üultuur Kunst
'Alles op mijn cd autobiografisch'
ialiaanse driehoek: bedevaartsoord voor liefhebbers
)ois Mundos van Koning
oor beheersing wat bleek
I
Bibliotheek
Boerhaave
weer open
voor publiek
Tony met baard in
keel; Maria huilt echt
bERDAG 4 FEBRUARI 1999
n rijsdam, 071-5356444, plv. chef annet van aarsen 071-5356443
]aprio niet nodig voor publiek
aag De Amerikaanse acteur Leonardo DiCaprio komt niet
Den Haag voor de VN-bevolkingsconferentie die daar
ïdag begint. De Verenigde Naties hebben de ster uit de film
ic geen uitnodiging gestuurd. Dit heeft organisatiebureau
Hoe uit Den Haag gezegd. De Verenigde Naties dachten
ankelijk aan DiCaprio als aandachtstrekker. Om onduide-
edenen is hiervan afgezien. Het is eveneens twijfelachtig
■Spicegirl Geri Halliwel naar de conferentie komt. Zij werd
ankelijk ook genoemd als mogelijke genodigde.
n Leer grijpt terug op Introspection
krergen Fluitist Thijs van Leer grijpt terug op het succes
fijn Introspection-serie. Opnieuw is hij met een orkest en
Siste Letty de Jong de studio ingedoken. Het resultaat, de cd
Elorious Album, komt over twee weken uit. In de jaren ze-
•Ig stapelde de vroegere Focus-voorman goud op platina
He vier Introspection-platen, die hij samen met Louis van
jen het orkest van Rogier van Otterloo maakte. Behalve het
ipel op Introspection liggen vooral de vocale partijen van
|de Jong bij menigeen nog vers in het geheugen (,,bla-ba-
la-baba-bla-baba-bla..."). De orkestpartijen zijn van Nieuw
nietta, dat voor de gelegenheid is omgedoopt tot The Am-
am Symphony Orchestra.
muziek
censie susanne lammers
re Dois Mundos door Josee Ko-
Grupo. Gehoord' 3/2, Schouw-
eiden Nog te horen: 19/2, Stads
schouwburg, Haarlem.
onore mannenstem met
is van golven op de ach-
)nd en dia's van en over
lie zetten je onmiddellijk
en museaal-educatieve
Niet echt het begin van
vondje Rio. Josee Koning
izilië-gek, maar dit 'Bra
ns muziektheater' begint
eel verantwoord. Ook het
nummer overtuigt niet
Colors of Joy' klinkt een
tuttig en Josee Koning
veel van Maria uit de
d of Music, haar strakke
truitje en de broek met
ieuze swing-pijpen ten
is Mundos' heeft het
twee werelden: Neder-
en Brazilië. De sporen
de zeventiende-eeuwse
danders daar hebben
rgelaten zijn echter te
im nog goed traceerbaar
n. Er zijn te veel andere,
;re, invloeden overheen
hen, en wat rest van het
ndse in Konings pro-
ma is fluisterzacht. Beter
>aar is de fascinatie van
tg voor wat Braziliaans is
aziek. Ze zingt een beeld-
ïe sobere fado met alleen
r, ze zingt sophisticated
dansmuziekjes met spetteren
de ritmes, ze zingt vrolijke,
feestelijke niemendalletjes, ro
mantische ballades, maar ook
drakerige chansons. Brazilië
alleen is een muzikale wereld
op zich en Nederland komt er
niet aan te pas.
Josee Koning heeft een
mooie stem, waar je zalig bij
kan wegdromen, maar ze is
ongelooflijk beheerst. Dat
maakt het soms een beetje
bleek. De nuances zijn te
klein, de verschillende sferen
van de zeer verschillende lied
jes komen niet altijd even
goed uit de verf en worden
soms overschreeuwd door de
toeters en bellen die de regis
seur bedacht. Zijn vormgeving
is soms zo hevig 'over the top'
dat de discrepantie tussen het
muzikale en het visuele gaat
storen. De verleidings-act uit
een 'vaudeville anno 1860' in
een waanzinnig strakke en uit-
bundig-gewaagde jurk morrelt
aan het fraaie liedje 'Isto
ébom' en het zorgeloze recept
'Vatapd' in diezelfde heftige
jurk gaat ten onder in het
overdreven geroer in een
denkbeeldige soeppan. Ge
woon zingen en geen flauwe
actjes is spannend genoeg, zo
als te horen is bij 'Tchori tcho-
ri', een lied van de Jaboti-in-
dianen. Dat typische india-
nen-gehuil blijkt echt te zijn,
en niet verzonnen door Karl
May en Winnetou.
leiden anp
De bibliotheek van het
Leidse museum Boer
haave is gisteren weer
opengegaan voor het pu
bliek. Boerhaave sloot
twee weken geleden de
deuren van het boekende
pot en de leeszaal na ont
dekking van een schim
melinfectie in honderd
boeken van de in totaal
20.000 titels. Het museum
voor de geschiedenis van
de natuurwetenschappen
en geneeskunde nam de
ze maatregel ter bescher
ming van de rest van de
collectie en de gezond
heid van de medewerkers
en de bezoekers.
Uit onderzoek bleek
evenwel dat de ontdekte
Aspergillus een soort is
dat geen gevaar vormt
voor de gezondheid. Ver
der constateerden de on
derzoekers slechts een la
ge waarde van besmetting
in de ruimte, de lucht, het
afzuigsysteem en het kli
maatbeheersingssysteem.
In de twee weken dat de
deuren van de bibliotheek
dicht waren, heeft de
schimmel zich verspreid
over in totaal vijfhonderd
boeken. Deze zullen gron
dig met alcohol worden
schoongemaakt.
Hoe de schimmel het
museum is binnengeko
men, is nog altijd niet be
kend. ,,Het is wel zo dat
we veel oude instrumen
ten binnenkrijgen van zie
kenhuizen en laboratoria.
Wie weet wat daarmee al
lemaal kan meekomen? Ik
weet wel dat ik in de der
tig jaar dat ik nu muse
umdirecteur ben, dit
nooit heb meegemaakt.
En nu ervaar ik het voor
de tweede keer in nog
geen jaar tijd", zo zei di
recteur Veeneman na de
tijdelijke sluiting.
Het museum, dat vorig
jaar ook al werd geplaagd
door een schimmelinfec
tie, heeft inmiddels bij
staatssecretaris Van der
Ploeg aangedrongen op
een structurele verbete
ring van de klimaatbe
heersing in het museum.
TQ wil de stem van de werkelijkheid terug in R&B
Wat een aardige jongen! De schijn altijd een beetje tegen
gehad. Op de foto's in het boekje bij zijn cd hey Never
Saw Me Coming kijkt TQ zo stuurs, woest en onverzette
lijk. Zo'n Winston Bogarde-type. En dan die teksten op
zijn album: drugs, seks en doodslag in het getto van Los
Angeles. Maar wie schuift bij ons aan tafel? Een knappe,
bedeesde, vriendelijke zwarte twintiger. Knalgeel T-shirt,
zilveren ketting met daaraan zijn beeldmerk TQ als sie
raad. Glaasje Spa blauw in de aanslag en een oprechte
glimlach.
Ik kom net bij TMF vandaan.'
Niet Sylvana dit keer, de veejay
die voor de muziekzender
Rhythm Blues in haar pakket
heeft. Ze spraken elkaar al in
november. 'Nu een blonde, ja.
Veel blondjes daar.' Zijn glim
lach wordt alleen maar breder.
Daar zit TQ. R&B-zanger uit
Los Angeles. Verantwoordelijk
voor de zwierige hit Westside.
Top 3 in Nederland. Nieuw op 4
in Engeland. 'En dat terwijl ik
dacht dat het hooguit een hit
aan de Amerikaanse westkust
zou worden. In Engeland wer
den er vorige week 51.000 van
verkocht. Een nog betere ver
koop dan in de States.'
Hij is nieuw aan het firma
ment. Uitgesproken voorbeeld
van een trouble-kid die gered
werd door de muziek. Anders
was hij zonder meer ten onder
gegaan in de zwarte wijken van
Los Angeles. Hij heeft nu al het
nodige meegemaakt. 'Alles op
mijn plaat is autobiografisch.
Niet omdat mijn leven nou zo
interessant is dat de hele wereld
het moet weten, maar mis
schien kunnen sommigen er
iets van leren.'
Aangrijpend in dit verband is
Remember Melinda. TQ be
schrijft daarin hoe hij zijn
schoolvriendin dacht te onder
steunen, maar haar daarbij juist
de vernieling in hielp. 'Haar va
der was een crackhead. Al het
geld in het gezin ging er aan op.
Ik had een drugshandeltje. My
little hustle-thing. Ik dacht haar
te helpen en deed een deel van
de handel aan haar over. Wist ik
veel dat ze zelf ging gebruiken.
Ik gunde haar het geld. Stom
rund dat ik was. Ik had moeten
inzien dat ze te labiel was. Ze
nam een overdosis. Ik dacht dat
ik gek werd. Ik flipte helemaal.
Gelukkig heeft ze 't overleefd.
Voor haar leven beschadigd,
maar ze is er nog. Allemaal mijn
schuld. Ik ben daar niet trots
op, zoals je zult begrijpen. De
boodschap achter het lied is dat
we moeten nadenken voor we
iets doen. Als we nu allemaal
eens nadachten, gingen er min
der levens verloren. Dat geldt
niet alleen voor Melinda en mij,
maar je mag het doortrekken
naar algemenere niveaus.
Waarom werden rappers als
Notorious B.I.G. en Tupac
doodgeschoten? Waarom gooi
en we bommen op Irak?'
TQ spiegelt zich graag aan
grote voorbeelden uit de soul
van weleer. 'Teksten van R&B
zijn vanaf eind jaren zeventig
volledig ingezakt. Voor die tijd
had je songs die ergens over
gingen. What's going on van
Marvin Gaye, Livin' in the city
en Love is in need of love today
van Stevie Wonder. Zulke lied
jes hoor je niet meer tegen
woordig. Terwijl het toch zo
simpel is. Bij R&B staat de r
voor het ritme. De b staat voor
blues: dat wat je denkt en voelt,
de dingen waar het leven over
gaat. Begrijp me goed: ik heb
niks tegen liefdesliedjes, maar
hoe vaak kun je oprecht Baby, I
love you zingen? Er gebeurt in
de wereld zo veel waar we ons
mee bezig moeten houden. We
hebben een stem en moeten
die laten horen.'
Hij denkt de leegte, die de
dood van rappers als Eazy-E en
Tupac heeft achtergelaten, op
te vullen. 'Iemand moet in de
leemte stappen. Voor de kids.
Iemand moet hun stem van de
werkelijkheid zijn.' TQ hoopt
een voorbeeld voor de zwarte
jongeren te zijn. 'De kids kun
nen aan mij zien dat het kan.
Voor de jongeren in de getto
lijkt het allemaal zo onbereik
baar wat er gebeurt. Het lijkt in
de business wel of je er op een
bepaalde manier uit moet zien,
moet bewegen en gekleed moet
zijn. Maar dat is allemaal bui
tenkant. We hebben de echte
artiesten weer nodig. Ergens op
straat, daar lopen ze rond. We
moeten ze zien te vinden. Hoe
ze eruit zien doet er niets toe.'
TQ knikt wanneer hem de
stelling wordt voorgehouden
TQ: „We hebben de echte artiesten weer nodig. Ergens op straat, daar lopen ze rond. We moeten ze zien te
vinden." foto gpd
dat in Amerika de hip hop het
contact met de straat heeft ver
loren. 'In de meeste gevallen is
dat zo. Het draait alleen maar
om geld. Als dat niet ophoudt,
gaat de hip hop hopeloos ten
onder.' Toch heeft hij het ver
trouwen in het rap-genre nog
niet verloren. 'Hip hop is ont
staan op straat. Hip hop was in
de begindagen van de artiest
zelf, voordat de industrie er bo
venop dook. Maar de vonk kan
natuurlijk elk moment weer op
nieuw overspringen. Op straat
kan het zo weer gebeuren.'
British School speelt West Side Story
voorschoten pablocabenda
Op het podium liggen twee
mannen dood te bloeden. En
dat is nog maar de oogst van
vóór de pauze. Zo hoort het
ook in een drama waar haat
en hartstocht de boventoon
voeren. West Side Story, een
onmogelijke liefde in een de
cor waar je nooit zeker weet of
het rood op de muur graffiti of
bloed is.
De jonge acteurs, leerlingen
van de British School, weten
in elk geval dat je pas echt
dood bent als je dat de hele
pauze lang blijft. Geen geringe
opgave als een paar jonge kri
tische bezoekers diezelfde
pauze benutten om in je zij te
prikken en hun moeders in
vertrouwen toefluisteren dat
ze de slachtoffers hebben zien
ademen.
In de foyer van de school
schreeuwt alles dat hier Sond-
heims en Bernsteins wereld
beroemde musical wordt op
gevoerd. West Side Story is al
omtegenwoordig. Er zijn West
Side Story programmaboekjes,
t-shirts, West Side Story flop
py discs met daarop o.a. een
WSS-screen saver, een WSS-
achtergrond en WSS-ikoon-
tjes. Het meisje bij de t-shirts
zegt dat ze er al twintig heeft
verkocht. Begrijpelijk als je
ziet hoeveel mensen er zijn af
gekomen op de voorstelling
van de wereldberoemde musi
cal. Het kantoor van de deputy
headmaster wordt zelfs tijde
lijk gebruikt als drankopslag
ruimte.
Er is een cast van meer dan
veertig leerlingen en een lijst
van medewerkers die qua
lengte niet zou misstaan in
een Van den Ende-productie.
Iedereen, van de concierge tot
handige vaders en moeders
hebben met vereende krach
ten een indrukwekkende pro
ductie van de grond getild die
op de beste momenten zwaait
en zwiert. Op de mindere mo
menten worden kleine en gro
te hobbels gracieus genomen
waarbij iedereen zijn best doet
niet over zijn beste beentje te
struikelen. De choreografie is
bescheiden gehouden. Dat
kan ook haast niet anders met
de krappe ruimte van het to
neel en spelers.
De jonge acteurs leveren
een prestatie van formaat te
gen een prachtig maar soms
onwillig decor. Als Maria de
deur voor haar toornige ver
loofde dicht wil smijten, pro
testeert de hele muur van het
appartement. Schoonheids
foutjes. Voor de rest klopt het
allemaal. Het zinderende
'America' is nog steeds een ex
plosief mengsel van venijnige
spot en uitdaging. En 'Gee,
Officer Krupke' is uitermate
geestig. Riff de leider van de
Jets en de beste vriend van de
tragische held Tony wasemt
een natuurlijk leiderschap en
weet steevast de juiste intona
tie te treffen. En het zij een
minaar met een baard in de
keel vergeven als Tony in de
uithalen in 'Maria' en 'To
night' soms een octaafje
smokkelt. En Maria? Ach Ma
ria zegeviert met een stem die
krachtig en trefzeker is.
Als haar verloofde uiteinde
lijk met een harde knal wordt
neergeschoten gaat een sidde
ring door alle vader- en moe
derharten in de zaal. Als bij de
open doekjes alle spelers hun
applaus in ontvangst nemen
biggelen tranen over de wan
gen van de hevig geëmotio
neerde sopraan. Maria huilt
echt.
\ptenaar leefde in bijna volledig isolement
daartoe een schriftelijk verzoek
in te dienen. Naar verluidt is
dat slechts enkele malen ge
beurd. Dat verschafte Gala de
gelegenheid haar minnaars te
ontvangen, die ondanks haar
gevorderde leeftijd nog volop
toestroomden.
Het Castell Gala Dali is een
verademing vergeleken bij het
Casa-Museu in Port Lligat. Dat
wil zeggen, de bezoeker krijgt
aanmerkelijk meer de ruimte en
de kamers zijn minder vol. Het
verdient aanbeveling wat vroeg
te komen, om de pracht van het
kasteel in alle rust te onder
gaan.
In de crypte onderin het kas
teel ligt Gala begraven. In 1982
overleed zij op 84-jarige leeftijd.
Nu mocht Dali wel in het kas
teel komen en hij nam er tijde
lijk zijn onderdak. Hij instal
leerde er de intens blauwe
troon. Daarop gezeten ontving
de markies het gemene volk der
journalisten.
Later nam hij zijn intrek in
het Teatre-Museu in zijn ge
boorteplaats Figueres. Hier
bracht hij te midden van zijn
culturele nalatenschap zijn
laatste jaren door. Veel plezier
heeft hij er niet meer aan be
leefd. In wat nu waarschijnlijk
een van de leukste musea van
de wereld is, kwam hij in 1989
op 88-jarige leeftijd te overlij
den. Hij werd begraven in zijn
eigen museum. Na zijn dood
bleek hij al zijn aardse bezittin
gen aan de Spaanse staat te
hebben nagelaten.
Het Dalimuseum in Figueres is
het hele jaar geopend. De huis
musea zijn van november tot
maart gesloten. De toegang tot
het Teatre-Museu in Figueres
kost 1000 peseta's, ongeveer 14
gulden, het Casa-Museu Salva
dor Dali in Port Lligat 1200 pe
seta's, ongeveer 17 gulden en
het Castell Gala Dali in La Pera-
Ptibol 600 ptas, plusminus 9
gulden.
I vorig jaar bestaat in
loost-Spanje de Daliaanse
|»ek. De surrealistische
■er Salvador Dali lietbij
fcod in 1989 drie gebou-
ja aan de staat: het al lan-
legankelijke Dali Teatre-
ji in Figueres, zijn woon-
i Port Lligat en het kasteel
jjn vrouw Gala in Pubol.
Bitste twee zijn in 1997
lesteld als musea. En nu
ftt alle drie bedevaartsoor-
Dor duizenden Dali-lief-
:s uit de hele wereld,
acht naar Cadaqués voert
een grillige bergachtige
>an duikt het schilderach-
isersplaatsje op, nog on-
ren voor Costa Brava-be-
n. Het jazzcafé van Ca-
s, geboorteplaats van Sal-
Dali's vader, is al decen-
rmaard. Daarvan getui-
e vele memorabilia yan
de sterren die het hebben
ht. Gabriel Garcia Mar-
Biangt er naast Herman
Ibord in het dorpje ver
laar hotel Port Lligat, de
«en vlek waar de Cata-
I schilder met zijn vrouw
fcertig jaar heeft gewoond
pral gewerkt. Een nieuwe
left het gehucht, tot voor
■echts bestaand uit Dali's
I groeiende huis en een
B toegankelijk gemaakt,
feen was het vanuit Ca-
s een steile wandeling
een ongelijk rotspaadje,
staat nog en maakt dui-
[dat het isolement van
igat bijkans volledig was.
landschap is indrukwek-
van een woeste schoon-
®i tegelijk herkenbaar. De
rotsformaties, de door
Isen beschermde baai.
tranden. Waarschijnlijk
ing van dit stukje Costa
Dit is het landschap van
s in de verte het huis op-
met twee reuzeneieren
koppen van Castor en
Het roze Dali Teatre-Museu in Figueres: eieren op het dak en kippenvel op de muren.
Pollux op het dak, weet ieder
die ook maar wat van Dali heeft
gezien, dat hij hier op de juiste
plek is.
Vergeleken bij de omgeving is
een bezoek aan het museum
een lichte teleurstelling. De be
zoekers worden in groepen van
tien in rap tempo door het huis
gejaagd. Niet meer dan tien mi
nuten krijgen ze om een vertrek
te bekijken. Ze worden verwel
komd door een opgezette beer
voorzien van veel parafernalia
door het zelf verklaarde genie
Dali. Het is kruip-door sluip-
door in het huis, overvol met
opgezette dieren en prachtige
kunststukken tussen ongeken
de rotzooi. Een blik uit het
raam' in zijn atelier leert nog
eens waar hij zijn inspiratie
vandaan haalde. Het uitzicht is
adembenemend. Dat is de in
richting van het huis ook. Even
als zijn werk verkeert die in een
wankel evenwicht tussen kunst
en kitsch. In dit huis ontving
Dali de vele beroemdheden die
zijn kennissenkring bevolkten.
Schaamteloos koketteerde hij
met bezoek van de hele jetset
en dat van het Spaanse konink
lijk huis. De oude dictator Fran
co mocht zich eveneens tot zijn
vrienden rekenen. Wat deze be
krompen katholiek gedacht
moet hebben van de overdui
delijke penisvorm van het
zwembad in huize Dali laat zich
raden.
Hoe groot het huis ook was
en hoeveel vertrekken het ook
telde, het was te klein voor twee
enorme persoonlijkheden als
Salvador en zijn minnares,
echtgenoot en muze Gala. Bei
den maakten vooral van hun le
ven een kunstwerk. Samenwo
nen was voor de twee moeilijk,
ondanks het winterse verblijf in
New York en de vele bezoeken
aan het nabij gelegen Franse
Perpignan. In 1969 kwam Dali
een oude belofte aan Gala na:
de aankoop van een kasteel.
Zijn oog was gevallen op het
kasteel van Pübol, een veertien
de eeuws onderkomen waar
Gala zich zou kunnen terug
trekken.
Gala accepteerde het kasteel
als cadeau op voorwaarde dat
Dali alleen mocht komen na
