fotomuseum zoek in
ii loopgravenoorlog
Volkenkunde
in Naturalis
lian de top
'We willen echt een allround muziekfestival'
Shakespeare's Hamlet met de
spanning van een thriller
Cultuur Kunst
Expositie foto's Leni Riefenstahl
t Jonger de Leidse Rijksmusea Volkenkunde en Naturalis
keyTij een absoluut topjaar. Volkenkunde noteerde
:.442 bezoekers, tegen 77.324 het jaar daarvoor. Natu-
athuyss dat dit voorjaar zijn deuren opende, tekende voor
i kwart miljoen bezoekers en overtrof daarmee de ver-
:htingen. Het natuurhistorisch museum had het eer-
Leraar op zo'n 150.000 mensen gerekend.
vooral veel publiek met haar
kindvriendelijke tentoonstellin
gen''Naar Tibet met Kuiije' en
I ndianenverhalen'
Het landelijke beeld is dat de
grote musea vorig jaar allemaal
meer bezoekers hebben getrok
ken. Sinds begin jaren '90 laten
de bezoekersaantallen van mu
sea een lichte stijging zien. De
musea trekken ook meer pu
bliek door bijzondere en grotere
exposities. In Amsterdam - on
der meer het Stedelijk en het
Rijksmuseum - worden meer
museumkaartjes verkocht door
een toenemend aantal toeris
ten.
CAROLINE VAN OVERBEEKE
Rijksmuseum van Oudhe-
tegrach had vorig jaar 119.000 men-
over de vloer, tegen 115.000
jaar daarvoor. Het Konink-
rdy. Penningkabinet telde dit
itraat 6 25.000 bezoekers waarvan
2.500 speciaal voor dit mu
nt kwamen. Bezoekers van
lheden hebben namelijk
0983J^oe8ar^8 tot het Penningka-
e Lakenhal moest het afge-
;n jaar genoegen nemen
minder bezoekers: 36.566
!n 45.600 in 1997. Volgens
Darwjmuseum was '97 een goed
nties«vanwege de tentoonstelling
Van Goyen. In 1999 ver-
,a 10.tit De Lakenhal weer 50.000
BezoPekers vanwege de grote
f opiofoonstellingen 'De Dage-
'alsinfl' (moderne kunst) en de
ieder van Rembrandt'.*
j lyjuseum Boerhaave trok vo-
)aar ook minder bezoekers:
100 tegen 36.000 het jaar
54 koifvoor. Volgens Boerhaave is
j.tötéte wijten aan de enorme
i voorpkracht' van Naturalis en
Egyrfen^unde Volkenkunde trok
De Rotterdamse Kunsthal
trok veel publiek met de exposi
ties '100 jaar M.C. Escher' en de
'Super Insecten Show'. De
Kunsthal zag het aantal bezoe
kers daardoor verdubbelen met
160.000 naar bijna 340.000. Het
Kröller-Müller Museum had in
'98 als een van de weinige grote
musea juist minder bezoekers.
Volgens het museum heeft dat
te maken met de verhoging van
de prijs van een kaartje.
Onder het toeziend
regisseur en fotograaf,
(video)oog van de maakster bekijkt een bezoeker van het filmmuseum in Potsdam twee enorme foto's die zijn gemaakt door Leni Riefenstahl. Aan de-
bekend geworden door haar film Triumph des Willens', is een expositie gewijd die tot en met 28 februari is te bezichtigen. foto ap/hans edincer
momenteel een expositie bij
Gallery Donkersloot in Amster
dam. Scholte heeft een schuld
van ruim 30.000 gulden bij
American Express. Het bedrijf
heeft een deurwaarder in de
arm genomen om het bedrag te
innen. Volgens een woordvoer
der van Donkersloot zijn de 23
geëxposeerde werken al voor de
helft eigendom van een verza
melaar. De schuld kan evenwel
gemakkelijk worden voldaan,
omdat de schilderijen gemid
deld zo'n 15.000 gulden per stuk
waard zijn. Hij acht niet uitge
sloten dat de op Tenerife wo
nende kunstenaar niet in staat
is de rekening te betalen. Schol-
te verloor bij een bomaanslag in
1994 beide benen en werkt
sindsdien met assistenten, die
hij uiteraard ook moet betalen.
„Ónder die omstandigheden
neem je misschien eens wat ge
makkelijker geld op met zo'n
kaart." De galerie houdt er ern
stig rekening mee, dat het be
slag elk moment wordt uitge
voerd.
De expositie baarde nogal wat
opzien, aangezien er ook werk
te zien is van Paul Blanca en
Koos Dalstra. Scholte heeft zijn
voormalige kunstbroeders er
herhaaldelijk van beschuldigd
dat zij achter de aanslag zaten.
De tentoonstelling wordt dan
ook gezien als een reünie en
een aanzet van Scholte de
strijdbijl te begraven.
Ir'indtisterdam en Rotterdam strijden om vestiging
ttRDAM AMSTERDAM
juf JlEICHIEN DE GRAAFF
lodeln
lijkt een luxe-probleem:
I geld, kant-en-klare collec-
'k'"| deskundigheid in huis, en
2^171 dot subsidie van de
rheid voor de al bestaande
ellingen. Alleen nog even
plekje vinden waar alles bij
lar kan komen te staan en
Nederlands Fotomuseum is
ipeiietj feit- Maar zo gemakkelijk
525 t dat niet.
i 1997 kreeg het Prins Bem-
i Fonds een legaat van 22
eterm!oen gulden van de overle-
professor Wertheimer. Het
)UDe1 was bestemd voor een fo-
ie ovetuseum. De al door de rijks-
de Oijheid gesubsidieerde instel-
de be*en 0p het gebied van de fo-
rafie wierpen zich onmiddel-
op om gezamenlijk het foto-
ganti$eum te realiseren. Ge
ïnd door de gemeente Rot-
lam, waar het Nederlands
rentcx? Insitituut (NFI), Neder-
t/mfs Foto Archief (NFA), en
lerlands Foto Restauratie
ier (NFRa) zitten. Ook de
^i^jssecretaris van Cultuur
121'9# een duit iu bet zakje: hij
geen aanleiding om een an-
vestigingsplaats dan Rot-
lam in bespreking te bren-
j, laat?
Tizö^rft dus. Het Prins Bernhard
ids wilde daar nog advies
^SBUt. En dat advies kwam in ju-
3-16 "Amsterdam leek de beste
e e 'ligingsplaats. Achter de
ermen volgde overleg en een
imissie van wijze mannen
16 uur
zou nogmaals op zoek gaan
naar de beste plek voor een fo
tomuseum. Maar daar kwam
ook niets van toen Rotterdam in
augustus zijn medewerking op
zegde. De Maasstad was er ach
ter gekomen dat die commissie
eigenlijk de opdracht had Rot
terdam met stille diplomatie te
bewegen alsnog zijn aanspra
ken op te geven.
Sindsdien is er niets gebeurd.
Het Ministerie van OCW, waar
cultuur onder valt, wacht nog
op een uitwerking van de plan
nen van het Prins Bernhard
Fonds, aldus een woordvoer
ster. „Maar tot nu toe hebben
wij geen aanleiding gezien ons
standpunt te wijzigen." Want
het ministerie is niet van plan
twee instellingen die groten
deels hetzelfde doen te subsidi
ëren.
Het ministerie wacht ook nog
op een advies van het Bureau
Berenschot dat een onderzoek
doet naar de plannen van het
NFI, NFA en NFRa samen met
het Amsterdamse Filmmuseum
en het instituut voor nieuwe
media V2. Ook geïnspireerd
door het Wertheimer-legaat
kwamen die met een gezamen
lijk plan voor een nationaal mu
seum voor fotografie, cine
matografie en nieuwe media.
Directeur L. van der Molen
van het NFI is voorzichtig posi
tief. „We dromen er van onder
de kerstboom. Zou dat lukken?"
Er is gesproken met OCW dat
ook wel belangstelling heeft
voor de samenvoeging van de
drie foto-instellingen, maar dat
zich ook realiseert dat je zonder
extra geld nog geen tentoonstel
lingen kunt organiseren. „Er
moet dus extra geld bij óf van
het Wertheimer-legaat óf van
OCW." Een pand is er ook al:
een voormalig pakhuis op de
Kop van Zuid in Rotterdam.
„Perfect. De structuur, de ma
ten, de plafonds."
Van der Molen verwacht dat
de besturen van de vijf instellin
gen in maart of april 1999 een
besluit nemen over het plan.
„Maar we durven het alleen met
zijn allen aan. Haakt er één af
dan gaat het niet door. Lukt het
wel dan kunnen we er in 2001
in zitten."
Directeur Meerdink van het
Prins Bernhard Fonds wacht
ondertussen op een uitnodiging
van het ministerie. „Wij hebben
ons plan in juni bekendge
maakt. Het ministerie moet
maar bekijken welke construc
tie de grootste overlevingskans
heeft. Tot het tegendeel blijkt
volgen wij het advies van juni."
De gemeente Amsterdam heeft
ook al een locatie: op de kop
van de Oostelijke Handelskade.
Van der Molen zei in mei nog
niet in een 'Feyenoord-Ajax-
achtige situatie verzeild te wil
len raken' en Meerdink bestrijdt
dat de Amsterdamse grachten
gordel Rotterdam net een brug
te ver vindt. Maar vooralsnog is
het Rotterdam-Amsterdam 1-1.
Staatsscretaris Van der Ploeg
moet de aftrap voor de verlen
ging geven.
Sebastian Haffner 1907-1999
Het boekje is dun en lijkt te
verdwijnen naast de pillen die
voor het zelfde onderwerp
soms 1000 pagina's of meer
nodig hebben. En toch staat in
dat dunne boekje, dat beschei
den 'Kanttekeningen bij Hitier'
heet, meer behartenswaardigs
over de Führer dan in die mas
sieve biografieën. De schrijver,
de afgelopen weekend overle
den Sebastian Haffner (91),
was er in geslaagd de belang
rijkste figuur van deze eeuw te
belichten op een manier die
maar één conclusie toeliet: be
ter kan het niet.
In zeven bondige hoofdstuk
ken worden het leven, de pres
taties, de successen, de vergis
singen, de fouten, de misda
den en tenslotte het verraad
van Hitier geanalyseerd. Het
werd bij zijn verschijnen in
1978 gelijk een bestseller, want
Haffner wist ook hoe je zo'n
essay moest schrijven. Zijn stijl
was nuchter en trefzeker. Hij
begreep dat het verhaal niet
gediend was met opgeklopt
taalgebruik, maar dat juist een
zakelijke presentatie het dra
ma recht zou doen. Haffner
was van huis uit jurist en een
goede jurist houdt niet van
grote woorden. Hij prefereert
het juiste woord op de juiste
plaats.
Zoals iedereen van zijn gene
ratie is zijn leven voor een be
langrijk deel beheerst door
Hiüer. Haffner emigreerde in
1938 met zijn joodse vriendin
naar Engeland, omdat hij wist
dat er in Duitsland geen toe
komst voor hen zou zijn. Hij
heette toen nog Raimund
Pretzler. In Engeland werd hij
redacteur bij het vermaarde
zondagsblad The Observer. En
daar publiceerde hij in 1940
ook zijn eerste boek over de
ontvankelijkheid van zijn
landgenoten voor het natio
naal-socialisme 'Duitsland
Jekyll en Hyde'. Het is even
glashelder geschreven en de
analyse staat ook 60 jaar later
nog steeds overeind.
Met 'Jekyll en Hyde', ver
scheen ook Sebastian Haffner
op het toneel. De auteur had
het boek onder dit pseudo
niem gepubliceerd om te
voorkomen dat zijn familie in
Duitsland zou worden ver
volgd. In 1954 keerde Haffner
terug naar Duitsland als cor
respondent van The Observer
en werkte later voor Die Welt,
het vlaggenschip van Axel
Springer, de uitgever van het
boulevardblad Bild. In 1963
verbrak bij de banden met
Springer, omdat deze de poli-
tie-inval bij het weekblad Der
Spiegel had gesteund.
Haffner werd een 'publicist'
genoemd omdat hij pendelde
tussen de journalistiek en de
geschiedenis. Die typering
moet hem zijn bevallen. Hij
was in de eerste plaats een
non-conformist die in de jaren
50 en begin 60 door links als
een 'koude-oorlog-ophitser'
werd beschouwd en een paar
jaar later een groot rechts ta
boe aan zijn laars lapte door in
het weekblad Stern voor de er
kenning van de DDR te plei
ten. Hij was een 'conservatieve
liberaal' die zonder mankeren
in het linkse anti-establish-
ment periodiek Konkret
schreef.
Intussen schreef hij boeken
die het succes van de 'Kantte
keningen' misschien niet heb
ben geëvenaard, maar zonder
uitzondering hebben bijgedra
gen tot zijn reputatie een van
de beste Duitse historici van
deze eeuw te zijn.
PETER VAN NUUSEN8URC.
RECENSIE BERT JANSMA
'Hamlet' van William Shakespeare Door
Het Nationale Toneel Vertaling Frank Al-
bers. Regie Johan Doesburg Decor An-
dré Joosten Licht: Reinier Tweebeeke
Muziek: Paleis van Boem Met: Gijs Schol
ten van Aschat, Will van Krahngen, Rik
van Uffelen, Johans Ooms, Angelique de
Brijne, Jérome Reehuis en anderen. Ge
zien: Theater de Regentes, Den Haag. Al
daar nog te zien: t/m 30 januari (19.30
Bijna drieënhalf uur Shake
speare met de spanning van
een thriller en een Hamlet die
verbazend dichtbij en herken
baar wordt: Johan Doesburgs
versie van Shakespeare's trage
die van de wraak (uit 1601-
1602) met in de hoofdrol Gijs
Scholten van Aschat bij het Na
tionale Toneel: een 'Hamlet'
met allure.
In een donker decor zet regis
seur Doesburg 'Hamlet' neer als
een 'film noir': een Denemar
ken onder hoogspanning, een
besmet land met het geheim
van een koningsmoord, een
hofkliek die zich laat manipule
ren en een van de moord op
zijn vader onwetende prins
wiens kroon aan zijn neus is
voorbij gegaan en die van meet
af aan vol achterdocht zit. Wan
neer de geest van zijn vader
hem openbaart dat hij door zijn
broer Claudius is vermoord,
staat deze Hamlet voor existen
tiële keuzes. Hij zal de moord
moeten bewijzen als een oer-
detective, maar dan wachten
hem de onvermijdelijke bloed
wraak en de vuile handen die
hij niet wil. Bij elke keuze dreigt
verlies. Van zijn moeder, van
zijn jeugd, zijn land, zijn liefde
en zijn onschuld.
Gijs Scholten van Aschat
maakt zijn Hamlet ongelooflijk
helder. Bij zijn grote monologen
is het of je mag gedachtenlezen
in zijn hoofd. Je kunt mee in elk
moment uit de scala aan emo
ties waarmee hij zijn tekst op
laadt. Hij leidt de handeling en
hij lijdt eronder. Een Hamlet die
bijna vermorzeld dreigt te wor
den onder het plan dat in zijn
hoofd rijpt, Hamlet die vlucht in
de gespeelde waanzin en vooral
Hamlet de vertwijfelde. Een rol
vol razendknappe momenten:
de manier waarop hij Ophelia
wegstuurt en zich tegelijkertijd
uit liefde aan haar vastklampt,
is ontroerend en onontkoom
baar waar.
Johan Doesburgs regie opent
direct al sterk nerveus geladen:
hier gaat iets hevigs gebeuren.
Dat volgt prompt met een fraai
gebruik van de grote donkere
ruimte en een sterk geluidsde
cor: in het midden een bak met
aarde die door bewegende
vloerdelen en een uitgekiende
belichting voortdurend veran
dert: gevangenis, dodenakker
en slagveld tegelijkertijd.
Doesburg laat Hamlet in de
regen staan, als een desolate
held, een variant op koning Lear
op de hei. In de toneelruimte
hangt een groot brok steen: een
kei van Damocles die halverwe
ge het wapen wordt waarmee
Hamlet de luistervinkende ho
veling Polonius vermoordt. En
die daarna blijft bewegen als de
uit balans gebrachte slinger van
een gedoemde tijd.
Hoe Doesburg de toneelspe
lersscène oplost (met Jérome
Reehuys prachtig als een soort
Albert van Dalsum, breed uit
pakkend in stem en gebaar) is
een verrassing die met Joop van
den Ende en de befaamde
kroonluchter van de 'Phantom'
van doen heeft. Een bewuste
stijlbreuk, een lichte toets in de
voorstelling, maar wat aan de
overdadige kant.
Johan Ooms is heel mooi en
genuanceerd tragikomisch als
de meeloper Polonius, Rik van
Uffelen zet zeer knap de dub
belheid van broedermoorde
naar Claudius neer: een man
die weet dat hij vuile handen
heeft, die zijn hachje moet red
den, het slachtoffer van ambitie
en liefde voor wie geen weg te
rug is. Will van Kralingen is een
iets minder duidelijke Gertrude
die schuldgevoel verbergt
achter hardheid tot ook zij
breekt. Angelique de Bruijne
speelt een bijna kinderlijke Óp-
helia, mooi, ijl zingend en broos
in de waanzinscène.
Dit is een fascinerend rijke
'Hamlet' die geen fratsen met
Shakespeare uithaalt maar inte
ger met het stuk omspringt. Een
verademing. Dezelfde knappe,
tijdloze mengeling van stijlele
menten van Doesburgs visie
kenmerkt ook de sterk beelden
de, nieuwe vertaling van Frank
Albers. Zoals zijn taalvondst
voor het vergif, tijdens het met
veel Schwung uitgevochten
zwaardgevecht tussen Hamlet
en Laërtes aan het slot: de dip
saus van de dood.
JSDAG 5 JANUAR11999
"to,.beltje verslaat Mulan en Mozes
hter
i eenuHAAG» In de Nederlandse bioscopen heeft Ben Sombogaarts
f. Coitjgdfijrn 'Abeltje' met royale voorsprong de slag gewonnen om
seen g111151 van ^et bioscooppubliek. Sinds de première eind no-
ee "mber is de totaalrecette van Abeltje de grens van 7 miljoen
lden gepasseerd. Het bezoekcijfer ligt momenteel op 615.000
rkochte kaartjes. Het is nooit eerder voorgekomen dat een Ne-
.nd.°Tlandse jeugdfilm de competitie van Disney-films wist te win-
^zoatF1- Disney's 'Mulan' en DreamWorks' 'The Prince of Egypt',
Is bij? overigens pas half december werden uitgebracht, blijven met
in gezamenlijke recette net onder die van 'Abeltje'. De film
166, Iiqj- het boek van Annie M.G. Schmidt draait in 130 kopieën
aar ook de gemiddelde opbrengst per scherm was tweeënhalf
er zo hoog als die van de concurrenten. Overigens doet 'Mu-
i van h' het twee keer zo goed als 'The Prince Of Egypt
seng
371 ilm Jos Stelling naar Rotterdam
59> LeTTERDAM'No Trains, No Plains', de nieuwe film van Jos Stel-
ig, zal tijdens het International Film Festival Rotterdam in we-
5 (meildpremière gaan. Het gaat om een komedie die is gebaseerd
en tijd het boek 'Broederweelde' van Jean Paul Franssen. In 'No
meuwains, No Plains' m^akt soapster Katja Schuurman haar debuut
al gel filmactrice. Andere rollen worden gespeeld door onder ande-
LenXBreederveld, Aat Ceelen, Gene Bervoets, Peer Macini,
ies Prins en Henri Garcin. Eerder was al bekend dat het festi-
1, van 27 januari tot en met 7 februari, de wereldpremière zal
esenteren van 'Jezus is een Palestijn', geregisseerd door Lode-
acht jk Crijns, met hoofdrollen van Hans Teeuwen, Kim van Koot-
en Dijn Blom.
useumbezoek neemt toe
i orgai
>089.
Negentiende Leidse Blues Jazzweek van 15 tot en met 24 januari
Dreigend beslag
op schilderijen
Rob Scholte
AMSTERDAM ANP
Creditcardmaatschappij Ameri
can Express wil beslag laten leg
gen op de schilderijen van Rob
Scholte. De kunstenaar heeft
Aan traditie wordt niet graag
getornd. Oude, vertrouwde na
men maken opnieuw hun op
wachting tijdens de negentien
de Leidse Blues Jazzweek van
15 tot en met 24 januari. Rosa
King (USA) en Hans Dulfer
staan opnieuw geprogram
meerd. Cor Bakker en Frits Lan-
desbergen komen samen met
Madeline Bell opdraven en zelfs
Jean 'Toots' Thielemans is ge
contracteerd. Maar het is wel de
bedoeling, zo verklaarde de
Stichting Leidse Jazzweek giste
ren tijdens de presentatie van
het programma, om het evene
ment te laten evolueren tot een
allround muziekfestival.
„We hebben salsa tijdens de
Jazz marathon met het orkest
Rumbata, en we hebben een a
capella avond met Five Times
Only en So Fine", noemt be
stuurlid Marcel Schikhof enkele
voorbeelden. „Er is blues, er is
funk er is gospel. Zo langzamer
hand groeien we echt naar een
allround festival toe. Alleen Jazz
in The Duke
heeft een hon
derd procent
jazz-program-
ma." En waar
om dan op
nieuw namen
als Rosa King
en Hans Dul
fer. Dat is sim
pel. „Die vra
gen we elk jaar
terug. Toen
wij krap zaten,
kwamen ze
ook. Zolang ze
hier willen op
treden, zien
we ze graag."
Nieuw tij
dens de ne
gentiende edi
tie van Jazz
Bluesweek
Leiden is het internationale gala
Jazzin' Leiden in de Stadsge
hoorzaal op 23 januari. Het
komt in de plaats van het Key-
town Festival, dat tijdens de
verbouwing van de Stadsge
hoorzaal een zachte dood stierf.
De Stichting Jazz in Leiden
huurt alle zalen af voor optre
dens van onder anderen Made
line Bell, Cor Bakker, Bloose
Brothers Revue, Mr. Boogie-
Woogie, Debra J. Carter, Ingram
Washington,, Robin Nolan Trio,
Handsome
Harry Com
pany en Philip
Paar.
Schikhof: „We
hebben met
het bestuur
van het vroe
gere Keytown
Festival on
derhandeld of
we die naam
konden over
nemen. Maar
daar wilden
ze vele dui
zenden gul
dens voor
hebben. Het
leek ons beter
om iets
nieuws op te
zetten."
De VSB Inter
national Music Award, met een
eerste ronde op zaterdag 16 ja
nuari en de finale een week la
ter, heeft een vernieuwde, pro
fessionelere, opzet gekregen. De
deelnemers - Tim Eijmaal, Mar-
tijn Groen, Nico Schepers (Bel
gië), Sven Enge (Duitsland),
Hilmar Luygens, Bram Pol en
Jonas Filtenborg (Denemarken)
- zijn geselecteerd door de Ne
derlandse conservatoria. Om
Leids talent, dat voorheen mee
kon dingen naar de award, ook
een plekje te geven, is er een
'Leidse avond' ingelast, op zon
dag 17 januari in de Waag. En
dan is er natuurlijk de kroegen
tocht, op woensdag 20 januari,
waaraan dit jaar 20 kroegen
deelnemen.
Kaarten (3,50 gulden voor de
optredens in De Waag tijdens
de Jazz Marathon tot 42,50
voor Jazzin' Leiden) zijn ver
krijgbaar bij het Leidsch Dag
blad, Bureau Leiden Promotie,
Makelaardij Zaalberg en Jazz
café The Duke. Op voorhand
zijn de (gesponsorde) Jazzb
runch, Jazz at the Temple (in
het Rijksmuseum voor Oudhe
den) en een concert van Debo
rah J. Carter in de Hooglandse
Kerk uitverkocht.
