Kamer verbijsterd na onthullingen
De angstig lange arm van El Al
Vliegen boven bebouwing
in noodsituaties toegestaan
Een schande, dit is witteb
Bijlmerramp
LD maakt geheimzinnige
putatie opnieuw waar
JTNTER OPRUIMING
»ij PEREZ
unt u het vinden?
Belangrijk nieuws!
DERDAG 4 FEBRUARI 1999
953
3
Ivocaat slachtoffers wil vervolging
[frdam Advocaat B. van der Goen gaat onderzoeken of de
en die de gevaarlijke lading van het El Al-toestel verzwegen,
te vervolgen zijn. De raadsman, die 191 slachtof-
ivan de ramp met de El Al-boeing vertegenwoordigt, vindt
jongste getuigenissen over de giftige stoffen in de lading
gevolg mogen blijven. „Degenen die van de gevaren
hoogte waren, hadden de ernstige risico's voor de volks-
fndheid kunnen voorzien. Dat kan mogelijk strafrechtelijke
sequenties hebben," aldus Van der Goen. Daarnaast wil hij
«1 bij El Al en Boeing als de Nederlandse en Israëlische staat
(schadeclaim indienen wegens materiële en immateriële
jide. Ook minister Borst (Volksgezondheid) kan rekenen op
:!dagvaarding in kort geding. De advocaat is woedend dat de
(ister een eerdere toezegging over medisch onderzoek bij
heeft uitgesteld. Borst wil nu eerst de uitkomsten
onderzoek van het Academisch Medisch Centrum af-
orgen geen verhoor getuigen El Al
,[VivHet verhoor van twee Israëlische getuigen dat morgen
plaatshebben gaat niet door. Dat heeft woordvoerder N.
man van El Al gisteren meegedeeld. De commissie had de
amalige vice-directeur A. Amir en de voormalige hoofdinge-
ir D. Finkelstein opgeroepen om te getuigen. Het uitstel be-
mt niet dat de Israëliërs niet voor de enquête verschijnen,
is Kleiman. Hij zei dat de commissie ook een derde Israëli-
'i El Al-medewerker heeft opgeroepen om een verklaring af
Zijn identiteit en functie wilde hij nog niet prijsgeven,
man herhaalde dat de maatschappij volledige medewerking
kent aan het onderzoek. Maar omdat Amir en Finkelstein
gepensioneerd zijn, kan El Al hen niet dwingen te
n. Buitenlandse getuigen zijn, anders dan Nederlanders, niet
jlicht om voor de commissie te verschijnen. Twee medewer-
van Boeing gaven maandag al te kennen niet te verschij-
ij luchtverkeersleiders be-
tijke informatie over de la-
hebben verzwegen, past
•loos in het geheimzinnige
ib van de Rijksluchtvaart-
(RLD). De dienst
Imt zichzelf te veel af, laat
veel leiden door belan-
anderen (Schiphol,
en is arrogant. Zo bleek
ijaar geleden uit een om-
ffijk onderzoek dat de RLD
t.et verrichten.
e luchtverkeersleiding is in-
fels een zelfstandige orga-
te, maar was ten tijde van
ijlmerramp nog onderdeel
RLD: een overheids-
die de regels opstelde,
én controleerde,
de verkeersleiders op
van El Al beloofden de
Mnatie over de gevaarlijke
ag „onder de pet te hou-
iluichtten ze de RLD in, hun
ij baas. De RLD, onder lei-
rfvan directeur Jan Willem
i zwijgt. Weck is nog
directeur en moet even-
andere verantwoordelij-
ontslagen, meent
066-kamerlid Van Walsem.
ieen eerder interview in de
waarbij deze
it is aangesloten, noemde
k het idee dat dingen wer-
j verzwegen „indianenver-
e zendingen zijn al binnen - en
ez. met zijn grote collecties, moet
"Bekeren met de ruimten. Daarom
febben ze bij Perez (met pijn in 't
irt) vele tapijten - waaronder veel
-fote afmetingen - sterk afgeprijsd.
Daar kunt u nu van profiteren.
Met kortingen van 5 tot wel 55%.
O-
0\J
Heemstede, Bronsteeweg 2, 023-5292509
e
Het ALLIN belpakket kunt u verkrijgen bij de
1
utchtone shops in Amsterdam, Haarlem, Leiden,
en Haag, Rotterdam, Utrecht en Amersfoort.
Verder kunt u terecht bij de meeste filialen
;i/an BCC, BelCompany, Comshop, Correct,
iDixons, Electric City (V&D), EP:ElectronicPartner,
Expert, Filmpost, Flandria, Foka, Foto Klein,
ylorn Elektro, Kijkshop, Kinorama, Klein Electro
nics, Kral Fotostores, Let's Talk, Mega Elshout,
xMEB0 Foto Video Telecom, Radio Modern
Electronics, RAF, Scheer Foppen, Staffhorst,
JSteenweg, Superphoto, t for telecom, The
ijhone House, Telecom Today, TeleTools en
Valkenberg. Bel voor adressen: 0800 - 0550.
tone
ytraks belt iedereen met Dutchtone.
Opname rampvlucht al in wandelgangen bekend
den haag gpd
Volstrekt onacceptabel. Schandalig. Een bijzonder zware
beschuldiging. Kamerleden komen woorden tekort om
hun verbijstering over de onthullingen die bij de Bijl
merenquête zijn gedaan, uit te drukken.
mee. „Dit is volstrekt onaccep
tabel," meldt GroenLinks-frac-
tievoorzitter RosenmÖller. „Het
is buitengewoon ernstig dat de
informatie over de lading niet
direct is doorgespeeld, met het
oog op de hulpverleners en an
dere betrokkenen op de plaats
van de ramp." De onthulling
blijkt voor hem geen verrassing.
„Ik had een paar dagen geleden
al in de wandelgangen gehoord
dat er een band bestond waar
op El Al de luchtverkeersleiding
„Eerst moet de enquêtecom
missie haar werk afmaken. Ik
wil niet op allerlei incidenten
reageren," houdt PvdA-woord
voerder Van Gijzel nog even de
boot af. Ook CDA-er Reitsma
vindt het, na een telefoontje
van Van Gijzel, te vroeg om te
reageren.
Hun mede-Kamerleden,
blijkbaar nog niet ingeseind,
hebben daar minder moeite
meldde dat de ramp-Boeing
giftige gassen en explosieven
vervoerde. Maar ik dacht, laat
de onthullingen maar uit de en
quête komen".
De betrokken bewindsvrou
wen zijn er als de kippen bij om
te bezweren dat zij van niets
wisten. De toenmalige minister
Maij-Weggen faxt in allerijl
persberichten rond waarin zij
laat weten zich „bedrogen en
ontgoocheld" te voelen, omdat
zij pas twee weken geleden over
de tape had gehoord. Haar op
volgster Jorritsma (nu minister
van economische zaken) ver
klaart „verbijsterd" te zijn over
het nieuws. „Dit is te ernstig
voor een parlementaire enquê
tecommissie. Het is ook een
zaak voor het Openbaar Minis
terie." De huidige minister van
verkeer, Netelenbos, die met
een griepje naar huis ging, ver
scheen niet voor de camera's.
Zij werd net als de twee oud
ministers twee weken geleden
door de luchtverkeersleiding op
de hoogte gesteld van het be
staan van de band.
Niet alleen Jorritsma wil on
middellijk harde actie tegen de
betrokkenen. „Er moeten nu
maatregelen genomen wor
den," zegt RosenmÖller. Voor
hem is dit ook een bewijs dat er
iets grondig mis is bij de Rijks
luchtvaartdienst. „Het bevestigt
de volstrekt gesloten cultuur
die er heerst, terwijl deze dienst
toch gewoon onder Verkeer en
Waterstaat valt".
Ook D66er Van Walsem -voor
wie de tape als een complete
verrassing kwam- meent dat de
verantwoordelijke ambtenaar
van de RLD direct op non-actief
moet worden gezet. Het is
„schandalig, schokkend en on
verantwoordelijk, als het alle
maal waar is."
WD-Kamerlid Te Veldhuis is
onthutst. Hij is vooral veront
waardigd omdat de Kamer uit
gerekend over de lading van het
ramptoestel jarenlang keer op
keer vragen heeft gesteld de op
eenvolgende ministers van ver
keer. „Het is in Nederland toch
moeilijk voorstelbaar dat een
ambtelijke dienst de minister
niet informeert. Dat is bijna een
halszaak, dat raakt de kern van
de parlementaire democratie.
Laat staan dat de minister de
Kamer niet informeert, als zij er
wel van geweten zou hebben."
„De parlementaire enquête,
die er pas na lang aandringen
van de PvdA en GroenLinks
kwam, heeft zijn nut nu in ieder
geval wel bewezen," zegt Van
Gijzel, die ondanks verzet uit de
Kamer net zolang doordramde
tot het onderzoek er kwam. „De
twijfelaars hebben ongelijk ge
kregen", constateert ook Ro
senmÖller.
halen". Maar nu maakt de RLD
haar slechte reputatie opnieuw
waar.
In het bewuste zelfonderzoek
onder maatschappelijke groe
peringen, luchtvaartmensen en
bedrijven werd de organisatie
eigenzinnigheid, geslotenheid
en arrogantie verweten. Zo zou
de dienst veel te soepel zijn
omgegaan met het toelaten van
slechte vliegtuigen op Schiphol.
Onder druk van politieke en
commerciële belangen zouden
'wrakken' van vliegtuigen zijn
geland en opgestegen.
Het eerste RLD-rapport over
het verongelukken van een
KLM-toestel op Tenerife (1977)
pleitte de KLM vrij. Amerikanen
en Spanjaarden corrigeerden
dat beeld: de KLM-bemanning
had wel degelijk fouten ge
maakt. Een rapport over de
procedures bij Martinair naar
aanleiding van de Faro-ramp
zou ook zijn gekuist.
Oud-minister Maij-Weggen
van Verkeer en Waterstaat heeft
begin jaren negentig al gezegd
dat de RLD 'opener' moest
worden. Ze krijgt achteraf pijn
lijk gelijk. Als voormalig 'baas'
van de RLD zegt zij niets te
hebben geweten van de ge
heimhouding van de lading. Ze
voelt zich „misleid en bedro
gen".
Twee brandweerlieden lopen een dag n;
stel neerstortte.
ider beschermende kleding op het terrein waar het toe-
ARCHIEFFOTO AP LAURENT REBOURS
den haag gpd
Er bestaan geen reglementen
die luchtverkeersleiders en pi
loten verplichten om een vlieg
tuig in moeilijkheden weg te
houden van dichtbevolkte ge
bieden. Dat bleek gisteren tij
dens de verhoren van de parle
mentaire enquêtecommissie
Bijlmerramp. „In een noodsitu
atie hou je daar ook geen reke
ning mee", zei de verkeerslei
der E. ter Braake die in 1992 de
El Al-jumbo op zijn rampvlucht
begeleidde.
Voorzitter Griffioen van de
Vereniging Nederlandse Ver
keersvliegers bevestigde „dat er
geen beleid bestaat dat piloten
in noodsituaties indien moge
lijk naar zee moeten uitwijken".
Een noodlanding op het IJssel-
meer is volgens Griffioen voor
de El Al-Boeing ook nooit een
reële optie geweest. ,Alle pro
cedures zijn erop gericht om
vliegend uit de problemen te
komen", verklaarde hij. „Er zijn
geen schietstoelen of parachu
tes voor de bemanning aan
boord". Daarom zal altijd wor
den geprobeerd naar het vlieg
veld terug te keren.
Luchtverkeersleider E. ter
Braake zei de stellige indruk te
hebben gehad dat de vlucht
„beheersbaar" was en het toe
stel veilig op de landingsbaan
zou komen. „Maar we wisten
ook dat er een grote kans was
dat het bij de landing fout zou
gaan." Ter Braake zei er hon
derd procent zeker van te zijn
dat de Boeing niet nog een der
de rondje boven de Bijlmer
heeft gemaakt, zoals door oog
getuigen is beweerd.
De verkeersleider vertelde ge
ëmotioneerd over de laatste se
conden van de rampvlucht. „Ik
hoorde een stem die riep 'Go
ing down. Going down'. Toen
kwam het moment dat wij be
seften dat het fout kon gaan.
Dan ben je machteloos. Je ge
looft het niet. Het kan toch niet
zijn dat als verkeersleider zo
maar een vliegtuig onder je
handen wegvalt. En toen kreeg
ik van de verkeerstoren te ho
ren: 'Het hoeft niet meer'. Je
weet dan dat het gebeurd is. Ik
heb de rest van de avond ver
dwaasd rondgelopen."
Het hoofd van de uitvoerende
dienst van de luchtverkeerslei-
S. Koopmans, direc
teur operatiën van de
luchtverkeersleiding,
onthulde gisteren dat
al een half uur na de
ramp bekend was dat
er gevaarlijke lading
aan boord van het
vliegtuig was. Op de
achtergrond een kaart
met de route van het
ramptoestel.
FOTO GPD PHIL NIJ-
HUIS
ding, S. Koopmans, legde uit
dat in een noodsituatie niet de
verkeersleider, maar de piloot
beslist hoe er wordt gevlogen.
Koopmans vertelde dat er geen
onafhankelijk onderzoek heeft
plaatsgehad naar het functione
ren van de luchtverkeersleiding
tijdens de ramp. De Raad voor
de Luchtvaart heeft nooit een
verkeersleider bij zijn onder
zoek betrokken.
dineke van der burg-hans de bruun
Het bericht dat de El Al Boeing toch 'explo
sieven, giftige en brandbare gassen en mu
nitie' aan boord had, sloeg gistermiddag in
als een bom.-Met verbijstering werd het
nieuws in politiek Den Haag ontvangen.
Hoe kon het gebeuren dat dergelijke infor
matie werd achtergehouden, zelfs toen er
in de jaren na de ramp steeds meer vragen
over de lading kwamen?
Of het verhaal van gisteren klopt, moet
nog blijken. Justitie heeft al aangekondigd
de zaak te onderzoeken. En nog geen drie
uur na de onthulling trok ramponderzoe
ker Erhart het voor de parlementaire en
quêtecommissie al in twijfel. Erhart meent
dat de El Al-medewerker die het alarme
rende nieuws destijds meldde in de war
was en de verkeerde vrachtbrieven - die
van de route tussen New York en Amster
dam - bij de hand had. Volgens de ramp
onderzoeker vervoerde de jumbo op dat
deel van de vlucht wél munitie, maar zou
die op Schiphol zijn uitgeladen. Naar de
mening van Erhart zou het zijn gegaan om
explosieven voor booreilanden en niet om
militair materieel. Deze informatie zou nog
zijn te achterhalen.
De vrachtbrieven van het eerste deel van
de vlucht zijn nooit in het onderzoek naar
de ramp gebruikt en waarschijnlijk nog in
bezit van het El Al-kantoor in Amsterdam.
Feit blijft dat een half uur na de crash de
luchtverkeersleiding belde met El Al om te
vragen wat de jumbo vervoerde.
Tijdens dat gesprek maakte El Al melding
van de gevaarlijke wacht. De vliegtuig
maatschappij drong erop aan dit niet be
kend te maken. De informatie moest 'on
der de pet' worden gehouden. Zeven men
sen van de verkeersleiding waren betrok
ken bij dat gesprek en zij zijn alle zeven ge
zwicht voor de druk van El Al. „Ze zullen
dit niet van ons horen", schijnen ze de Is
raëlische maatschappij te hebben verze
kerd.
Getuige S. Koopmans, hoofd operatiën
van de luchtverkeersleiding, heeft op 18 ja
nuari van dit jaar de band doorgespeeld
aan de commissie. Hij zei gisteren dat hij
zelf niet wist van het telefoongesprek tot hij
onlangs de banden in een kluis vond. Maar
hij had wel achterhaald dat de verkeerslei
ders het nieuws op de avond van de ramp
nog doorgaven aan de top van de Rijks
luchtvaartdienst en Schiphol en de och
tend na de crash aan hun superieuren.
Maar ook die klemden de kaken op elkaar
en deden om onverklaarbare redenen niets
met de zeer belangrijke informatie.
Tal van vragen kunnen worden gesteld.
Hoe kon bijvoorbeeld zulke belangrijke in
formatie zo lang achter slot en grendel blij
ven? En is de druk van El Al zo groot? Of
was het gewoon een automatisme: El Al
waagt en wij doen het.
Tot op de dag van vandaag heeft de Isra
ëlische regering ontkend dat gevaarlijke
stoffen in het vliegtuig zaten. Ondanks al
lerlei tussentijdse ontdekkingen dat het
toch munitie en een grondstof voor het
zeer giftige gas Sarin in heeft gezeten. Wist
de regering dit echt niet, wat zeer onwaar
schijnlijk is, of is ook die gezwicht voor de
druk van El Al? De enquêtecommissie riep
vorige week twee voormalige topmensen
van El Al op om onder ede te komen getui
gen. Het is evenwel de waag of zij naar Ne
derland komen.
Bij Dutchtone werken we dag en nacht aan de
verbetering en uitbreiding van onze dekking in
de gehele Randstad en enkele aangrenzende
gebieden. Daarom zoeken we vóór 28 februari
10.000 'Belpioniers' die door het aanschaffen
van een belpakket met ons mee willen groeien.
Uw vertrouwen belonen we door 100,- op uw
rekening te storten als u uw ervaringen invult
op een vragenlijst én met ons doorgaat. Bent
u niet tevreden? Dan hebt u 4 weken een
niet-goed-geld-teruggarantie. Overigens heeft
Dutchtone voor het eind van het jaar landelijke
dekking, zodat straks iedereen overal mobiel
kan bellen. Kijk snel op www.dutchtone.nl of
bel 0800-0550.
dutchtone
Straks belt iedereen met Dutchtone.
amsterdam
thea van beek-carine neefjes
Als de brandweer had geweten dat het neerge
storte El Al vliegtuig gevaarlijke stoffen vervoer
de, had het korps de Bijlmerramp totaal anders
aangepakt. Brandweerlieden zijn zonder enige
bescherming naar het rampgebied uitgerukt. De
speciale procedure 'gevaarlijke stoffen', waarbij
ook bewoners uit het rampgebied worden geëva
cueerd, is niet uitgevoerd. „Het is een schande
dat wij niet op de hoogte zijn gesteld van de ge
vaarlijke lading," aldus C. Ronner, wee-voorzitter
van de Ondernemingsraad van de brandweer in
Amsterdam.
Brandweerlieden hebben gisteren emotioneel ge
reageerd toen bekend werd dat een half uur na
de ramp de luchtverkeersleiding op Schiphol wist
dat er gevaarlijke stoffen in liet vliegtuig zaten. Er
is grote onrust uitgebroken onder de brandweer
mannen. „Ik ben enorm geschrokken. Ik heb
destijds twee dagen met mijn blote gezicht in die
giftige puinhoop rondgelopen. Ik had een gas
masker moeten dragen. Nog steeds heb ik last
van huiduitslag, kapotte voeten en tranende
ogen, drie keer per week moet ik naar het zieken
huis. Die heren die hebben gezwegen over die
giftige lading, maken mij razend", zegt brand
meester Wim Jonker, werkzaam bij de Ongeval-
lenbestrijding Gevaarlijke Stoffen-groep. Volgens
Jonker zijn de metingen naar de hoeveelheid gif
in de grond niet goed uitgevoerd omdat voor de
brandweer onbekend was wat ze moesten me
ten. In totaal hebben twintig mensen van de
brandweer zich aangemeld voor medisch onder
zoek.
Ook hulpverleners van het Rode Kruis reageren
verontwaardigd. „Ze hebben mensen doelbewust
aan risico's blootgesteld. Dat is een zeer kwalijke
zaak", zegt Thijs Gras. Tijdens de ramp was hij
commandant van het SIGMA-team van het Rode
Kruis om ter plekke hulp te verlenen aan gewon
den. Vorige week deed hij al zijn verhaal tegen
over de parlementaire enquêtecommissie. Gras:
„Een uur na de crash arriveerden wij ter plekke.
Op dat moment was dus al bekend wat het vlieg
tuig aan boord had. Dat ze dat stil hebben willen
houden, is nog tot daar aan toe, maar dat ze daar
hulpverleners het slachtoffer van hebben laten
worden, is diep schrijnend."
Met zijn medisch hulpteam stond Gras geruime
tijd in de dikke rook van de brandhaard en de
voeten diep in het bluswater. Beschermende kle
ding was niet aanwezig. „Tegen de medische lei
ding heb ik toen nog gezegd dat we last van die
rook hadden. Er werd ons verteld dat de brand
weer metingen zou verrichten. Ik weet niet of dat
gebeurd is. Zeker is wel dat we niet van die plek
zijn verplaatst."
Verschillende collega's van Gras kampen met ge
zondheidsklachten. Zoals Nora Steinraht. Ze
heeft last van zware vermoeidheid en gewrichts
klachten. Vorig jaar werd bovendien een agres
sieve vorm van borstkanker bij haar vastgesteld.
„En dat is niet normaal op je 39ste." Ze noemt
het nieuws een doorbraak. „Nu is het belangrijk
te achterhalen om welke stoffen het precies gaat.
Ik vermoedde altijd al dat we belazerd werden
door de autoriteiten, maar we konden er nooit
een vinger achter krijgen."
Kwaad is Steinraht ook op het Rode Kruis. „Nog
nooit hebben ze geïnformeerd wat er met ons
aan de hand was. Toen we met onze klachten en
kritiek naar buiten kwamen, werden we door de
directie ontslagen." De huidige directeur R. Ver
hoogt van de Rode Kruis afdeling Amsterdam,
trekt nu min of meer het boetekleed aan. .Als we
op de hoogte waren geweest van de lading, had
den we hulpverleners in beschermende kleding
op pad kunnen sturen. Ook de nazorg had dan
anders gekund. Nu was die vooral gericht op hoe
de mensen de ramp beleefd hebben."
Ook Bijlmerbewoners reageren geschokt. Elly
Prijt, die pal tegenover de rampplek woont en
ook last heeft van haar gezondheid: „Ik viel zo
wat van m'n stoel toen ik het hoorde. Een schan
de, dit is witteboordencriminaliteit. Maar er is
ook opluchting en het is het prima dat het nu
naar buiten komt. Van begin af aan hebben we
gezegd dat die gezondheidsklachten niet tussen
onze oren zitten."
