1
In 1999 moet er een goed bedrijf staan' munt te boek gesteld
Twee keer per week ruzie
om een merk
Ierdag 1
Economie
Geschiedenis nationale
";L
Philips en Sony aarzelen
in 'super-audio' oorlog
Elektronisch bankieren neemt grote vlucht
2 DECEMBER 1998
1-directeur Schreden ziet toekomst in openbaar vervoer
>er pienter werken en meer
hei $agiers vervoeren met
ider werknemers. Het is
litdaging waarvoor ir.
A. M Schreden (52)
als algemeen direc-
r van vervoerbedrijf
1-1. Tot nu is het hem
i tegengevallen. „Ik ga
fanuit dat ik hier nog tot
n pensioen zit", zegt
sinds april eerste man
het bedrijf.
de r
;SUM BORIS PETERS
belangrijke stap in de om-
Uceling van een log staatsbe-
n°er[ naar een marktgericht,
hnercieel bedrijf is inmid-
I genomen; het wegsnijden
i'vet', een gevolg van de in-
ktie van de vier bedrijven.
M n zeshonderd man niet-rij
ft personeel is als overtollig
RA- fempeld.
Sjwel alle betrokkenen heb-
[duidelijkheid over hun toe-
jst gekregen. Die ontbreekt
o 'i|ns Schreden alleen nog
leen groep van zo'n dertig
Veertig mensen in onder-
pende functies. Zo'n vier-
Berd man is zelfs al vertrok-
,De inkrimping is nodig om
-kif volgend jaar in vrije con-
Vfntie met andere bedrijven
Wannen strijden om de aan-
eding van openbaarver-
tebieden.
ff jaar wordt vooral gebruikt
izigf het goed op poten zetten
garce organisatie, zegt Schret-
-pgl.In 1999 moet er een goed
rijf staan." Vervolgens moet
bedrijf zich, veel meer dan
let geval is, richten op nieu-
jlanten. „Dat zijn de reizi-
die het openbaar vervoer
Jgoed kennen en er nu nog
gebruik van maken", aldus
ietlen. „Zo proberen we bij-
(beeld te bewerkstellingen
lp nieuwe locaties al bussen
(i zodra het eerste huis
t bewoond. In de Haagse
b voeren we daarover nu
ik busdiensten over vrije
fS lanen en de draagvleugel-
tussen IJmuiden en Am-
lam CS, zijn voorbeelden
Ide manier waarop VSN-1
:ert de automobilist een
alternatief te bieden. Sa-
'erking met andere ver-
iedrijven is een ander be-
rksfijk wapen.
is er de 'Ontwikkel BV',
ienwerkingsverband van
HTM en Stadsgewest
Algemeen directeur Schretlen van VSN-1; „Ik ga er van uit dat ik hier zit tot aan mijn pensioen".
Haaglanden. Deze bv is bezig
met de uitwerking van de plan
nen voor Randstad Rail, waarbij
de Hofpleinlijn en de Zoeter-
meerlijn in Den Haag aan het
tramlijnnet van de HTM wor
den gekoppeld. „Voor het eind
van het jaar zullen de drie par
tijen samen uitgewerkte plan
nen voor Randstad Rail presen
teren", verzekert Schreden.
Een belangrijke, zo niet dé
belangrijkste schakel in het suc
ces van VSN-1 zijn de ongeveer
zesduizend (omgerekend naar
fulltime banen) buschauffeurs.
Zij komen het meest in contact
met de klanten en moeten er
voor zorgen dat bussen zo
punctueel en veilig mogelijk rij
den. Het zijn ook de chauffeurs
die het best weten wat er in het
bedrijf leeft. „Gemiddeld eens
in de twee weken ga ik daarom
rond zes uur 's ochtends, wan
neer de chauffeurs bij elkaar ko
men, naar een van de chauf
feurslokalen om met hen te pra
ten", vertelt de algemeen direc
teur.
Groot probleem voor het be
drijf is het vinden van nieuwe
buschauffeurs. Er komt bij dat
de gemiddelde leeftijd van het
huidige chauffeursbestand hoog
ligt. Het komt incidenteel zelfs
al voor dat lijnen uitvallen, om
dat er geen chauffeur beschik
baar is. „Daarom zullen we vol
gend jaar proberen om ook via
een advertentiecampagne nieu
we, jonge chauffeurs te wer
ven". Gelijktijdig zal er ook ge
ïnvesteerd worden in extra op
leiding van chauffeurs.
Schretlen is niet bang voor de
toenemende concurrentie. „We
beginnen een eind te vorderen
met onze reorganisatie. We
moeten echter niet de indruk
wekken dat we al klaar zijn".
Een doorn in het oog is de
volgens hem zeer complexe
CAO en de vele ingewikkelde
foto gpd mauricenelwan
bedrijfsregelingen. „Het liefst
zou ik me morgen samen met
de or en de vakbonden terug
trekken op Tessel en pas terug
komen als we het eens waren
over een nieuwe, eenvoudigere
regeling". Zelf schat hij in dat
dit project volgend jaar gereali
seerd moet kunnen worden.
Minder optimistisch is
Schretlen over de kans dat pas
sagiers op korte termijn al hun
openbaar vervoer met één elek
tronische betaalkaart kunnen
afrekenen. „Ik ben er een groot
voorstander van, maar geloof
niet dat dat deze eeuw nog
lukt."
VSN-1 is de voorlopige naam
waaronder de vervoerbedrijven
Midnet, NZH, Oostnet en ZWN
zijn samengebracht. Het bedrijf
heeft binnen het Nederlandse
streekvervoer een martkaandeel
van zo'n 66 procent en biedt
werk aan ongeveer 12.000 men
sen. Het houdt zich bezig met
openbaar-, taxi- en collectief
vervoer. VSN-1 is opgesplitst in
drie regio's: Noordwest (NZH),
Zuidwest (ZWN) en Midden-
Oost (Midnet/Oostnet). Het
hoofdkantoor staat in Hilver
sum. Verder zijn er drie regio
kantoren in Haarlem, Boskoop
en Amersfoort. Begin volgend
jaar krijgt het bedrijf een nieu
we, meer aansprekende naam.
Maar namen als NZH en ZWN
blijven gehandhaafd. „Het zijn
begrippen geworden, die gooi je
niet zomaar weg."
WIJK BU DUURSTEDE TACO SLAGTER
„Heeft u er een stuiver bij?",
vraagt nogal eens een cassière
van een supermarkt. Het tekort
aan munten in de kassa als wis
selgeld is soms een probleem.
Dat was ook het geval in 1827
toen in Suriname en de Neder
landse Antillen het muntstelsel
van de koloniale macht werd in
gevoerd. Wegens gebrek aan
kleingeld gaf de Nederlandse
overheid toestemming de gul
den in vieren te snijden. Op die
manier ontstond het 'kwartje'.
Deze anekdote staat in het
boek 'De laatste Gulden', een
gedenkschrift 'ter afscheid' van
de gulden als Nederlandse
munteenheid. Het eerste exem
plaar is onlangs uitgereikt aan
president dr. A. Wellink van De
Nederlandsche Bank.
Het idee om bij de komst van
de euro in beknopte vorm de
geschiedenis van 'onze' zeven
honderd jaar oude munt in een
rijk geillustreerd boek vast te
leggen, ontsproot aan het brein
van directeur Bosman van Final
Publishing. Hij kreeg de volle
medewerking van De Neder
landse Munt in Utrecht en pre
sident Duisenberg van de Eu
ropese Centrale Bank schreef
het voorwoord. Vier maanden
later rolden er 50.000 exempla
ren van de pers.
Wanneer de gulden in 2002
definitief plaats maakt voor de
euro volgend jaar gaat al een
vaste omwisselingskoers van
gulden naar euro gelden zul
len vermoedelijk weinigen zich
realiseren hoeveel historie er
overboord gaat. Al in de 14de
eeuw was de gulden een alge
mene benaming geworden voor
de 'gulden florene', een munt
soort die een eeuw eerder in het
Italiaanse Florence op grote
schaal was geslagen. Behalve
Nederland aanvaardden ook
Spanje en Duitsland het gouden
(gulden) muntstuk als betaal
middel.
Halverwege de 14de eeuw
brachten de provincies Holland,
Gelderland en Utrecht en aan
het eind van de 15de eeuw De
venter, Zwolle en Nijmegen het
goudstuk in omloop. Munten in
die tijd vertegenwoordigden
een echte waarde middels het
gewicht in goud of zilver. In de
17de eeuw bijvoorbeeld lieten
de munthuizen van de Zeven
Verenigde Nederlanden een zil
veren goudgulden slaan, ook
wel florijn genoemd. Maar door
de grote vraag aan muntzilver
steeg de zilverprijs en was dat
onder meer de aanleiding dat
de muntgebruikers op grote
schaal begonnen te frauderen.
Toen gold ook al; pecunia non
olet oftewel geld stinkt niet.
Het was een vorm van vals
munterij. Gouden en zilveren
munten werden 'gesnoeid' door
er stukjes van af te knippen.
Daardoor werd zo'n munt op
bedrieglijke wijze van zijn waar
de beroofd. Om dat verschijnsel
in te dammen besloot de Sta-
ten-Generaal in 1749 nieuwe
dukaten en grotere zilveren
munten van een kartelrand te
voorzien. Het randschrift 'God
zij met ons" was in 1816 bij de
intrede van de nieuwe Muntwet
daar een rechtstreeks gevolg
van.
Over die religieuze tekst is na
de Tweede Wereldoorlog nog
wel eens wat te doen geweest.
Door de ontkerstening van Ne
derland vonden steeds meer
Nederlanders het een rand
schrift dat de lading van de sa
menleving niet meer dekte. In
1953 leidde dat tot enige com
motie. Er verschenen berichten
in de pers dat het randschrift
van de gulden en de rijksdaal
der zou verdwijnen. Met name
rooms-katholiek Nederland
kwam er tegen in opstand.
Maar het bericht bleek een ca
nard.
Het boek bevat veel van dat
soort wetenswaardigheden.
Doordat de Nederlandse rege
ring in ballingschap tijdens de
Tweede Wereld oorlog meteen
na de bevrijding het vooroor
logse muntstelsel weer wilde in
voeren, bestelde de minister
van financiën in Londen kar
renvrachten munten in de Vere
nigde Staten (VS). Maar zilver
en koper waren strategische
grondstoffen en moeilijk ver
krijgbaar. Uiteindelijk leverde
de VS in totaal 130,5 miljoen
guldens, 132 miljoen kwartjes
en 300 miljoen dubbeltjes, uit
gevoerd in een zilverlegering.
Interessant is het ook te we
len hoe de gulden zich hield ten
tijde van koningen Willem I, II
en III. Er veranderde nog al eens
wat, zoals de invoering van het
decimale stelsel, de verdeling
van de gulden in stuivers en
duiten. Onder koning Willem II
werd het monetaire beleid ten
aanzien van de dubbele zilve
ren- en gouden standaard gé-
wijzigd in die van de zilveren
norm. En koning Willem III
maakte een einde aan de om
loop van buitenlandse munt
stukken als betaalmiddel. Met
name de Russische roebel en de
Amerikaanse dollar verdwenen
in de smeltovens om er weer
guldens van de maken.
'De laatste Gulden', uitgegeven
door P. Bosman te Wijk bij
Duurstede, prijs 24,95 gulden.
Waarom Rabo in Brazilië Raibo heet
Ierland ontstaan per week
iddeld twee 'merkenruzies'.
seur B. Kist kan het weten,
hij adviseert bedrijven bij
scherming van hun naam
roduct. Nooit eerder werd
1 geïnvesteerd in merk of
en nooit eerder werd zo-
nageaapt. Kist schreef er
fr de titel: 'Merkenmisser -
euvvige strijd om merk en
fret' een boek over.
I korfballers van Nova kwa-
op het idee om de gelijk
t-ge actualiteitenrubriek te
r 0 huldigen van plagiaat,
t staakten hun campagne
ze inzagen dat een gerech-
e procedure niets zou ople-
1. De Amsterdamse voet-
mpel ArenA verloor wel
rechtszaak die was aange-
fjj nen door de gelijknamige
ertzaal en kocht uiteinde-
de naam ArenA voor drie
>en gulden. Grolsch over-
le, door met de rechter te
len, een Poolse bierbrou-
ervan de kroonkurk te wij-
i die als twee druppels wa-
«k op die van Grolsch.
n merk of logo is inzet van
5, maar ook een kleur kan
lijn. De rechter besliste dat
vpische groen van PTT Te
lecom eigendom is van het be
drijf 'omdat de kleur als merk is
ingeburgerd'. Nadien hebben
Zwitsal en Camping Gaz beslag
weten te leggen op respectieve
lijk een bepaald soort geel en
blauw. Het gaat hier nog niet zo
ver als in de VS', waar het geronk
van de Harley Davidson moge
lijk gepatenteerd wordt tot
groot verdriet van de Japanse
concurrentie.
Kist voorspelt ook in Neder
land een steeds geraffineerdere
strijd. Hier is sinds 1996 de
nieuwe 'Benelux' Merkenwet
van kracht en die stelt onder
meer dat de deposant in vijftig
woorden moet vertellen waar
om hij vindt dat een naam,
maar ook een kleur, geur, of
klank als de zijne beschouwd
moet worden. Begin volgend
jaar beslist een rechter of de
.klanken van Beethovens Für
Elise eigendom wordt van een
merk voor juridische dienstver
lening.
Kern van die nieuwe Merken
wet is dat een merk
'onderscheidend vermogen'
moet hebben om voor registra
tie "in aanmerking te komen.
Zuiver beschrijvende woorden,
zoals 'fris' of 'lekkere eieren',
kan niet. Wel lukte het ABN
Amro de naam 'Dé Bank', of be
ter het cursief geschreven
woordje 'Dé' te patenteren.
Campina Melkunie, producent
van Biomild, kreeg van een
Haagse rechter te horen dat het
Benelux Merkenbureau terecht
inschrijving van de merknaam
had geweigerd. De woorden bio
en mild hadden geen 'onder
scheidend vermogen'. De
naam, waarin miljoenen gul
dens zijn gestopt, is nu in prin
cipe vogelvrij.
Ook aardige conflicten leve
ren de merknamen op die zijn
verworden tot soortnamen. So
ny verdedigt de merknaam
walkman, zoals Philips met de
'walker' ondervond, nog met
succes; Bayer lijkt geaccepteerd
te hebben dat aspirine een
soortnaam is geworden.
Van merknamen wordt te
genwoordig ook bekeken of ze
misleidend zijn, of 'in strijd met
de openbare orde of de goede
zeden'. Kist snapt niet dat 'Lui
de Behanger' van de rechter
mag als naam voor een behang-
bedrijf, terwijl 'Trix is Nix' ge
weigerd wordt als naam voor
een anti-monarchistische actie
groep.
Het leukste hoofdstuk van het
boek van Kist gaat over de pro
blemen die bedrijven hebben in
het buitenland met hun naam
TOKYO FRED V
Het boek waarin Kist bedrijven adviseert over bescherming
van hun merknaam of product. foto gpd
of die van hun producten. Nie
mand had Fiat ingelicht dat
'Croma' en 'Brio' hier vooral as
sociaties met jus oproepen.
Mitsubishi ontdekte vlak voor
de introductie dat 'Pajero' in
Spanje 'Rukker' betekent. De
naam werd veranderd in
Montero. Rolls Royce 'Silver
Mist' werd in Duitsland de 'Sil
ver Shadow', omdat 'mist'
'mest' betekent. Rabobank in
Brazilië maakte van Rabo Rai
bo. omdat Rabo daar 'piemeltje'
of'dief betekent.
tRDAM GPD
egen Nederlandse banken is de nor
papierwinkel te vervangen door
en bytes, al dan niet via Internet,
bij de Postbank en ING Bank zit
er Internet bij. De Rabobank loopt
•S' op met haar pakket voor Intemet-
g llkieren, naast dat voor telebankieren,
'e ontwikkelingen gaan razendsnel".
I Ratelband van het onderzoeksbu-
MoneyView Research. „De huidige
elijkheden waren er twee jaar gele
eigenlijk niet of nauwelijks. Een
*1 aanbieders heeft bijvoorbeeld de
rekening-courant, doorlopend krecjiet,
het binnenhalen van beleggingsinforma
tie en plaatsen van effectenorders in het
pakket. Het gaat de kant op van elektro
nisch beheer van de persoonlijke finan
ciën."
Het grootste voordeel zijn volgens
hem snelheid en gemak: „Je bent niet
meer afhankelijk van de beperkte ope
ningstijden van de bank en je hoeft niet
meer naar de brievenbus. Verder is op
elk moment inzicht mogelijk in de actu
ele stand van zijn financiële zaken. Vroe
ger moest je wachten tot de bankaf
schriften in de brievenbus lagen."
De meeste bankprogramma's bieden
ook hulpmiddelen voor het bijhouden
van de financiële administratie. „Het
kenmerk van de thuisbankierprogram
ma's is dat zij vrijwel allemaal steeds uit
gebreider worden", aldus Ratelband.
„Het beheren van de beleggingsporte
feuille is in veel pakketten opgenomen."
Thuis op de personal computer zon
der Internet bankieren is in principe vei
liger tegen computerkrakers. De banken
hebben verder met geheime, persoonlij
ke codes, wachtwoorden of een elektro
nische 'handtekening' de communicatie
beveiligd.
ABN Amro, ING en SNS Bank bieden
nu al de mogelijkheid om een banksaldo
in euro's om te zetten. Niet alle banken
accepteren spoedopdrachten (soms kos
ten die trouwens extra geld), terwijl de
posito, effectenrekening en krediet
evenmin overal standaard zijn.
De totale kosten van elektronisch ban
kieren of Internet-bankieren zijn iets ho
ger dan die van de gangbare bankdien
sten. De vaste bedragen per maand vari
eren van nul tot zes piek.
Een oorlog over de opvolger van de audio cd
staat op uitbreken. In het ene kamp strijden
Philips en Sony voor hun super audio cd', in
het andere Panasonic, JVC, Toshiba en Pioneer
voor 'dvd audio'. „Niemand wil zich een mis
lukte introductie veroorloven", zegt vice-presi
dent Sugimoto van Pioneer Electronics. Hij
verwacht dat de verkoop van Polygram Philips
zal overhalen naar het andere kamp over te
stappen. Het wachten is dan nog op Sony.
Op de Tokyo Audio Expo presenteerde
Matshushita, met de merken Panasonic, Na
tional, Technics en JVC onlangs een prototype
van een dvd-audiospeler. De schijfjes zijn even
groot als de cd, maar met een minimaal zeven
maal grotere opslagcapaci
teit 'voor superieure hifi-
weergave' over vijf kanalen.
Aan de overkant procla
meerde Sony de 'super au
dio cd', mede namens Phi
lips. Ook van cd-formaat,
ook met meer capaciteit en
zelfs zes geluidskanalen.
Maar niet uitwisselbaar met
dvd.
Volgens Pioneer is dvd au
dio vooral van belang voor
het puikje van de hifi lief
hebbers. „En zodra de op
neembare versie beschik
baar is, zal dvd in de opnamestudio's de over
gang van tape naar disc betekenen."
De consument moet straks dus kiezen tussen
super-audio of dvd-audio. In beide apparaten
kunnen de oude cd's worden afgedraaid, maar
dvd-spelers 'pakken' geen super audio en su
per audio pakt geen dvd. Het lijkt een herha
ling van de video-oorlog, waarin Philips
(V2000) en Sony (Betamax) het aflegden tegen
JVC met zijn VHS-systeem.
Het lijkt logisch na het industriële akkoord
over dvd-video als opvolger van de video-cd
en de videoband, ook voor dvd te kiezen voor
muziek. Maar Sony en Philips zien dat anders.
Het geheim achter die halsstarrigheid zit vol
gens kenners in octrooien, patenten en au
teursrechten. Philips en Sony bezitten het
leeuwendeel van de rechten op de cd-techniek
en verdienen geld aan elke speler en plaatje
dat in licentie wordt gemaakt. In de super au-
dio-cd is het 'algoritme' waarmee het geluid
wordt 'omgerekend' in digitale tekens ontwor
pen door Philips. In de dvd-standaard is het
aandeel van Matshushita, Toshiba, Hitachi en
Pioneer veel groter.
Nog belangrijker is dat Philips en Sony de mu-
Herhaling
videoconflict
dreigt
ziek-auteursrechten op super-audio regelen
met een 'watermerk' op het cd-tje en dat het
maken van een kopie zelfs helemaal onmoge
lijk maakt! In de nieuwe lijn cd-recorders die
Philips vorige maand heeft uitgebracht krijgt
de gemaakte opname ook een elektronsich
watermerk, maar er kan tenminste nog één
kopie worden gemaakt. Philips is overigens de
enige die zwaar inzet op de cd-recorder. Ver
klaarbaar uit het oogpunt van oprekken van de
levensduur van de standaard.
Sony kondigde in Japan aan volgend najaar
een super-audiospeler op de markt te brengen.
Ongeveer tegelijkertijd zegt het andere kamp
dvd-audiospelers in het winkelschap te zetten.
Dr. M. Sugimoto, uitvinder van de Japanse
standaard voor hdtv en bij Pioneer belast met
technologische ontwikke
ling, verwacht dat het zover
niet komt. „We zijn nog
steeds en voortdurend in
overleg met Sony en Phi
lips. De consument heeft er
geen baat bij en de indu
strie ook niet."
Sugimoto verpakt zijn
boodschap in omzichtige
formuleringen. „Polygram
is nu toch weg bij Philips,
denkt u daar eens aan."
Zijn ondergeschikte voegt
er aan toe 'dat Sony daar
door als enige overblijft met
een groot belang in de muziekindustrie en dus
gebaat bij de auteursrechtenvergoeding van
super-audio.'
Wanneer Sony alleen overblijft, verandert het
uitzicht van super-audio. Sony's marktkracht
is ontzaglijk en onder gewone omstandighe
den zou het concern misschien in staat zijn
super audio er in zijn eentje wereldwijd door
te drukken. Maar op dit moment kan Sony
zich geen riskante powerplay veroorloven, zegt
een hooggeplaatste Japanse zakenman. „Met
de introductie van super-audio zijn honderden
miljoenen gemoeid. De aandeelhouders ac
cepteren de risico's niet."
Beide standaarden worden breed 'onder
steund' door de andere producenten zoals
Kenwood, Yamaha, Denon, Akai. De meesten
wedden niet op één paard. Maar iedereen lijkt
het erover eens dat er voor twee simultane
standaarden geen plaats is. De kans is te groot
dat de consument maar weer besluit zijn geld
in zijn zak te houden. Vooral voor de Japan
ners is dat een rampzalig vooruitzicht. I lun
thuismarkt is ingestort door de economische
crisis die al acht jaar aanhoudt.
