Predikanten op pelgrimstocht
Kerk Samenleving
Leidsch DagbladAI
ZATERDAG 2 JANUAR11999
REDACTIE DICK VAN DER PLAS. 071-5351
Makor Reizen in Ridderkerk is een kleine reisorganisa
tie die nu vijf jaar bestaat. Makor (Hebreeuws voor
bron) richt zich vooral op het Midden-Oosten, maar
om de vaste klanten iets nieuws te bieden, worden er
ook reizen georganiseerd naar bijvoorbeeld Afrika,
Turkije en Indonesië. „We houden het klein", zegt di
recteur/reisleider Ger Heester uit Gorinchem, „we
gaan alleen naar gebieden die we zelf goed kennen.
We werken samen met lokale agentschappen, zodat
we eventuele moeilijkheden tijdens de reis snel op
kunnen lossen. Lang niet alle touroperators doen
dat." Heester reist ook veel in Nederland. Hij verzorgt
geregeld lezingen over bijvoorbeeld Islam, jodendom
en Israël. Makor Reizen organiseert af en toe studie
reizen naar het Midden-Oosten voor dominees en an
dere kerkelijk actieven. Zij zijn dan gastheer of gast-
vrouw tijdens een reis die door leden van hun ge
meente naar het Midden-Oosten wordt gemaakt. In
november leidde Heester een groepje dominees en
kerkelijke vrijwilligers rond langs de heilige plaatsen.
Toen beklom Mozes uit de ijlden van Moab
de berg Nebo. de top van de Pisga, die
tegenover Jericho ligt. en de Here liet hem
het gehele land zien.
(Deuteronomium 34:1
Het is heiig die ochtend. Met de bijbel in
de hand staan we op de berg Nebo in
Jordanië en kijken naar een ver verleden.
Links ligt de Dode Zee, waar de Jordaan
zich naar toe kronkelt. Achter die rivier
zien we een donkere vlek, donker door de
bomen die daar groeien. Het is Jericho, een
oase in de woestijn op ruim 20 kilometer
van de Nebo. Achter Jericho verheffen
zacht glooiende heuvels zich in het
landschap. Het is een indrukwekkend
gezicht. Hier moet Mozes ooit het beloofde
land hebben aanschouwd, vlak voordat hij
stierf. Er is geen andere berg in de nabije
omgeving die aan de bijbelse beschrijving
voldoet.
Het is zondag. Ger Heester, directeur
annex reisleider van Makor Reizen, leidt de
kerkdienst in de open lucht. De theologen
I in de groep zijn onder de indruk van de
i dienst én van de locatie. „Het is heel
j bijzonder", zegt Jan Kronenberg, predikant
i van Christelijk Gereformeerde Kerk in
I Leeuwarden, „het idee dat Mozes hier
kwam. aan het eind van zijn leven na
veertig jaar door de woestijn te hebben
getrokken. Dat is nogal wat. Wij vinden vijf
uur in de bus door de woestijn al zwaar.
Die zondag is de vijfde dag van onze reis.
Heester heeft in die tijd kans gezien ons
langs de belangrijkste bijbelse plaatsen te
leiden. Voor hem is dat niet zo moeilijk.
Makor Reizen heeft zich gespecialiseerd in
reizen naar het Midden-Oosten en dat is te
merken. Overal waar Heester komt,
ontmoet hij vrienden of bekenden, of het
nu in Israël, bezet gebied of autonoom
Palestijns gebied is. Door zijn
enthousiasme en open houding maakt hij
snel vrienden. Eén van hen is de uitbater
van restaurant-winkel Mozes in de oude
stad van Jeruzalem, die we aan het begin
van onze reis bezoeken. Hij is ook de
voorzitter van de plaatselijke
middenstanders en in die hoedanigheid
heeft hij ooit Arafat ontmoet. Een foto van
die ontmoeting hangt prominent in het
restaurant. Terwijl de ober ons groepje
voorziet van bier en koffie zegt Heester: „Ik
kom hier al dertien jaar en ik heb al die tijd
nooit iets van spanning gemerkt. Eén keer
zaten we in een hotel, zei mijn vrouw: 'Ger,
er is wat aan de hand". Kom ik bij het
raam, is het al voorbij. Ik maak nooit iets
Toen ging Jezus met hen naar een plaats,
genaamd Getsemane. en Hij zeide tot de
discipelen: Zet u hier neder, terwijl Ik
heenga om daar te bidden.
(Matteüs 26:36)
De bijbelse hof van Getsemane moet veel
groter zijn geweest dan de huidige 'hof van
de olijven'. De hof, ter grootte van enkele
tientallen vierkante meters, is afgeschermd
met een ijzeren hek om de oude knoestige
olijfbomen tegen de toeristenstroom te
beschermen. We kijken uit op de oude
stadsmuur met daarin de dichtgemetselde
Gouden Poort, waar ooit de Messias
doorheen zal trekken, de stad binnen.
Even verderop, iets hoger de Olijfberg op,
geeft Deventenaar Ludo Vandevliet, jood
Het reisgezelschap doet in een aantal dagen de belangrijkste bijbelse plaatsen aan.
en leraar Judaica en lid van de orthodox
joodse gemeenschap in Zwolle, uitleg op
een joodse begraafplaats. Lange rijen
stenen tombes bedekken de rotsachtige
grond. Hij vertelt dat volgens de joodse
begrafeniswetten de lichamen intact
moeten worden begraven. De steentjes op
de graven worden door de nabestaanden
geplaatst als teken dat de doden in hun
gedachten voortleven. Ludo ('Noem me in
Israël maar Levi reist mee om in de
avonduren de theologen in het gezelschap
uitleg te geven over de joodse visie op het
oude testament en om tijdens de reis te
vertellen over plaatsen die voor joden
belangrijk zijn. Hij heeft een
indrukwekkende verzameling keppeltjes
bij zich, verschillend in kleur en materiaal,
waarmee wordt aangegeven tot welke
stroming binnen het jodendom de drager
hoort.Als je weet wat alle tinten zwart
betekenen, dan weetje alles", zegt
Vandevliet. Hij is van plan er wat
keppeltjes bij te kopen, „maar dan wel in
een Arabische winkel, want daar zijn ze het
goedkoopst."
We lopen van de Olijfberg naar de oude
stad, we duiken een wirwar van straatjes
in, vol met winkeltjes en koffiehuizen.
Graffiti-vandalen hebben ook hier
toegeslagen. Op een klein pleintje, waar
Jezus ter dood is veroordeeld, begint de Via
Dolorosa. De lijdensweg wordt nog vaak
afgelegd door gelovigen, die soms een
eigen houten kruis meetorsen, al dan niet
voorzien van een wieltje. Ger Heester
relativeert de historische juistheid van de
route en het pleintje: „Jeruzalem is een
aantal keren verwoest, je loopt hier op
zeven meter puin. Het is meer het idee,
hier zou het gebeurd kunnen zijn."
Leeuwarder Kronenberg is het met hem
eens: „Ik vind hier in Jeruzalem niet wat ik
in mijn bijbel vind, maar het heeft wel de
sfeer."
Net als de Via Dolorosa roept De Heilig-
Grafkerk, gebouwd op de plaats waar
Golgotha zou hebben gelegen, bij veel
gelovigen ook hevige emoties op. „Ik heb
mensen zien huilen en schreeuwen bij de
steen van de zalving zegt Heester. Het
graf van Jezus roept bij ons niet veel
emotie op. Het is aardig om eens te zien, is
het gevoel. Jan Schonewille uit Fochteloo,
predikant missionaire toerusting in
Friesland, legt uit dat de protestanten
Golgotha situeren achter het Arabische
busstation, vlak bij de oude stad. „Die plek
is ook veel sfeervoller, met een tuin. Dat is
voor de beleving leuker, maar historisch
gezien staat De Heilig-Grafkerk op de
goede plaats, alleen staan we nu een stuk
hoger."
In een stevig tempo voert de oud-militair
Heester ons door de oude stad. Hij hoeft
nergens de weg te vragen, hij kent alle
steegjes, straten en bezienswaardigheden.
Na een gedegen controle door Israëlische
soldaten, die en passant nog even ruzie
maken met twee orthodoxe joden,
bereiken we de Klaagmuur. Het is er druk.
De viering van barmitswa, waarbij jongens
op 13-jarige leeftijd worden opgenomen in
de religieuze gemeenschap, is in volle
gang. Het is een blijde gebeurtenis. Te
midden van enkele oudere geloofsgenoten
moeten de jongens een stuk uit de Thora
voorlezen. Ondertussen werpen
familieleden, die buiten het plein van de
Klaagmuur staan, onder luid gegil snoepjes
naar de dertienjarigen. Enkele tientallen
jongetjes struinen over het pleintje, hun
zakken met de snoepjes vullend. Als ze
ergens gegil horen stuiven ze er op af, want
ze weten dat daar een regen van snoepjes
over de mannen neerdaalt.
„Indrukwekkend", zegtTammo
Oldenhuis, predikant van de
Gereformeerde kerk in Coevorden, wiens
kennis van de bijbel indrukwekkend is, „ze
gaan gewoon hun gang, ondanks de
toeristen." De overige predikanten zijn het
met hem eens, vooral de intense manier
waarop de joden hun geloof beleven maakt
indruk.
Daarna heeft Abraham zijn vrouw Sara
begraven in de spelonk van het veld van
Makpela, tegenover Mamre, dat is Hebron,
in het land Kanaan.
(Genesis 23:19)
Hebron haalt regelmatig het nieuws
wanneer er confrontaties zijn tussen
Palestijnse jongeren en Israëlische
soldaten. Nu is het er rustig, bijna saai
zelfs. In het dorp bevindt zich het graf van
de aartsvaders en hun vrouwen, een
heiligdom zowel voor joden als Arabieren.
FOTO JOOST SIJTSMA/GPD
Trappen leiden naar de nissen waar
Abraham, Isaac, Jacob, Sara en Lea
begraven liggen. Voor die trappen houden
Israëlische soldaten de wacht. De sfeer is
ontspannen, ze maken grapjes over Ajax.
Voetbal is hét communicatiemiddel tussen
volkeren: een paar uur later zal een
Palestijnse politieman in Bethlehem
beginnen over Davids. Reizen heeft z'n
beperkingen voor iemand die niet van
voetbal houdt.
Binnenin het heiligdom staan in
verschillende nissen grote sarcofagen
bedekt met een wade. Een joodse moeder
met haar kind op de arm bidt bij één van
de nissen. In de vierde eeuw trok keizerin
Helena, moeder van Constantijn de Grote,
door het Heilige Land waarbij ze plaatsen
aanwees waar belangrijke 'christelijke'
gebeurtenissen hadden plaatsgehad, zoals
de geboorte van Jezus. De spelonk van
Machpela is echter niet door haar
aangewezen. De theologen in ons
gezelschap zijn het er over eens dat de
plaats waar de aartsvaders begraven liggen
historisch betrouwbaar is.
Buiten lopen enkele tientallen
moslimmeisjes in schooluniform. Ze willen
de heilige plaats bezoeken, maar worden
door de Israëlische soldaten verwezen naar
de ingang van het Arabische gedeelte. De
status van de heilige plaats zal ongetwijfeld
nog aan de orde komen bij de definitieve
vredesonderhandelingen tussen Israëliërs
en Palestijnen. We gaan op weg naar
Betlehem, dat onder Palestijns gezag staat.
Het doel is de Geboortekerk, die te
bereiken is via een zogenaamde by-pass,
ofwel een rondweg om de Palestijnse
bevolkingscentra heen. Heester ldest
echter voor de route dwars door Bedehem.
We rijden in een Israëlische bus met
Israëlische chauffeur, maar dat levert geen
enkel probleem op. Heester had niet
anders verwacht. Hij moet niets hebben
van de reisleiders of touroperators die
beweren dat het te gevaarlijk is om in
bezet gebied of in autonoom Palestijns
gebied te reizen.Als iemand zegt dat het
daar gevaarlijk is, fantaseert hij." Makor
Reizen wil de toeristen graag kennis laten
maken met de Palestijnse gebieden.
Heester: „Bij Makor vinden we dat het
goed is om tijdens de reis ook iets van de
Arabieren te laten zien. Ik logeer in
Jeruzalem ook bij voorkeur in een Arabisch
hotel. We willen begrip kweken voor de
Arabische kant, niet elke Palestijn is een
terrorist. Je moet nooit te snel oordelen. Ik
zeg dan ook tegen de mensen: 'Ga met ons
op reis en ervaar het leven bij joden én
Palestijnen'. En de dominees reageren
daar positief op."
De Geboortekerk vermag de theologen niet
te ontroeren. Ze kijken toe hoe - vooral -
Zuid-Europeanen bidden, zingen en
huilen op de plaats waar Jezus is geboren.
De nuchtere Nederlanders hebben wel
respect voor een dergelijke
geloofsbeleving. „Dit is toch iets wat we
missen", zegt Gert Mulder, predikant van
de Samen Op Weg Gemeente in Alphen
aan den Rijn.
Toen liep Jeruzalem en heel Judea en de
gehele Jordaanstreek tot hem uit, en zij
lieten zich in de rivier, de Jordaan, door
hem dopen, onder belijdenis van hun
zonden.
(Matteüs 3:5-7)
Na een tocht door de woestijn van Judea
en een verkwikkend zwempartijtje in Beth
Shean ('de stad van Saul'), bereiken we
Yardanit, de officiële plaats waar Jezus is
gedoopt door Johannes de Doper. De
parkeerplaats biedt ruimte aan tientallen
bussen en de souvenirwinkel met prullaria
is ruim genoeg voor het verwerken van de
inzittenden. Het is er nu niet druk. Slechts
enkele gelovigen laten zich in het bijzijn
van familieleden dopen op de speciaal
aangelegde trappen die hen het water in
voeren. Grote karpers zwemmen rusteloos
rond. We zijn niet onder de indruk van
deze toeristische attractie vlak onder het
Meer van Tiberias, ook al omdat volgens
de bijbel de doopplaats bij de Dode Zee
ligt.
De bijbel herleeft op natuurlijke plaatsen,
zoals het Meer van Tiberias. In een bootje
richting Kapemaüm, met het drukke
Tiberias uit het gezichtsveld, en de ogen
gericht op de Berg van de Zaligsprekingen.
Op die plaatsen gaan de verhalen uit de
bijbel leven. Dominee Jan Kronenberg:
„Zoals dat kleine pad tussen Jeruzalem en
Jericho, met die diepe wadi ernaast. Als je
dat ziet krijg je een beeld bij het verhaal
van de Barmhartige Samaritaan."
Of zoals reisleider Heester van Makor zegt:
Als we door de woestijn rijden, stap ik wel
eens uit met de groep. Laat ik de bus
verder reizen tot we 'm niet meer zien.
Staan we daar met z'n allen, dan voelen de
mensen wat het betekent om in de
woestijn te lopen. Dan lezen we een stuk
'uit de bijbel. Prachtig is dat."
Foto uit de archieven
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque
(geen overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) op te stu
ren naar het Leidsch Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, Postbus 54, 2300 AB Leiden of door contante
betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad aan de Rooseveltstraat 82. U ontvang de foto binnen drie weken.
ANN01899
Maandag 2 Januari
LEI DEN Een groot aantal vleeschhouwers te de
zer stede heeft zich per request tot den minister van
oorlog gewend, met het verzoek om voortaan de
aanbesteding van het voor het garnizoen alhier be-
noodigde rundvleesch en rundvet afzonderlijk te
doen plaats hebben.
Zij gronden hun verzoek daarop, dat bij de nu ge
volgde (gecombineerde) wijze van aanbesteding,
het voor verreweg de meeste vleeschhouwers onmo
gelijk is mede te dingen. Voorts wijzen zij er de mi
nister op, dat bij plaatselijke aanbesteding de con
currentie grooter zal zijn en dus niet anders dan
voordeel voor het Rijk kan. opleveren, alsmede, dat,
sedert de hier bestaande keur op levend vee en ge
slacht vleesch, goede levering gewaarborgd is.
LEIDEN De gewoonte om op oudejaarsavond met
vuurwapens te schieten heeft hier te stede weer een
ernstig gevolg gehad. Zekere B.P. namelijk zou Za
terdag-avond met een pistool eenige schoten los
sen, maar door zijn onhandigheid om met wapenen
om te gaan, had hij het ongeluk daarbij één zijner
vingers af te schieten. De persoon is met zijn ver
minkte hand naar het academisch ziekenhuis ge
bracht, om daar verbonden te worden. Nieuwjaars
dag vond men den vinger in de Caeciliastraat, al
waar het ongeval had plaatsgehad.
LEIDEN Door zekeren M. werd gisteravond in een
tapperij hier te stede moedwillig met de vuist een
ruit verbrijzeld, met het gevolg, dafc hij een paar flin
ke wonden aan de hand bekwam. Na in het acade
misch ziekenhuis verbonden te zijn, werd hij naar
het politiebureel geleid.
ANNO 1974
Woensdag 2 januari
LEIDEN Er hebben zich in
1973 in Leiden 2733 (geregi
streerde) verkeersongevallen
voorgedaan. Desondanks is dit to
taal, slechts iets hoger dan in het
voorgaande jaar (2689), niet on
bevredigend omdat het een ge
ruststellende trend schijnt te be
vestigen. Verheugend was voorts,
dat het aantal doden tot 3 be
perkt bleef tegenover een bedroe
vend aantal van 18 in 1972, ter
wijl ook het aantal ongevallen met
doden en gewonden daalde: van
573 naar 539. Laatstgenoemd
aantal is niet zo laag geweest
sinds 1964 (449). Er is uit deze
cijfers derhalve veel hoop te put
ten voor de toekomst, al waren
die 2733 verkeersongevallen van
het afgelopen jaar er nog altijd
2733 te veel...
LEIDEN Vroeger heette het de
Werkplaatsen van de Gemeente
lijke Sociale Werkvoorziening; nu
noemt men het de Toeleverings
bedrijven „De Waard". Het staat
voor een werkelijk prachtig onder
komen voor ruim 300 gehandi
capten, zowel lichamelijk als
geestelijk. Komende maandag zal
Het plaatsen van een roltrap is geen sinecure, omdat zo'n ding als één geheel van de fabriek komt. Daarom ge
schiedde de plaatsing van de roltrap in het in verbouwing zijnde pand van Peek Cloppenburg in de Breestraat
vanmorgen in alle vroegte. Het verkeer ondervond er nauwelijks hinder van. foto archief leidsch dagblad
het complex aan de Willem Ba-
rentszstraat officieel worden ge
opend door staatssecretaris Mer-
tens van Sociale Zaken.
ALPHEN AAN DEN RIJN De
Alphense politie sloeg kort voor
de jaarwisseling een goede slag
met de vondst van 1000 kilo
vuurwerk, die een Alphenaar in
een opslagplaats bewaarde. De
partij, met een waarde van ten
minste 10.000, werd ontdekt
nadat de man bij zich aan de deur
vuurwerk aan kinderen bleek te
verkopen. De polite trof bij hem
thuis ook enkele kilo's van dat
spul aan. De Alphenaar bezat een
vergunning voor 5 kilo vuurwerk.
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen?
Bel voornabezorging-
Ma. t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-5128030
DIRECTIE
B.M.Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adiuncü
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adiunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
REDACTIE
J Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W F. Wegman, chef redactie Leiden
A.J.B.M. Brandenburg, chef eindred. regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W. van Wanrooy, chef a. i. red.
Duin en Bollenstr
W. Spierdijk, chef sportredactie
T Brouwer de Koning, chef Rijn- en Veenstr.
E. Straatsma, chef red. Regio Leiden
TELEFAX
Advertenties: 071-5323 51
Familieberichten: 023-5317 31
023-532021
Redactie: 071-5321 9!
Hoofdredactie: 071-53159!
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17 uur
071-535621
RUBRIEKSADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17 uur
071-5143 51
ABONNEMENTEN
bijvooruitbetaling:
per maand (acceptgiro) f 34:
per kwartaal (acceptgiro) 97f
per half jaar (acceptgiro) f 193
per jaar (acceptgiro) f 376J
Abonnees die ons een machtiging verstrekken te
het automatisch afschrijven van het abonnement
geld, ontvangen 1,- korting per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van 0,80
aan portokosten per verschijndag.
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSETTEBAND
Voor mensen die moeilijk lezen, slechte oger
hebben of blind zijn (of een andere leeshandic^
hebben), is een samenvatting van het regionale
nieuws uit het Leidsch Dagblad op geluidscassetll
(Centrum voor Gesproken Lectuur. Grave).
Auteursrechten i
Dagblad u itgeverij Damiate
K
N H U I Z E
ONGEVAUENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis. maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezonderd feestdagen
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord geen ongevallendienst
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071 -5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111.
