i
Plat scherm in opkomst
Multi Media
Feedback in Windows
Spectrum utilities
Frans museum d'Orsay
interactief
MUSEE D'ORSAY
-fepAG 9 JANUARI 1999
SAMENSTELLING FRANK BUURMAN EN JAN VAN DER NAT
PortAam maar zeker verovert
dan i/tft-scherm (gebaseerd
[techniek van de vloeibare
0 |len) een belangrijk stuk
werefe monitormarkt. Het plat-
ferm is nog steeds duurder
j B traditionele beeldbuis-
3rde»ren en de kwaliteit blijft
thter, maar toch geven de
Sfelen van zo'n monitor in
bvallen de doorslag. Het
[scherm neemt veel min-
jimte in en is ook aanzien-
Hniger met energie. Ook is
1 voofnte-öntwikkelmgaaii-
s en#13?01"- Dergelijke argu-
wel |n zi)n vooral van belang
d sto»at'es' waar'n 'n een be_
rv js Jlijk kleine ruimte veel van
,an Xiputermonitoren nodig
jzimJen goed voorbeeld is de
irzetl|nbeurs, die onlangs op
[schermen is overgegaan,
[ook thuis kan het een
feel zijn om geen log bak-
len, n^an een monitor meer op
peau te hebben staan,
laantj
1 toe zijn er nog maar wei-
hrikanten die lcd-monito-
Leren in de grotere forma-
je Japanse fabrikant EIZO
lat sinds kort wel. Deze le
tter kwam onlangs met
fa-scherm van 18,1 inch
[markt, de L66: de grootste
I leveringsprogramma.
- als [n°8 maar wein»g grote
ischfiermen op de markt zijn
q poor de achterstand in de
fege van de led-panelen,
ir de platte schermen no-
De ver\'aardiging van
leien is technisch erg
jk, terwijl de vraag ernaar
oeit. Ook richten de fa-
en van de panelen zich
op de schermen voor no-
computers; daar is de
tners het grootst,
de grootste problemen
irikanten van lcd-monito-
•ten overwinnen is een
jkmatig mogelijke achter
erlichting. Die is nodig
de vloeibare kristallen,
eigenlijke pixels vormen,
in licht afgeven. Er is dus
itbron nodig om ze door
van het scherm zicht-
900*1 maken. Zeker bij grotere
lermen is het erg moeilijk
:e achtergrondverlichting
Het platte Icd/tft-scherm van IBM.
zo gelijkmatig mogelijk te ma
ken.
De adviesprijs van het 18,1 inch
lcd-scherm is een dikke 9400
gulden. Dat is duur, in vergelij
king met een traditionele beeld
buis-monitor. Er zijn echter toe
passingen waarin het lcd-
scherm ondanks zijn hoge prijs
veel beter op zijn plaats is dan
de grote en zware buisbak.
Naarmate de prijzen van led
verder zullen zakken zal een
scherm als dit aantrekkelijker
worden voor een groeiende
groep gebruikers. Nu is het he
laas nog maar een enkeling die
zich zo'n fraai scherm kan ver
oorloven.
Na EIZO komt ook IBM begin
volgend jaar met een lcd-com-
putermonitor op het formaat
18,1 inch. De fabrikant brengt
van het model T85 zelfs twee
varianten uit: het analoge mo
del T85A dat net zoals elke
computermonitor door een ge
wone videokaart wordt aange
stuurd en een geheel digitale
variant, de T85D. Die laatste is
wat goedkoper, omdat de ana
loog/digitaal-omzetting achter
wege kan blijven. De T85 heeft
een optimale resolutie van 1280
bij 1024 beeldpunten. De platte
schermen worden standaard
gemonteerd op een zwenk- en
kantelvoet, maar ze kunnen ook
aan de muur of op een zwenk-
arm worden bevestigd. Interes
sant is dat IBM de monitoren
tegen meerprijs ook als aan-
raakscherm kan leveren.
Het grote lcd-scherm heeft een
verwachte verkoopprijs van
7480 gulden voor de analoge
variant. Het analoge model is
ruim 200 gulden goedkoper.
op h
«drijven gaan samen op zoek naar nieuwe
:ten op het gebied van 'force feedback', de
ilogie waarmee besturingsapparaten voor
jevoelssensaties aan de gebruiker terugge-
[et ene is Logitech, dat joysticks en race
met force feedback maakt en het tweede is
rsion, dat deze technologie in 1995 bedacht
:e) en al eerder naar de muis overbracht
•Lit-muis).
j force feedback kunnen bij het verplaat-
pictogrammen in Windows 95/98 de gro-
tanden zwaarder aanvoelen dan kleinere.
In een uitrolmenu of dialoogkader kan elk van de
opties met een 'drempeltje' begrensd worden. In
adventurespellen is de aanwezigheid van in het
donker verborgen onderdelen voelbaar en in pro
gramma's als cadcam kunnen ontwerpers de op
pervlaktecontouren van elke ontworpen vorm
voelen.
Immersion en Logitech verwachten dat de extra
optie om te voelen wat er op het scherm gebeurt
grote veranderingen teweeg zal brengen in de
wijze waarop gebruikers met computers omgaan.
Supercomputer
voor technische
universiteiten
AMSTERDAM ANP
De beste computer van Eu
ropa staat binnenkort in Am
sterdam. De Universiteit
Twente, de Technische Uni
versiteit Eindhoven en het
academisch rekencentrum
SARA hebben voor 17,7 mil
joen gulden een nieuwe su
percomputer aangeschaft.
Het is een Cray Origin 2000
met 128 processoren en een
verwerkingscapaciteit die
ruim tien keer hoger is dan
de computers waarover de
universiteiten nu beschikken.
Het interne geheugen van
het nieuwe rekenwonder
komt overeen met die van
een reeks van 1750 personal
computers. De computer,
vervaardigd door het Ameri
kaanse bedrijf Silicon Grap
hics, wordt begin volgend
jaar in gebruik genomen. SA
RA, een nationaal expertise
centrum op het gebied van
computers, en de twee uni
versiteiten hebben voor aan
koop en gebruik van de nieu
we computer het consortium
Unite opgericht. Beide uni
versiteiten hadden al een su
percomputer in huis.
Onderzoeksorganisatie NWO
steunde de universiteiten bij
de aanschaf. Wetenschap
pers van beide universiteiten
kunnen vanaf hun werkplek
met bestaande werkstations,
via het landelijke surfnet, op
de nieuwe supercomputer
berekeningen uitvoeren. De
grotere mogelijkheden van
de computer zijn noodzake
lijk om ingewikkelde simula
ties in beeld te brengen. 'Big
en beautiful', omschrijft SA-
RA-medewerker dr. C. Nieu-
wenhuis de rekengigant, die
een plaats krijgt in de Am
sterdamse Watergraafsmeer.
Voor gebruik van het appa
raat zijn afstanden van geen
enkele betekenis.
Beide universiteiten ver
wachten extra opdrachten
van instellingen en bedrijven
uit binnen- en buitenland
om berekeningen uit te voe
ren. Eindhoven was het
hardst aan vernieuwing van
de superrekenaar toe. De
speurtocht naar een nieuw
apparaat begon juni 1997. In
maart dit jaar voegde Twente
zich bij de Eindhovenaren.
Beide universiteiten beschik
ken nu over meer reken
kracht dan de derde Neder
landse technische universi
teit, Delft. Die schafte recen
telijk een supercomputer
aan. Specialisten verwachten
dat de supercomputer in
drie, vier jaar is afgeschreven.
Dan is super geen super
meer. En dat is ongeveer de
zelfde periode dat een gewo
ne personal computer mee-
Het is uiteraard niet te doen om
ze te gaan tellen, maar er moe
ten in de loop der jaren een
kleine duizend cd-roms zijn ge
maakt met allerlei kleine, vaak
handige programmaatjes. Die
schijfjes met utilities, zoals die
programma's in vakkringen
worden genoemd, zitten vaak
gratis bij de diverse computer
tijdschriften en het grootste
deel is ook op het Internet te
vinden bij bedrijven als IDG
(dat overigens een aantal keer
per jaar via een abonnement
een schijfje uitgeeft), Tucows of
Download.
Dat enorme aanbod weerhield
Spectrum Software er niet om,
in samenwerking met Hub
Nieuwe Media (elke maand een
gratis schijfje bij PC Consu
ment) een cd-rom samen te
stellen met een mooie verzame
ling handige programma's. In
plaats ze overal vandaan te
moeten graaien, staan nu onder
meer Photoshop 4, McAfee Vi-
rusScan, PaintShop Pro 5.01,
Eudora Pro E-mail en nog tien
tallen utilities bij elkaar en ge
groepeerd via een duidelijke in
terface op een schijfje, dat voor
29,90 gulden in de winkel ligt.
Het Musée d'Orsay in Parijs
mag gerust worden beschouwd
als een van de mooiste musea
van de Franse hoofdstad, en
misschien zelfs wel van heel Eu
ropa. Van Gogh, Cézanne, de
impressionisten en vertegen
woordigers van art nouveau: het
zijn slechts enkele van de kun
stenaars uit de periode van 1848
tot 1914, die in dat museum te
vinden zijn. Daarnaast bevat
het museum beeldhouwkunst,
foto's en architectuur uit die
zelfde periode.
Een bezoek aan zo'n museum is
natuurlijk nooit helemaal te
vervangen door een computer
programma, maar toch is cd-
rom 'Musée d'Orsay, een inter
actief bezoek', uitgegeven door
Het Spectrum Electronic Publis-
hing, zeer de moeite waard. Met
de cd-rom kan thuis op de com
puter worden rondgedwaald
door de zalen van het museum.
Van alle werken die daar han
gen is veel achtergrondinforma
tie beschikbaar. Ook is het mo
gelijk om op de schilderijen in
te zoomen, zodat de kleine de
tails zichtbaar worden. Een uit
gebreide zoekfunctie maakt het
eenvoudig om het werk van een
bepaalde kunstenaar of stijlpe
riode te vinden.
Het programma is uitgebracht
in de Kunst Cultuur-serie van
Het Spectrum en heeft een ad
viesprijs van 99 gulden.
Kruiswoordraadsel
UIZONTAAL:
waas; 3. opening; 6. bijwoord; 9. tandeloos zoogdier; 10.
met bomen; 12. overblijfsel; 14. dichter; 16. kastelein; 19.
>oom; 20. bevel; 21. niet meer elastisch; 26. ooievaar; 27.
iin; 29. wijsje; 31. plus; 32. binnen; 33. gymnastiektoestel;
Engels bier.
tTICAAL:
)orspoed. 2. tijdrekening; 4. speelkaart; 5. zoon van
brandt; 7. wildebeest; 8. slootje; 11. discipel; 13. pronk-
|e: 15. landbouwwerktuig; 17. rondedans; 18. binnenvaar-
>oni 21. ooievaar; 22. programmablad; 23. waterstand; 24. toe-
25. getand muurwerk; 28. een zekere; 30. vogel.
rkl
ij L-
vo« 8 van vr,Jda8:
izontaal: 1. Zwijger; 7. ranja; 8. kalot; 9. toets; 10. bron;
^Wetsla; 12. apezat.
^^icaal: 2. Waaks; 3. giller; 4. rotten; 5. krijt; 6. engeltje; 10.
11. via.
TOMPOES
Tom Poes en het Monster Trotteldrom
Nu ze wisten dat zij zelf het monster
gevormd hadden, deden ze alles om
de schade zo goed mogelijk te her
stellen. Trottelnoten werden verza
meld, manden werden gevuld en al
spoedig kon het laden van de Al
batros een aanvang nemen. Het
schrandere volkje begreep echter dat
het op zijn hoede moest zijn voor
nieuwe monstervorming. Daarom
hadden ze Smoris Trot benoemd tot
Trotteldrom-bestrijder en hem tot
dat doel meester gemaakt van de
Trottelse Brandspuit. Hierboven kan
men het ventje dan ook glimlachend
op zijn voertuig zien zitten, gereed
om in te grijpen bij het geringste
voorgevoel. Intussen gaf kapitein Wal
Rus een voedzaam feestmaal in de
eetsalon. „Snert", zo sprak hij, „met
spek en roggebrood. Dat wil er altijd
wel in. Je hebt het vlug geklaard met
je bom, meneer!" Travelijn Trot
bloosde en zei, enigszins verlegen:
„Och, ik eigenlijk niet. Onderweg
kreeg ik een voorgevoel - en toen..."
„Toen heb ik het verder moeten
doen", vulde heer Ollie aan. „Het
was een vreselijke verantwoordelijk
heid. Eenzaam trad ik, met de tik
kende bom, het monster tegemoet..."
„Hm", zei Tom Poes. Heer Ollie keek
gestoord op. Een ogenblik betrok zijn
gelaat, doch toen glimlachte hij. „En
daar stond de jonge vriend", hernam
hij. „Hij had ontdekt dat er geen
monster bestond - en als hij die el
lendige bom niet had weggegooid,
zou ik, met mijn reuzenkrachten, de
hele bevolking hebben uitgeroeid.
Proost, Tom Poes, op je gezondheid!
„Geeft het dan niemand die ener
wetenschappelijkeruiteenanderzet-
ting horen wil?" mompelde de pro
fessor. Zijn bedrukte stem ging ech
ter verloren in het geklink van de gla
zen. SLOT
FRANK BUURMAN
De authentieke 'wargames'
zijn afgeleid van de bordspel
len en behandelen meestal
een historische veldslag, zoals
de slag om Waterloo. Vooral
oudere spelers stappen graag
in de voetsporen van bijvoor
beeld Napoleon en proberen
de geschiedenis een andere
wending te geven. De spellen
stralen ondanks het oorlogsge
weld een zekere rust uit omdat
ze in beurten worden ge
speeld. Veel hectischer en po
pulair bij een groot publiek
zijn de real time-wargames,
zoals Command and Conquer
en Red Alert. Ze hebben veel
minder diepgang dan de his
torische spellen, maar zijn erg
enerverend omdat de actie
non-stop doorgaat. Verwant
aan de wargames zijn de stra
tegische spellen, zoals Civiliza
tion, waarbij oorlog slechts
een onderdeel is van een si
mulatie waarbij de speler pro
beert een stad of een complete
beschaving op te bouwen.
Starcraft van Blizzard is een
spel van het Red Alert-type.
Starcraft steekt met kop en
schouders boven de vele con
currenten uit, omdat het spel
er prachtig uitziet, knap in el
kaar zit en heel geleidelijk
steeds moeilijker wordt. In een
gewelddadige toekomst strij
den drie rassen om de supre
matie in de ruimte: de noma
dische Terrans, de mysterieu
ze Protoss en de vraatzuchtige
Zergs. De speler kan kiezen uit
de drie rassen, die ieder een
zeer specifieke technologie be
zitten. Starcraft is leuk tegen
de computer, maar ook bij uit
stek geschikt om tegen andere
mensen op een netwerk te
spelen of op Internet op
Blizzards eigen Battle.net In
middels is er ook een datadisk
met een nieuwe campagne
verschenen, die 'The Brood
War' heet en diverse nieuwe
eenheden bevat.
Op de valreep van 1999 ver
scheen nog The War of the
Worlds van GT Interactive,
een spel dat is gebaseerd op
het boek van H.G. Wells en de
interpretatie van componist
Jeff Wayne. Marsbewoners val
len met superieure technolo
gie de aarde aan. De mensheid
verdedigt zich met de moed
der wanhoop en wordt uitein
delijk gered door een virus, dat
de aanvallers doodt. In het
spel speelt het virus geen rol
en de Britse speler (het spel
beperkt zich tot Engeland)
moet snel nieuwe technologie
ontwikkelen om de Martianen
te kunnen weerstaan. De spe
ler kan ook de rol van Mars op
zich nemen in dit spel, dat
vanzelfsprekend de muziek
van Wayne bevat en de eenhe
den op het scherm brengt
(waaronder spinachtige loop-
tanks) die te zien waren in de
videoclip.
Een andere topper uit 1998 is
Mech Commander van Micro-
prose, dat gebaseerd is op de
bekende looptanks uit de po
pulaire Mechwarrior-reeks. In
plaats van in deze tanks te zit
ten bestuurt de speler ze nu in
een strategisch spel van bo
venaf. Een komische variant
op het genre is Tribal Rage
van Talonsoft, waarbij het gaat
om de strijd tussen zes stam
men in een Mad Max-achtige,
apocalyptische omgeving. De
speler kan kiezen uit groepen
als Amazons. Cyborgs en Bik
ers die soms absurde eenhe
den hebben, zoals ontploffen
de varkens of Elvis-imitatoren
met gitaargeweren.
Een interessante variant op
het thema van het real-time
wargame is de combinatie met
een spel waarbij de speler zelf
in de oorlogsmachines zit. De
opdrachten worden derhalve
gegeven vanaf het slagveld, en
niet in een veilige onaantast
bare positie boven het slag
veld. Dit is extra moeilijk, om
dat de generaal/speler een
veel minder goed overzicht
heeft van de oorlog en zelf ge
vaar loopt. Dit thema is het
best uitgewerkt in Battlezone
van Activision en Uprising van
The 3DO Company.
De liefhebbers van de echte
wargames werden in 1998 ver
wend met Panzer General II
en People's General van SSI,
Eastern/Western Front van
Talonsoft, Close Combat II, a
bridge too far van Microsoft,
Sid Meiers Gettysburg! van Fi-
raxis en Commando's behind
enemy lines van Eidos. Een
uniek stukje werk is The Ope
rational Art of War van Ta
lonsoft. Dit spel oogt simpel,
als een klassiek bordspel, met
eenheden die als blokjes over
kaarten schuiven, maar bezit
wel de mogelijkheid om elke
veldslag tussen 1939 en 1955
met alle historisch correcte
eenheden en wapens na te
spelen. Het spel bezit heel veel
diepgang. De Koreaanse oor
log en diverse veldslagen uit
de tweede wereldoorlog zijn al
inbegrepen, maar met de
editor kunnen onbeperkt veld
slagen worden toegevoegd,
hetgeen al tot gevolg heeft ge
had dat de liefhebbers vele
veldslagen via Internet aan el
kaar aanbieden.
Toppers op het gebied van de
Fantasy Wargames (de strijd
tussen goed en kwaad met el
ven, trollen en dwergen) zijn
Myth van Bungie Software en
Dark Omen van Electronic
Arts. Dark Omen is een spel
uit de populaire Warhammer-
serie. Met een klein legertje
dappere krijgers moet de spe
ler de duistere horden zien te
stuiten in dit mooie, driedi
mensionale spel.
Op het gebied van strategie
zijn Seven Kingdoms van In
teractive Magic, Settlers III
van Bluebyte, Knight and
Merchants van Topware/Den-
da, Caesar III van Sierra en Ri
se of Rome (datadisk voor Age
of Empires) van Microsoft het
beste dat 1998 heeft voortge
bracht. Dit zijn spellen met
middeleeuwse of nog oudere
volkeren, waarbij vaak enorm
veel zaken efficiënt moeten
worden beheerd, om te voor
komen dat het slecht afloopt
met je onderdanen. Bij uitstek
geschikt voor spelers die veel
omhanden willen hebben.
De meeste spellen werken
goed op een computer met
een Pentium 133 processor
met 16 Mb Ram. Prijzen vari
eren van 50 tot 100 gulden.
Met dank aan Homesoft,
Infogrames. Grip Communica
tions /Emtec, Mind Multime
dia. Microsoft, MVSP, CD
Contact Data/Activision, Den-
da Multimedia. Electronic
Arts.
Top 10 Wargames
1. Starcraft
2. Battlezone
3. Panzer general II
4. Commando's behind
enemy lines
5. Seven Kingdoms
6. Close Combat II
7. Dark Omen
8. Eastern/Western Front
9. Tribal Rage
10. Operational Art of War
een interactief vczoek
PoMiMQi'i: Bmsscix
iwyztsat
