ZATER
Nederland is aan het klungelen'
c
DAGS
BIJVOEGSEL
'Het beroemdste
nieuwe gebouw
op aarde'
130
Officieel is er geen symbool bij de over
gang naar het nieuwe millennium,
maar dit bouwwerk begint langzaam en
erg zeker die status voor zich op te eisen:
de Millennium Dome in Greenwich (Lon
den). Onder het dak van een kolossaal
soort circustent (omtrek: één kilometer)
begint op 31 december een spektakel dat
'de grootsheid van het Verenigd Konink
rijk' moet uitdrukken. In reusachtige pa
viljoens worden thema's als 'geest', 'werk',
en 'communicatie' tot leven gebracht met
behulp van de allernieuwste zegeningen
der techniek. Er komt een centraal podi
um waarop volgens de programmering
'adembenemende shows' worden opge
voerd. In een spelruimte die Rupert Mur
doch overeind gaat zetten met een inves
tering van ruim 40 miljoen gulden, kan de
bezoeker zich uitleven op het gebied van
simulatietechnieken. Samenvattend: een
bolwerk van tentoonstellingen en attrac
ties met een prognose van 12 miljoen be
zoekers in 2000.
Het geheel staat onder regie van de re
gering Blair, die de inmiddels afgetreden
minister Peter Mandelson (Handel en In
dustrie) benoemde tot voorzitter van het
organisatiecomité. Kosten van het project:
2,5 miljard gulden, op te hoesten door
sponsors. En bezoekers natuurlijk; een en
treebewijs gaat zo'n 60 gulden kosten.
Premier Blair heeft de Millennium Do-
me uitgeroepen tot 'het beroemdste nieu
we gebouw op aarde in het jaar 2000'. Hij
spreekt in louter superlatieven, maar
krijgt regelmatig de wind van voren. Kran
ten schrijven smalend over het feit dat
waar de regering de Engelse identiteit wil
benadrukken, voor de uitvoering van het
gebouw een ontwerp is gekozen van een
Franse architect. En tegenstanders heb
ben uitgerekend dat voor het bedrag dat
de Millennium Dome kost, het achterstal
lig onderhoud aan alle Engelse scholen
weggewerkt had kunnen worden. Of -
stellen ze aanschouwelijk voor - 15 zie
kenhuizen gebouwd.
Blair bfijft onverstoorbaar. 'Wij gaan de
wereld voor op het gebied van creativiteit.
Dus waarom zullen we dat niet laten
zien...? Ie kunt hier straks een fantastisch
dagje uit. Het kent zijn weerga in de we
reld niet'.
De kritiek en verbazing van socioloog Kees Paling
ocioloog Kees Paling, werkzaam bij
V J het Sociaal en Cultureel Planbu-
reau in Den Haag, begrijpt het niet.
Hij doet er alles aan om Nederland wakker te
schudden. Met boeken, artikelen, een millen
nium-kalender, -agenda en -bordspel. Maar
veel weerklank lijkt hij (nog) niet te vinden.
„Een gewone jaarwisseling is al bijzonder.
Mensen kijken terug op het achterliggende
jaar, maken goede voornemens. Hoe bijzon
der is dan niet een eeuwwisseling? En hele
maal als het om een millennium gaat, een
duizendjarig tijdperk."
„Je zou verwachten dat de boekwinkels een
plank vol millennium-boeken hebben staan.
Maar nee." De omroepen laten het ook afwe
ten. „De tv moet nog helemaal beginnen met
zijn millenniumviering. Een jaar geleden heb
ik al plannen geopperd. Mogelijkheden ge
noeg. Elke maand een reportage, steeds in
een andere tijdzone. Stuur desnoods Boud-
wijn Büch naar Oceanië, waar de eerste zon
nestraal van het nieuwe millennium opkomt.
Of maak een programma rond de millenni
um-vereniging van de maand. Er is toch van
alles te bedenken. Ik had een idee voor een
grote millenniumshow. Had ik leuk gevon
den om te doen. Een show met inhoud. Maar
niemand heeft belangstelling.
Natuurlijk zal, naarmate het moment su
prème nadert, de belangstelling aantrekken.
En zullen kranten, radio en televisie over el
kaar heen buitelen om de op zijn laatste be
nen strompelende eeuw met terugblikken en
archiefbeelden uitgeleide te doen. Paling: „Je
moet je alleen afvragen of het inhoudelijk
dan nog iets betekent. Wat je straks krijgt is
armoe troef, ik zie dat met vrees tegemoet.
Terugslag
Zo klungelig - vindt Kees Paling - als Neder
land met de eeuwwende omspringt, zo en
thousiast is het buitenland erop gedoken. „In
Engeland", signaleert hij, „zijn veel projec
ten, die houden er straks mooie dingen aan
over. Een hangbrug over de Theems, een mil-
lenniumdome. In Parijs wordt de obelisk op
het Place de La Concorde een zonnewijzer,
ze maken van de straten rond de Are de Tri-
omph een ster. Wat doet Nederland? Een ijs
baan op de Dam. Zijn we eindelijk van die
kaasmeisjes verlost, komen we hier mee."
Laat Nederland het als geheel afweten, ook
individueel lijken velen nog niet warm te lo
pen voor de historische datum. Enkele jaren
geleden enthousiast begonnen initiatieven
hebben het moeilijk. Wilde plannen om grote
zalen te huren en met zoveel mogelijk men
sen het millennium te begroeten, worden ge
leidelijk teruggeschroefd, als ze al niet hele
maal worden geschrapt. Kees Paling: „Blijk
baar zijn wij een te nuchter volkje voor dat
soort gebeurtenissen." Nederlanders, zo lijkt
Hij heeft nog geen idee hoe
hij het zelf gaat vieren. Op
een mega-festijn waarde
wereld nog jaren over
napraat? Of gewoon thuis bij
de eigen haard.
Millennium-goeroe Kees
Paling twijfelt. En hij niet
alleen. Het heeft er alle schijn
van dat Nederland de grens
naar het millennium
passeert alsof het de
gewoonste zaak van de
wereld is Fen iaarwisselinv z;in teleurstelling (nog) geen initiatieven wor-
u/c/ ctti tö. JZCtl jcu.ll LI löStUlrlg jgp genomen om er rond de 2000-viering iets
i j bijzonders van te maken. 'Ze doen er niets
Cl IS ülle andere, mee'. foto gpd phil nijhuis
Millennium-goeroe Kees Paling op het Bin
nenhof, het politieke bolwerk van waaruit tot
het, zitten met de jaarwisseling toch het liefst
thuis, in een niet al te groot gezelschap. Zelfs
als die jaarwisseling een nieuw millennium
inluidt. Paling: „Wij zijn er bij mij thuis ook
nog niet uit. Het zou Los Angeles kunnen
worden. Ik was dit jaar in de Verenigde Sta
ten en kreeg daarvoor een uitnodiging. Party
2000, drie dagen lang feest. Maar waar ik op
die datum ook ben, de tv moet aanstaan. Je
krijgt toch 24 uur lang uitzendingen, vanuit
de hele wereld."
Twee jaar geleden publiceerde uitgeverij Am
bo Het fin de siècle als uitdaging, cultuur aan
de vooravond van het derde millennium, ge
schreven door Kees Paling. „Het was een op
roep tot discussie." Ruim twee jaar later
moet hij vaststellen dat de overgang van het
tweede naar het derde millennium weinig in
spiratie losmaakt bij de gemiddelde Neder
lander. Weinigen gaan de door hem gesigna
leerde uitdaging aan. Zijn hoop op een cultu
rele revival, een soort tweede renaissance,
lijkt ijdel. „Dit is toch het moment om je met
elkaar te bezinnen op de toekomst. Die grens
van 2000 is een prachtig ijkmoment. Hoe
gaan we in Nederland straks met elkaar om?"
De overheid zou het voortouw moeten ne
men, meent Paling. Met enkele verwante
geesten schreef hij een open brief aan 'Den
Haag' om - zonder veel hoop op succes ove
rigens - de volksvertegenwoordigers op hun
verantwoordelijkheid te wijzen. De overheid
doet niets, en zal niets doen, klinkt het gela
ten. „De Europese leiders willen er voor zor
gen dat zij vooral degenen zijn die hun land
de nieuwe eeuw binnenleidt. Voor Kok en
Blair is dat net zo belangrijk als het voor Hel
mut Kohl was om de kanselier te zijn die
Duitsland herenigde." Dus gebeurt er niets.
„En als die datum straks overschreden is,
worden we wakker met het besef dat we een
unieke kans voorbij hebben laten gaan."
Als latere generaties terugkijken hoe de we
reld anno 2000 met dat historische moment
omsprong, zullen ze weinig verheffends aan
treffen, vreest Paling. „Terwijl je nu dingen
zou kunnen realiseren die alleen op die dag
kunnen. Omdat het zo'n bijzondere dag is.
Twee jaar geleden bleek uit een onderzoek
dat zestig procent van de Nederlanders zich
zorgen maakt over de toekomst. Je had de
resterende jaren tot het millennium kunnen
gebruiken voor een openbaar debat. 'Waar
willen we heen in Europa.' De kans om zoiets
op gang te krijgen is al voorbij."
Vergelijkingen
Voor Het fin de siècle als uitdaging bekeek
Kees Paling de manier waarop Europa de vo
rige eeuwwende (het jaar 1000) tegemoet
ging en trok hij vergelijkingen met de laatste
eeuwwisseling (1900).
„Doemschrijvers willen ons vaak doen ge
loven dat duizend jaar geleden de kerken uit
puilden met mensen die trillend van angst op
het einde van de wereld zaten te wachten.
Waarschijnlijker is het dat voor de meeste
mensen de overgang naar een nieuw millen
nium weinig betekende. De wisseling van de
seizoenen was veel belangrijker voor ze."
Met de vorige eeuwwisseling was het an
ders. De mensheid werd op het eind van de
negentiende eeuw heen en weer geslingerd
tussen twee uitersten. „Aan de ene kant was
er het vooruitgangsdenken. De gedachte dat
de voortschrijdende techniek, nieuwe weten
schappelijke ontdekkingen meer welvaart
zou brengen, meer geluk. Vol verwachting
werd daar naar uitgekeken. Je vindt dat ge
loof in de modernisering terug in de Wereld
tentoonstellingen; de verwachting bij voor
beeld dat iedereen binnen afzienbare tijd
elektriciteit in huis zou hebben."
Aan de andere kant leefde het ondergangs-
denken. Er was sprake van snel toenemende
criminaliteit, verval van zeden, oorlogsdrei
ging. .Anders dan nu was dat niet alleen een
uiting van hoe mensen dat beleefden. Er was
werkelijk sprake van een fors stijgende lijn in
bijvoorbeeld de criminaliteit."
Europa wordt aan de vooravond van een
nieuwe eeuw opnieuw met deze twee uiter
sten geconfronteerd. Aan de ene kant de ver
wachting dat (computer) technologie, nieuwe
ontdekkingen, de elektronische snelweg, de
levensstandaard zullen verhogen. Daartegen
over de doemdenkers die een onomkeerbaar
verval van normen en waarden als voorbode
van totale anarchie zien. Het lijkt wel of de
naderende eeuwgrens het uitzicht van de
mensheid op wat daarachter ligt, blokkeert.
Paling: „Naarmate die datum nadert, zullen
meer eindtijdvoorspellingen doorklinken.
Het woord apocalyps duikt niet voor niets
steeds vaker op."
Misschien niet helemaal zonder reden.
„Zekerheden vallen weg; ziektes waartegen
de medici niets kunnen beginnen. En de we
reld is klein geworden. Met die opgeklopte
berichten in de media kun je elkaar een hoop
onzin aanpraten.
En waarom zou er zich geen ramp voltrek
ken? „Je kunt de dingen niet zien aankomen.
Een verschuiving van de aardas, een meteo
riet uit het heelal. We zitten nog met een
voorspelling van Nostradamus dat de wereld
vergaat, 1999 plus zeven maanden. Dat zou
op 1 augustus zijn. Op 11 augustus is er een
totale zonsverduistering.
Genoeg aanleiding voor iemand die in alles
tekenen van het naderende einde der wereld
ontwaart om een fatalistische filosofie te ont
vouwen. „Het is een ideale datum voor zelf
moordsekten. Je hebt er die bij elkaar gaan
zitten en alleen zichzelf iets aan doen, maar
er zijn er ook die graag anderen meenemen."
Maar zelfs al vergaat de wereld niet, dan
nog kan de eeuwwisseling voor grote proble
men zorgen. „Politiemensen krijgen nu al te
horen dat ze rond die datum geen vrij kun
nen krijgen. Datzelfde gefdt voor het leger,
ziekenhuizen. Je kunt misschien beter niet
op vakantie gaan of met een vliegtuig reizen.
Canada vreest een run op de banken omdat
de cashautomaten het niet zullen doen. Ze
laten daarom extra geld drukken. Je kunt dat
Enschedé niet aandoen, die moet nog miljar
den euro's drukken."
Genoeg ingrediënten voor chaos. „Oude-
jaarsvieringen verlopen gewoonlijk al rumoe
rig. Er zijn altijd wel rellen, mensen die op
eens denken dat het geoorloofd is rotzooi te
trappen. Dat zal volgend jaar alleen maar op
grotere schaal plaatsvinden."
Wereldwijd zullen enorme mensenstromen
op gang komen, verwacht Paling. „Het is een
psychologische datum. Er komen allerlei
eindtijdvoorspellingen, groepen die op een
bepaalde plaats het einde van de werld gaan
afwachten."
Alsof dat nog niet genoeg zal zijn, is 2000
een feestjaar voor de rooms-katholieke kerk.
„De tweeduizendste herdenking van Chris
tus" geboortejaar. Stel dat honderdduizenden
katholieken naar het Heilige Land willen, of
naar Rome. Het Vaticaan heeft grootse plan
nen voor een feestelijke viering. Daar komen
massa's mensen op af. Hoe die opgevangen
moeten worden, daar houdt niemand zich
mee bezig."
Een beetje hoop
Maar uiteindelijk zal de rust in de wereld
weerkeren. En dan? „Dan moeten we mis
schien vaststellen dat Nederland een unieke
kans voorbij heeft laten gaan."
Is het dan nu te laat om nog iets te onder
nemen? Paling blijft optimistisch. „Je hebt
nog een kleine vierhonderd dagen om iets
leuks te verzinnen. Maar we zullen het zelf
moeten doen. Ach, het wordt even zo goed
een heel vrolijk jaar. Naarmate het dichter bij
komt. zal de belangstelling toch toenemen.
Kranten die gaan aftellen, terugblikken, dan
krijgen veel mensen toch de kriebels."
NICO VOLKERTS
ZATERDAG 2 JANUAR11998
