Nederlandse Michelangelo in eregalerij
Potpourri van stijlen in
Benali's 'De Ongelukkige'
Cultuur Kunst
Eigen galerie
Britse vorstin
Huiskamertafereeltjes in museum
^NDAG 4 JANUARI 1999
N RIJSDAM 071 -5356444. PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071 -5356443
hriller' beste videoclip ooit
nden De video van Michael Jacksons 'Thriller' uit 1983 is
ior de kijkers van het Britse muziekkanaal VH 1 uitgekozen tot
•ste clip uit de geschiedenis. De videoclip versloeg andere klas-
;kers als 'Bohemian Rhapsody' van Queen en 'Take on Me'
n A-Ha. ,,Het was de eerste keer dat een artiest de clip als legi-
B :me kunstvorm beschouwde. Dat is de rest daarna ook gaan
W »en", verklaarde een woordvoerder van VH 1 de overwinning.
jna 100.000 kijkers belden de zender om hun voorkeur door te
~~~~vven.
Verkooptentoonstelling Picasso
/•^Vterdam In het verlengde van de grote millenniumtentoon-
Ï^Jlling in de Kunsthal Rotterdam organiseert Gallery Delaive in
nsterdam vanaf 3 april een verkoopexpositie van werk van Pa-
d Picasso. De galerie verwacht ongeveer veertig werken bijeen
ze bbrengen. Het gaat om schilderijen, tekeningen en grafiek. Het
vrier^rk is afkomstig uit Nederlandse en buitenlandse particuliere
>n rzamelingen. Een van de opvallendste schilderijen op de ten-
onstelling is een vroege aquarel met de voorstelling van een
/pende Juno, de godin van het licht. De vraagprijs voor deze
sine aquarel ligt rond de 200.000 gulden. De late doeken van
xasso die Delaive verkoopt moeten gemiddeld zo'n twee mil
ten gulden opbrengen.
^lidwinterfestival in Lisse
der
;e» In jongerencentrum Magnifiosi wordt op vrijdag 15 janua-
b v het eerste deel van het jaarlijke Midwinterfestival gehouden.
p deze avond wordt een gedeelte van alle bands, die in dit cen-
irlemim repeteren, op het podium gezet om hun kwaliteiten te la-
p horen. Aanvang 21.00 uur.
hakespeare was belangrijkste Brit
boen» Luisteraars van de BBC vinden William Shakespeare de
dangrijkste Brit van het millennium. Van 45.000 ondervraag-
|n brachten op Nieuwjaarsdag 11.717 hun stem uit op de zes-
inde eeuwse dichter en toneelschrijver. Hij bleef daarmee ex-
emier Winston Churchill (10.957 stemmenen de eerste Brit-
Jtypograaf, William Caxton (7109 stemmen), voor. De bioloog
-tarles Darwin, de natuurkundige Isaac Newton en de zeven-
snde eeuwse staatsman Oliver Cromwell eindigden achtereen-
gens op de vierde, vijfde en zesde plaats. In eerdere rondes
ren al kandidaten als Henry VIII, Mick Jagger en Miss Piggy
'gevallen.
Componist Rolf Liebermann overleden
pus» De Zwitserse componist Rolf Liebermann, die meer dan
uurtin jaar de Hamburgse Opera leidde en de Parijse Opera nieuw
-jg /en inblies, is zaterdag op 68-jarige leeftijd in Parijs overleden.
idat Liebermann van 1959 tot 1972 de Hamburgse Opera had
leid, werd hij zakelijk leider van de Parijse Opera, die destijds
aneden werd door het publiek en operasterren. De Lieber-
annjaren van 1973 tot 1980 waren „die van opleving, hervor-
rppng en een zeer glorieuze periode", zei de Parijse Operadirec-
^ur Hughes Gall. De componist Liebermann schreef talloze
mcerten, symfonieën en opera's waaronder 'Eleonore 40/45',
GV jenelope', 'L'Ecole des Femmes' en 'La föret'.
TTR
Lpharlton Heston herstelt van kanker
5 anceles De bejaarde Amerikaanse acteur Charlton Heston is
irstellende van prostaatkanker. Heston (75) is gedurende on-
veer zes weken bestraald, zo liet hij weten. „Het is nog niet he-
maal weg, maar wel bijna", zei hij. „Gelukkig ziet het ernaar
'3 3tdat ik het heb overleefd." De acteur, die in 1959 een Oscar
eeg voor zijn rol in 'Ben Hur', is nog steeds actief. Naast zijn
»rk als film- en theateracteur is hij bekend om zijn inzet als
opagandist voor Republikeinse politici en om zijn voorzitter-
hap van de National Rifle Association, de club die de rechten
ai Amerikaanse vuurwapenbezitters verdedigt.
int
tl
Rijksmuseum eert vergeten beeldhouwer Adriaen de Vries
In de eregalerij van het Rijksmuseum is de meeste ruimte
gewoonlijk gereserveerd voor Rembrandt, onze grootste
schilder uit de Gouden Eeuw. Zijn 'Nachtwacht' in de
achterzaal hangt er nog, maar de monumentale hal en
kabinetten zijn nu gevuld met vijftig bronzen van een
kunstenaar die net als hij grote roem verdient. De 17de-
eeuwse Haagse 'keizerlijke' beeldhouwer Adriaen de
Vries raakte vergeten, maar mag zonder overdrijving de
'Nederlandse Michelangelo' worden genoemd.
amsterdam franqoise ledeboer
In de prachtige inrichting van
Walter Nikkels, die de eregalerij
in een klassiek ogende 'tempel'
met hoog oprijzende witte wan
den veranderde, spant zijn ge
deeltelijk gereconstrueerde
Neptunus-fontein de kroon. De
Vries maakte de zeventien beel
den voor de fontein in 1615 in
opdracht van de Deense koning
Christiaan IV. De koning vierde
er zijn overwinning op de Zwe
den mee. Alleen al de fraaie
spierbundels van de zeegod bo
venop zijn genoeg om onder de
indruk te raken van zijn geniale
vaardigheid in het combineren
van fysieke levensechtheid en
typering van gemoedsstemmin
gen.
De Denen konden overigens
niet lang van hun in brons ge
goten triomf genieten: de beel
den werden in 1659 door de
Zweden mee naar huis geno
men als oorlogsbuit. Ze beland
den in de tuinen van het zomer
paleis van de Zweedse koning
en worden nu geleidelijk ver
vangen door kopieën om ze
voor verder verval te behoeden.
De originelen gaan of staan al in
het Nationalmuseum in Stock
holm. Dit museum is met der
tien bronzen de grootste
bruikleengever van deze exposi
tie.
Als een kunstenaar wegzakt in
vergetelheid en weer populair
wordt, ligt dat altijd ook aan een
verandering van smaak. Dat lot
trof zelfs Rembrandt. Hetzelfde
ongrijpbare fenomeen is van
toepassing op de herleefde be
langstelling voor de tijdens zijn
leven in heel Europa geroemde
De Vries. Zijn 'Jonglerende
man' werd in 1989 op een vei
ling in Londen ineens voor bij
na 25 miljoen gulden gekocht
door de puissant rijke Cyril
Humphris. Het was daarmee in
één Hap een van de duurste
beelden ter wereld. De verza
melaar deed het overigens al in
1990 weer van de hand aan het
Getty Museum in Los Angeles.
Voor wie nieuwsgierig is naar
dit peperdure elegante naakt
van maar 77 centimeter hoog:
het is voor deze tentoonstelling
naar Amsterdam gehaald.
Voor de eeuwenlange geringe
bekendheid van De Vries zijn
echter ook andere oorzaken aan
te wijzen dan de modieuze 'gril
len' van de kunstmarkt. Hij
werd omstreeks 1556 geboren
in Den Haag als zoon van een
Neptunus, onderdeel van de fontein.
apotheker, maar bracht in Ne
derland alleen zijn jeugdjaren
door. Over zijn opleiding in ons
land is niets bekend. Zeker is
pas dat hij zich vanaf 1581 ver
der bekwaamde in het atelier
van de beroemde Italiaanse
beeldhouwer Giambologna in
Florence en daarna bij Pompeo
Leoni in Milaan aan beelden
voor het hoofdaltaar in het
Escorial van Filips II werkte.
Toen zijn belangrijkste op
drachtgever keizer Rudolf II in
1612 was overleden verhuisde
het hof van Praag naar Wenen.
De Vries verkoos echter in Praag
te blijven omdat hij van daaruit
net zo goed zijn opdrachtgevers
in heel Europa kon blijven be
dienen. Als toonaangevend cul
tuurcentrum raakte de stad
echter steeds meer in het isole
ment en dat deed zijn naams
bekendheid geen goed.
Maar zijn stijl was zo eigen
zinnig en individueel dat hij bo
vendien geen grote schare na
volgers had en er geen 'school'
ontstond die zijn reputatie hoog
kon houden. In de laatste fase
van zijn leven (1556-1625)
maakte hij bronzen die zelfs zo
'modem' waren dat kunsthisto
rici hem vergelijken met Rodin,
de befaamde Franse beeldhou
wer die leefde van 1840 tot
1917. De zeer levensechte hand
met gezwollen aderen op de
voorkant van de catalogus doet
inderdaad meteen aan werk van
Rodin denken.
In eendrachtige samenwer
king met het Nationalmuseum
in Stockholm en het Getty Mu
seum lukte het daarna uit ande
re musea en van particuliere
bruikleengevers voor deze ex
positie bijna 70 procent van zijn
bekende oeuvre naar Amster
dam te halen. Zo was de Engel
se koningin bereid het bronzen
reliëf 'Rudolf II beschermt de
vrije kunsten in Bohemen' uit te
lenen, bracht het Metropolitan
Museum zijn 'Apollo' in en
leende het Louvre 'Mercurius
en Psyche' uit. Het Rijksmuse
um bezit alleen zijn relief 'Bac
chus en Ariadne op Naxos' en
eerde onze grootste beeldhou
wer uit de Gouden Eeuw verder
tot nu toe alleen met een
naamplaat op de gevel.
Dankzij de bruiklenen is het
mogelijk De Vries op de voet te
volgen vanaf zijn vroegst beken
de monumentale beeld 'Mercu
rius en Psyche' uit 1593 tot zijn
laatste bronzen uit de jaren
twintig voor de machtige leger
aanvoerder Albrecht von Walds-
tein. Onder meer present is de
imposant gespierde Trojaanse
priester Laocoon die met zijn
uit de kluiten gewassen zonen
een vergeefs gevecht tegen
reusachtige slangen voert.
Als wegbereider van de ba
rokke beeldhouwkunst onder
scheidde De Vries zich al gauw
van zijn leermeester Giambol
ogna (1529-1608). In het fraaie
17de-eeuwse grachtenpand van
het Museum Van Loon is tege
lijkertijd een tentoonstelling te
zien met werk uit de Giambol-
foto gpd/roland de bruin
ogna-collectie van de Newyork-
se verzamelaar Michael Hall.
Dat maakt het mogelijk een ver
gelijking te trekken met deze ty
pische vertegenwoordiger van
de Italiaanse laat-Renaissance.
Alleen al door de verschillende
formaten (in Van Loon staan al
leen kleine objecten) is dat ei
genlijk onrechtvaardig. Maar
toch: in deze dubbelpresentatie
en in deze tijd van veranderde
smaak, wint 'onze' Adriaen de
Vries het met gemak op alle
fronten.
'Adriaen de Vries 1556-1626,
Keizerlijk beeldhouwer' in het
Rijksmuseum (Stadhouderska
de 42, Amsterdam) duurt t/m
14 maart. Openingstijden: da
gelijks van 10.00 tot 17.00 uur.
De Giambologna-expositie in
Museum Van Loon (Keizers
gracht 672, Amsterdam) heeft
dezelfde looptijd en ope
ningsuren.
Duitse publicist
Haffner overleden
berlijn
Sebastian Haffner, een van de
bekendste publicisten over de
hedendaagse Duitse geschiede
nis, is zaterdag op 91-jarige leef
tijd overleden. Haffner, pseudo
niem voor Raimund Pretzel,
schreef veel controversiële arti
kelen en boeken, onder andere
over Hitier en Pruisen. Zijn ook
in het Nederlands vertaalde
'Anmerkungen zu Hitier' (1978)
wordt vaak beschouwd als het
beste werk dat ooit over Hitler is
geschreven.
londen anp
De Britse koningin Elizabeth
gaat haar enorme kunstcollectie
toegankelijk maken voor het
publiek. Ter ere van haar gou
den jubileum op de troon op 6
februari 2002 opent zij een
nieuwe galerie in Buckingham
Palace.
De nieuwe galerie gaat de
topstukken van de koninklijke
kunstverzameling tentoonstel
len. Deze gaat terug tot de
Tudors, vijfhonderd jaar gele
den, en is volgens de Britse
krant The Sunday Times een
van de waardevolste ter wereld.
Zij omvat negenduizend schil
derijen, dertigduizend tekenin
gen van oude meesters, driedui
zend miniaturen en vijftigdui
zend gravures en etsen. Eliza
beth bezit werken van onder
meer Michelangelo, Rem
brandt, Raphael, Vermeer en
Canaletto. Sommige kunststuk
ken heeft het publiek nog nooit
kunnen bezichtigen.
Volgende week ontvouwt de
neoclassicistische architect
John Simpson de bouwplannen
voor de nieuwe galerie, die tot
twee keer de huidige grootte
wordt uitgebreid. Het wordt de
grootste architectonische in
greep in het Britse koningshuis
sinds George V, de grootvader
van de koningin, tussen 1911 en
1913 de hoofdingang liet ver
bouwen. De galerie wordt be
taald uit de opbrengst van de
toegangskaartjes tot het paleis.
Vlarcheren bij drie maal Strauss door Residentie Orkest vauend marmer in Medicikapel
•j Florence ap plegen om de schade te l
lecensie winand van de kam
ïert Residentie Orkest o.l.v George
banian met muziek van Johann
iss srJohann Strauss jr en Richard
iss Gehoord: 1/1, Dr Anton Philips-
zaal, Den Haag
Residentie Orkest is het
awe jaar in stijl begonnen. In
Haagse Anton Philipszaal
senteerde het een onvervalst
ens Nieuwjaarsconcert, want
9 wordt een driedubbel
lussjaar. Vader Johann
luss stierf 150 jaar geleden,
n Johann junior overleed
100 jaar terug en Richard
Strauss (overigens geen familie)
blies precies vijftig jaar later de
laatste adem uit. Het was daar
om een aardig idee van het Re
sidentie Orkest de muziek van
de twee walskoningen te com
bineren met werken van hun
'serieuze' naamgenoot. Te meer
omdat ook Richard Strauss, de
componist van opera's en sym
fonische gedichten, wist hoe hij
een wals moest componeren.
Jammer genoeg waren het
juist de stukken van Richard
Strauss waar vaste gastdirigent
Pehlivanian het minste raad
mee wist. Toen Strauss in 1910
zijn meesterlijke opera 'Der Ro-
senkavalier' schreef, liep het
tijdperk van de Weense wals al
ten einde. Aan de walsensuite
uit die opera kleeft dan ook de
weemoed naar de goede oude
tijd gemengd met een vleugje
decadentie. Onder Pehlivanian
kwam die dubbele bodem ech
ter niet helemaal tot zijn recht.
De subtiele klankkleuren en fij
ne nuances van deze partituur
bleven in goede bedoelingen
steken.
De matte interpretatie van Ri
chard Strauss werd echter ruim
schoots gecompenseerd door
frisse, energieke uitvoeringen
van de beide Johannen. Bij een
Strauss-concert verwacht je te
worden meegevoerd op het on
ontkoombare één-twee-drie
van de wals. Maar opvallend ge
noeg domineerden in de Phi
lipszaal de tweekwarts- en de
vierkwarünaat. Pehlivanian
houdt duidelijk meer van mar
cheren dan van zwieren.
Dus produceerden pauk en
trom kanon- en geweerschoten
in Johann juniors 'Freikugeln',
schalde het koper en roffelde
het slagwerk in de 'Russische
Marsch-Phantasie' en klonken
er, als keerzijde van de militaire
medaille, klaaglijke kreten uit
het orkest in de 'Seufzer-
Galopp' van Strauss senior. He
lemaal in hun element waren
orkest en dirigent in een adem
benemende 'Furioso-Polka'.
Ook de traditionele toppers
van het Nieuwjaarsrepertoire
klonken met bravoure en pit. Zo
hoorden we een smaakvol op
gediste 'Pizzicato-Polka' en een
gesmeerd 'Perpetuum mobile'.
En dat ook Pehlivanian van wal
sen weet, bleek uit een fraai op
gebouwde 'Kaiser-Walzer'.
De beroemde Medicikapel in
Florence, waar enkele van de
mooiste beeldhouwwerken
van Michelangelo staan, is za
terdag gesloten nadat er een
stuk marmer van de koepel op
de vloer was gevallen.
Zaterdagochtend vond een
bewaker die de kapel wilde
openen voor publiek een stuk
wit marmer zo groot als een
baksteen op de grond. De cul
turele autoriteiten van de stad
besloten daarop uit vrees voor
meer vallend marmer de kapel
te sluiten en experts te raad-
n om de schade te bepa
len. Venvacht wordt dat er
binnen een week een soort
scherm in de koepel zal wor
den aangebracht, waarna de
kapel weer open kan voor pu
bliek.
De Medicikapel wordt elk
jaar door zo'n 400.000 mensen
bezocht, hi de Nieuwe Sacris
tie bevinden zich de graftom
bes van verschillende leden
van de Medicifamilie, gedeco
reerd met de bekende beeld
houwwerken Nacht, Dag, Da
geraad en Schemering van Mi
chelangelo.
Toneeldebuut Leidse auteur ook in LAKtheater
theater
recensie margriet prinssen
istelling 'De Ongelukkige', Toneel-
ur Producties Tekst Abdelkader Be-
Regie; Javier Lopez Pinon, Spel en
iek All Cifteci. Jorgen Tjon a Fong.
ia de Haas, Sabri Saad el Hamus, Ma-
Enc Vaarzon Morel, Annemarie Wis-
Sezien 1/1, Toneelschuur, Haarlem
Tiière) Nog te zien o a 6 t/m 9/1
tuwburg, Rotterdam, 28/1LAKthea-
Leiden, 2/2, Theater a/h Spul, Den
g; 9 t/m 13/2, Theater Bellevue, Am
sterdam.
ihtjes wordt er gezongen: Be-
d Botje ging uit varen, met
i scheepje naar Zuidlaren,
•moedig staart koning Boab-
in het water. Het is 31 de-
iber 1491 en over twaalf uur
cies zal hij de heerschappij
t Granada noodgedwongen
eten overdragen aan Isabella
Castilië en Ferdinand van
gon. Boabdil is niet bepaald
prototype van de heldhafti-
vorst. Op de laatste dag van
koningschap heeft hij zich
a bene verslapen. In een ul-
ne poging om het tij te keren
t hij van kleren, en daarmee
identiteit, met Ali, een
dtrekkende troubadour.
De Ongelukkige' is het to-
'ldebuut van Abdelkader Be-
1 (22), die twee jaar geleden
bekend werd door zijn succes
volle eerste roman 'Bruiloft aan
zee'. Zijn hoofdpersonage
Boabdil is gedeeltelijk geba
seerd op het verhaal 'De Onge
lukkige' van Louis Couperus,
waarin de ondergang van de
laatste islamitische vorst uitvoe
rig wordt beschreven, maar
doet ook denken aan die andere
weifelachtige koningszoon uit
de wereldliteratuur, Hamlet. Be-
nali smeedde een synthese tus
sen de westerse en oosterse cul
tuur, aan elkaar gekoppeld door
het intrigerende kinderliedje
van Berend Botje.
Minstens zo multicultureel als
de literaire invalshoek, is de
muzikale aanpak: de flamenco
gitaar wordt begeleid door on
der andere cello en sasz. Eric
Vaarzon Morel componeerde de
muziek waarin de ongebruike
lijke combinatie van Spaanse
ritmes, Noord-Afrikaanse toon
ladders en Aziatische melodieën
prachtig samenklinkt.
Aan weerszijden wordt het
decor afgegrensd door omlaag
hangende touwen, waarin veren
zijn gestoken. Op bankjes opzij
zitten de acteurs, de muzikan
ten en flamencodanser Marino.
Op een verhoogd plankier,
waarin middenin een ondiep
bad is aangebracht, speelt zich
de vertelling af. Regisseur Javier
Lopez Pinon heeft niet gepro
beerd om de enorme diversiteit
aan literaire en muzikale invals
hoeken tot een eenheid te sme
den. Integendeel: het lijkt alsof
hij er nog een schepje bovenop
heeft gedaan door ook in de re
gie voor een veelvormigheid
van stijlen te zorgen.
Het ene moment kijk je naar
een slapstickachtige achtervol
ging, het volgende moment
wordt er een vurige flamenco
gedanst en vervolgens steekt
Boabdil een poëtische mono
loog af. Erg is dat niet, zolang je
tenminste bereid bent je mee te
laten voeren in de fantasievolle
wereld van Boabdil waarin alle
drie de hoofdpersonages in een
identiteitscrisis verzeild raken.
Het spel van vooral Ali Cifteci
(Ali) en Sabri Saad el Hamus
(Boabdil) is aanstekelijk, alleen
Annemarie Wisse steekt daarbij
als de wrede Isabella wat bleek
jes af. Puur als drama hangt het
verhaal van Boabdil teveel als
los zand aan elkaar, maar als
muziektheatervoorstelling is
'De Ongelukkige' meer dan ge
slaagd door de meeslepende
muziek, de kolderieke scènes en
de bij vlagen poëtische tekst.
Amsterdam Opklapbedden, wastobbes, televisiekastjes, fruitkistjes, rotan plantenhangers en het petroleumstel. Die voorwerpen zijn te zien op
foto's van huiskamertafereeltjes op de tentoonstelling 'Amsterdam binnenstebuiten'. De expositie in het Amsterdams Historisch Museum wordt
gehouden ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van het maandblad Ons Amsterdam.
De Amsterdamse interieurs zijn gefotografeerd door lezers van het blad. Het zijn dus gewone foto's van gewone mensen en hun leven. De
kiekjes bestrijken een periode van de afgelopen 100 jaar. De foto's zijn te zien van 9 januari tot en met 7 maart in het museum aan de Kalver-
straat 92 in Amsterdam. foto pr
