Motel in de ruimte
'peperduur en riskant'
D
ZATERDAG 9 JANUAR11999
k -
Na een debat dat
mien jaar duurde en
mmJ datduizenden
pagina's aan
documenten en
blauwdrukken
opleverde, is er dan
toch echt een begin
maakt met de bouw
tan het International
Space Station. Het
meest ambitieuze
bouwproject dat de
lens ooit uitvoerde in
!e ruimte zal tot2005
duren en moeiteloos
tientallen miljarden
llars verslinden. Niet
pereen ziet het nut in
van dit riskan te en
ld perdure avontuur op
grote hoogte.
kr
ouwvakkers hebben het op drie-
I Im honderd kilometer boven de aar-
de niet makkelijk. Ze werken met
dikke handschoenen aan en ze dragen logge
overalls die hen moeten beschermen tegen
de extreme temperaturen in de ruimte. Intus
sen trekken ze in vrijwel gewichtsloze toe
stand met een snelheid van 28 duizend kilo
meter per uur baantjes om hun geliefde pla
neet. In negentig minuten, de reguliere speel
tijd van een voetbalwedstrijd, vliegen ze een
compleet rondje om de aarde. Ze schieten
van dag naar nacht en weer terug naar dag.
Van licht en heet naar donker en ijskoud en
weer terug naar licht en heet.
Voor de bouw van het ruimtestation, dat
de omvang zal krijgen van twee voetbalvel
den, is flink wat gesleutel nodig. Er zal zo'n
duizend uur aan ruimtewandelingen moeten
worden uitgevoerd om de klus te klaren. De
Amerikaanse astronauten Jerry Ross en Jim
Newman legden vorige maand met succes de
verbindingen tussen de eerste twee modules
van het ruimtestation in aanbouw. Ze werk
ten met hoogwaardige instrumenten die op
het eerste gezicht weinig verschillen van de
spullen die de doorsnee Nederlander thuis in
de gereedschapskist heeft liggen.
Het ruimtestation wordt in honderd ver
schillende stukken, verspreid over bijna ne
gentig vluchten, 'naar boven' getranspor
teerd. Alle afzonderlijke delen moeten aan el
kaar worden gekoppeld om er één geheel Van
te maken. Of alle kabels en verbindingsstuk
ken naadloos op elkaar aansluiten, is nog de
vraag. Dat valt op aarde niet anders te testen
dan met behulp van computersimulaties. In
het verleden bleek de praktijk soms pijnlijk
anders dan de theorie van de tekentafel.
Zoals bij de Hubble-telescoop, die met ver
keerd geslepen lenzen op pad werd gestuurd,
hetgeen een lastige en kostbare herstelopera
tie vereiste.
Het risico dat er in de bouwfase van het
ruimtestation grote fouten worden gemaakt,
of dat er ongelukken gebeuren bij een van de
vele lanceringen, wordt geraamd op 74 pro
cent. Dat is schrikbarend hoog. „Het is het
cijfer dat je krijgt als je het statistisch risico
van 87 lanceringen bij elkaar optelt", merkt
NASA-functionaris Michael Hawes, technisch
leider van het bouwproject, droogjes op.
Ruimtevaart is nu eenmaal 'risky business'.
Niet over zeuren. Hawes gelooft niet dat dit
ambitieuze bouwprogramma riskanter is dan
de andere projecten van NASA.
Krokodillen
Zelfs de grootste scepticus zal wandelend
over het ruim opgezette Kennedy Space Cen
ter in Cape Canaveral (Florida) moeten toe
geven dat op deze plek een ontzagwekkende
hoeveelheid technologische kennis van de
hoogste orde is verzameld. Op de volledig af
gesloten lanceerbasis, tevens een beschermd
natuurgebied, gaan de prehistorie en de
21ste eeuw hand in hand. Krokodillen liggen
Bouw International Space Station begonnen
Het International Space Station. Het risico dat er bij het bouwen fouten
worden gemaakt wordt geraamd op 74 procent. illustraties gpd
er in de zon te bakken, terwijl achter hen, op
lanceerplatform 39-A, een van de vier space
shuttles zelfverzekerd richting strakblauwe
hemel wijst. De inktzwarte, genadeloze ruim
te is vanaf hier in minder dan acht minuten
bereikbaar.
NASA probeert van elke missie te leren. De
ruimtevaartorganisatie zegt er alles aan te
zullen doen om een herhaling van de ramp
met de 'Challenger' - de shuttle die in januari
1986 hoog boven de lanceerbasis uiteenspat
te - te voorkomen. De explosie van de Chal
lenger was voor NASA een traumatische erva
ring. Het is sindsdien bepaald geen uitzonde
ring meer als de lancering van een ruimte
veer luttele minuten of zelfs seconden voor
de start wordt afgebroken, omdat de scherp
afgestelde computers die in ijltempo alle sys
temen controleren, plotseling op een onver
klaarbaar probleem stuiten.
„De shuttle is een gecompliceerde machi
ne", zegt Don McMonagle, een van de team
leiders op de lanceerbasis. „Er kunnen in de
laatste minuten voor de lancering letterlijk
honderdduizend dingen misgaan. Het is on
ze opdracht voorbereid te zijn op al die mo
gelijkheden en snel te handelen, wetend dat
onze speelruimte beperkt is." Die speelruim
te - in jargon: het 'window' (raam) - bedraagt
vaak niet meer dan vijf tot tien minuten. Een
raket die op weg wil naar het International
Space Station, dient te worden gelanceerd op
het moment waarop het ruimtestation zich
pal boven het Kennedy Space Center bevindt.
Te lang wachten met de lancering maakt een
rendez-vous onmogelijk, gezien de snelheid
waarmee het ruimtestation in aanbouw rond
de aarde cirkelt.
„We zullen ons bij de lanceringen niet la
ten opjagen door het smalle window", verze
kert McMonagle. Een lancering die op het
laatste moment wordt opgeschort, betekent
weliswaar een verlies van enkele honderddui
zenden dollars. Maar het motto luidt: liever
te veel betaald, dan te vroeg geschoten. „We
lanceren niet als er een vraag opduikt waarop
we even geen antwoord hebben", zegt Mc
Monagle. „De veiligheid van de bemanning,
de shutüe en zijn vracht staan voorop."
'Kosmisch prul'
Een vooralsnog lastig te beantwoorden vraag
blijft of de risico's en de kosten van het Inter
national Space Station opwegen tegen het
nut. De kosten worden geschat op tachtig
miljard gulden, maar die zouden evengoed
boven de 200 miljard kunnen uitkomen. Dat
bedrag kan beter besteed worden, betogen
veel wetenschappers. Bijvoorbeeld aan on
derzoek naar een effectieve remedie tegen
kanker of aids. „Het ruimtestation is een
waardeloos ding, een kosmisch prul", schreef
het weekblad The New Republic. „De weten
schappelijke rechtvaardiging deugt niet, ter
wijl het prijskaartje exorbitant hoog is."
Alleen al de waterrekening is gigantisch.
Het kost een vermogen om een liter drinkwa
ter naar boven te brengen. Geen wonder dat
NASA het water aan boord opnieuw gebruikt,
waarbij de bewoners van het ruimtestation
ook hun eigen urine (en die van hun colle
ga's) te drinken krijgen, vanzelfsprekend na
dat het vocht van zijn afvalstoffen is ontdaan.
„NASA doet voorkomen alsof het ruimte
station een enorme sprong voorwaarts is
voor de mensheid en een eerste stap richting
een bemande missie naar Mars. In werkelijk
heid is het ruimtestation weinig meer dan
een sjofel motel dat in een lage baan rond de
aarde vliegt. Het brengt ons dichter bij Mars,
inderdaad. Net zoals wij dichter bij de maan
staan wanneer we onze zolder uitmesten",
spotte auteur Timothy Ferris in The New York
Times. Het Britse weekblad The Economist ty
peerde het International Space Station als
'een zwart gat', waarin de komende jaren
miljarden dollars zullen worden gezogen.
Dr. Catherine Clarck, die vanaf de aarde
leiding zal geven aan het wetenschappelijk
onderzoek in het ruimtestation, stoort zich
mateloos aan de luidruchtige kritiek van haar
vakgenoten. „Anderzijds besef ik ook dat die
afwijzende reactie tamelijk kenmerkend is
voor wetenschappers", zegt ze. „Elke weten
schapper wil meer geld voor zijn eigen pro
ject en minder fondsen voor dat van een an
der." Clarck geeft toe dat het geenszins vast
staat in welke mate het International Space
Station de verwachtingen als uniek laborato
rium zal waarmaken. NASA zal over tien of
vijftien jaar worden afgerekend op de resulta
ten van het laboratoriumonderzoek.
„We zullen meer te weten komen over kos
mische straling en kosmisch stof', zegt
Clarck. Maar of dat nou iets is waarop de we
reldbevolking smachtend zit te wachten..."
Ze vervolgt: „We zullen van bovenaf een be
tere blik krijgen op de ontwikkeling van het
milieu op aarde. We zullen meer leren over
de ozonlaag." Behalve het onderzoek aan de
buitenkant van het ruimtestation, is er de re
search in de laboratoria van het International
Space Station. Clarck: „Gewichtsloosheid valt
in de laboratoria op aarde niet na te bootsen.
In het ruimtestation kunnen we zicht krijgen
op de interactie tussen cellen van het mense
lijk lichaam. De cellen zijn in de ruimte in
driedimensionale toestand te bestuderen. Op
aarde slaan ze onder invloed van de zwaarte
kracht meteen plat.
Michael Hawes verwijst ter verdediging
van NASA graag naar het interieur van een
modern ziekenhuis. „Kijk naar wat er in de
operatiezaal aan instrumentaria gereed ligt
en staat. Je zult dan moeten concluderen dat
veel van die vindingen voortkomen uit de
ruimtevaart»"
NASA, dat deel uitmaakt van de federale
overheid, hoopt de kosten omlaag te brengen
door het bedrijfsleven de mogelijkheid te bie
den research te verrichten in het ruimtesta
tion. Circa dertig procent van de laboratoria
aan boord van het International Space Sta
tion wordt vrijgehouden voor de farmaceuti
sche en biotechnologische industrie. Voorals
nog heeft NASA geen plannen om het ruim
testation te benutten als pretpark voor steen
rijke aardbewoners die tegen forse betaling
graag een kijkje willen nemen hoe hun pla
neet er van bovenaf uitziet. „Het zou slecht
zijn voor onze p.r. als Bill Gates, Ted Turner
of Steven Spielberg het leven zou laten aan
boord van een onze shuttles", stelt Clarck.
Fokker
Zestien landen werken mee aan het ruimte
station, dat naaf verwachting tien tot vijftien JOHN WANDERS
jaar in bedrijf zal blijven. Nederland speelt
een kleine, maar niet onbelangrijke rol in dit
gezelschap. Onder supervisie van Fokker
Space werkt een consortium van tien bedrij
ven aan de bouw van een grijparm voor de
Europese ruimtevaartorganisatie ESA. De ro
botarm zal helpen met de assemblage van de
Russische segmenten van het ruimtestation,
zoals de Canadese grijparm dit doet voor het
Amerikaanse deel. „De volledig symmetri
sche, tweebenige robot van Fokker kan wan
delen over een rail van het ruimtestation",
vertelt projectleider Alan Thirkette van ESA.
De Fokker-arm is al even onmisbaar voor
de assemblage van de immense zonnepane
len die het ruimtestation van energie zullen
voorzien. De grijparm gaat medio 2001 aan
boord van een Amerikaanse shuttle de lucht
in. Is het International Space Station eenmaal
gereed, dan zal het bovenaardse Fokker-pro
duct voornamelijk worden gebruikt als hulp
middel bij voor onderhoudswerk en ruimte
wandelingen.
Bemanning
Vanaf januari 2000 zal er permanent beman
ning zijn aan boord van het ruimtestation.
De astronauten en kosmonauten zullen on
geveer om het half jaar worden afgelost. Een
verblijf in het nieuwe ruimtestation zal een
andere ervaring zijn dan een overnachting in
het Hilton. Niettemin wordt het International
Space Station een minder Spartaans onder
komen dan de space shuttle of het verouder
de Russische ruimtestation 'Mir'. Het nieuwe
ruimtestation is. ruim - om een belangrijk
verschil te noemen. De bewoners kunnen
door een ruimte zweven die qua omvang ver
gelijkbaar is met het binnenste van twee
Boeing 747-vliegtuigen.
Ook het interieur is relatief luxe. De toilet
ten (met grote zuigkracht) zijn beter dan de
oude modellen, wat de kans op rondvliegen
de druppels urine of minuscule stukjes vaste
ontlasting verkleint. In Mir liet de hygiëne op
dat punt te wensen over. Het zal in het nieu
we ruimtestation ook minder benauwd zijn
dan in Mir, waar de temperatuur vaak tot on
aangename hoogte opliep.
Nieuw is verder dat het ruimtestation een
koelkast, een vriezer en een oven krijgt. Dat
biedt de mogelijkheid van een gevarieerder
dieet, wat de kans op constipatie - een veel
voorkomend probleem in de ruimte - ver
kleint. Vanwege de versnelde ontkalking van
botten in de ruimte willen de astronauten
graag melk mee naar boven. Aan die wens
kan met de komst van de koelkast gehoor
worden gegeven. Zal er in het International
Space Station af en toe ook een slokje alcohol
worden geschonken? „Niet aan onze zijde",
verzekeren de Amerikanen. Gelet op die uit
spraak zal de keuze aan drankjes in het ruim
testation waarschijnlijk beperkt blijven tot
melk, water, frisdrank en wodka.
