En altijd
geloven
De ene stal is de andere niet
S
Om te
zoenen
'T GODDELIJK KIND, VREEDZAAM LACHT
Geloof, hoop en liefde. Of: geloof met liefde op één hoop. Cabaretiers weten er wei raad mee. Hemel en hel, Kerk en God, het zijn dankbare onderwerpen.
Recht voor z'n raap en schuin door de bocht. God heeft het er maar moeilijk mee, stelt kleinkunstenaar Erik van Muiswinkel vast.
Het is begonnen met Fons Jansen en Guus Vleugel, Annie Schmidt
die gaarne over God een nootje kraakten
of over bijbelse verhalen scherpe grapjes maakten
of Bisschop Gijsen even snoten in een snedig lied.
Toen kwamen Gaaik- en Halsema, en Cox en Freek de Jonge
en Robert Long met Jezus Redt, ja zelfs een Paul van Vliet
-het type man waar zelfs mijn oma absoluut geen kwaad in ziet-
is uiterst oneerbiedig met de bijbel omgesprongen.
Het moet nu maar eens zwart op wit in deze krant gezet:
Dat God het thans zo moeilijk heeft, komt door het cabaret!
De zalen lopen vol voor cabaret, al meer dan honderd jaar
en altijd moet het christendom eraan geloven.
Als God een Vent was, op Z'n troon daarboven,
dan zou het snel met ons gebeurd zijn, reken maar!
Maar nee, Hij durft niet tegen Hansje Teeuwen
Justus van Oei ducht van de Heere geen gevaar
Hij balt Zijn vuist en roept om Tipp-Ex en een schaar,
Hij zou wel uit de hemel willen schreeuwen:
'Staakt toch uw godvergeten atheïstenpret!'
Maar nee hoor, het staat 10-0 voor het Hollands cabaret.
Het cabaret heeft Lennaert Nijgh, en Dorrestijn en drs. P,
heeft virtuozen, durfals, beulen, koninginnen.
Wat moet een humorloze God uit Israël beginnen
tegen de overtuigingskrach t van Jiskefet, Van Kooten en De B.
Het Nederlands publiek lag eeuwenlang gekluisterd
in doodsbange aanbidding voor zijn God en Heere J.
Geloof het maar of niet, 'tis nog geen honderd jaar gelee
dat geintjes over Hem niet eens werden gefluisterd!
Nu ligt Hij machteloos te woelen in Zijn luxe hemelbed...
De hele wereld is van Hem, behalve dat brutale
behalve dat verrekte
behalve dat vervloekte cabaret!
ERIK VAN MUISWINKEL
Detail van een joyeuze kerstkribbe - in 17e eeuwse stijl - uit Napels. •foro visual
ommige geleerden houden
het er op dat reeds in de vierde
eeuw na Christus gelovigen zich
verzamelden rond een kribbe in
de kerk van Maria Maggiore te
Rome. Anderen wijzen Franciscus
van Assisië aan als de heilige die
als eerste en op simpele wijze ver
beeldde hoe de omstandigheden
twaalf eeuwen eerder waren ten
tijde van de geboorte van het
Kind: een stal, Maria, Jozef, een os
met een ezel en natuurlijk de voe
dertrog - de kribbe - waarin de
pasgeborene werd neergevlijd bij
gebrek aan beter.
Franciscus van Assisië zette in
1223 een kerststal op in het bos
waaromheen zijn volgelingen zich
schaarden. Omdat zijn orde de
gelofte van armoe had afgelegd,
paste soberheid vanzelfsprekend
in dat beeld. Hen stal, stro, een os
en een ezel, herders en schapen.
Met het prediken van hun bood
schap door heel Europa, voerden
de Franciscanen ook het kribbetje
in hun bagage mee. Als een olie
vlek verspreidde de kerststal zich
op die manier vanuit Italië over
het continent. Onder impuls van
de bereisde Jezuïten, die vanaf de
zestiende eeuw de wereld over
trokken om het geloof te verkon
KOMT, KNIELT ALLEN BIJ 'T KRIBBEKE NEER
'En zij baarde haar eerstgeboren Zoon, en wond Hem in doeken, en legde Hem neder in de
kribbe, omdat voor hen geen plaats meer was in de herberg'. Lucas 2: vers 7.
digen, zette de kribbe zijn opmars
over de aardbol voort en bereikte
zo - bij voorbeeld - in 1595 Japan.
In Nederland deed het krib
betje pas goed opgang in de vori
ge eeuw toen de symboliek van
beeldjes weer legitiem werd. In
eerste instantie stelden kerken
deze beeldengroepen op; later
plaatsten de katholieken minia
tuurtjes daarvan ook in de huis
kamer. Na de Tweede Wereldoor
log had elk zichzelf respecterend
katholiek gezin wel een kribbe in
huis.
Sommige mensen hielden het
niet bij één stalletje. Zoals dr. Eli
sabeth Houtzager uit Utrecht.
Omdat ten tijde van de bezetting
goederen schaars waren, maar zij
toch een stal met kribbe wenste te
bezitten om het kerstverhaal te
visualiseren, maakte een kennis
er eentje van papier. Later op een
reis door Frankrijk kocht zij er in
de Provence een kameel bij die
aan haar groep ontbrak. Omdat
die van aardewerk was, hing de
stal daardoor wat 'uit het lood'.
Zodat ze terugging en zich daar in
Zuid-Frankrijk een complete
Provengaalse creatie aanschafte.
Het vormde het begin van één
van de omvangrijkste verzamelin
gen van kerstkribben ter wereld.
Veertig jaar reisde Elisabeth
Houtzager stad en land af, op
zoek naar bijzondere exemplaren.
Op gegeven moment telde haar
verzameling ruim achthonderd
groepen, en dus ook kribben. Van
alle tijden en afkomstig uit (nage
noeg) alle landen; Taiwan. Polen,
Sri Lanka, Brazilië. Italië, Mexico,
Oostenrijk, Zweden, Duitsland en
uiteraard ook Nederland.
in 1987 gaf ze haar complete
verzameling ten geschenke aan
het Bijbels Openluchtmuseum in
Heilige Landstichting. Die maakt
er al tien jaar goede sier mee door
in de donkere dagen rond kerst
een tentoonstelling 'om de krib
be' te organiseren.
Aan de hand van een thema -
dit keer engelen - stalt het muse
um jaarlijks zo'n honderd groe
pen uit. Omdat ze er daar inmid
dels zo'n duizend bezitten, is af
wisseling gegarandeerd.
De verzameling is zo zeldzaam,
omdat hier sprake is van pure
volkskunst door de eeuwen heen.
Rond dat toch betrekkelijk een
voudige thema van een krib, een
kind en wat bijbehorende figuur
tjes viert het 's lands wijs, 's lands
eer hoogtij. De diversiteit is
enorm, de interpretatie per land
en per tijdvak buitengewoon ver
schillend.
Zo steekt de Hollandse nuch
terheid met zijn vormelijke en
vrome beeldjes schril af tegen de
joyeuze 17e eeuwse stijl van een
kribbe uit Napels. In dat klassieke
tafereel is het kindje Jezus in een
gouden schelp gevat en afgezet
tegen een achtergrond van heuse
Romeinse zuilen. Of neem de
groep uit Nicaragua die aan de
hand van tientallen beeldjes en in
strekkende meters het hele ver
haal vertelt van de vlucht uit
Egypte tot en met de geboorte
van Christus. De Spaanse opstel
ling is weer heel anders. Een com
pleet dorp met honderden figuur
tjes geeft uiting aan zijn vreugde
over de geboorte, twee stieren in
cluis.
Typisch Frans zijn de santons
uit de omgeving van Arles. Een
eeuwenoude traditie, deze ge
boetseerde en met de hand be
schilderde beeldjes. De kip en
kuikens zijn zó miniscuul klein
dat één penseelhaar volstaat om
ze kleur te geven. De figuurtjes uit
Ecuador werden gemaakt van
brooddeeg en in tijd van nood
eetbaar! Dat geldt ook voor de
kribbe uit Peru, gemaakt van
aardappelmeel. Bij dit zogenoem
de retableau kunnen de deurtjes
dicht. Dit onder het motto: 'pop-
petjegezien, kastje dicht'.
Maar hoe verschillend van
vorm en aard ook, wezenlijk ver
schillend zijn ze wereldwijd niet
als het puur gaat om die kribbe.
Hij mag dan van goud, bamboe,
papiermaché of hout zijn: een
eenvoudige voederbak voor die
ren blijft het. Wat dat betreft
vormt de bijzonder fraaie terra
cotta-groep van de Nederlandse
kunstenaar Gerard Héman daar
een uitzondering op. In de molen
ligt het kindeke bij Maria in
bed. Lekker weggestopt onder de
warme wol. Zou St. Franciscus
kennis nemen van zoveel luxe -
de arme heilige zou zich omdraai
en in zijn graf.
AD VAN KAAM
Kerststallen-expositie
Bijbels Open luchtmuseum,
Profetenlaan 2,
Heilige Landstichting (bij
Nijmegen); t.m. 6 januari dagelijks"
van 10 tot 17 uur, op 1 januari van
12 tot 17 uur.
LIEFDE SPREEKT UITZIJN
MONDEKE TEER
Iemand een kus toewerpen is
net zo'n teder gebaar als een
zoentje stelen. Maar ook een
klapzoen, een dikke zoen (op
z'n Gronings 'een smok op de
klodde'), een tongzoen, een
kushandje, een natte zoen of
een heel lief klein kusje mist
zelden zijn doel. En als je
kusjes op zijn, kun je altijd
nieuwe maken.
