'Die rechter was een idioot'
'Mijn waardering voor Tryater is alleen maar groter geworden'
Cultuur& Kunst
Winnende fotojournalist
houdt zichzelf scherp
©ERDAG 21 JANUARI 1999
Robert de Niro jaagt in Frankrijk op geheimzinnige koffer
Geert van Resteren fotografeen problemen
jes een jaar geleden kwam Robert De Niro in het
vvs op een manier die hij weinig kon waarderen,
vijl hij in Parijs als hoofdrolspeler werkzaam was
rjohn Frankenheimers film Ronin, werd hij op een
jen van zijn bed gelicht en gevankelijk meegevoerd
het politiebureau. Hij werd ervan verdacht illegale
den te onderhouden met een call girl-netwerk. De
re is met een sisser afgelopen.
langrijkste tegenspeler, is een
van de sympathiekste collega's
met wie ik ooit heb gewerkt. En
als je kijkt naar de royale mede
werking die wij bij het maken
van Ronin kregen in Parijs, in
Nice en Arles, dan mag ik ook
de houding van Franse autori
teiten niet gelijkschakelen met
het gedrag van die ene idioot."
,,We kregen alle faciliteiten om
op straat zeer hevige vuurge
vechten te ensceneren en voor
de meest opzienbarende car
chases. In die scènes zat ik niet
zelf achter het stuur, soms zat
ik wel naast de chauffeur en ik
kan zeggen dat ik daar behoor
lijk zenuwachtig van werd.
Maar die Franse cascadeurs
zijn fantastisch en hadden die
scènes perfect onder controle.
VAN LIEROP
ncident vormde een grove
lag op het vermogen van
teur zich geconcenteerd te
jen op zijn rol als leider
en team ex-spionnen dat
ip een geheimzinnige kof-
lonm is een film geworden
De Niro trots op zegt te
maar aan de draaiperiode
lijs denkt hij gramstorig
aap nog steeds niet wat die
?zield heeft. Ik zat al vanaf
mber in Parijs en het leek
ifze al die tijd zaten te
iten om me ergens voor te
■en. Toen ze het eindelijk
■n. kwam het wel heel on-
|en. Ik heb overigens maar
aar uur vast gezeten, maar
iheel ingrijpend als je zo-
iverkomt. Het is echt niet
mpel om een dag later
een flegmatieke geheim
ite spelen die voor de du-
iet bang is. Het was schan-
-gesukkel van vooral die
kennelijk publiciteitsgeile,
k] [er van instructie. Ook al
are krantenverhalen, die ik
is over me uitgestort kreeg,
iden een forse aanslag op
I ost concentratie. Van de be-
Etj Idigingen is niets overeind
-Iwo tven. Een officiële zaak is
ikv K)it gekomen. Maarintus-
kun tond ik wel reusachtig
paal."
Tost feet niet wat sommigen
nee lie Franse machthebber-
d nankeren. Mode-ontwer-
il irmani heeft ook zoiets
spa jemaakt. Hij werd opge-
middenin een modeshow
jet veel moeite georgani-
apla livas ergens op straat. De
moest worden platge-
omdat ze Armani ineens
I m ondervragen over iets
ater ook een misverstand
te zijn. Ik vind het geen
a van gastvrijheid als je zo
gkw iringt met mensen die in
land hun werk komen
'It rigens is het niet waar, zo-
erd geschreven, dat ik mijn
in d' Honneur heb ingele-
en dat ik gezegd zou heb-
ïooit meer een voet te zul-
.roi etten op Franse bodem. Ik
lie dingen wel even over-
n, want ik was furieus,
biet ik heb niks tegen de Fran-
het algemeen. Op de set
dien lonin hebben we gewerkt
1 p< voornamelijk Franse tech-
dit|en dat waren fantastische
sen. Jean Reno, mijn be
Gentleman
Ronin werd geregisseerd door
John Frankenheimer, een vete
raan die al met films als Grand
Prix en The French Connection
II liet zien dat hij iets speciaals
heeft met jakkerende auto's en
spectaculaire crashes. In Nice
zitten spionnen, criminelen en
politiemannen elkaar achterna
dwars door de oude stad, in Pa
rijs racen ze levensgevaarlijk
over de avenues en door tun
nels. Maar het tunneltje van La
dy Di werd gemeden.
De Niro: „Die tunnel was voor
ons niet interessant, want dat is
maar een kort doorsteekje.
Maar om redenen van piëteit
zouden we die sowieso niet
hebben gebruikt. Daar is ie
mand als John Frankenheimer
te fijngevoelig voor. John is een
gentleman, een filmer van een
oudere generatie, dan waar ik
meestal mee werk. Hij heeft een
enorme ervaring en is buiten
gewoon vitaal. Hij kent alle
technieken en foefjes van het
vak en het is ook een erg aange
name en geestige man. Daarom
wilde ik graag met hem werken.
En ook omdat hij naar mijn
smaak een intelligente manier
had om dit onderwerp te be
handelen."
„John heeft iets met snelle au
to's en hij is goed met actie.
Maar hij stamt uit een theater
traditie en heeft veel voor tv ge
daan. Hij houdt daarom van ac
teurs en vindt het belangrijk dat
een film als Ronin ook mooie
spèlscènes moet hebben. Dat
maakt hem speciaal ten opzich
te van veel regisseurs die enkel
met actie uit de voeten kun
nen."
Robert de Niro en Natascha Mcelhone in 'Ronin', die net in Nederland in première is gegaan.
Ronin was in het oude Japan de
naam voor dolende ridders, sa
moerai, die waren losgeraakt
van hun reguliere krijgsheren
en zwervend op zoek gingen
naar willekeurige opdrachtge
vers om voor te vechten. In
Frankenheimers film staat de
term 'ronin' symbolisch voor
internationale spionnen die
werden ontslagen na het einde
van de Koude Oorlog. Hun bij
zondere kennis en vaardighe
den stellen ze tegenwoordig ter
beschikking aan elke goed beta
lende opdrachtgever.
De Niro voert een multinatio
naal team van zulke huurlingen
aan in de jacht op een koffer,
waarbij men het aan de stok
krijgt met ex-KGB'ers en ander
gespuis. Op dit schimmige slag
veld komen we ook de Frans
man Jean Reno, de voormalige
Bond-schurken Sean Bean en
Jonathan Pryce en de Zweed
Stellan Skarsgard tegen. Enige
vrouw op dit schouwtoneel is
Natascha McElhone, laatstelijk
waargenomen in The Truman
Story en Mrs. Dalloway.
Uitgebreide research zegt Ro
bert De Niro aan deze rol niet te
hebben besteed: „Voor sommi
ge rollen in het verleden vond
ik dat gewenst of zelfs noodza
kelijk, hier niet zo erg. Hier was
het vooral van belang dat er
niks mankeerde aan mijn fysie
ke conditie. Ik heb wel een paar
voormalige CIA-mannen opge
zocht. Ik heb iets proberen op
te pikken van hun manier van
praten en hun gedrag. Taalge
bruik en houding waren wel be
langrijk voor onze personages,
omdat dat het enige is waarmee
ze zichzelf profileren. Over hun
vroegere achtergronden kom je
niets te weten en omdat het
gaat om professionals lopen ze
ook niet met hun verhalen en
emoties te koop."
Improviseren
Anders dan de acht films die De
Niro maakte met Martin Scor
sese bood Ronin niet het mate
riaal waarmee hij zijn liefde
voor improviseren kon botvie
ren: „Improviseren kan soms
nuttig zijn en mooie dingen op
leveren, maar nauwelijks in een
actiefilm. Bij actiescènes is de
timing belangrijk en kun je niet
ineens zo maar dingen gaan
zeggen of doen die de timing in
gevaar brengen. Ik speel boven
dien een man van weinig woor
den. In een film als bij voor
beeld Jackie Brown werd dan
wel heel veel gepraat, maar
daar was improviseren even
min op zijn plaats, omdat Ta-
rantino zulke meesterlijke dia
logen schrijft dat het zonde zou
zijn als je daarmee gaat rom
melen. Ook schrijver David
Mamet heeft dat bijzondere ta
lent. Voor Ronin werd hij er pas
in latere instantie bijgehaald
om het bestaande script bij te
punten en te perfectioneren.
Maar hij diende de grote lijnen
van het verhaal vast te houden
en heeft het script dus niet echt
naar zich toe kunnen trekken.
Maar hij heeft wel uitstekend
werk verricht."
De Niro zegt de hoofdrol in
Ronin vooral te hebben aange
pakt voor de lol, de actie en de
afwisseling na Wag The Dog.
„Die film was nooit bedoeld om
munt te slaan uit de problemen
waarin Clinton terecht is geko
men. Het was puur toeval dat
de première samenviel met het
uitbreken van het Lewinsky-
schandaal. Stel dat iemand die
film nu pas had willen maken
en hij werd mij aangeboden,
dan weet ik nog niet zeker of ik
die rol zou accepteren. Dan zou
het script wel heel erg goed
moeten zijn. Het is dieptreurig
wat er nu in mijn land ge
beurt."
In elk geval hoeven we in Ronin
niet naar een politieke bood
schap te zoeken. Hoewel? „In
dit verhaal blijkt iedereen be
reid zich dood te vechten voor
een koffer waarvan niemand
weet wat de inhoud is. Ook het
publiek komt dat niet te weten.
Ik vind dat wel grappig. Ieder
een mag zelf bedenken wat er
in die koffer zou kunnen zitten
en kan daarmee zelf de film
desnoods net zo politiek maken
als men leuk vindt."
Komende zomer al zien we
Amerika's meest veelzijdige ac
teur terug in Analyse Tltis van
Harold Ramis: „Als een mafioso
die zich onder behandeling
stelt van psychiater Billy
Crystal. Het werd hoog tijd voor
weer eens een echte komedie."
UTRECHT/AMSTERDAM GPD
HANS WESTERVOORDE
Zijn fotodebuut had plaats in
een kroeg in Leerdam. Geert
van Kesteren had het bankwe
zen net afgezworen, een came
ra gekocht en was fotojournalist
geworden. Tegenwoordig
scoort de autodidact met repor
tages over het leven na Desert
Fox in Bagdad en over de dood
door aids in Zambia. Deze week
maakte hij een dubbelslag door
tegelijkertijd de Zilveren Came
ra en de titel Fotojournalist van
het Jaar 1998 binnen te halen.
Uit 3.324 foto's en 262 inzen
ders is zijn foto en is hij geko
zen. Van Kesteren is de man
niet naar valse bescheidenheid,
maar waarschuwt wel voor
overdrijving. „Ik zie het als een
bewijs dat ik goed bezig ben. Zo
zag ik de Utrecht Prijs in 1994,
zo zie ik deze prijzen ook.
De tegenwoordige Amsterdam
mer werd 32 jaar geleden in het
Zuid-Hollandse Asperen gebo
ren. Zijn eerste journalistieke
werkgever was De Gecombi
neerde in Leerdam, voor wie hij
een reportage mocht maken
over het North Sea Jazz Festival.
Later trok hij naar Utrecht, om
er voor het Utrechts Nieuws
blad te fotograferen.
De begintijd volgens de gelou-
teerde fotojournalist: „Het was
gewoon overal op afstappen.
Heel veel doen. Dan ontwikkel
je vanzelf de techniek en komt
de ervaring die je in de foto-
journalistiek nodig hebt. Ik wil
de eerst in Nederland goed zijn,
voordat ik internationaal verder
ging. Achteraf gezien is het toch
vrij snel gegaan."
Als free-lancer voor onder meer
Het Parool, Vrij Nederland, de
Nieuwe Revu, de Volkskrant en
De Morgen (België) was Van
Kesteren het afgelopen jaar
veelvuldig op reportage in bin
nen- en buitenland. Zes maan
den lang geen vrouw en kinde
ren, maar zag de Paus en Fidel
Castro samen in Cuba, was na
de Amerikaanse en Britse bom
men in Irak, maakte de op
komst van de Palestijnse staat
mee en bracht de ellende van
aids in Zambia in beeld. In ei
gen land portretteerde hij het
leven op en rond het Amster
dam-Centraal Station en de
aanhang van de Achterhoekse
popgoep Normaal.
Volgens juryvoorzitter Wil de
Jong verdient de Amsterdam
mer de titel Fotojournalist van
het Jaar met „zijn prachtige re
portages, rond en achter het
nieuws, in binnen- en buiten
land, waaruit een sterke betrok
kenheid spreekt."
Van Kesterens bezoek aan Irak
nuanceerde zijn kijk op de cri
sis en het volk. „De vooroorde
len tegen de Arabieren in Ne
derland zijn zo groot. De Irake
zen zijn veruit de aardigste
mensen die ik in deze regio
ken. Okee, de regering is cor-
Geert van Kesteren. foto anp
rupt. De gewone mensen haten
Saddam, al mag daar niet over
gesproken worden. Maar Irak is
ook een land waarin alle stop
lichten het doen en de straten
schoon zijn."
De Zilveren Camera won Van
Kesteren met zijn foto van een
mortuarium in Zambia. „Een
indrukwekkend beeld dat op
een haast ingetogen manier -
zonder enige zweem van sensa
tiezucht en zonder in clichés te
vervallen - dit immens maat
schappelijke probleem aan de
orde stelt. Een confronterende
foto die de kijker niet afstoot,"
meent jurvoorzitter Adriaan
Monshouwer.
De winnaar zelf: „Ik ben blij dat
het onderwerp hierdoor weer
meer aandacht krijgt. In Afrika
zijn 21 miljoen mensen besmet
met het aids-virus. Er liggen
mensen te sterven, van huis tot
huis. Er komt een verpleegster
langs met een buisje aspirine.
Dat is het enige dat voor de
mensen kan worden gedaan.
Krankzinnig."
Hij zag op de begraafplaats in
Lusaka om het kwartier een
vrachtauto voorbijrijden, vol lij
ken. Maar met het fotograferen
van zo'n vrachtauto was Van
Kesteren er niet: „Het probleem
was hoe je het in beeld brengt.
Zo kwam ik op het mortuarium,
waar de doden worden geregi
streerd. Ik mocht er niet bin
nen, dat wilden de autoriteiten
niet. Daarom ben ik samen met
een politieagent gegaan, die af
scheid nam van een collega.
Hooguit een half minuutje ben
ik binnengeweest, maar het was
genoeg."
De illusie om via de foto iets
aan de schrijnende problema
tiek te doen, houdt Van Keste
ren volgens eigen zeggen
scherp. Die zouden de bladen
van tegenwoordig ook wat
meer mogen hebben, vindt hij.
„Wat mij verbaast is dat je over
de Nederlandse fotografen
struikelt bij de finale van de WK
Darts, terwijl ik bij de orkaan
Mitch maar een andere Neder
landse fotograaf heb gezien: de
goede J. Visser van het Refor
matorisch Dagblad."
Fries toneelgezelschap bloeit dankzij Jos Thie
Thie (44) is artistiek leider van het Friestalige toneel-
elschap Tryater. Eerder was hij werkzaam bij het RO
later in Rotterdam. Onder Thie kent Tryater een zeer
cesvolle periode met recentelijke topstukken als
v a' en 'Pak 'm Stanzi' en het spektakelstuk 'Abe', waar
ii m iport en toneel op fraaie wijze wist te combineren,
leger was zijn droom om óf profvoetballer óf drum-
r te worden. Die droom werd niet vervuld, nu werkt
aan zijn ideaal toneel onder de aandacht van zo veel
jelijk mensen te brengen.
WARDEN BONNE STIENSTRA/GPD
lijn, dat idealisme heb ik door
kunnen trekken naar Tryater.
Dat brengt het toneel bij de
mensen, ook bij die mensen die
geen band met toneel hadden."
Waar Thie zich voor inzet, zou
hij wel volkstoneel willen noe
men, ware het niet dat 'volksto
neel' wat al te gemakkelijk asso
ciaties met 'De Jantjes' oproept.
Het is bij hem ook geen kwestie
van het volk met kunst verhef
fen. Maar dat kunst zo lang al
leen voor de elite gemaakt
werd, dat heeft hem destijds te
gengestaan en dat staat hem
nog tegen. Een verklaring voor
zijn ideaal heeft hij niet. Vader
was rijksambtenaar en zeker in
Den Haag hield dat een zekere
standing in.
Toeschouwer
Thie: „Ik had een vriendje in de
straat, de zoon van een adellijke
familie, en ik had een vriendje,
de zoon van heel volkse ouders.
Mijn ouders vonden in die tijd
nog dat ik met bepaalde jon
gens niet om mocht gaan. Dat
klassenverschil heerste toch wel
erg in een ambtenarenstad als
Den Haag. Ik heb me er niets
van aangetrokken. Automatisch
voelde ik me tot de straat aan
getrokken. Zonder er zelf ooit
deel van te hebben uitge
maakt." „Ik ben in alles toch
meestal een toeschouwer. Ik
voel me betrokken en toch sta
ik aan de zijlijn. Ik zal nooit een
Fries met de Friezen worden. Ik
voel me erg betrokken bij Fries
land en bij de mensen hier,
maar ik maak geen deel van
hen uit. Terwijl mijn roots en
die van de Friezen dicht bij el
kaar liggen.
"Veel Friezen komen van oor
sprong uit het Drentse veenge
bied. Mijn ouders kwamen uit
Groningen en Drente. Ik herken
sommige eigenschappen van
Friezen ook wel. Ze komen mij
niet onbekend voor. Zo'n Fop-
pe de Haan, meegaand, makke
lijk, maar toch ergens binnen in
hem, zit een kern, een pit, die
raak je niet. Als je er bij in de
buurt komt, treedt er een be
paalde onverschrokkenheid op.
Dat is bij Foppe, dat is bij veel
Friezen en ik begrijp het."
„Het idealisme van toen is er
nog, maar natuurlijk ben ik in
de loop der jaren realistischer
geworden. Maar niet zo realis
tisch dat ik voor het grote geld
heb gekozen. Anderen heb ik
die ommezwaai zien maken. Ik
ben nog naïef, maar niet meer
zo naïef als vroeger. Als iemand
mij vToeg wat ik wilde verdie
nen, liet ik het aan de ander
over. Dat doe ik niet meer.
maar geld is nooit mijn drijf
veer geworden."
„Ik heb de musical Joe voor
Joop van den Ende geregis
seerd. Ik werd gevraagd en ik
heb ja gezegd. Niet om het geld,
het was de nieuwsgierigheid die
me dreef. Iets maken voor
100.000 mensen, in een profes
sionele omgeving, ik wilde het
eens ervaren. Het draait bij die
producties louter om geld. Er
wordt geld ingestoken en er
moet geld uit komen."
„Ik heb er uitstekend kunnen
werken, maar toen ik hier weer
terug kwam, was mijn waarde
ring voor Tryater alleen maar
groter geworden. Met geld is
veel te koop. Maar succes is
niet te koop, een goede voor
stelling is niet te koop. Keihard
werken, dat is de basis. Maar
Joe was nuttig, het was voor mij
een soort van opfriscursus. Ik
heb mijn blikveld kunnen ver
ruimen."
„Iedereen zou dat moeten
doen. Gewoon eens elders kij
ken wat er gaande is. Ik vind
Friezen een prachtig volk, maar
alleen dan als ze bereid zijn
open te staan voor invloeden
van buitenaf, als ze midden in
de wereld durven te staan om
daarmee hun unieke eigen
schappen te versterken. Soms
merk je dat mensen vooral wil
len consolideren wat ze heb
ben. Dat staat me dan tegen."
„We buiten de successen bij
Tryater commercieel zo goed
mogelijk uit. Dat doen we met
Twa, met Stanzi. Zonder subsi
die zullen we nooit kunnen,
maar wat we met successen
binnen kunnen halen, moeten
we doen. Mini en Maxi zijn wat
dat betreft mijn grote idolen.
Die twee, dat is wereldniveau.
Geen cent subsidie, dus ze
moeten wel commercieel zijn.
Maar toch zijn ze dat niet koste
wat kost, ze doen niet al maar
concessies voor het geld."
Balans
„Het is een voorrecht die twee
te mogen regisseren, het zijn
mijn vrienden. Bij hen is alles
zoals ik het zou wensen. Ik heb
ook niet het gevoel dat ik op ge
lijke hoogte met hen sta, ik kijk
tegen hen op. Omdat ze een ba
lans gevonden hebben tussen
commercie en behoud van hun
idealen."
Theaterman Jos Thie fietsend op weg naar zijn Tryater.
„Ik heb niet het talent dat zij
hebben. In Groningen wist ik al
dat mijn talent niet in het to
neelspelen zat. Maar ik heb wel
een uitgesproken artistiek ta
lent. En ik heb de nieuwsgierig
heid en de drang iets te doen
wat nog nooit eerder is gedaan.
Het publiek wil ook graag iets
zien wat het nog nooit eerder
foto gpd wietze landman
heeft gezien. Zoals met 'Abe'.
toneel en sport combineren,
dat was nog nooit ergens ver
toond."
„Ik ben nu ongeveer vijftien
projecten vooruit. Drie jaar ver
der. Ik hou er van als een pro
ject wat ligt te rijpen. In mijn
gedachten dan. En dan begint
het repeteren en'dan moet de
rest komen. Niks ligt vast. in het
doen moet ik denken. Je loopt
daardoor wel eens op een slap
koord, maar het houdt me le
vendig. Soms spelen er andere
zaken door mijn hoofd, maar
dat is niet erg. Ik ben geen
schrijver of schilder, geen auto
noom kunstenaar."
„Ik heb nooit een toneel- of re
gisseursopleiding gehad. De
basis is mijn belangstelling,
mijn optimisme en mijn naïvi
teit. Dat laatste maakt dat je
kwetsbaar wordt, dat je tegen
teleurstellingen oploopt. Mijn
angst is dat ik cynisch wordt,
door schade en schande wijs
geworden. Cynisme is de tegen
pool van naïviteit, denk ik. Ik
blijf liever naïef."
Gelukkig
„Er is in dit vak bijna geen
scheiding te maken tussen werk
en privé. Ik kan bij Tryater niet
om openheid en belangstelling
voor elkaar vragen als ik het
thuis zelf niet kan opbrengen.
Ik geloof vast en zeker dat geluk
in het werk me in algemene zin
gelukkig maakt. Tevreden zijn
met wat je doet en wat je bent.
Streeft niet iedereen die harmo
nie na?"
„Ik ben een toeschouwer, vaak.
Maar ik ben geen solist, ik sta
tussen de mensen, ik werk er
mee. Ik heb een gezin, dat kan
soms beperkingen met zich
meebrengen. Maar niet vaak en
ik zie het zeker niet als verve
lend. Toen ik Joe regisseerde
hebben we vier maanden in
Amsterdam gewoond en de
kinderen hebben het heerlijk
gevonden."
