Gegrepen door de magie
van het millennium
Vooruitziende blik
ij van Edward Bellamy
Kalender-berekening
gaat vele kanten op
Cursus voor twijfelaars
934
ZATERDAG 2 JANUAR11999
Als Julian West die tiende september van het
jaar 2000 wakker wordt, weet hij niet wat
hem overkomt. Naast zijn bed staat dr. Leete
en alras komt Julian tot de ontdekking dat hij
precies 113 jaar, drie maanden en elf dagen
heeft geslapen.
Piet van Gemerden (86) uit Vlissingen, kent
deze geschiedenis op zijn duimpje. De zinsne
den zijn afkomstig uit het boek Looking Back
ward 2000-1887, in de Nederlandse vertaling
Terugblik uit het jaar 2000. Van Gemerden is
in gedachten altijd bij de schrijver van het be
wuste boek, jurist/schrijver/journalist Edward
Bellamy (1850-1898). De naam van deze Ame
rikaan is verbonden aan een wereldwijde or
ganisatie die zich richt op het verspreiden van
zijn ideeën: een maatschappijvorm waarbij al
le materiëlke productiemiddelen zich in han
den van de staat bevinden, het winststreven
ontbreekt en ieder een gelijk aandeel krijgt in
de totale welvaart. Met zijn boek daarover
Utopia of collectivism) verwierf hij zich grote
populariteit.
Piet van Gemerden is secretaris van de In
ternationale Vereniging Bellamy in Nederland.
Hij was de belangrijkste man achter de herop
richting van de club in 1980. Sinds 1932 kende
de Bellamy-vereniging een gestage groei tot
30.000 leden. Na de oorlog was het gedaan
met de aanhang, maar sinds enige jaren is er
een trouw gezelschap van voornamelijk oude
ren dat weer heilig gelooft in de profetieën van
Bellamy. „De nieuwe dageraad komt eraan",
zegt Piet van Gemerden. „Ik weet het zeker".
Wie anno 1998 'Looking Backward' leest,
komt tot de schokkende ontdekking dat Bella
my een wel heel vooruitziende blik heeft ge
had. In zijn aanklacht tegen het economische
en sociale onrecht in het Boston van eind vori
ge eeuw voorspelt de domineeszoon een ge
heel andere wereld. Het boek heeft Jules Ver-
ne-achtige trekjes. Al in 1888 weet Bellamy dat
in 2000 televisie, golfslagbad, creditcard, grote
warenhuizen, airconditioning, overdekte trot
toirs en 'muziek-per-telefoon' hun intrede
hebben gedaan.
Edward Bellamy kreeg zijn tijdgenoten in
zijn greep met dit boek, dat in romanvorm
werd geschreven. In Amerika werden ruim
één miljoen exemplaren verkocht: later kwam
er een vervolg: 'Economische gelijkheid'. Er
ontstonden zo'n 150 Bellamy-clubs, die alle de
avonturen van Julian West door en door ken
nen. Hij is het die na een lange slaap in 2000
ontwaakt en een wereld beleeft zoals de men
sen zich die eind negentiende eeuw nauwe
lijks konden voorstellen. Het is dr. Leete die
Julian West door de moderne tijd leidt. De
technische vondsten springen eruit, maar bo
venal ontdekt de hoofdpersoon een wereld
zonder onrecht, leger en ambtenaren. Ieder
een heeft werk, honger bestaat niet meer. De
gemeenschap is wereldwijd volmaakt. De ver
schrikkingen van het kapitalisme zijn verdwe
nen. Bovenal heeft er een morele wederge
boorte van de mens plaatsgehad.
Voor Piet van Gemerden is het niet de vraag
óf de ideale maatschappij van Bellamy ooit tot
stand komt, maar wannéér. „Ik word 104 jaar
precies, dat staat vast. Ik wandel even naar
2000 toe en dan mag ik nog korte tijd leven. Ik
heb me erbij neergelegd dat ik de nieuwe we
reld niet meer zal meemaken. Maar wel is ze
ker dat er voldoende tekenen zijn die erop wij
zen dat binnen vijftig jaar die andere tijd aan
breekt."
Eind oktober vorig jaar lanceerde de NASA op Cape Ca
naveral de onderzoeksmodule 'Deep Space 1' voor een
tocht van 120 miljoen mijl. De vlucht startte onder de het
motto 'New Millennium Program of high risk, high
payoff', ofwel: hoge risico's, hoog rendement. Ameri
kaanse ruimtevaartdeskundigen hopen met de Delta-
vluchtgegevens die in de aanloop naar 2000 verzameld
worden, een volgende belangrijke stap gezet te hebben
naar wat ze omschrijven als 'geregelde en betaalbare rei
zen in de ruimte'. foto ap Michael r. brown
Zie ze maar als de archivarissen
van de millenniumwisseling.
Maanden en maanden brachten
Sander Hendriks, Inge Jansen en.
John Klein door in bibliotheken,
op het internet en aan de
telefoon, gegrepen door de
'Magie van het Millennium'. Het
resulteerde in een boek vol feiten,
anekdotes, terugblikken en
toekomstvisies, dat inmiddels in
de boekwinkels ligt.
Inge Jansen, Sander Hendriks en
John Klein zijn vrienden sinds
hun studententijd in Leiden. De
vriendschap heeft zich nu verdiept met
een nieuwe, gezamenlijke passie. Een
grenzeloze verzameldrift maakte zich
van hen meester. Op jacht naar alles
wat met de aanstaande millennium
wisseling te maken heeft.
„Het moet ongeveer een jaar geleden
zijn geweest. We zaten bij elkaar en het
gesprek kwam op het nieuwe millenni
um", zegt Amsterdammer John Klein.
„Eigenlijk wisten we allemaal wel één
bijzonder project op te noemen. Maar
vooral in het buitenland. We dachten
eigenlijk dat het in Nederland niet zo
speelde." De Leidse Inge Jansen: „En
toen zijn we dus gaan zoeken. En hield
het niet meer op. We hadden nu nog
bezig kunnen zijn. En ik heb thuis nog
stapels en stapels materiaal liggen dat
we niet hebben gebruikt. Nu het boek
af is, heb ik het even een beetje gehad.
Maar ik denk dat ik- het binnenkort
toch niet kan laten en dat ik dan weer
ga zoeken."
Vreemd vindt ze het eigenlijk, dat
mensen zich zo met het jaar 2000 be
zighouden. Maar voor zichzelf heeft ze
er toch een verklaring voor weten te
bedenken. „Tweeduizend heeft voor
velen iets magisch, iets onwerkelijks.
Het ligt aan de psyche van de mens,
dat er zoveel tamtam omheen is. Er
zijn zo veel leuke ideeën en initiatie
ven, er staan zo veel leuke feesten op
stapel..." John Klein: „Dat getal, 2000,
heeft altijd voor de 'toekomst' gestaan.
En binnenkort is het geen toekomst
meer."
Hij raakte vooral gefascineerd dooi
de massa-angst die rond het jaar 1000
waar te nemen was en die nu ook weer
her en der de kop opsteekt. „Zo curi
eus. Het aantal Mariaverschijningen
neemt nu bijvoorbeeld weer toe. In het
boek beschrijven we de gebeurtenissen
in Clearwater, Florida. Toen een vrouw
daar een bankgebouw verliet, viel haar
John Klein, Inge Jansen en Sander Hendriks (van links naar rechts): in de ban van het
magische millennium. foto paul van weel
oog op een veelkleurige tekening op
negen van de gevelruiten. Ze herkende
daarin de beeltenis van de heilige
maagd. Een televisieprogramma wijd
de er een uitzending aan en binnen de
kortse keren kwamen duizenden en
duizenden mensen het wonder aan
schouwen.
Zo rond een millenniumwisseling
worden mensen bang. Bang voor het
einde der tijden, bang voor apocalypti
sche gebeurtenissen. Dat zie je als je
naar bronnen van duizend jaar geleden
speurt. Veel is er niet uit die periode te
vinden maar de 'Historiën' van de
monnik Rudolfus Glaber geeft een
beeld. Hij schrijft over belangrijke reli
gieuze mensen die plotsklaps overle
den, over natuurrampen en epidemiën
en over de komst van twee valse pro
feten, boodschappers van de duivel. En
in Frankrijk waren er in die periode
veel massale bijeenkomsten waar
grootschalige boetedoening werd ge
daan. Gods Vredesbeweging, werd het
later genoemd."
Ook nu weer laten hele stoeten on
heilsprofeten van zich horen. Het be
gint al met de volgelingen van Nostra
damus die 1999 met angst en beven
zijn ingegaan. Sommige mensen vre
zen een aanval met vijandelijke vlieg
tuigen, de komst van de Antichrist of
misschien een verwoestende inslag van
een meteoriet. De Franse arts (1503-
1566) nam in zijn Centuriën de volgen
de voorspelling op: In de zevende
maand van het jaar 1999 Zal uit de
hemel een grote Koning van 'de Angst
komen De Grote Koning der Angelmois
doen herleven Voor en na zal Mars re
geren door geluk.
En dan zijn er astrologen en new
age-goeroes die 5 mei 2000 als allesbe-
slissend moment noemen. Bijna alle
planeten staan dan in één lijn. De aar
de en Pluto aan de ene kant van de zon
en Mercurius, Mars, Jupiter en Satur-
nus aan de andere kant. Het zou de
sastreuze gevolgen hebben voor de
aarde, een verschuiving van de magne
tische aardpolen. Richard Noone in
zijn boek 5.5/2000 Ijs: „Triljoenen ton
nen water en ijs zullen over de opper
vlakte van de aarde golven."
Inge Jansen ziet het niet zo somber
in. ,,Als de millenniumwisseling zou
staan voor het einde der tijden, had het
al gebeurd moeten zijn. In 1996. Jezus
zou immers vier jaar voor het begin
van de jaartelling zijn geboren..."
Jansen stelt voorts: „Aan de andere
kant van het spectrum vind je ook weer
groeperingen die de millenniumwisse
ling willen aangrijpen om de wereld te
verbeteren. Neem nu de new age-orga-
nisatie Lightshift 2000. Die roept men
sen op, waar ook ter wereld, om elke
eerste dag van de maand om twaalf uur
's middags een kwartier te mediteren
en tijdens de jaarwisseling om twaalf
minuten over twaalf een heel uur. Door
de verschillende tijdzones zouden de
meditaties als een schokgolf over de
aarde uitwaaieren, volgens Lightshift
2000 een geweldige boost voor de we
reldvrede."
Maar of je al die zaken nu serieus
moet nemen.... Jansen gelooft er niet
zo in. Het jaar 2000 als mijlpaal heeft
op zich al iets absurds. Het is niet eens
het begin van het nieuwe millennium.
„We hebben het hier over een discussie
die ook bij de vorige eeuwwisselingen
opdook. Officieel begint het nieuwe
millennium op 1 januari 2001", zegt
Jansen stellig.
ANNET VAN AARSEN
De Magie van het Millennium, de
eeuwwisseling in heden en verleden;
Sander Hendriks, Inge Jansen, John
Klein; Uitgeverij Kosmos-Z&K Prijs:
f29,90
Een vraag die maar blijft opspelen en tot in
wetenschappelijke kringen geen eenslui
dend antwoord krijgt: wanneer precies begint
het nieuwe millennium? Op 1 januari 2000,
zegt de een. Niet eerder dan 1 januari 2001,
meent de ander.
Van degenen die de 2001-theorie aanhan
gen, mag 31 december 1999 wel een histori
sche oudejaarsnacht worden genoemd om
dat het de overgang is naar het magische jaar
2000, maar er is - naar hun idee - geen sprake
van een eeuwwisseling, noch van het begin
van een nieuw millennium. De jaartelling is
begonnen op 1 januari van het jaar 1, zeggen
zij. Pas op 1 januari 2001 begint volgens dit
standpunt het derde millennium.
Net zo logisch lijkt de verklaring van de an
dere partij. Vanaf het begin van de jaartelling
zijn de jaren genummerd 1, 2, 3 enzovoort.
Dus eindigt de eerste eeuw met het einde van
nummer 100; het tweede millennium houdt
op aan het 2000ste jaar. Aan het begin van
het 2001-ste jaar springt de teller op 2000.
Een baby wordt één jaar oud bij het begin
van zijn tweede levensjaar en blijft dat het
héle jaar door. Een kind wordt toch tiener
(teenager) als hij tien wordt en niet op zijn
elfde verjaardag? Wie daaraan twijfelt moet
bedenken dat bij de 99ste verjaardag van een
mens, er 99 jaar zijn volgemaakt. De persoon
in kwestie staat dan in de startblokken voor
het honderdste jaar, maar blijft het hele jaar
nog 99 jaar oud.
De voltooide jaren tellen. Dat blijkt ook uit
wat 'De dikke Van Dale' aangeeft bij de ver
klaring van het woord jaartal: het getal van
iemands levensjaren. Er worden complete ja
ren geteld, zowel met betrekking tot verjaar
dagen, huwelijken, jubilea als bij jaarwisse
lingen.
Waar komt dan die andere optie vandaan?
Eenvoudig: omdat de christenen hun jaartel
ling lieten beginnen op 1. Het veronderstelde
geboortejaar van Christus. Het spreekwoor
delijke jaar nul is dus niet meer dan dat: niet
bestaand, zeggen de aanhangers van de
2001-theorie heel stellig.
Het zijn de godsdiensten die de tijdreke
ningen voortdurend in de war hebben ge
stuurd. Te beginnen bij de christenen. Kalen
derwetenschapper professor Van Goudoever
heeft nog een pittig detail: de chistelijke tijd
rekening is helemaal niet in het jaar 1 inge
voerd, maar pas in de zesde eeuw. Tot die
tijd werd de Romeinse jaartelling gebruikt. In
die periode verzamelde een monnik - Dio
nysus - verschillende historische bronnen om
terug te rekenen wanneer Jezus was geboren.
Hij kwam uit op VIII ante Kalendas Januarii,
ofwel 25 december 753 in de Romeinse tijd
rekening. Dionysus besloot toen het jaar 754
het jaar 1 van de Heer te noemen. Na verloop
van tijd verdrong de christelijke tijdrekening
de Romeinse, ook op wereldlijke documen-
Om het nog wat moeilijker te maken bij
het indelen van de jaartelling - te beginnen
bij dat veronderstelde geboortejaar 1 - een
verwijzing naar de Gregoriaanse kalender.
Paus Gregorius XIII stelde deze kalender in
op 15 oktober 1582 als verbetering van de Ju
liaanse kalender. Die duurde ongeveer drie,
vier dagen langer dan het werkelijke zonne
jaar en hinkte op het einde van de zestiende
eeuw al tien dagen achterop. Bijsturing was
dus nodig.
Van Goudoever durft rustig te stellen dat
het terugvinden van belangrijke data in die
tijd een beetje te maken had met natte vin
gerwerk. Dat is ook bij andere godsdiensten
te zien. Ook daar zijn discussies over bereke
ningen die niet helder onderbouwd zijn.
De Joodse tijdrekening is gebaseerd op de
schepping van de wereld. Joodse geleerden
leidden uit de Torah af dat de eerste dag van
de Scheppingsweek viel op 7 september 3761
voor Chrisms. Daarom is het jaar 2000 voor
de Joden allang verleden tijd. In hun tijdreke
ning is het nu 5759.
De Islamitische kalender is begonnen bij
de vlucht van de profeet Mohammed. Dit feit
speelde zich af op 16 juli 622 volgens de
Jukiaanse kalender. Omdat de Islamieten een
maangebonden kalender - bestaande uit 12
maanden van 29 of dertig dagen hanteren, le
ven zij nu in het jaar 1419.
Tot slot zijn er nog de Japanners. Zij na
men 125 jaar geleden de westerse kalender
over. Hun enige probleem is nu dat ze nog
geen Japans woord hebben voor millennium.
Maar wanneer begint nu de eenentwintig
ste eeuw? Ook bij de overgang van de negen
tiende naar de twintigste eeuw werd dit pro
bleem beschreven. De kerk nam toen weder
om het heft in handen. Uiteindelijk was het
paus Leo XIII die besliste voor een duidelijke
standpunt. Deze kerkelijk leider koos voor 1
januari 1900. Hoewel de protestanten het
hier niet mee eens waren, hield hij het been
stijf. Het moge duidelijk zijn: Jezus wordt
2000 jaar oud en het derde millennium be
gint dus na de laatste seconde van 31 decem
ber 1999. Een kwestie van geloven.
SASKIA ST0ELINGA
Wim Laverman (rechts) en Huub Nelis, de gelegenheids-hulpverleners van 'The Third Millenni
um Challenge bv'. foto united photos de boer poppe de boer
Wie er niet uitkomt in welke feestelijke om
geving en sfeer het nieuwe millennium
het best te vieren is, kan terecht bij twee Am
sterdamse gelegenheids-hulpverleners. Voor
iedereen vol twijfels: The Third Millennium
Challenge bv van Wim Laverman en Huub
Nelis.
„Veel mensen", zegt Laverman, „blijken
moeite te hebben om de juiste keuze te ma
ken. Daarom gaan wij cursus geven." Kosten:
tweeduizend dubbeltjes voor vijf avonden.
Deelnemers zijn daarbij verzekerd van des
kundige begeleiding waaraan zelfs een psy
choloog te pas komt. Laverman: „Om de
mensen bij te staan, ze te helpen bij het ma
ken van een keuze uit het onzettend grote
aanbod van feesten en dergelijke." Een ui
terst serieuze zaak dus? Laverman: „Wij orga
niseren de cursus ook met een knipoog. Het
is een beetje een geintje. Wellicht zal het snel
ontaarden in een potje gezellig lullen met el
kaar, onder het genot van wat glazen cham-
Laverman geeft direct toe dat het vraagstuk
waarvoor Huub Nelis en hij de helpende
hand bieden, meer is dan een luxe probleem.
„Als je er over nadenkt - en zeker in het licht
van oorlogssituaties die spelen - is dit natuur
lijk belachelijk. Krankzinnig eigenlijk dat
mensen met zo'n millennium-probleem zit
ten. Maar toch: het is ook een moeilijke zaak.
Zoals op veel fronten in het leven, kan men
ook nu maar één keer een keuze maken. Een
millenniumwisseling komt maar één keer in
de veertig generaties voor."
The Third Millennium Challenge bv is op
gezet toen de vrienden Laverman en Nelis
het inmiddels wijdverspreide TerugTik-hor\o-
ge en de Ten/gDT-Idokken op de markt
brachten. Daar zijn er in vooral Nederland,
Duitsland, Groot-Brittannië en de Verenigde
Staten veel van verkocht: 'Honderdduizen
den'.
Laverman: „We werden gegrepen door het
fenomeen millennium. We zijn net als veel
andere mensen gaan fanataseren. Die ideeën
van ons zijn we op een gegeven moment
gaan vercommercialiseren.
Eenmaal in de business voor 2000, werd
het Amsterdamse bedrijfje al snel een vraag
baak voor mensen die willen weten wat zich
rond de eeuwwisseling allemaal afspeelt. „We
zijn een soort ANWB geworden; een wegwij
zer richting het millennium zou je kunnen
zeggen. Vanuit die functie zijn we alles gaan
inventariseren." Inmiddels is het bureau be
trokken bij een tiental ondernemingen die in
verband met het nieuwjaarsfeest rond 2000
een campagne opzetten. Details geeft Laver
man niet. „Iedereen wil zijn idee toch'graag
geheim houden tot het moment daar is."
Wim Laverman ervaart de organisatie ach
ter 2000 als een feest. „Wij zitten aan de
goeie kant van het jaar. Met de computerpro
blemen hebben wij niets te maken. Wij heb
ben de voorpret. Als de klok voor de twaalfde
keer heeft geslagen is het allemaal afgelopen.
Dan is de lol er vanaf.
Wat de 'millenniumman' op het moment
suprème zelf doet, weet hij nog niet. Laver
man denkt aan een bezoek aan de sterren
wacht in Londen. „Het lijkt me wel leuk om
alles op die manier af te sluiten. Maar zeker
weten doe ik het nog niet." Om daar aan toe
te voegen: „Misschien dat ik ook maar een
cursusje moet volgen om mijn definitieve
keuze te maken."
TerugTlk-horloge
tikt d&sj||fincteij®
terug r; :;LJ
tot jaar ;f
