Witte rouw en zwarte trouw
Navarra ontwikkelt eigen wijnstijl
Smaak
Ceylon-curry
DONDERDAG 3 DECEMBER 1998
•033^
De keukens van de meeste Aziatische landen hebben vertegen
woordigingen in ons land, behalve Sri Lanka. Dat is jammer. Niet
alleen omdat in de Singalese keuken nog altijd de invloeden van de
Nederlandse overheersers (1657-1795) duidelijk aanwijsbaar zijn,
maar vooral ook om de verfijning van de oorspronkelijk uit India
afkomstige gerechten.
Neem bijvoorbeeld de broeder, een typisch Hoorns stuk gebak. Op
Sri Lanka kent men nog steeds de 'breuder'. De bereidingswijze en
smaak verschillen niet eens zoveel van het Hoomse origineel: een
gebak van gistdeeg met eieren, rozijnen en gember, die na het bak
ken in een stroopachtige massa wordt ondergedompeld. De VOC-
schepen uit Hoorn brachten het gebak mee naar het vroegere Cey
lon.
Hoewel de eetgewoonten op Sri Lanka lijken op die in de zuidelijke
delen van India, is de smaak van de gerechten veel verfijnder en
heeft ook iets mysterieus. Dat laatste dankt men er aan de speciale
Ceylon-curry (in ons land verkrijgbaar in verschillende speciaal- en
reformzaken).
Het verschil tussen de Indiase en Ceylonese kerriepoeder schuilt in
de samenstelling van de mengsels en de wijze van bereiding. Op Sri
Lanka worden kruiden en specerijen eerst afzonderlijk van elkaar
geroosterd, voordat men ze fijn maalt en mengt. Er wordt ook een
kleine hoeveelheid heel licht geroosterde en daarna fijngemalen
rijst bij gedaan, om het mengsel beter te kunnen doseren. In India
verwerkt men ook fijngemalen (niet geroosterde) rijst in de kerrie-
mengsels. Maar daar ziet men het meer als 'vulmiddel', om een zo
groot mogelijk volume te behalen.
Een ander verschil met de kerriepoeder uit India is het feit dat in
het Ceylonese mengsel niet of nauwelijks nootmuskaat voorkomt
in tegenstelling tot de Indiase mengsels. Omdat de kruiden en spe
cerijen voor de kerriemengsels op Sri Lanka al van tevoren zijn ge
roosterd, hoeft de kerrie niet altijd met de gerechten te worden
meegefruit of - gebakken. Dat is met kerrie uit India noodzakelijk,
omdat de smaak zich anders niet goed kan ontplooien.
Hoewel men op Sri Lanka verschillende keukens onderscheidt is
die van de grootste bevolkingsgroep, de Singalezen, veruit de be
langrijkste. De keuken van de 'burgers', afstammelingen van Ne
derlandse kolonisten, was van oudsher de belangrijkste. Maar door
de tanende invloed van de 'burgers' is daarvan weinig meer over
gebleven. De Singalezen hebben wel een aantal gerechten van hen
overgenomen. Zo kent men er de 'frikkadels': gehaktballetjes, aan
gemaakt met fijngeprakte aardappelen en losgeroerd ei. Daarnaast
is er de 'lampries', een vrije vertaling
van het oud-hollandse lomprijst. Lom-
prijst eet men er in combinatie met
frikkadels. Het is gekookte rijst waaraan
ghee (geklaarde boter) is toegevoegd en
dat als een kluitje (klompje) op het bord
wordt gelegd.
Eten bij Singalezen thuis is een feest. Er
komen naast de rijst meestal vier, vijf of
zes verschillende gerechten op tafel. Zij
niet alleen uit door hun smaak,
iar ook door de bijzondere kleuren
de gerechten.
HANS BELTERMAN
Op de expositie 'Rouwen e
in het Historisch Museum in Ede
hangt een zwarte soepjurk. Ernaast is
een foto te zien van dezelfde jurk met
een streng kijkende dame erin. Aan
haar arm een sombere heer. Een
echtpaar op weg naar een begrafenis,
vermoedt de argeloze toeschouwer.
Mis. Het is een bruidspaar uit de ja
ren dertig.
Dat strenge, sobere, ja bijna calvinis
tische tafereeltje was in die tijd geen
uitzondering, vertelt conservator
Dirk-Jan List. „Tussen 1900 en kort
na de Tweede Wereldoorlog trouw
den relatief veel vrouwen in een
zwarte japon. Alleen de corsage, het
bruidsboeket en een eventuele sluier
gaven aan, dat het om een huwelijk
ging en niet om een begrafenis. Ver
moedelijk heeft die zwarte bruidskle
ding te maken met een verzwaring
van de kerkelijke opvattingen. Omge
keerd breekt het Nederlandse ko
ninklijk huis in deze eeuw met de tra
ditie van rouwen in het zwart. De be
grafenissen van Prins Hendrik en ko^
ningin Wilhelmina vinden geheel in
het wit plaats. Wit is immers ook een
rouwkleur."
De meeste mensen geven nog steeds
hun jawoord in de kleur wit, als het
om trouwen gaat. Die traditie is nog
niet zo oud. Rond 1825 verschijnen
in Franse en Engelse modetijdschrif
ten de eerste afbeeldingen van witte
bruidsjaponnen, compleet met slui
er. De gewone vrouw hield echter
lang vast aan de gewoonte om te
trouwen in haar zondagse, gekleurde
japon. Die kon immers na de trouw
dag nog mooi worden afgedragen.
Pas aan het eind van de vorige eeuw
raakte trouwen in het wit in zwang -
al zijn het vooral rijke e
families die dat doen.
Op de tentoonstelling is veel trouwkleding te
betrekkelijk weinig rouwkleding.
FOTO OPD/MARIANNE STEVENS
De expositie toont in chronologische
volgorde de ontwikkeling van de
bruidskleding. Na 1950 gaat de
bruidsjapon de verschillende modes
volgen: lang, kort, wijd, strak, A-lijn,
broekpak, Sissi, ja zelfs rock roll,
hotpants, spijkerpak, hippielook en
andere modegrillen. En dat alles in
een baaierd van kleuren, van maag
delijk wit en zachte pasteltinten, tot
bordeauxrood en donkergroen. De
expositie toont enkele tientallen
voorbeelden - van eenvoudige man
telpakjes, eigenhandig in elkaar ge
flanst met behulp van een knippa
troon uit een damesblad, tot uitbun
dige creaties van couturiers.
Topstukken zijn een Engelse, beige
trouwjapon uit 1870 en een trouw
jurk, in 1944 geknipt uit nylon para
chutes die na de geallieerde luchtlan
dingen achterbleven op de heide bij
Ede. Ontroerend detail: in haar tasje -
eveneens gemaakt van parachutestof,
met een hengsel van valschermkoord
- droeg de bruid een geborduurd zak
doekje met de afbeelding van de Ne
derlandse leeuw, in oranje. Een daad
van stil verzet.
Een aantal van de getoonde trouwja
ponnen had meerdere levens. Dii
Jan List: „Tegenwoordig koopt m
kleding die na een paar maanden
weer wordt afgeschaft. Vroeger
men veel zuiniger en praktischer,
gooide dingen niet zomaar weg.-'
conservator toont een zwarte bru
japon uit 1942. Het sobere kledin
stuk is een aantal keren ingrijpen
vermaakt. Nadat de schaar in de
er en de lengte was gezet, verandi
het bruidskleed in een geklede jui
Door er later weer een stuk aa
naaien ontstond een chique a
jurk. Ander voorbeeld: een ingekc
trouwjurk die, opgesmukt met i
bundige borduursels, een tweede
ven kreeg in een folkloristische
dansgroep. En een witte trouwjaf
die zwart werd geverfd voor
grafenis.
Er is weinig kleding voor de bruic
gom te zien. Volgens Dirk-Jan Lis
was het trouwkostuum meestal g
huurd of geleend. Of het bestond
een duur kostuum, dat tot in leng
van jaren bij bijzondere gelegenh
den dienst kon doen.
Op het punt van de rouw beperkt
expositie zich tot enkele rouwjapi
nen, klederdrachtmutsen, rouwb
den, bidprentjes en rouwsierader
Veel materiaal was er voor de exp
tie niet voorhanden. List: „Het i:
mers geen periode waaraan met
noegen wordt teruggedacht. Ook
worden er geen uitgebreide foto-
videoreportages van gemaakt, z
bij een bruiloft de gewoonte is.'
('Rouwen en trouwen', tot en rr
januari in het Historisch Museun
gevestigd in het oude stationsgeb
Ede-Centraal, Museumplein 7. G
opend: dinsdag t/m zaterdag 14-
uur, zondag 14-16 uur. Info: 0318
619.554)
De ontwikkeling van de wijngebieden
in Navarra is in volle gang. Inheemse
druivenrassen worden weer op hun
juiste waarde geschat. Daarom wordt
Navarra wel eens het Californië van
Europa genoemd. Pamplona, de
hoofdstad van het gebied, is bekend
vanwege het beruchte feest van San
Fermin op 7 juli, waarbij de stieren
door de straten worden gejaagd. De
hoofdstad is tevens pleisterplaats op
de pelgrimsroute naar Santiago de
Compostela. Maar er rollen ook de
Seats van de band, er staat een grote
porseleinfabriek en er worden op gro
te schaal tuinbouwproducten verhan
deld. En sinds enkele jaren kunnen de
stadsbewoners ook trots zijn op hun
wijn. Ze hoeven zich niet meer te
schamen voor hun buurman Rioja.
Spanjaarden beschouwden Navarra
als dé streek van de rosado's, de rosés
gemaakt van de garnacha-druif (gren-
ache): 'het frisse, fruitige wijntje voor
bij de picknick'. Dat is verleden tijd.
Tien jaar geleden begon in Navarra de
ommezwaai. Toen de wijnconsumptie
in Spanje zelf daalde en de belangstel
ling voor rosé's terugliep, gingen de
boeren op zoek naar exportmogelijk
heden. Daarvoor moest eerst de kwali
teit van de wijn worden verbeterd.
Veel wijnboeren investeerden in ge
avanceerde apparatuur en betere
tanks.
Een van de grootste problemen in Na
varra was het gebrek aan een eigen ka
rakter van de wijnen. Door een liberale
wijnwetgeving was het toegestaan al
lerlei niet-inheemse druivenrassen
aan te planten, zoals tempranillo (Rio
ja) en chardonnay (Bourgogne). Het
resultaat: internationale wijnen die
goed verkochten, maar weinig identi
teit hadden.
Met de grote concurrentie uit de nieu
we wijnlanden drong bij sommige
wijnboeren het besef door dat de ei
gen, een tikje verguisde inheemse ras
sen belangrijk waren voor het ontwik
kelen van een eigen stijl. Daarin lijkt
de streek wat op Californië, dat haar
inheemse druiven zinfandel en petit
syrah nieuw leven heeft ingeblazen. In
Navarra zijn de druivensoorten die het
best gedijen de blauwe grenache en de
kleine witte moscatel.
Bodega (wijnhuis) Camillo Castillo is
in Navarra marktleider op het gebied
van zoete wijnen. Zoals Caprichio de
Goya van de moscatel-druif: een cara-
melkleurige wijn met een lichte toets
van sherry. „In de jaren vijftig en zes
tig was moscatel populair. Nu zien we
een revival in nachtclubs en discothe
ken, dus ook bij jongeren", zegt Luisa
Balenca van bode Castillo.
Ook Julian Chivite, de leidende bodega
in Navarra, is begonnen met het
mondjesmaat verwerken van mosca
tel, maar dan in een drogere variant.
De wijn doet het goed doet bij de
schapenkaas van de streek, Roncal.
De motor achter de kwaliteitsverbete
ring van de wijn in Navarra is het wijn
huis van Julian Chivite in Cintruénigo
(zuid-Navarra). Het bedrijf, dat goed is
voor veertien miljoen flessen per jaar,
werd gesticht in 1647. Hun rosé van de
garnacha-druif was lange tijd hét ijk-
punt voor rosés in Spanje.
Commercieel manager Mercedes Chi
vite brengt ons per jeep via een hob
belig zandweggetje naar de tien jaar
geleden door de familie aangekochte
Senorio de Arinzano. Op de naar roze
marijn geurende heuvels heeft de fa
milie nieuwe wijnstokken aangeplant.
„De hier aangeplante druiven zijn uit
sluitend bestemd voor wijnen van top
kwaliteit", zegt Mercedes. Ook op an
dere plaatsen is Chivite bezig met de
aanplant van wijnstokken; de familie
koopt steeds minder druiven van der
den in. Bij eigen druiven is een betere
kwaliteitscontrole mogelijk. Ook die
ontwikkeling zagen we bij meer bode
ga's in de streek.
Mercedes' vader Julian was niet langer
tevreden met middenklassewijnen. Hij
ging topwijnen maken, die onder het
label Colección 125 op de markt wer
den gebracht. Echte topwijnen, zo
bleek bij een uitgebreide proeverij on
der leiding van oenoloog Fernando
Chivite. Vooral de Gran Reserva uit
1990, enkel van de tempranillo-druif
gemaakt, was indrukwekkend. Het be
drijf is een voorbeeld van een grote
bodega die er, ondanks de miljoenen
flessen die per jaar worden geprodu
ceerd, in slaagt een goede kwaliteit te
leveren.
Veel bedrijven in de streek zien zich
voor een dilemma geplaatst. Op welke
toer moeten ze gaan? Zo overweegt Jo
sé Maria Nieves van de Bodegas Piede-
monte om een cabernet sauvignon te
maken zonder hout, ook al verkopen
de wijnen met houtrijping het best.
„We zien toekomst voor wijnen waar
bij het fruit optimaal tot z'n recht
komt."
WÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊm
E
Kruiswoordraadsel
HORIZONTAAL:
1. Krant; 5. grappenmaker; 6. gevangenis; 8. nachthagedis; 11.
lof; 13. cijfer; 15. bevel; 16. hevig; 18. dierengeluid; 19. rund;
20. persoonlijk vnw.; 21. voorzetsel; 23. bierpot; 25. Japans
bordspel; 26. muurholte; 28. biljartstok; 29. sierbloem; 32.
voordeel; 33. gril; 34. oplettend.
VERTICAAL:
1. Zeemansloon; 2. vlaktemaat; 3. bouwland; 4. klank; 7. door
goede renenen gerechtvaardigd; 9. sleepnet; 10. betoverend
uiterlijk; 12. rondhout; 14. bolgewas; 16. loofboom; 17. kreet;
22. wiskundig getal; 24. vogel; 25. persoonlijk vnw.; 27. listig;
28. voorkeur; 30. Griekse letter; 31. deel v.e. fuik.
Oplossing van woensdag:
Horizontaal: 1. Gelast; 7. loods; 8. enter; 9. bonen; 10. plan;
11. kwaker; 12. rekest.
Verticaal: 2..Essen; 3. afstel; 4. toeren; 5. slab; 6. toonbank:,
10. pret; 11. kor.
HEINZ
4-J2.0-M Z-/-A/.& U-£ TO-C-H
H-£-L-£ T-fJ-P H-AH-A
ST-H'-A C-L0-PS-AZ,
(3/H&AT 'AASDEZÏ AIAR/A/A
MAZ/A/A //V M WHOOAP
TOM POES
Tom Poes en het Monster Trotteldrom
In het verre Rommeldam hield ook
professor Prlwytzkofski zich bezig
met de bestrijding van het monster
Trotteldrom, maar hij deed het op
zijn eigen manier. Hierboven ziet
men de geleerde rusteloos door zijn
laboratorium ijsberen, terwijl hij zijn
gegevens op wetenschappelijke wij
ze door het hoofd laat spelen. Hierin
werd hij echter gestoord door Trave-
lijn Trot, die op de achtergrond een
telefoongesprek met een zakenrela
tie voerde.,,Praw," sprak de profes
sor, ,,kunt u niet zachter aanroepen,
mijnheer? U verstoort mijn gedach-
tengeloop.",,Gedachtenloop!" her
haalde de ander bitter. Hij wierp de
hoorn neer en vervolgde: „Ik hoor
net, dat het monster weer versche
nen is. Het heeft de noten vertrapt,
zodat het schip leeg is weggevaren -
en wat doe jij? Je bent bezig met een
gedachtenloop. Wat koop ik daar
voor?",,Uw kopen interesseert mij
gans niet", hernam de geleerde koel
tjes. ,,U stoort mij. Der wetenschap
vraagt rust en stilte. Laat mij alleen!
"Een ogenblik stond de trot als door
de donder getroffen.,,Alleen?" vroeg
hij ongelovig. Toen liep hij rood aan
en begon woedend op en neer te
springen.,,Nu heb ik je door!" riep
hij uit. „Je bent waardeloos. Daar
was ik al bang voor toen ik je boeken
zag en toen ik in de gaten kreeg, dat
je alleen werkte. Jij weet niks.En is
geen, laten we wel wezen. Ik verdoe
hier mijn tijd, terwijl mijn notenhan-
del naar de maan gaat.Gedachten-
loop, bah! Noem je dat soms mon-
sterbestrijding?"
Frisse wind bij M&S 1
Het lijkt alsof een revolutio
naire bries de afdeling kinder-
kledifig van het Britse waren
huis Marks Spencer heeft
opgefrist. Waar zijn de ouwe
lijke, donkerblauwe blazertjes
voor de jonge heertjes, waar
de smock-jurkjes - lakschoen
tjes een must - voor de meis
jes? Het contrast kan haast
niet groter zijn. Oogverblin
dend kleurrijk is die kinderkle
ding nu, met de komende
winter fuchsia, blauw, camou
flage- en dierenprints in de
hoofdrol. Bij veel kleding zijn
bijpassende accessoires ver
krijgbaar, zoals ondergoed in
dierenprints, sokken, hand
schoenen en nachtkleding.
Niet dat de traditionele kin
derkleding helemaal is ver
dwenen. In een piepklein
hoekje van het warenhuis in
Amsterdam hangen nog net
een paar rekken met traditio
neel Britse kinderkleding: po
loshirts met een hagelwit
kraagje, rode jasjes in A-lijn en
zwart fluwelen knopen voor
jongedames. „In Nederland
mogen kinderen langer kind
blijven, ook in hun kleding",
vertelt manager Vivian King.
„In Engeland lopen ze op
vierjarige leeftijd al in comple
te Spice Girls-outfits rond.
Onder meer voor Nederland
hebben we kleding die eerst
voor kinderen tot vier jaar
Kindermode van het Britst^
concern Marks Spencer Jevi
FOTO «F k
werd gemaakt, nu ook in ja v
tere maten. Ook typisch ifeec
hier is dat men dol is op Mai
tieve kleding. En dus hebtrijg
we reflectiestrips op de jaP) e
aangebracht. Ook houdt lal t<
hier veel meer dan in Ensjn
land van de afbeelding véhal
bekende stripfiguren als pen
key Mouse en Barbie op Jkko
tjes." ik
den
Frisse wind M&S 2
King was speciaal naar Neder- stendige eigenschappen
land gekomen om uit de doe- en daardoor bij uitstek g( en
ken te doen v
ciaal is aan de kinderkleding
van het inmiddels wereldwijd
opererende Britse concern.
Dat is hard nodig, want de
concurrentie is moordend.
.Volgens King gebruikt het
concern de modernste tech
nologieën. Bij sportkleding en
ondergoed wordt gebruik
emaakt van 'tactel aquator',
sche stof die licl
glanst en aanvoelt als zijde.
Ook is hij heel comfortabel: e
zit tactel (een soort nylon) aa
de binnenkant en katoen aan
de buitenkant. Het tactel ab-
schikt is voor toepassing g
kinderkleding. De tefloi^fe
kleur- en geurloos,
blijft zacht. „Niet alleen i
voor broeken en jassen, ifret
ook voor zijden stropdasfeoit
Als je eens wist hoeveel jij sp
op gemorst wordt". Het id
nieuwste van het nieuws(
lamswol die in de machiil
kan worden gewassen enj
gens alleen nog voor danigs
truien gebruikt. Het enigijer
waar ze bij Marks Speni nu
bij het ontwerpen van kiiüe li
sorbeert het transpiratievocht, kleding niet echt rekeninl
houden is het gemaj
de kleintje
Ion is een coating die een stof kleren kunnen aantrekke!ƒ0
waterafstotende en vuilbe-
Ihui!
Parfum van Herman Brood R
Herman Brood: wat kan hij
eigenlijk niet? Het multita-
lent heeft zich weer voor iets
nieuws laten strikken: een ei
gen geurlijn. 'Herman Brood
voor haar' kenmerkt zich
door een bloemige geur, met
'gevoelige fresia-accenten en
zoete nectarine, omarmd
door de volle omvang van
bloeiende pioenrozen en af
gerond door een vleugje ka
neel'. 'Herman Brood voor
hem' is stoer van karakter
met citroen, bergamot en
grapefruit, cypressen, gem
ber, kaneel en nootmuskaat,
en nog vele andere ingredi
ënten. De verpakking is ui
teraard ontworpen dooris
maestro zelf. Prijzen: 53'
den (50 ml) en 89 guldejaros
(100 ml). P-02
lis).
h het
feitei
