Gewrichten onder microscoop
Gezondheid
Wensen
L !i jjjjJj u aSI
Koop uw Oudejaarsloten
nu het nog hanl
Meer kans, meer geld, in de Oudejaarsioterij.
MAANDAG 28 DECEMBER 1998
Nu het jaar ten einde loopt laat ik mijn
gedachten gaan over de plussen en min
nen in mijn praktijk. Ik ben blij met alles
wat goed lukt: de plezierige contacten met
patiënten en collega's, de lang bestaande
wensen die vervuld zijn. Zoals een kind
dat geboren is in een gezin, waarvan de
man en vrouw dachten dat ze niet
vruchtbaar waren. Het was een wonder,
dat her plotseling toch zo maar lukte,
zonder moderne technische ingrepen bij
de gynaecoloog. Ik heb ze deze week be
zocht. en ging blij naar huis. een stukje
van hun blijdschap meedragend in mijn
hart.
Maar ik heb ook afscheid moeten nemen
van patiënten. De natte zomer eiste zijn
tol in een golf van grieppatiënten, vooral
de ouderen onder ons. Sommigen kwa
men er niet overheen. Ook heb ik een
aantal patiënten die ik niet de zorg heb
kunnen bieden, die voor hen zo belang
rijk is.
De maatschappij verandert, doordat in
veel gezinnen zowel de man als de vrouw
buitenshuis zijn
gaan werken. Dat
heeft consequen
ties voor de kin
deren. die in een
crèche of gastou
dergezin worden
opgevangen, of
door een buur
vrouw, opa en
oma of een ander
familielid regel-
MARIEKE VAN matig worden
SCHIE, huisarts verzorgd. Het kan
vreugde geven
aan alle partijen, maar ook stress als op
de crèchedag een kind ziek wordt, en de
crèche geen ziekenboeg heeft. Wat dan?
Moeten vader of moeder zich afmelden
op het werk, of is er op korte termijn een
oppas aan huis mogelijk? Op het och
tendspreekuur proefik de spanning, als
dat moeilijk te regelen is.
Een oplossing heb ik niet, maar het is een
wens voor komend jaar, dat in de profes
sionele kinderopvang gezocht wordt naar
andere mogelijkheden voor zieke kinde
ren.
Mijn gedachten gaan verder uit naar het
Marokkaanse gezin dat in aanmerking
kwam voor het verpleeghuis-thuisproject
bij ons in de stad. Toen ze eindelijk aan
de beurt waren, na 9 weken wachten, kon
de heer des huizes, die ernstige hart- en
longproblemen heeft, plotseling toch voor
de laatste keer naar zijn geboortedorp.
Met behulp van Eurocross regelden we
een vliegtuig met zuurstof aan boord, en
zuurstof thuis. Hij bleef 4 weken weg.
Kwam moe, maar voldaan terug. Hij had
afscheid genomen van zijn familie en
huis.
Na zijn terugkeer in Nederland vroegen
we de thuishulp opnieuw hulp te bieden.
Dat stuitte op problemen. ,,Hij komt nu
weer op de wachtlijstvertelde de dame
bij de telefoon. ,,Er wordt een nieuwe in
take gedaan, voorlopig moet u het met de
familie zien te regelen.De vrouw des
huizes verzorgt haar echtgenoot al ruim 2
jaar dag en nacht. Ze is aan de grenzen
van haar kunnen. Toen ik hen vorige
week bezocht, lag zij in het ziekenbed, en
zat haar man terneergeslagen op de
bank. Het was een duidelijk signaal: 'het
gaat niet meer, ik kan de last niet langer
dragen'.
De buurvrouw, die zelf een groot gezin
heeft, gaf haar liefdevol te eten, en troost
te haar. Inmiddels zijn we twee weken
verder en is er nog steeds geen hulp van
professionele aard. „Te weinig mensen,
we staan zelf ook machteloos", krijg ik re
horen als ik opnieuw bel. Ik besef dat er
nog veel moet worden bijgeschoold om de
hulpverlening duidelijk te maken wat de
belangen zijn van allochtone mensen.
Is het niet van levensbelang goed afscheid
genomen te hebben, en zo klaar te zijn
voor de laatste levensfase?
Ook heb ik een heer in de praktijk die ge
holpen moet worden bij het aantrekken
van zijn steunkouSen. Die kousen zijn
nodig anders lopen zijn enkels vol met
vocht. Zijn zus, die vlak bij woont, helpt
hem. Ze drinken daarna gezellig koffie,
en beginnen zo de dag. Gelukkig hebben
ze de thuiszorg zo niet nodig. Maar nu
belt hij me. ..Dokter, mijn zus moet aan
staar geholpen worden, en mag een tijd
niet tillen. Dan kan ze mijn kousen niet
helpen aantrekken. Heeft u een oplos
sing?"
Het lijkt eenvoudig we bellen om hulp,
voor twee keer per dag gedurende twee tot
drie weken. Het hoeft pas over drie we
ken, zijn we er vroeg genoeg bij? Ze zullen
gaan kijken. Als ik weer langs kom, hoor
ik dat het verzoek is afgewezen. Gelukkig
hebben ze zelf een oplossing gevonden:
„Maar onze buurman zal het voor ons
doen, in die weken!"Zo is mantelzorg on
ontbeerlijk. Ook als iemand alleen is,
schiet gelukkig soms iemand te hulp van
wie je het niet venvacht. Een goede buur
is nog steeds beter dan een verre vriend.
Het volgende punt op mijn verlanglijstje
is dus een goed toegankelijke thuiszorg,
die kan inspringen op de zorgbehoefte
van de patiënten. Zodat de mensen er
niet meer als een berg tegenop hoeven te
zien om op te bellen.
Inmiddels is wel een belatigrijke wens in
vervulling gegaan. In januari mag een
begin gemaakt worden met de bouw van
een palliatieve afdeling, waar mensen ge
heel op hun eigen wijze invulling mogen
geven aan hun laatste levensfase, of een
time out kunnen vinden binnen een
chronisch ziekteproces. Hier hebben velen
hard aan getrokken, en nu komt deze
voorziening er. Dat is een lang gekoester
de wens. Het moet dienen als taakverlich
ting voor de mantelzorg. We beginnen
met een paar bedden. De toepassing moe
ten we met elkaar vinden. Dat wordt de
uitdaging van het nieuwe jaar.
Dr. lolo ap Gwynn bij het door hem ontwikkelde
BEN APELDOORN
Engelse onderzoekers heb
ben een nieuwe micro
scooptechniek ontwikkeld
om gewrichtsaandoenin
gen te bestuderen, met na
me de aanwezigheid van
vocht in kraakbeen. Artsen
vermoeden dat vocht een
grote rol speelt bij slijtage
en het ontstaan van reu
matische aandoeningen.
De onderzoekers richten
zich vooral op de kniege
wrichten, de zwaarst be
laste 'scharnieren' van het
menselijk lichaam. Het is
dus niet zo vreemd dat die
bij zeer veel mensen op
den duur minder goed
gaan 'lopen'. Naar schat
ting de hqlft van de ge
wrichtsproblemen die
mensen wereldwijd onder
vinden is terug te voeren
op de kniegewrichten.
Vooral het daarin aanwezi
ge kraakbeen, dat dient als
min of meer elastisch
stootkussen tussen de veel
hardere botten, is de oor
zaak van de klachten.
Tor dusver is relatief wei
nig bekend van de ware
oorzaken van slijtage en
reuma-achtige kwalen. De
Engelse onderzoekers heb
ben inmiddels geconsta
teerd dat dit weefsel een
stuk ingewikkelder van op
bouw is dan gedacht. Dat
vermoeden bestond al,
omdat van kraakbeenweef
sel maar moeilijk natuurlij
ke (dat wil zeggen: niet
langs chemische weg ge
fixeerde) microscooppre
paraten te maken zijn. Dat
maakt weefselonderzoek
door middel van de tradi
tionele onderzoekstech
nieken met behulp van
lichtmicroscopen onmo-
gelijk.
,,Het vermoeden rees dat
er sprake kon zijn van een
moleculaire weefselstruc
tuur waarin het celvocht
een cruciale rol speelt,"
zegt dr lolo ap Gwynn, lec
tor biochemie en kraak-
beenweefseldeskundige
van de universiteit van
Wales in Aberystwyth.
In plaats van lichtmicro-
scopie gebruikt men in
Aberystwyth een combina
tie van zogeheten 'scan
ning electron microscopy'
(sem) en 'transmission
electron microscopy'
(tem). Bij beide technieken
wordt gebruik gemaakt
van elektronenbundels, die
door sterke magnetische
velden worden afgebogen.
De magneetvelden funge
ren als 'lenzen', net zoals
de gebruikelijke glaslenzen
waarmee optische (licht-
bundels worden afgebo
gen. Maar in plaats van
licht gebruikt men hier dus
electronenbundels. Bij de
'tem' is in de stralengang
van de elektronen het on-
derzoeksmonster opgeno
men: een heel dun prepa
raat waarvan een beeld op
een scherm geprojecteerd
wordt. Bij de 'sem' wordt
dat preparaat plakje voor
Villi j
JJjJJ DM r I
EèflJSj /iMgl
plakje afgetast (gescand)
met behulp van de elektro
nenbundels. De 'sem'tech-
niek biedt de mogelijkheid
een dikker preparaat te on
derzoeken maar de beeld
scherpte en, dus, de maxi
maal toelaatbare vergro
ting zijn beperkt.
„Het voordeel van de sem-
tem-combinatie is dat het
niet noodzakelijk is het te
onderzoeken weefselmon
ster van weefselvocht te
ontdoen," legt ap Gwynn
uit.Dat dehydreren is ge
bruikelijk bij het maken
van preparaten voor mi
croscopisch weefselonder
zoek. Wij denken echter
dat de oorzaken van ge
wrichtsaandoeningen nu
juist in dat weefselvocht
gezocht moeten worden.
Vandaar dat we gekozen
hebben voor onderzoek
van het weefsel met elec-
tronenmicroscopie.
„Het is zeker niet zo dat
we nu al conclusies heb
ben kunnen trekken," al
dus lolo ap Gwynn. „We
staan nog maar aan het
begin van een traject dat-
moet leiden tot een duide
lijk beeld van de feitelijke
ontwikkeling, structuur en
opbouw van gewrichten.
Zeg maar: een bio-archi-
tectonische standaard van
een gewricht. Pas als we
dat tot stand hebben ge
bracht kunnen we ook de
oorzaken van optredende
afwijkingen opsporen."
Wü—I
Kruiswoord-min-een
Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de let
ters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v.
Omschrijving "dierenverblijf'. Antwoord zou zijn "stal", maar ingevuld
moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het moet worden, moet
blijken uit de kruisende woorden.)
HORIZONTAAL:
1. Dier; 4. éénjarig dier; 7. alarmtoestel; 9. tros bananen; 10.
stop; 11. supporter; 13. vrouw van Zeus; 14. geliefde van Julia;
17. platte steen; 18. onding; 19. reeks; 21. grap; 24. weekdier;
26. ruime vestibule; 27. brandstof; 29. snijwerktuig; 30. zink-
erts; 32. schoon toekomstbeeld; 33. oefentijd.
VERTICAAL:
1Arbeider; 2. beteuterd; 3. klimwerktuig; 4. kampeerverblijf;
5. afslagplaats bij het golfspel; 6. orgelregister; 8. vis; 11. onge
trouwde adellijke dame; 12. kathedraal; 13. tuinhaag; 15. alom;
16. loven; 17. jonge leeuw; 19. door water omgéven land; 20.
steenafval; 22. boogbal; 23. muziekinstallatie; 25. scherprech
ter; 27. vervoermiddel; 28. verpakkingsmiddel; 30. kleefmid-
del; 31. projectieplaatje
Oplossing van donderdag:
al-1Slasaus; 7.1.,-
n; 18. sla; 19. Est; 21. radar; 25. es; 26. iel; 27. eg; 30.
Horizontaal: 1. Slasaus; 7. li; 8. mos; 10. om; 11. oasis; 13. pas; 15.
fok: 17. acteren; 18. sla; 19. Est; 21. radar; 25. es; 26. iel; 27.
strekel.
Verticaal: 2. La; 3. soos; 4. ui; 5. slap; 6. smak; 8. ma; 9. si; 11. oscar;
12. sfeer; 14. aal; 16. ons; 18. step; 20. toga; 22. ai; 23. deze; 24. al;
28. ut; 29. re.
HEINZ
Z/EZO CEEEEE óesete//,
E/V /VU uEEUAlEU ZE&TEUEM
W/E E>E(g//VT
EE WAS EE EEWS EE/V
*C0/V//V<$ &Z /CO/S/A/&
'AO ZXZfé'
TOMPOES
„Het breekt naar buiten", prevelde
Kwispodil Trot, die het gebeuren
verbleekt gadesloeg. „We hadden het
kunnen weten: alles vergaat, maar
het monster Trotteldrom wandelt in
eeuwigheid." „Zo is het", zei veld
wachter Laris, die tegenover hem
stond. „Maar toch is er iets vreemds!
Het monster gaat verschijnen en nie
mand van ons heeft er een voorge
voel van gehad!" „Je hebt gelijk!"
riep de ander oplevend. „Dat komt
dan natuurlijk omdat het monster
niet kan verschijnen. De rotsblokken
zijn natuurlijk te zwaar." „Ach! De
r-rotsblokken zijn niet zwaar ge
noeg!" stamelde heer Ollie. Hij had
achter de geleerde post gevat en
staarde met verglaasde ogen naar de
schuivende stenen. „D-doe dan
toch iets!" drong hij gejaagd aan.
„Het monster k-komt!" Doch de ge
leerde zwaaide wanhopig met zijn
blocnootje en schudde het hoofd.
„Wat hier geschiedt, is ja onmogelijk!
riep hij klagend uit. „In der spe
lonk ligt niets! Mijne notietsen klop
pen niet, of der monster klopt niet.
REDACTIE: SASKIA STOELINCA 023-51S
Onthullende test 'gezond' zuivi
Niet-verteerbare suikers in gezondheidsproducten hebben ge
gunstig effect op de darmflora. Tot nu toe werd dat algemeen
aangenomen. Maar voedingsdeskundige Martine Alles consta
teerde iets heel anders tijdens een onderzoek. Niet-verteerba«
suikers worden verwerkt in 'gezonde' zuivelproducten, zoals
Optimel, een vruchtenyoghurt van Mona, en Umer, een soort
kwark van Coberco.
De voedingsdeskundige onderzocht de effecten van twee sooi
ten suikers op de darmbacteriën van de mens. Zij keek naar
fructo- en transgalacto-oligosacchariden, twee niet-verteerbai
suikers die onder meer als ingrediënt in gezonde drankjes voc
komen vanwege hun gunstige werking op de darmflora. Proe-J
ven met 65 gezonde mensen tussen de 18 en 75 jaar kon die
vermeende werking echter niet bewijzen. Alle proefpersonen
moesten de suikers consumeren naast een normaal dieet. Tij
dens de test werd hun bloed, urine en onüasting verzameld. I
onderzoekster concludeert uit de analyses dat de suikers volle
dig worden omgezet in de dikke darm. Ze zijn dus al uit het
maagdarmstelsel, voordat ze hun positieve bijdrage aan een
zonde darmflora kunnen leveren.
Drugsdetector
Studies astma
Amerikaanse wetenschappers hebben een molecuul ontdekt
dat een belangrijke rol speelt bij het veroorzaken van astma. I e|j
hebben twee studies aangetoond, waarvan de resultaten zijn ie.
gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science. Lab $.j
ratoriumonderzoek wees uit dat het molecuul interleukin-13 tW(
(IL-13) cruciaal is bij het ontstaan van een astmatische reactif (U;
Wetenschappers van de Universiteit van California en van de |j0l
Johns Hopkins Universiteit dienden muizen die vatbaar ware [Uf
voor astma een medicijn toe dat de werking van IL-13 blokkei j|0
Vervolgens werden de proefdieren blootgesteld aan allergene
De muizen kregen echter geen ademhalingsproblemen; die
waarbij de werking van IL-13 niet was geblokkeerd wel. De on rrr
derzoekers ontdekten dat ook IL-4 een rol speelt bij astma,
maar IL-13 is veel krachtiger. De vindingen kunnen mogelijkl
den tot nieuwe astma-medicijnen. Zo'n medicijn zou de bron ,te
van een astma-aanval bestrijden in plaats van de symptomen
RV
poi
151
Sporters die verboden middelen gebruiken, maar ook automn ig(
bilisten onder invloed van medicijnen kunnen in de naaste to en
komst eenvoudig en zeer nauwkeurig worden gecontroleerd.
Aan de universiteit van Wales in het Britse Swansea is een toeleer
stel ontwikkeld, waarmee alle mogelijke stoffen in de kleinste
concentraties betrouwbaar kunnen worden aangetoond. Niet
alleen in het menselijk lichaam, maar ook daarbuiten, bijvooi
beeld in gewassen die bestemd zijn voor de consumptie of in
oorlogsgebieden waar men het eventuele gebruik van gifgassi
of andere verboden stoffen vermoedt. Volgens de onderzoekt ge
neemt het testen van een monster met het nieuw ontwikkeld ts.
toestel niet meer dan een uur in beslag. Het apparaat is een
combinatie van een massaspectrometer. een gaschromatogn
en een techniek die bekend staat als capillaire verhitting. In h en
kort komt het er op neer, dat een beetje bloed of wat urine in k,
eén buisje ter dikte van een mensenhaar wordt gedaan. Aan
uiteinden van dat buisje zitten een min- en een pluspool. Dalcht
tussen wordt een spanning gezet van 30.000 Volt. Het monst
verdampt tot gas en de bestanddelen daarvan worden geana
seerd. De methode is volgens de ontwikkelaars zö gevoelig d
men er met het grootste gemak een druppel bier in een vol 5
meter zwembad mee kan aantonen.
Ruimtelijke balans
1
De in Wales ontwikkelde superdetector.
De helft van de astronauten is tijdens de eerste dagen in ge
wichtloosheid misselijk en ziek. Die ruimteziekte wordt veroi111
zaakt doordat het evenwichtsorgaan tijdelijk uit balans is ge
raakt Jarenlang is aangenomen dat de ziekte een gevolg was
van veranderingen in de bloedsomloop. Dat blijkt uit onderzrs'
bij astronauten en studenten die een uur doorbrachten in eee
draaiende ruimte. Op die manier werden ze blootgesteld aan
fecten die vergelijkbaar met gewichtsloosheid. De proefperso1
nen in de door TNO (Toegepast Natuurkundig Onderzoek) e
SRON (Stichting Ruimteonderzoek Nederland) uitgevoerde e
perimenten denken na de 'centrifugerit', dat ze bij het oplop w
van een trap het gevoel hebben dat die horizontaal ligt. De dIe
nemende astronauten noemen dat kenmerkend voor een vei Ba'
blijf in de ruimte. Ook blijken astronauten die tijdens een eei
re ruimtevlucht ziek werden, hiervan ook na een centrifugeri
last te hebben. In beide situaties wordt de verwarring veroorv
zaakt door bewegingen van het hoofd. Dit wijst er op dat de
oorzaak moet worden gezocht in het evenwichtsorgaan. Dei u
den waarom sommige astronauten wel en andere niet ruimt!
ziek worden, is nog niet gevonden.
Abortuspil 2
Tom Poes en het Monster Trotteldrom
Mocht de abortuspil op de Nederlandse markt verschijnen,!) ndjc
komt daar volgens Boninks nog iets bij: de wettelijke vijf dagi «ijo
bedenktijd, zoals die ook voor een gewone abortus geldt. .J
kan me niet voorstellen dat voor deze pil een andere wettelijl
regeling komt. Dat maakt de behandeling dus nog langer dal
de pakweg tien minuten die een gewone abortus kost." Tocl
zijn er ook voordelen, vindt Bonink. Gebruik van een speculs
(vogelbektang voor inwendig onderzoek) is bij gebruik van d
abortuspil niet nodig. Tenminste, zolang alles goed verloopt
Treden er bloedingen op of lukt de 'chemische abortus' niet
dan is alsnog een inwendige controle nodig. Verder komt de
abortuspil, ook bruikbaar als morningafterpil, uit buitenland
onderzoeken als heel effectief naar voren. De pil is tot nog to 3.0.
Europa alleen in Engeland, Frankrijk, Zweden en Zwitserlani
toegelaten. Daar hebben volgens de fabrikant al meer dan
500.000 vrouwen een zwangerschap met behulp van de pil a
broken.
Abortuspil 1
Dit is onwetenschappelijk!" Op dat
moment zou een oplettende toe
hoorder in de verte een loeiend ge
luid hebben kunnen horen.
Het was de stoomfluit van het goede
schip Albatros, dat op volle kracht
het eiland Trottel naderde. „Daar ligt
het, meneer", zei kapitein Wal Rus,
die met zijn passagier op de bak
stond. „Dit is de allerlaatste keer. Als
je er niet in slaagt die overgehaalde
worm te torpederen, zal het je geld
kosten!"
De abortuspil, waarvoor de Franse fabrikant Roussel Uclaft
gin volgend jaar ook vergunning in Nederland hoopt te krijg 30
kan voor veel vrouwen een veilig alternatief zijn voor de geu *ta
abortus. Maar er kleven ook veel nadelen aan, zegt H. Bonin
arts bij de Rutgers Stichting in Utrecht Want de abortuspil Q1
(RU486), voorgeschreven door gynaecoloog of abortusklinie! issj(
geen kwestie van even een pilletje slikken. Het kan drie tot
twaalf dagen duren voordat de abortus tot stand komt. Op!
eerste dag krijgt de vrouw een tablet. Op dag 3 krijgt de vroi
twee tabletten die de baarmoeder doen samentrekken, waal
door de vrucht wordt afgedreven. Die dag moet ze ook vierc 5
in de kliniek verblijven. In driekwart van de gevallen volgt dl 5,1
een 'spontane' abortus. Vrouwen bij wie dit niet gebeurt gaa de 1
naar huis en moeten vijf tot negen dagen later terugkomend lieu
te laten controleren óf inmiddels een abortus is opgetreden jaar
die tijd ben je dus in gespannen afwachting. Uit Franse ondt ;^a
zoeken blijken bovendien buikpijn, bloedverlies, misselijkhe
en diarree voor te komen", zegt Bonink.
>9
9
jïSSSs.
