Cultuur Kunst
De jarenlange obsessie voor een musical
Vanaf 1 december
nakkelijker te onthouden:
Gejuich over Woordenboek Nederlandse Taal overdreven
glais Girls
^lillen nu
ipgsten
"HJ
Vliegtuigen en afvalemmers bijten elkaar niet
INDERDAG 3 DECEMBER 1998
13
entre Pompidou voor rechter
egens kopen gestolen kunst
c erfgenamen van de joodse
°Pistverzamelaar Alphonse
gnita hebben het Parijse Centre
lenjipidou voor de rechter ge-
1(gd omdat het een door de
Ts gestolen schilderij van
twhue niet wil teruggeven aan
efaamilie. Het museum wordt
van het aannemen
.{gestolen goederen, zegt hun
pcaat.
'et is de eerste keer dat in
re èkrijk een museum voor de
igj^ter gedaagd wordt. De Na-
on tale Museumdienst bezit bij-
J.000 kunstwerken die door
n Nazi's tijdens de Tweede We-
en.borlog zijn gestolen. De ad-
Aat van de erfgenamen, An-
on]e Comte, zegt dat het Cen-
JPompidou 'Le joueur de
1 zoiare' (De gitaarspeler) van
verrue in 1981 verwierf, terwijl
He [Op de hoogte was van het
je5tere verleden van het schil-
jj. Het werk is in het bezit
'eest van André Lefèvre, een
•^jse kunstverzamelaar die
end stond om zijn handel
:de nazi's.
jirecteur Jean-Jacques Ail-
>n van het Centre Pompidou
J| dat het schilderij „in goed
brouwen" is gekocht. „Het
O iité had er geen idee van dat
het schilderij tot de Karin-col-
lectie heeft behoord", aldus Ail-
lagon.
De juridische stap valt samen
met de conferentie over gesto
len joods bezit in Washington.
In Frankrijk hebben regerings
functionarissen de laatste tijd
herhaaldelijk beweerd dat er
vooruitgang wordt geboekt in
de kwestie van gestolen joodse
kunst. President Jacques Chirac
zei maandag bij de opening van
het Museum voor Joodse Kunst
en Geschiedenis dat „de kwes
tie van teruggave een toppriori
teit is geworden." Hij sprak
daarbij ook over de nooit opge
eiste kunstwerken in Frans be
zit, waarvan er een paar in het
nieuwe museum worden ten
toongesteld.
„De plaats voor deze werken
is natuurlijk hier (in Frankrijk)",
zei Chirac, verwijzend naar de
Franse vastbeslotenheid om de
werken jn Frankrijk te houden
in plaats van ze te verkopen en
de opbrengst aan joodse overle
venden te geven. De Franse
joodse gemeenschap onder
steunt dat standpunt, maar
dringt aan op snellere actie om
de schilderijen aan de oor
spronkelijke eigenaars terug te
geven.
www.leidschdagblad.nl
Als het klopt dat een suc
cesvolle musical voorafge
gaan wordt door een ter
gend moeizaam ontstaans
proces, dan is 'Wuthering
heights' bij voorbaat een
wereldhit. Acht jaar lang
probeerde de Voorschoten
se producente Gonny van
Raamt het stuk van de Brit
se componist Bernard J.
Taylor op de planken te
krijgen. Aanstaande zon
dag gaat het doek eindelijk
op in het Lucent Dansthea
ter in Den Haag.
voorschoten martin hermens
„Ik heb nooit ergens zo in ge
loofd als in deze musical", ver
telt Van Raamt kort voor de pre
mière. „Je kunt niet iedere dag
de rechten krijgen van een zo
mooi werk. Ik kan nog niet gelo
ven dat het over een paar dagen
zo ver is. Nooit heb ik ergens zo
voor gevochten als voor deze
voorstelling."
„Jaren geleden hoorde ik een
uitvoering van 'Wuthering
heights' door leerlingen van de
British School in the Nether
lands. Ik dacht: allemachtig, wat
een mooi stuk. Als je dit met
professionals speelt, heb je echt
iets in huis a la 'Les misérables'.
Ik heb me er in vastgebeten, de
musical als het ware geadop
teerd. Het was een moeizame,
lange weg om het stuk op de
planken te krijgen."
Componist Bernard J. Taylor
is vol lof over het doorzettings
vermogen van Van Raamt. „Ze
wil de musical brengen zoals zij
hem in het hoofd heeft. Ze
peinst er niet over om conces
sies te doen aan de ideeën die
zij daarover heeft. De afgelopen
jaren is 'Wuthering heights' een
obsessie voor haar geworden.
Ze heeft er alles voor over ge
Irganist Albert de Klerk overleden
,arlem De Haarlemse componist, organist en dirigent Albert
i Klerk is dinsdagmorgen op 81-jarige leeftijd overleden aan de
volgen van een herseninfarct. In 1956 werd De Klerksamen
pt Piet Kee benoemd tot stadsorganist van de gemeente Haar-
|n. Sinds jaar en dag was De Klerk ook de vaste organist van
-jt Adema-orgel in de Josephkerk. De Klerk werd geboren op 4
^tober 1917 als zoon van componist/organist Jos de Klerk. Hij
jjrd wereldwijd bekend als concertorganist en was vermaard
improvisaties.
g
ondheim-klassieker in het Nederlands
^WERPENDe musical-afdeling van het Koninklijk Ballet van
brengt volgend theaterseizoen de klassieker
aapmpany' van de Amerikaanse componist Stephen Sondheim
,i de planken. Het is de eerste in een reeks van drie Sondheim-
oducties die het gezelschap de komende jaren in een Neder-
'fydse versie gaat maken. 'Company' dateert uit 1970 maar is
kojg altijd uiterst actueel.
e (aarten bij K&O voor Haagse theaters
"pEN/DEN haag Bij het UIT-bureau van K&O, aan de Oude Vest
in Leiden, zijn kaarten verkrijgbaar voor vijf voorstellingen in
et Haagse Lucent Danstheater. Volgende week is al de En-
e Istalige musical Wuthering Heights te zien (6 t/m 9 decem-
ha Voor deze voorstelling is ook gratis busvervoer van en naar
den geregeld. De familievoorstelling 'Sneeuwwitje en de Ze-
Dwergen' is te zien op 12 december. Het Koninklijk Ballet
Vlaanderen voert op 15 december de musical 'The King and
it$p. Voor deze voorstelling is er ook gratis busvervoer. Tineke
bjiouten brengt 18 december het revue-achtig programma S-
les Kado. Voor meer informatie: K&O Leiden, tel. 071-
11141.
kaï
Wat zal het worden? Een nieuwe auto
of het Woordenboek der Nederlandse
Taal? Het lijkt een rare vraag, maar
wanneer we bedenken dat het nieuwe,
veertigdelige, woordenboek twintig
duizend gulden kost. is die vergelijking
niet meer zo vreemd. En heb je voor
die twintigduizend gulden dan ook
een boek dat up to date is, om maar
eens een goed Nederlandse uitdruk
king te bezigen? Nee dus. Het woor
denboek vertoont nogal wat omissies
die de jubeltonen van de samenstel
lers toen wat dempen.
Al met al is het Woordenboek der
Nederlandse Taal (WNT) voor de taal
liefhebber en beroepsmatig geïnteres
seerde een heerlijk bezit. Maar met
een auto van die prijsklasse zou me
nigeen woedend teruggaan naar de
dealer. 'Okay, hij rijdt prima, maar
waarom doet mijn rechterkoplamp
het niet?' Bij de doop van het WNT in
de Leidse Pieterskerk wees minister
Loek Hermans voor het front van ko
ning Albert en zijn gemalin koningin
Paola er al op: een gewoon woord als
'Belg' staat niet in het WNT. Maar ook
een woord als 'februari', een maand
die toch zo thuis hoort in onze barre
landstreek, is niet opgenomen.
A.K. Verschelling, een man die ja
renlang noeste arbeid heeft verricht
voor het WNT, heeft een goede verkla
ring voor het ontbreken van het woord
'Belg'. „Nee, dat komt er inderdaad
niet in voor", zegt hij. „Het zou on
doenlijk zijn om alle inwoners van alle
plaatsen en landen in het WNT op te
nemen. Dan zouden er bij wijze van
spreken nog veertig delen bij moeten
komen. Het woord 'Belg' zou wel zijn
opgenomen als het in een uitdrukking
voorkwam. In: 'zo dronken als een
Belg' bijvoorbeeld. Maar die uitdruk
king bestaat niet."
Het WNT springt op een zeker mo
ment van Fazen naar Fed (van federa
tie). Opmerkelijk? Of hoort dat zo?
Verschelling: „Je hebt niet veel woor
den die met feb beginnen. Maar 'fe
bruari' had er wel in moeten staan.
Dat is echt een omissie die we in de
supplementen goed zullen maken.
Woorden die beginnen met fee be
staan volgens mij niet. Maar ach, het
is natuurlijk een illusie dat een woor
denboek ooit helemaal compleet kan
zijn."
Dr. A. Moerdijk, de hoofdredacteur
van het Woordenboek der Nederland
se Taal, wees in zijn toespraak op het
plagiaat dat bij het samenstellen van
andere Nederlandse woordenboeken
d. Natuurlijk kan de dikke
Van Daele niet zomaar iets overnemen
zonder bronvermelding, maar voor de
samenstellers van het WNT was het
misschien toch wel nuttig geweest ook
andere woordenboeken of naslagwer
ken nauwkeurig te raadplegen. Dan
had voorkomen kunnen worden dat
de verklaring van een toch vrij vaak
gebezigde samenstelling als 'slome
duikelaar' ontbreekt.
In de zevende druk van de Grote
Winkler Prins zien we dat die uitdruk
king is afgeleid van 'Slome of Sjloume
(Salomo) Duikelaar (1745-1819), die in
werkelijkheid Abraham Joseph Swalff
heette, op Uilenburg in Amsterdam
woonde en op de markt stond als pot
senmaker, schoenpoetser en visventer.
Hij was een Jiddische schrijver van
kleine komedies en rijmelarijen. Tij
dens de zogenaamde Purimfeesten
publiceerde hij een Jiddische krant,
waarvan een aantal exemplaren wor
den bewaard in de Bibiliotheca Ro-
senthaliana in Amsterdam.' Hoe
Swalff aan de bijnaam 'slome duike
laar' kwam, is niet bekend. Dat had
den ze bij het WNT nu eens mooi kun
nen uitzoeken.
Nog een steekproefje. Even kijken of
de uitdrukking 'iets doen met de Fran
se slag' in het WNT voorkomt. Geluk
kig wel, ja. De Franse slag was een
soort zweepslag waarmee de Fransen
hun paarden tot groter snelheid aan
spoorden. De uitdrukking komt voor
in de Spectator van Justus van Effen:
'Wy leiden er de Fransche slag eens
over, en lieten hem de hielen van onze
ruintjes zien.' Later kreeg de uitdruk
king de betekenis: iets op vluchtig-
slordige wijze doen.
Voorschotense producente krijgt 'Wuthering heightseindelijk van de grond
Scene uit de musical Wuthering heights. foto gpd
had."
Twee keer eerder waren er
vergevorderde plannen om de
show in ons land op te zetten.
Tournees langs de theaters wa
ren rond. „Mijn vroegere zaken
partners waren een stuk zakelij
ker dan ik", herinnert Van
Raamt zich. „Zij maakten een
simpele rekensom om te zien
hoeveel voorstellingen er ver
kocht moeten worden om de
kosten terug te krijgen. Ik ben
meereen idealist."
Taylor was niet de eerste die
het wereldberoemde boek van
Emily Brontë over een roman
tisch en onstuimig drama over
passie, verraad en wraak op
muziek zette. „Het was een
moeilijke strijd om de musical
'Wuthering heights' te schrij
ven. Het is een sterk verhaal
waar je de juiste muziek bij
moet vinden. Veel collega's zijn
daar niet in geslaagd. Elk lied in
mijn versie heeft vier of vijf
voorgangers gekend. Ik ken het
verhaal sinds mijn achtste en
wilde er al snel mooie, gepas
sioneerde muziek bij schrijven."
„Ik zie het als een voordeel
dat ik geen conservatorium-op
leiding als achtergrond heb.
Klassiek getrainde componisten
kunnen niet doen wat ik doe. Ik
ken geen barrières in wat ik
hoor in mijn hoofd. Een klassie
ke muziekopleiding vermoordt
de creativiteit.
Zes musicals heeft Taylor in
middels op zijn naam staan.
Zelfs in Engeland krijgt hij ze
nauwelijks geproduceerd. „Dat
heeft vele oorzaken", legt Taylor
uit. „Er komt ongelofelijk veel
kijken bij het maken van een
musical-productie voordat alle
stukjes van de puzzel op de
juiste plaats vallen. Wat dat be
treft zou ik nooit in de schoe
nen van de producent willen
staan. Inmiddels is er een pro
ductiemaatschappij opgericht
die voor het jaar 2000 drie mu
sicals van mij gaat produceren."
Bij die drie zit 'Wuthering
heights' in elk geval niet. „In
Engeland is men daar huiverig
voor omdat andere versies geen
succes waren", weet Gonny van
Raamt. „De versie met Cliff Ri
chard trok wel volle zalen dank
zij zijn vele fans, maar werd
door de critici neergesabeld.
Ook zijn versie was het net
niet."
Dat het Van Raamt uiteinde
lijk toch lukt om het werk van
Taylor de wereldpremière te ge
ven die het verdient, is te dan
ken aan de samenwerking met
de Poolse producent Zdzislaw
Supierz. „Hij is een oude relatie
van mij. Hij maakte in het verle
den al opera- en balletproduc
ties van grote kwaliteit die ik
naar Nederland haalde. Hij
vond het zonde dat de plannen
voor 'Wuthering heights' steeds
niet doorgingen. Eerder heeft
Supierz al de musical 'Scrooge'
gemaakt en die kreeg in Neder
land fantastische kritieken."
Om de kosten te drukken, is
'Wuthering heights' geheel in
Polen geproduceerd. De hoofd
rollen komen voor rekening van
getalenteerde Britse musical
sterren. In de orkestbak zitten
bijna dertig musici. „De parti
tuur vraagt om een vol orkest.
Dat is onbetaalbaar, maar je
kunt het voor dit stuk niet in
krimpen tot tien muzikanten."
De Poolse hulp kwam voor
Van Raamt als een geschenk uit
de hemel. „Deze constructie
werkt goed. Dit is ook de enige
mogelijkheid om 'Wuthering
heights' van de grond te krijgen.
Bovendien kon ik in Polen doen
wat ik wilde. Ik krijg een com
pleet orkest en een gezelschap
talentvolle mensen. Precies dat
gene waar ik al die jaren naar
zocht."
Geen wonder dat ze enthou
siast is over het eindresultaat.
„Muzikaal gezien is de voorstel
ling mooier dan ik me had kun
nen voorstellen; er is een prach
tig arrangement geschreven.
Qua enscenering gaan we terug
naar de tijd waarin toneel echt
toneel was. Er zitten geen
waanzinnige technische hoog
standjes in zoals in de meeste
moderne musicals. Volgens mij
is dit de enige aanpak waarmee
je van deze musical een succes
kunt maken."
'Wuthering heights', te zien: 6
t/m 9 december, Den Haag; 26
en 27 december, Rijswijk; 9 en
10 januari, Amsterdam.
mwk-dolf ruesink
Rijt
er /ties een jaar geleden begon
rdcifk £raP" De Paro^ie van v'er
r jntse meiden op de Britse
ie Girls zou volgens velen
-hts van korte duur zijn.
a ir zie daar: de Mais Girls vie-
P met een nieuw album
pssie' hun eerste verjaardag,
woonplaats Enter, bekend
het klompendorp van
jrijssel, heeft er een nieuwe
ictie bij.
i het hitje 'Wi'j bint de
'nmeid'n van het platte-
ging het snel met de vrou-
variant op Normaal en
J 2ïespoor. 'Haast te snel',
nt producer Jan Eppink,
van de mensen achter het
;es 'Busje komt zo' van een
;r Overijssels exportpro-
Hollenboer. Optredens in
vloed voor de in koeienvel-
getooide Mais Girls, maar
ïnoeg géén repertoire. Dat
het probleem. Rond carna-
werkte de groep 14 optre-
in één week af. Tachtig
stond de groep inmiddels
iet podium, soms bekogeld
strobalen, doch meestal
mannen met vreugdekre-
mthaald.
Inze optredens zijn gewoon
vorm van fitness", meent
>sie Mariëlle. „Je staat 35
uten als een gek te sprin
7-
7^
De Mais Girls: 'Wi'j bint de boer'nmeid'n van het platteland'.
foto gpd
gen, te dansen en te klappen.
Door dit werk ben ik in korte
tijd zes kilo afgevallen." De vier
zangeresjes werden ooit wegge
plukt uit een kapsalon. De com
binatie van knippen en zingen
werd twee van de meiden te
veel. Na de eerste buitenlandse
trip (Mallorca) besloten Judith
en Lilian te kappen met hun ar-
tiestenbestaan. Ze werden ver
vangen door de boerenmeiden
Debby en Mariska.
De toekomst van de meiden
ligt op het platteland. Dat ma
ken de titels van de 14 songs
duidelijk: Boerenknul/Met de
kippen op stok/Ik wil 'n boerde-
rie/Boeren zijn.de beste min
naars/We gaan de boer op/Kal
verliefde.
De Twentse groep ziet de toe
komst zonnig in. Op de drassige
akkers mag de opbrengst van de
mais dit jaar gigantisch tegen
vallen, de Mais Girls zijn er van
overtuigd dat ze de wind alleen
maar mee zullen hebben. „Wij
willen nu gaan oogsten!"
recensie sandra spijkerman
Expositie Recent werk van Marnix van
Welie en Yumiko Yoneda Te zien t/m 13
januari 1999, do t/m zo 14 00-17 00 uur
en 1e zo. van de maand, Galerie Cellini,
Hooigracht 50, Leiden.
Er hangen komende weken
vliegtuigen aan de muur bij Cel
lini. En er liggen beelden met
wieltjes op de vloer. Daartussen
staan onbruikbare afvalem
mers. Ais je het zo opsomt -
zonder te kijken - klinkt dat een
beetje rommelig en niet direct
aantrekkelijk. Het tegendeel is
het geval. De expositie van re
cent werk van Marnix van Welie
en Yumiko Yoneda is prachtig.
De afvalemmers van Yoneda
bijten de vliegtuigschilderijen
van Van Welie niet. Ook omge
keerd krijgt het werk van Yone
da alle ruimte.
Schilderde Marnix van Welie
tot nog toe veel onbedorven
berglandschappen in zwart-wit,
de schilderijen op de tentoon
stelling voegen vliegtuigen en
fUmstills aan zijn repertoire toe.
Zijn inspiratiebron is verscho
ven van de bergjourna!als en fo
to's van berglandschappen uit
de jaren '30. naar vliegtuigjour
naals en de film Liza met Ca-
thérine Deneuve en Marcello
Mastroianni. Dat lijkt een grote
omslag. Toch blijken deze on
derwerpen voor Van Welie dicht
bij elkaar te liggen.
De titels van enkele schilderij
en en de geschilderde teksten
bieden houvast. 'Rien ne bouge,
rien est vivant nulle part (niets
Werk van Mamix van Welie in Galerie Cellini.
beweegt, nergens iets levends)
staat op een van de met tekst
beschilderde doeken geschre
ven. 'Et on va oü? Je n'ai pas en
core décidé (En waar gaan we
naartoe? Ik heb het nog niet be
sloten' is de titel van een ander.
Eenzaamheid, avontuur en iets
van romantiek spreekt daaruit.
Kleurgebruik, materiaalkeuze -
Van Welie schildert de meeste
vliegtuigen op de houten vloer
delen waarop hij eerder zijn
berglandschappen maakte - en
de manier van schilderen, soms
dekkend dan weer bijna schraal,
maken dit ook voelbaar.
Op de vloer van Cellini staan
twee platte, witte golvende en
langgerekte sculpturen op klei
ne zwarte zwenkwieltjes. Als
luie katten liggen ze op de plan
ken. Drie witte plastic afvalem
mers staan er tussenin. Althans,
dat lijkt zo. Prullenbakken zijn
het geweest. Het maagdelijke
witte materiaal waarmee de
kunstenaar dit dagelijkse ge
bruiksvoorwerp heeft 'bewerkt'
nodigt niet uit er een papiertje
in te gooien. Bij het optillen van
de deksel blijkt dat zelfs nutte-
foto pr
loos. Yoneda heeft zich niet tot
de buitenkant van de afvalem
mer beperkt. Met haar ingrepen
transformeert zij een gebruiks
voorwerp tot een aantrekkelijk
en spannend ding. De afvalem
mers van Yumiko bestonden al,
maar de twee andere beelden
heeft zij speciaal voor deze ex-
positie(ruimte) gemaakt. Twee
over elkaar dartelende katten
die zij bij Cellini aantrof zijn de
inspiratiebron voor deze beel
den. Bij Yoneda is alles even
vanzelfsprekend als ongebrui
kelijk.
Johan Heesters
wordt 95 jaar
mainz* anp
De van oorsprong Neder
landse operettester en acteur
Johannes Heesters wordt za
terdag 95 jaar. Het tweede
Duitse televisienet ZDF heeft
de in 1903 in Amersfoort ge-
boren artiest daarom ge-
j vraagd deel te nemen aan de
aflevering van het program
ma 'Wetten das...', die zater
dagavond wordt uitgezon
den.
De tot Oostenrijker gena-
turaliseerde Heesters wordt
in de Duitssprekende landen
op handen gedragen. Hij
raakte er vooral geliefd om
I zijn optreden in circa vijftig
I muzikale Films en als Graf
Damilo in de operette 'Die
1 lustige Witwe' van Franz Lé-
har. In zijn oude vaderland is
Heesters minder populair,
omdat hij zijn carrière voor
een belangrijk deel in nazi-
Duitsland maakte en zich liet
misbruiken voor propagan-
da-doeleinden.
I „Jopie" Heesters is nog
j steeds actief als acteur. Zin-
I gen doet hij nog zelden. Vo
rig jaar kreeg hij de belangrij
ke Duitse prijs Bambi voor
zijn gehele werk. Het toen
93-jarige idool barstte bij die
gelegenheid met krachtige
1 stem uit in een lied waaruit
bleek dat hij honderd wil
worden. Dat is hij nog steeds
van plan.
