Een goed boek geeft je ook een mystieke ervaring
Leids echtpaar bezingt Van der Lubbe in film
'Pakje buurman en maak er wat moois van
Overdosis vocaal
eweld bij Varttina
Extra
iNDAG 16 NOVEMBER 1998
n rijsdam. 071 -5356444. plv chef annet v
trice Edwige Feuillère overleden
De Franse actrice Edwige Feuillère is op 91 -jarige leeftijd
léden. Feuillère was in 1946 Jean Marais' tegenspeelster in
[oneelstuk 'L'Aigle a deux têtes' van Jean Cocteau. Toen het
in 1947 verfilmd werd, speelde ze opnieuw een hoofdrol. In
toen ze 85 was, nam ze definitief afscheid van de planken
'Edwige Feuillère en scène', een compilatie van teksten van
re, Giraudoux, Cocteau en Claudel.
ijs voor stripblad Zone 5300
hingen» De stichting Het Nederlands Stripmuseum in Gro-
^nhëêft zaterdag een prijs van 10.000 gulden toegekend
'het alternatieve stripblad Zone 5300. Aan de prijs is een op-
rhtvan het Groningse Stripmuseum verbonden. De teke-
rs van het Rotterdamse blad zullen in overleg met de stich-
meewerken aan een publiciteitscampages voor het Neder-
ls Stripmuseum dat in 2000 de deuren opent.
Jlotage Voorschotense Kunstkring
hoten» De Voorschotense Kunstkring (VKK) roept be
stellenden op zich te melden voor de jaarlijkse ballotage op
(ierdag 26 november in het Ambachts- en Baljuwhuis in
rschoten. De VKK exposeert zo'n vier keer per jaar. Informa-
aanmeldingen bij Frieda Naaborgh, tel. 071-5617069.
Documentaire over Leidenaar in december te zien in Trianon
recensie hans keuzers
Varttina. Gezien: 15/11, LVC,
Leiden.
en jaar geleden telde het
dinavische gezelschap
ina als folkloristisch koor
:ón twintig koppen. Daar is
debuutalbum Oi Dal uit
nog ongeveer de helft van
Vihma heet de nieuwe
cd op het spiksplinter-
label van
tain-voorman Paddy Mo-
De korte tour van vijf ach-
/olgende concerten in
rland werd gisteravond in
VC besloten.
zes heren staan in een hal-
ircel angstvallig tegen het
irdoek van het podium ge-
De vier dames van Vartti-
;llen zich netjes naast el-
op. Na Paivan Nousu Nos-
u'en de breekbare ballade'
on vertelt Kirsi Khkonen
velbekende onverstaanba-
andinavische klanken wel-
ïmmers ze net hebben ver-
Gelach klinkt op uit de
Voor uitleg van de teksten
ltijd nog het Engelse inleg-
in de cd gebruikt worden,
teravond moesten we het
doen met een overdosis
velijk vocaal klankgeweld.
En als je goed keek naar de sub
tiele body language van de zan
geressen dan kon je met een
beetje fantasie wel zien waar
het over ging. De repeterende
Karelische rootszang van Vartti
na wordt heerlijk ondersteund
door een spannend folky ach
tergrondgeluid. Violist Kari Rei-
man zorgt voor een prettige
vaak doorlopend fiddlepatroon-
tje.
De basis valt vooral in het be
gin van de set wat uit de toon.
Het vrij moderne poppy drum
ritme en daarnaast de grondto
nen van de contrabas passen
niet erg bij deze traditionele
folkmuziek. Het felle Vihma,
waar een van de dames steeds
een lange toon aanhoudt en de
rest steeds achter elkaar met
dezelfde klanken invallen, heeft
een zeer sterke dynamiek. Kokó
is daarnaast minimaal gearran
geerd rond een rondzingende
didgeridoo-achtige grondtoon
van de contrabas. De flinke do
sis extra galm die de geluids
mixer bij de repeterende meer
stemmige zang voegt maakt het
luisteren naar deze muziek be
hoorlijk vermoeiend. Als na een
uurtje spelen het hele gezel
schap weer richting backstage
loopt is het publiek uitermate
tevreden en zitten de schelle
klanken nog uren in mijn hoofd.
leiden cees van hoore
Het Leidse echtpaar Schoonder-
woerd-den Bezemer uit de Ste
venshof is van 10 tot en met 16
december levensgroot te zien
op het bioscoopdoek van Tria
non. De twee echtelieden mo
gen hun zegje doen over hun
relatie met Marinus van der
Lubbe in 'Water en Vuur', de
door Joost Seelen gemaakte do
cumentaire over de man die de
Duitse Rijksdag in brand stak en
daarvoor stierf onder de valbijl.
De film gaat op 27 november in
première op het Internationale
Documentaire Festival in het
City Theater in Amsterdam.
„Ik was nog maar een jonge
tje van een jaar of tien toen ik
Marinus vaak op het bruggetje
bij de Transvaalkade zag zit
ten", zegt Andries Schoonder-
woerd den Bezemer. „Hij zat
daar altijd te debatteren met de
werkloze arbeiders. Maar ook
met kinderen en jonge gastjes,
zoals ik. Niemand was voor
hem te min. Hij was erg sociaal
voelend. Ik heb het -meege
maakt dat de politie in Leiden
hem bij een relletje tegen de
muur drukte en op hem insloeg.
We hoorden de commissaris
zeggen: 'Sla hem dood! Sla hem
dood!' Echt, Leiden wilde van
die onruststoker af. Dus ze von
den het hier helemaal niet zo
erg dat hij in Leipzig werd ont
hoofd. We hebben geprotes
teerd destijds, maar niemand
van de gemeente die gratie voor
hem heeft gevraagd."
Joost Seelen, regisseur van de
anderhalf uur durende docu
mentaire over Van der Lubbe,
legde het echtpaar Schoonder-
Het echtpaar Schoonderwoerd-den Bezemer. „We hebben geprotesteerd destijds, maar niemand van de gemeente die gratie voor hem heeft ge
vraagd."
woerd-den Bezemer vast op het
celluloid. Andries: „Ze zijn hier
zo'n drie uur aan het filmen ge
weest en ik heb alles verteld wat
ik over Van der Lubbe wist. Die
jongen had het echt goed voor
met de arbeiders. Hij predikte
de opstand, overal waar hij
maar kon, bij de Rex-bioscoop,
bij meubelzaak 'De Leeuwin' in
de Haarlemmerstraat, overal. Ik
spijbelde in die tijd nogal veel,
dus ik heb hem menigmaal
meegemaakt. Van der Lubbe
was een idealist, daarvan ben ik
overtuigd. Mijn vader vertelde
me dat Marinus bij de Dienst
Sociale Zaken twee rijksdaal
ders onder het loket door heeft
gegooid. Die rijksdaalders had
hij gekregen als uitkering, ter
wijl andere mensen, zoals bloe-
menkooplui en marktlui, wer
den weggestuurd. 'Ik ben niet te
koop', had hij geschreeuwd.
'Niemand koopt mij!' Hij was
solidair."
FOTO TACO VAN DER EB
„Toen de oorlog uitbrak, werd
ik door de Duitsers al snel opge
pakt en te werk gesteld in Ham
burg. Ik loop daar op een gege
ven moment door de stad en zie
in het 'Panopticum', een soort
wassenbeeldentheater, ineens
Marinus staan. Met in zijn hand
een doos lucifers. Ze hadden
hem veel kleiner afgebeeld dan
hij in werkelijkheid was en hem
iets misdadigs meegegeven.
Aan zijn voeten lag een bord
met de tekst: De brandstichter
van de Rijksdag."
Seelen is voor zijn film op on
derzoek uitgegaan en bevestigt
dat Van der Lubbe in 1 lamburg
als wassen beeld heeft gestaan.
Maar Marinus is daar helaas
onder een bombardement ge
smolten.
Mevrouw Schoonderwoerd
den Bezemer heeft voor de ca
mera nog een lied over Van der
Lubbe gezongen. „Ik weet niet
precies waar de tekst vandaan
komt. Je had in die tijd veel
straatzangers en ik denk dat die
het lied hebben gemaakt. Je
moet het zingen op de melodie
van het wereldberoemde lied
'Du schwarzer Zigeuner'. Ik wil
het nog wel een keer zingen,
hoor."
Met een wat ijle, maar melo
dieuze stem, bezingt mevrouw
Schoonderwoerd den Bezemer
het dramatische leven van de
eenvoudige Leidse jongen: Heel
de wereld stond verbaasdJover 't
bulletinbericht./In het Duitse
rijksgebouw/is brand gesticht -
./Dat moet aangestoken zijn-
/door een jonge manJMaar di-
rekt rijst dan de vraag./hoe kan
dat dan?
En dan volgt het refrein: Wat
wilde die jongen/toen hij werd
verhoord?/Waarom debatteert
hij niet,/zegt hij geen woord?
/Waarom buigt hij zijn hoofd?/ls
hij soms bang?/Is het uit eigen
wil/of onder dwang?/Het is een
mysterie./De brand van Berlijn-
JDaar is iets bijzonders aan-
./Wat kan dat zijn?
Pop en klassiek bij Proms Concert Lisse 800
lisse sabine van den berc
Het stokje van de orkestleider zag alle hoeken van
de aula in het Fioretticollege. Swingend werkte
dirigent Jos Lustberg zich afgelopen zaterdag
avond in het zweet tijdens het Proms Concert
Lisse 800. Populaire klassieke melodieën en pop
muziek werden zwierig onder e'e'n dak samenge
bracht door muzikanten gespecialiseerd in ver
schillende genres.
Vijfhonderd bezoekers deinden van links naar
rechts en terug op Sjostakovitsj' wals. Dit keer
niet gespeeld door walsenkoning Andre' Rieu
maar door Muziekvereniging Da Capo Lisse. De
voorzitter van de harmonie kondigde al tijdens
het concert aan dat het muzikale evenement vol
gend jaar opnieuw wordt georganiseerd.
Zo'n hondertal zangers en muzikanten, want
ook het enorme koor Voices Unlimited en de
popband Run for Cover deden mee, speelden het
schooldak eraf. De koorzangers zongen een vro
lijke Beatles-medley aan elkaar. De band speelde
een setje soulnummers. Leadzangeres Anita was
ondanks haar fikse griep niet klein te krijgen.
Naast een doorleefd soulgeluid gaf zij ook aan of
de techniek juist stond afgesteld en wanneer de
saxofonist zijn solo kon beginnen.
Volgens de presentator had de organisatie 'een
van de beste arrangeurs van Nederland' Rob Bal-
foort aan zijn jasje getrokken om een arrange
ment te schrijven voor een Miss Saigon-medley
voor de voltallige groep. Vlotte operakrakers wer
den van stal gehaald: Voices Unlimited verander
de in het slavenkoor uit Verdi's Nabucco. En na
de triomfmars uit Aïda was de zaal helemaal niet
meer te houden en dus in de juiste stemming om
de classic 'I will survive' mee te zingen en te klap
pen.
De presentator speelde graag in op het dankba
re publiek: „We komen langzaam richting finale.
Pak je buurman, pak je buurvrouw en maak er
wat moois van!" Lisse is kennelijk nog lang niet
moe van alle activiteiten in het kader van haar
achthonderdste verjaardag want er werd geen
moment geaarzeld.
Het publiek veerde op om mee te dansen op de
toegift 'Everybody need somebody'.
Taco Veldstra schrijft boek over anti-stress training
ikkan wel dit doen." Hij gaat rechtop
i, trommelt met een pathologische uit-
op zijn borst en slaakt het man-
ran de verlichte manager: „Tsjakkaa!"
ik daarna zo ben..." Terugval in
oei met het hoofd op diep depressief,
heb ik daar dan aan?" Veldstra veert
op.
leb je op tv gezien hoe Emile Ratelband
iet Vroon elkaar in de haren vlogen?
was dat zonde zeg. Oh wat was dat
le De manier waarop zo'n briljant man
roon zo te kakken werd gezet. Terwijl
ituurlijk he-le-maal gelijk had. Die Ra
nd heeft dan pas laatst bekend dat zijn
jes gelul zijn. Dat wisten we natuurlijk
Wat ik van dat soort feel good goeroes
"lees dat maar in mijn boek."
citaat uit 'Tacoyo, Anti-stress trai-
Legio zijn de therapieën, sekten en
nes die beweren door een trucje toe te
tn de absolute verlichting te bereiken.
maar lang genoeg op ons hoofd gaan
i, 'ohm'prevelen, bndlen als een leeuw,
ien als een vuurvogel, dan is het instant
ina binnen ons bereik.(..)De euforie
het eerste succes is van korte duur en
op lange termijn plaats voor een ge-
Het is een lange weg van gymles in
een grauwe onverlichte loods tot
ontspannen op Shostakovich's
tweede pianoconcert. Taco Veldstra
(53) was drie jaar lang leraar
lichamelijke opvoeding op een school
waar hij onder erbarmelijke
omstandigheden moest werken.
Gevolg: chronische stress. Maar hij is
er als gereïncarneerd uitgekomen, liet
voetballers stretchen op de Carmina
Burana, slaat voortaan bij tennis de
ballen van zich af en schreef een boek
over anti-stress training, 'Tacoyo'.
Lichaamsbeweging als therapie. „Ik
denk dat een crisis het allerbeste is
dat een mens kan overkomen. Als de
weg geasfalteerd is, val je alleen maar
inslaap."
FOTO DICK HOGEWONING
stress aanhoudt en je niet meer de kans
krijgt om op te laden, dan wordt het gevaar
lijk."
Een voorbeeld uit de praktijk. Veldstra
werd in 1979 aangesteld als leraar lichame
lijke opvoeding op een school met een ui
terst autoritaire directeur. „Om de hele boel
draaiende te houden had ik alleen een zak
met ballen en een onverlichte loods tot
mijn beschikking. Verder helemaal niks.
Een vreselijk deprimerende toestand. De
leerlingen pikten het niet en ik nam maar
genoegen met de situatie om de arbeidsver
houdingen niet onder druk te zetten. Je
wordt dan gemangeld tussen directie en
leerlingen, een zogenoemde sandwichposi-
tie. Iets waar veel managers tegenwoordig
last van hebben. Als dat te lang duurt dan
wordt de stress cumulatief. Uiteindelijk was
ik drie jaar lang op non speaking terms met
de directeur."
Tot overmaat van ramp zat hij in die pe
riode ook nog in een echtscheidingsproce
dure. „Je moet je voorstellen dat je dan op
twee fronten faalt; je werk en je huwelijk.
Wat blijft dan over? Je vrije tijd. Ik probeer
de compensatie te vinden in tennis. Je hob
by gaat dan een enorme rol voor je ego spe
len. Ik moest - bij wijze van spreken -
meteen tenniskampioen van de wereld
worden. Dan raak je écht overspannen."
Maar het is nu allemaal achter hem. Zover
dat hij zichzelf bijna als case-studie behan
delt. De destijds gedesillusioneerde gymle
raar, zit tegenwoordig net zo lekker in zijn
vel als in zijn joggingbroek en slippers. Als
hij over zijn eigen fouten praat, heeft hij iets
van de amicale leraar die vroeger het beste
met je voorhad en in elke oogopslag een
poging tot begrip wist te vangen.
Hij belandde na de scheiding en het
grimmige gymconflict in de reguliere psy
chologische dienstverlening. Maar na drie
of vier sessies bleek het niet te baten. En
toen was er autogene training: zelfhypnose
aangeboden door een sportpsychiater. In
de jaren zeventig had hij al ervaring met
een scala van oosterse technieken.
„Noem het maar op, ik heb zo'n beetje
alles gedaan; begin jaren zeventig transcen
dente meditatie, zazen, yoga, kundalini:
schudmeditatie om de doorbloeding te ver
beteren."
Nieuwsgierigheid was het en later een
duidelijk omschreven doel die hem dreven:
Tacoyo. „Ik wilde een training ontwikkelen
die zowel fysiek als mentaal de beste fitheid
opleverden. Het was meer dan mijn vak.
Het was de zingeving van mijn bestaan.
Daarom putte ik uit al die technieken"
Is dat niet een beetje New Age shoppen,
je supermarktkarretje volladen met aller
hande exotische esoterica? „Je moet wel be
seffen dat ik niets zomaar heb opgenomen.
Ik heb alleen die elementen in Tacoyo ver
werkt die aanslaan bij de cursisten en aan
sluiten bij onze gedachtenstructuur. Dingen
die werken. Kijk, wij als westerlingen willen
resultaat voelen. Zen meditaties waarbij
leerlingen moeten mediteren op een irra
tioneel raadsel zoals: „luister naar het klap
pen van èèn hand..."Daar kunnen wij niks
mee. En wat al die verschillende technieken
betreft zei niet iemand zo'n tweeduizend
jaar geleden al: „Onderzoek alles en be
houdt daarvan het goede."?
Jezus Christus als voorloper van het post
modern spiritueel eclecticisme? „Ook het
christendom kent mantra's als 'ave', 'amen'
en hallelujah'. Ik heb ook zo'n beetje alle
christelijke scholen doorlopen. Maar ik heb
niets gevonden waar ik me volledig bij kan
aansluiten."
En de boekenkast beaamt dat stilzwij
gend: een voorliefde voor Nietzsche („Ik
sluit me helemaal aan bij zijn uitspraak: „Er
is meer verstand in uw lichaam dan in uw
beste wijsheid."), Fritjof Capra, Sartre,
Krishnamurti (zijn mijn ouders aanhangers
van geweest) en alle inzichten en werkboe
ken van James Redfield. De man die na het
succes van De Celestijnse Belofte boeken
afscheidde als waren het Hollywood sequels
„Ja, hij overdijft wel een beetje."
Taco Veldstra geeft nu vier keer in de
week Tacoyo training. Onder andere bij de
universiteit Leiden. Hij heeft in totaal 4000
cursisten en vijftien franchisenemers die
verspreid over heel Nederland cursussen
geven. Zijn huidige vrouw, vijftien jaar gele
den ontmoet, regelt de organisatie. Hij zelf
heeft als één van de grootste wapenfeiten
de voetbalclub MW nog laten stretchen op
de Carmina Burana. Na het 'Oh Fortuna' la
gen alle 22 spelers helemaal stil en onder de
indruk op de grond.
Hij doet het nu wat rustiger aan. Vroeger
ging hij elke ochtend joggen. Nu nog spora
disch. Hij staat nog wel om zeven uur op.
heeft zijn ontbijt om half acht klaar en gaat
dan in de duinen zitten of een boek lezen in
de tuin. „Een goed boek of gesprek geeft je
ook een mystieke ervaring."
Daar heeft de hond op dit moment geen
boodschap aan. De afgelopen tien minuten
heeft hij onvermoeibaar met een groene
tennisbal in zijn bek tegen zijn baas ge
duwd om hem daarna demonstratief voor
zijn voeten te laten vallen. Baasje gaat over
stag. Slippers worden verruild voor kaplaar
zen. We gaan de Katwijkse duinen in. Het
huis, op een rustige heuvel die ver boven al
le stadsdrukte staat, is op een steenworp af
stand van de zee. „Ik heb om drie redenen
dit huis gekocht; locatie, locatie, locatie."
Het is een dag vol adembenemend na
tuurgeweld dat doet vermoeden dat het pad
der verlichting wellicht door de duinen
leidt. De zee buldert en de wind gaat zo te
keer dat een gedachte al verwaaid is voor
dat je hem hebt kunnen formuleren. En het
petje op het tanige hoofd van Veldstra lijkt
elk moment voor de vrijheid te gaan kiezen.
„Ik ga nu misschien iets heel raars zeggen-
...maar volgens mij is mystiek techniek ge
worden. Omdat mensen niet meer op na
tuurlijke wijze tot meditatie komen moet je
het ze aanleren. Ik had vroeger een oom die
's middags in een stoel ging zitten en ge
woon hardop voor zich uit ging filosoferen.
Noem het mediteren noem het relaxen of
innerlijke reflectie dat maakt niet uit. Maar
die man had een hele natuurlijke manier
van ontspannen, die wij hier in het westen
tegenwoordig ontberen. Daarom is die hele
New Age beweging ook zo in zwang. Men
sen hebben behoefte aan die reflectie." Hij
denkt even na. „Als we meer tijd zouden
nemen voor inkeer en diepe ontspanning
dan zullen we ook meer aandacht kunnen
geven aan onze naasten en relaties." En hij
mag gelijk de daad bij het woord voegen als
een speelzieke golden retriever blaft naar de
gifgroene tennisbal in zijn hand.
