die de architect ontwierp, waaronder het voormalige
louvvvan het Leidsch Dagblad aan de Witte Singel in Leiden,
ntraal in de tentoonstelling staat de vraag of een gebouw mag
anderen. De foto's die dat illustreren zijn te zien in het Du-
I Centrum in Hilversum van 19 februari tot en met 30 mei.
