Begeleiding bij zelfmoord
Toename huidkanker
MAANDAG 16 NOVEMBER 1998
Man en vrouw 1
De Verenigde Staten en Ne
derland zijn tegenpolen. De
VS is een mannelijke cultuur,
Nederland een vrouwelijke.
De VS is een maatschappij
van prestatie, Nederland van
relatie. In Amerika zijn asser
tiviteit, wedijver en materieel
succes de overheersende
waarden. In Nederland staan
bescheidenheid, kwaliteit van
leven en steun aan zwakken
voorop. Dit stelt prof.dr. Geert
Hofstede, emeritus hoogle
raar Vergelijkende Cultuur
studies van de Universiteit
Maastricht, tijdens eer
in Utrecht. Hofstede h
kennis van dertig jaari
zoek verwerkt in een r
met 53 landen, aflopei
masculien (mannelijk)
feminien (vrouwelijk),
is het allermannelijksti
gevolgd door Oostenri
Venezuela. Een paar pj
lager staan de Verenig
ten. Op de 51e plaats s
Nederland. Slechts No
gen en Zweden zijn no
weiijker.
Man en vrouw 2
In de ranglijst is geen enkel
verband te ontdekken met
welvaart. Een mannelijk land
als Oostenrijk is prestatiege
richt, maar het welvaartsni
veau in supervrouwelijke oor
den als Nederland en Scan
dinavië, ligt hoger. ,,Een femi
nien land wordt rijk op een
feminiene manier", zegt Van
Hofstede. Er zijn meer ver
schillen. In een gezin in een
feminiene cultuur is de vrouw
onafhankelijker van de man
dan in een masculiene cul
tuur. De band tussen ouders
en adolescent is beter, de
man doet meer boodschap
pen. In een vrouwelijke cul
tuur is de gemiddelde leerling
de norm en is falen geen
Jongeren en drugs
schande. In een mann
samenleving is de best
dent de norm en is fait
ramp. Hoe wordt eenj
schappij mannelijk of'
welijk? Hofstede weetl
niet. Wel is het volgent
nuttig te weten of een:
leving masculien of fet
is. Met die kennis kan:
communicatie tusseni
sen uit tegengestelde c
worden voorkomen. N
mers duidelijk waaron
sertieve Amerikaan Ne
ders 'watjes' vindt, en1
om Nederlanders Ame
nen beschouwen als q
scheppers: het is gewo
aard van het beestje.
Dag van de verslaving
De komende tientallen jaren
zullen steeds meer mensen
huidkanker krijgen. Het be
treft dan vooral basaalcelcar-
cinoom, een vorm van kanker
die wordt veroorzaakt door
UVA, een van de vormen van
ultraviolet licht. Met name
zonnebanken geven bijna uit
sluitend UVA-straling. Tot
voor kort werd alleen UVB als
schadelijk beschouwd. Ger-
truud Krekels, dermatoloog in
opleiding in het AZM in
Maastricht, stelt in haar re
cent verschenen proefschrift,
dat het niet erg verstandig is
de zonnebank te gebruiken.
Ook blootstelling aan natuur
lijke zonnestraling moet ei
genlijk zo veel mogelijk wor
den vermeden.
Volgens Krekels moet het 'ge
zondheidsimage' van een
bruine huid op de helling.
Zelfs bij een mentaliteitsom
slag zal tot 2030 het aantal ge
vallen van huidkanker toene
men. Want het duurt twintig
tot dertig jaar voor deze vorm
van kanker zich manifesteert.
Juist de afgelopen jaren zijn
de mensen vaker, langer en
intensiever gaan zonnen. De
zonnebank is zo'n jaar of vijf
tien in zwang.
Voor het onderzoek van Kre
kels werd vrijwilligers ge
vraagd gedurende enige tijd
in Scheveningen op het
strand te gaan liggen; een an
dere groep testte een aantal
zonnebanken. In de onbe
schermde huid blijkt na an
derhalf uur al het eiwit p53
actief te worden, dat van na
ture probeert cellen die DNA-
schade hebben opgelopen op
non-actief te stellen of te re
pareren. In die korte tijd was
dus al schade aangericht.
„In de loop van de jaren sta
pel je vervolgens schade op
schade en op een gegeven
moment lukt repareren niet
meer helemaal. Sommige be
schadigde cellen blijven le
ven. Een deel daarvan wordt
uiteindelijk wel verdrongen
door gezonde cellen, maar er
blijven ook cellen over die
zich met hun beschadigde
DNA vlot kunnen voortplan
ten. Dan heb je het begin van
kanker", legt Krekels uit.
Zij legt de nadruk op de scha
delijkheid van UV-straling
voorkinderen. „Kinderen
kunnen beter aangekleed in
de zon." Krekels haalt het
voorbeeld van Australië aan,
waar kinderen al gewend zijn
aan het principe 'no hat no
play': als je geen hoedje op
hebt, mag je niet buiten spe
len. Te veel vertrouwen op
'een donkere huidskleur' is
ook niet verstandig. „In Kenia
letten moeders er ook op dat
kinderen iets op het hoofd
dragen."
Huidkanker ontstaat vaak in
het gezicht of aan de oren,
met een min of meer vermin
kende operatie als enige the
rapie. „Stel je eens voor, een
vrouw van 28 die je moet ver
tellen dat er een stuk van haar
neus af moet." Gertruud Kre
kels wordt in Maastricht ook
opgeleid tot dermatologisch
chirurg, waarbij ze zich be
kwaamt in een speciale tech
niek van de Amerikaanse chi
rurg Mohs. Bij een operatie
wordt direct vastgesteld of al
le kankercellen zijn verwij
derd. Het verwijderde materi
aal wordt meteen onder de
microscoop beoordeeld. „Je
voorkomt ermee dat je men
sen onnodig te veel ver
minkt."
Justitie in Haarlem zal met belangstelling
kennis nemen van het boek 'De geur van
abrikozenbloesem ontstegen' van Jan Hi-
larius. Dat zegt persofficier van justitie C.
Hemmes-Boender. „Stichting De Einder,
die hulp bij zelfdoding verleent, is bij ons
bekend. De stichting balanceert op het
randje van het strafrecht.
Aanzetten tot zelfdoding kan leiden tot
een gevangenisstraf van ten hoogste drie
jaar, en lezing van het boek zou derhalve
tot vervolging kunnen leiden. De activitei
ten van de stichting betitelt Hemmes-
Boender als 'iets heel anders dan euthana
sie'. „Bij euthanasie is er sprake van toet
sing aan zorgvuldigheidscriteria; zo moet
een arts verzoeken tot euthanasie altijd
voorleggen aan een collega-arts."
Bij De Einder ontbreekt het volgens haar
aan zo'n zorgvuldige toetsing, ook omdat
niet-artsen de mensen begeleiden. Voor
zover Hemmes-Boender bekend, zijn er
bij justitie nooit klachten over de stichting
binnengekomen.
Stafmedewerker/psychologe Martine Cor-
nelissen van de Nederlandse Vereniging
voor Vrijwillige Euthanasie (90.000 leden)
is eveneens zeer benieuwd naar het boek
van Hilarius. Zij vraagt zich af hoe zorg
vuldig begeleiders van De Einder te werk
gaan. „Want als je hulp verleent bij zelfdo
ding zijn er tal van medische en juridische
valkuilen." Het is daarom volgens haar
noodzakelijk dat zulke 'suicide counselors'
goed geschoold zijn.
TOM POES Tom Poes en het Monster Trotteldrom
Kruiswoord-min-een
Niet het gevraagde «oord invullen, maar een «oord dat bestaat uit de let
ters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v.
Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn "stal", maar ingevuld
moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het moet worden, moet
blijken uit de kruisende woorden.)
HORIZONTAAL:
1. Vogel; 5. taaie lekkernij; 7. ontkennend; 8. steenafval; 9.
vrouw van Zeus; 11. kolenwagen; 14. kinbaardje; 16. beroep;
17. ontvangstbewijs; 18. goedje; 19. deel v.e. etmaal; 20. drink
gerei; 22. muziekinstallatie; 25. kasteel; 27. klimwerktuig; 29.
geestelijke; 30. terrein; 31. deel v.e. trap.
De meeste jongeren willen
van alles uitproberen. Een si
garetje of een stickie, bier
drinken, of gokken aan een
fruitautomaat. Hoe moet je
daar als ouder op reageren?
En wat doet de school? Het
Trimbos-instituut heeft over
deze problematiek een
brochure uitgebracht met in
formatie. Uitgangspunt is de
boodschap: blijf met uw kind
praten, ga niet overdre
waarschuwen en schri
van experimenteerged
is ook een lespakket vt
scholen ontwikkeld, a;
past aan verschillende
typen. Lespakket en oi
brochure zijn op te vrs
tel. 030-297 1100. Hel
pakket kost 60 gulden,
derbrochure is 85 cent
Zaterdag 21 november is uit
geroepen tot Nationale dag
van de Verslaving. Bij de Alco
hol Infolijn is een speciale
Rem op afweer
Enzymen die afrekenen met
schadelijke stoffen in ons li
chaam worden geremd door
bijvoorbeeld sigarettenrook,
uitlaatgassen en kerrie. Dat
ontdekte Marlou van Iersel,
die afgelopen vrijdag is gepro
moveerd aan de Landbouwu
niversiteit Wageningen. Van
nature beschikt het menselijk
lichaam over allerlei verdedi
gingsmechanismen tegen
schadelijke stoffen. Een daar
van is het ontgiftende enzym
glutathion S-transferase. Dit
De schade van zonlicht is pas na tientallen jaren merkbaar.
FOTO GPD MARTIN MOOIJ
VERTICAAL:
2. Verbond; 3. gelaatskleur; 4. lijfwacht; 5. rivier in Afrika; 6.
landbouwer; 8. kerkvorst; 10. rijstbrandewijn; 12. met ruiten;
13. hete springbron; 15. beest; 16. gemakkelijk; 19. bek; 21.
soort hond; 22. bijna loodrecht; 23. heuglijke viering; 24. her
steld; 26. regelmaat; 28. suikerpalm.
Oplossing van zaterdag:
Horizontaal: IFez; 4 erf; 7. bonne; 10. as; 12. nat: 13. go; 14. als;
15. pro; 16. mi; 17. eik: 19. af; 20. dos; 21. aap; 22. pi; 23. tin; 25. pa;
27. enk; 28. nis; 29. eg; 30. elk; 32. ge: 33. bloei; 35. pas; 36. dag.
Verticaal: 2. Eb; 3. zon; 4. ent; 5. re; 6. naam; 8. nasi; 9. doof; 11. sli
ding; 13. grappig; 17. Est; 18. kan; 22. peen; 24. iglo; 26. asem; 30.
els; 31. ked; 33. ba; 34. ia.
,,Ik ken je slag", sprak de veldwach
ter. ,,Je bent zeker een journalist, hè?
Ja, ja, hier mooie praatjes houden en
dan in je eigen land lelijke stukjes
schrijven over ons eiland. Alleen om
dat we een beetje last hebben van
een monster. Zo gaat onze handel
naar de maan. Maar dat nemen we
niet. We zijn geen achterlijk eiland,
vreemdeling. We zijn vèrgeraakt!"
„Zo!" riep heer Ollie toornig uit. „Als
u voorgeraakt bent, moet u uw ma
nieren eens nakijken, heer Trot! Ik
heb mijn leven gewaagd om u te
hulp te snellen en ik duld geen ver
dachtmakingen! Ik zal mij over u be
klagen!" Deze fiere woorden hadden
een onverwachte uitwerking. De
aangesprokene liet zich op de grond
vallen en barstte in een luid hulpge
schrei uit. Nu verschenen er aller
wegen inboorlingen uit de vluchtga-
ten. Sommigen snelden toe over een
heuvelrug en anderen naderden
vanuit de stad. Al spoedig bevond
heer Bommel zich dan ook te mid
den van een groeiende menigte trot-
ten, die de eens zo verlaten vlakte
vulde. „Help!" riep de veldwachter
met overslaande stem. „Ze willen me
kwaad doen!" „Het is treurig", sprak
een bejaarde trot tot zijn metgezel.
„Alsof we al geen last genoeg hebben
met ons monster. Nu worden we ook
al belaagd door vreemdelingen."
„Het is erg", gaf de ander toe. „Ze
hebben Laris aangevallen. Ik zag, dat
die dikke hem een duw gaf. Maar we
zullen hem leren, dat zoiets niet kan
in een voorgeraakt land!"
Ilustraties uit de ouderbrochure over jongeren en drugs.
brochure verkrijgbaar
coholgebruik: 'Wat bei
voor drinker'. Tel. 0901
2021.
natuurlijk afweermecli
wordt echter nadelig t
vloed door gewone sto
in de voeding of in het
voorkomen. Voorbeek
curcumine en cinnam
de, de hoofdbestanddi
kerrie en kaneel. Deze
reageren met glutathic
waardoor het 'uitgepu
zym zijn werk niet me'
doen. En in sigaretten!
uitlaatgassen zit de en
remmer acroleïne.
In de mooiste straat van Salz
burg woonde de zakenman, in
een mooi huis met een even
mooie tuin. In de lente snoof hij
de geur op van de abrikozen-
bloesem die vanuit zijn tuin op
steeg. Hij hield veel van het le
ven, toch wilde hij dood. Na een
hart- en een herseninfarct wist
de man dat hij geestelijk en li
chamelijk alleen nog maar ver
der zou aftakelen. Jan Hilarius
heeft deze Oostenrijker begeleid
met sterven. Om op een nette
wijze een eind aan zijn leven te
maken.
Jan Hilarius uit Castricum is ac
tief als 'suicide counselor' bij
Stichting De Einder op hu
manistische grondslag. De afge
lopen drie jaar ondersteunde hij
minstens 22 mensen uit het le
ven stapten. Over deze ervarin
gen schreef hij het boek 'De
geur van abrikozenbloesem
ontstegen', dat binnenkort uit
komt.
De titel van het boek is te dan
ken aan het levensverhaal van
die Oostenrijker. Hilarius:
„Want de mensen die dood wil
len houden zo van het leven.
Dat lijkt tegenstrijdig, maar ze
willen een kwalitatief hoog
waardig leven."
Hilarius begeleidde meer dan
22 mensen, maar deze groep
dient in zijn ogen als voorbeeld
voor de vele vragen om hulp
waarmee hij dagelijks wordt ge
confronteerd. De stichting heeft
ook in andere provincies suicide
counselors, die volgens Hilarius
in totaal 'enkele tientallen men
sen over de streep hebben be
geleid'.
Het zijn met name ouderen die
om hulp vragen, zegt de 66-jari-
ge Hilarius. In drie jaar tijd
stuurde hij ongeveer 1500
brochures rond over 'de bege
leiding van mensen met een
doodswens'. Volgens Hilarius is
het onnodig dat in Nederland
(met volgens de statistieken
1500 zelfmoorden per jaar)
mensen er op gruwelijke wijze
een eind aan maken door voor
een trein te springen, van het
balkon af te duiken of polsen
door te snijden.
Zijn passie om dit werk te doen
verklaart de ex-maatschappelijk
Jan Hilarius: „Het is niet nodig dat mensen op gruwelijke wijze een eind aan hun leven maken.
FOTO GPD JOOP BOEK
werker uit de behoefte die hij
voelt 'om mensen te helpen'.
Hilarius: „Het is een menselijke
eigenschap om het voor ande
ren op te nemen, dat onder
scheidt ons biologisch gezien
van de dieren."
Soepel formuleert Hilarius over
de dilemma's van leven en
dood, verantwoordelijkheid en
wetgeving. „De vragen die ik
krijg komen voor 97 procent
van mensen tussen de vijftig en
tachtig jaar. Die willen de zeker
heid hebben dat ze er op een
gegeven moment uit kunnen
stappen. En als iemand echt
dood wil, dan heeft die toch ze
ker dat recht?!" Ook komen er
hulpvragen van mensen met
kanker of aids. Eenmaal hielp
Hilarius iemand die al dertig
jaar in psychiatrisch ziekenhuis
Vogelenzang woonde.
Hilarius geeft de hulpvragers in
formatie over hun levenskansen
en over de mogelijkheden om
een eind aan hun leven te ma
ken. Dat gaat niet zonder slag of
stoot. De verantwoordelijkheid
voor die daad ligt volgens de
humanist strikt bij de persoon
zelf. Er is in Hilarius' ogen dus
geen hogere macht die over dat
lot beschikt. En ook de arts, die
volgens de Nederlandse wet bij
euthanasie voor die hogere
macht kan staan, vertegenwoor
digt die hogere macht niet. „We
zijn het stadium voorbij dat we
zeggen: vraag het maar aan de
dokter."
Hilarius geeft het voorbeeld van
een vrouw die hij heeft gehol
pen, 'omdat ze niet meer kon
breien'. Haar arts wilde geen
euthanasie toepassen. „Het lijkt
belachelijk dat ik zo iemand
dan informatie verstrek. Maai
dat is het niet. Voor die vrouw
was het 'niet meer kunnen brei
en' symbool voor een verder
gaande aftakeling. Reden waar
om ze niet meer verder wilde en
is gestopt met eten en drinken.
Dat afscheid heeft dertig dagen
geduurd, een periode waarin ze
een bijzonder goed contact met
haar dochters had."
Volgens de wet is iemand die
aanzet tot zelfmoord strafbaar.
Hilarius is het daar volstrekt
mee eens en is ook niet bang
voor justitie. Hij benadrukt: „Ik
zet mensen nooit aan tot zelf
moord. Per se niet. Mensen die
er een eind aan willen maken,
nemen zelf het initiatief tot con
tact. Nooit zal ik iemand opbel
len, ze bellen mij altijd."
De leidraad die Hilarius aan
reikt, bestaat eruit dat de hulp
vrager zelf een plan moet ma
ken voor zijn levenseinde, zelf
informatie daarover inwint, zelf
verantwoording neemt, zelf zijn
begrafenis regelt en ook zelf
zorg draagt voor zijn nalaten
schap. De doodswens moet ook
een langdurige zijn, zegt Hilari
us. „Het kan zijn dat iemand
zegt: nu wil ik dood want in de
toekomst wil ik niet meer leVen.
Dat is anders dan bij euthana
sie, waarvoor je een of meerma
len een handtekening moet zet
ten onder een euthanasiever
klaring. Als een 85-jarige vrouw
nog wel gezond is, maar ge
woon moe is en klaar met het
leven, wie zijn wij dan dat we
kunnen zeggen dat haar doods
wens onterecht is?"
HA98-JANjfiP/£, Stano -o. SCH£/0ï-
EEZUTER SftVJKE "EELT EEi9JSO-
CEL'LW&V RAKffvDEEEMOEDBe&s/ KERE/T.
VOEL J/J
VEFVEL
LEKKER?