'Operette moet uit Helmu
v
Een wonderlijke wereld van glas
Cultuur Kunst
Manic Street Preachers scoren
vooral met 'Football anthems'
ZAiK maakt gevluchte
kunstenaars wegwijs
Laat Freek de Jonge maar honderd worden
Spannende opbouw
vier Bachkantates
chef i an rijsdam, 071 -5356444. plv chef annet van aarsen 071 -5356441
usical 'Chicago' 9 mei in première Miranda van Kralingen speelt hoofdrol in 'Die Lustige Witwe'
£Hi. De Nederlandse première van de musical 'Chicago' is
zien op 9 mei volgend jaar. Het zal de eerste voorstelling
in het volledig gerenoveerde Beatrix Theater in Utrecht. Chi-
I loopt momenteel al met groot succes in New York, Londen,
ien en Sydney. Volgens Joop van den Ende Theaterproduc-
beginnen de repetities voor de Nederlandse versie in maart
9. De namen van de hoofdrolspelers maakt hij binnen enkele
en bekend. Chicago gaat over twee vrouwen die in de gevan-
s belanden en geen middel onbenut laten om vrij te komen.
?nde nummers uit de musical zijn 'All that Jazz' en 'Class'.
rijzen voor Rijksmuseum en KPN
haag» Aan het Rijksmuseum in Amsterdam en het telecom-
:em KPN is de Kunstsponsorprijs 1998 toegekend. Het Rijks-
jeum kreeg de prijs voor de door de VSB-Bank gesponsorde
eum Zondag, die vier maal per jaar wordt gehouden. KPN
gde prijs voor het sponsoren van culturele evenementen
een vernieuwend karakter. Minister Jorritsma (Economi-
Zaken) reikte de prijzen, een sculptuur van Pierre Lumey,
eravond in Den Haag uit. De Kunstsponsorprijzen worden
ejaarlijks toegekend aan een kunstinstelling en een sponsor.
Nederlandse bedrijfsleven geeft momenteel ongeveer 80
oen gulden per jaar uit aan het ondersteunen van instellin-
en evenementen.
Het gaat goed met de Na
tionale Reisopera. Sopraan
Miranda van Kralingen, elk
seizoen wel een keer te
zien in een hoofdrol, lijkt
de belichaming van dit
succes. Met haar carrière
gaat het mede dankzij haar
rollen bij de Reisopera
crescendo. Vanaf vrijdag is
ze te zien in de rol van
Hanna Glawari in 'Die Lus
tige Witwe'. Aansluitend
onvangt ze de eerste Vrien
denprijs, een kleine geste
als waardering voor haar
prestaties. 'Dit is een zeer
artistiek operahuis.
AMSTERDAM HERAAAN HAVERKATE
Tijdens een van de repetities
zingt de sopraan zittend en lig
gend het befaamde Vilja-lied,
op een manier die regisseur
Ernst Theo Richter en de paar
verdwaalde aanwezigen zelfs op
deze doordeweekse morgen
kippenvel bezorgt. .Als ik op
het toneel sta, geef ik me hele
maal, ook al is het maar een re-
petie."
De concentratie waarmee ze
zingt, zegt veel over het belang
dat ze hecht aan deze uitvoe
ring van Lehars 'Lustige Witwe'.
Een uitvoering die anders moet
zijn dan de oubollige enscene
ringen van het eerste de beste
operettegezelschap die het stuk
in het verleden een enigszins
muffe reputatie hebben be
zorgd. „Wij willen laten zien dat
Lehar allesbehalve belegen is. Ik
heb hier ook de 'Katja Kabano-
va' gedaan van Janacek. Nou,
dit stuk gaat net zo goed over
emoties, alleen de muziek is an
ders. Populairder op het eerste
gezicht, maar vergis je niet. Ver
gelijk het met de 'Rosenkava-
Miranda van Kralingen: „Bij mensen als Lotti is alles commercieel, plat en oppervlakkig."
lier'. Zo'n Vilja-lied schud je ze
ker niet eventjes uit je mouw.
Laat ik het zo zeggen: de noten
zijn misschien makkelijk, maar
de muziek is moeilijk, verdraaid
moeilijk zelfs."
Zestien voorstellingen heeft
ze voor de boeg. In heel Neder
land. Zestien uitvoeringen
waarbij de zaal elke keer gega
randeerd vol zit. Want Lehars
Witwe doet het al vanaf haar
lancering in 1905 verbijsterend
goed. Veel van de melodieën
behoren tot de evergreens van
het operette-repertoire. Alleen
al het 'Lippen schweigen' roept
het beeld op van een zaal vol
deinende mensen, zwijmelend
op de klanken van Helmut Lotti.
Beelden waarvan Miranda van
Kralingen zelf overigens de krie
bels krijgt.
.Afgelopen nacht heb ik nog
liggen denken: 'waarom is wat
wij doen zo anders en waarom
vind ik iemand als Lotti zo ver
schrikkelijk?' Want ik kan daar
dus echt niet tegen. Er mogen
dan veel mensen in zo'n zaal
zitten, maar ze worden wel op
gezadeld met een beeld van die
muziek dat niet klopt. Bij men
sen als Lotti is alles commer
cieel, plat en oppervlakkig. Als
je operettes als de 'Witwe' en de
'Fledermaus' - om maar de
twee beste te noemen - wilt le
ren kennen, zul je ze dus eerst
uit de Helmut Lotti-sfeer moe
ten halen."
Uit alles blijkt dat de aanpak
van regisseur Richter en diri
gent Vincent de Korte een ande
re is. Alleen al het decor, met
zijn Belgische hotelkamerbe
hang en spiegels, is mooi van
lelijkheid. Er wordt gedanst met
een beeld, er komt iemand
voorbij op een skippybal en al
leen al deze morgen knallen er
zo'n vijftig van de in totaal
50.000 ballonnen die er voor de
ze reeks uitvoeringen zijn be
steld.
„Ik denk dat Richter precies
de goede toon gevonden heeft.
Aan de ene kant overdrijving,
aan de andere kant toch de no
dige diepgang. Er kan veel wor
den gelachen, maar de liefdes
relatie waar het stuk om draait,
wordt zeer serieus benaderd. En
dat is ook terecht. Dit stuk
draait om wezenlijke emoties,
om echte gevoelens die veel
verder gaan dan je op het eerste
gezicht zou denken."
Haar hoofdrol in 'Die lustige
Witwe' bevestigt opnieuw de
band die Van Kralingen heeft
met de Reisopera. Minstens één
keer per seizoen was ze er de af
gelopen jaren in een hoofdrol te
zien. Ze kreeg de kans om zich
als jonge zangeres te bewijzen
en greep die zoals de recen
sies bewijzen met beide han
den aan. De Vriendenprijs die
ze na afloop van de première
vrijdag krijgt voor
de 'Figaro', is een be-
het publiek haar in-
leren waarderen,
buiten Nederland
stijgende is,
van Kralingen
het Enschede-
„Ik zal er nu an-
even niet zijn, maar
terug. De Reisopera is
nu soort stamhuis. Ik vind ook
dat ze zich geweldig ontwikkeld
hebben sinds de opheffing van
Forum. Er is veel veranderd, en
ten goede. Alles ademt enthou
siasme en élan. Dit is echt een
heel artistiek operahuis."
'Die Lustige Witwe': première:
Enschede, Twentse Schouw
burg, vrijdag 13 nov. Daarna
tournee o.a.: Utrecht (20 en 21
nov.), Amsterdam (26, 27
nov.), Den Haag (29 nov.), Rot
terdam (1 en 2 dec.).
RECENSIE PETER BRUYN
Concert Manie Street Preachers. Gezien:
9/11Paradiso, Amsterdam
Je hebt luisterliedjes en je hebt
meezingliedjes. En Motorcycle
Emptiness' van de Manic Street
Preachers is een meezingliedje.
Dat bleek onomwonden tijdens
het uitverkochte concert dat het
trio uit Wales in het Amster
damse Paradiso gaf. Toch kan
de alleen massale bijval voor
'Motorcycle Emptiness' - de
enige Nederlandse hit voor de
groep, maar wèl zes jaar gele
den - de grote toeloop op het
concert niet verklaren. Er moet
meer aan de hand zijn. Om te
beginnen natuurlijk de agressie
ve promotiecampagne rond het
vorige maand verschenen vijfde
album 'This is my Truth tell me
yours'. Verder is de groep er
goed in geslaagd buiten de
stammenstrijd van de Britpop
te blijven. Waarschijnlijk heeft
het Nederlandse publiek wel
waardering voor die eigenzin
nigheid en is men ook gevoelig
voor de magie die nog altijd
hangt rond de band die zich in
1991 met veel poeha als 'toe
komst van de rock 'n roll' pre
senteerde. Een bravoure die
vooral gerepresenteerd werd
door gitarist Richey James
Edwards, de mascotte van de
band die begin 1995 plotseling
verdween. In Paradiso werd
duidelijk dat zanger/gitarist Ja
mes Dean Bradfield, bassist
Nicky Wire en drummer Sean
Moore hun voormalige vriend
Edwards voor de muziek niet
nodig hebben, maar dat zonder
hem het podiumbeeld wel erg
'gewoontjes' is geworden. Drie
doorsnee Britten op gympjes
die wat 'hoppen', dat is alles.
Het publiek komt vooral voor
de meezingers. Songs met pak
kende refreinen en een zweem
van diepgang, zoals de nieuwe
single 'If you tolerate this your
children will be next', dat in de
verte naar de Spaanse burger
oorlog schijnt te refereren. Veel
songs van het nieuwe album,
van de voorganger 'Everything
must go' en van de debuut-cd
uit 1992. Bradfield is geen groot
zanger. Hij galmt vooral, maar
weet precies hoe hij daarmee
kan scoren. Want uiteindelijk
blijven de songs van de Manie
Street Preachers vooral - on
danks alle politieke pretenties -
een soort 'Football anthems'.
LEIDEN SHARON NILES
Vluchtelingenkunstenaars weg
wijs maken in het Nederlands
kunstwereldje. Dat is het doel
van de pas opgerichte Leidse
stichting ZAiK. Want hoewel
veel vluchtelingen getalenteerd
zijn op het gebied van beelden
de kunst, muziek en literatuur,
hebben zij moeite zich in Ne
derland als kunstenaar te profi
leren. De grote overgang van
het land van herkomst naar Ne
derland en de taalbelemmering
maken het voor de buitenland
se kunstenaars moeilijk hun
weg te vinden.
De stichting wil de gevluchte
kunstenaars wegwijs maken
door middel van een maat
schap. Elke kunstenaar die naar
Nederland is gevlucht krijgt hier
een 'maatje', liefst ook een kun
stenaar, maar het kan ook ie
mand zijn die affiniteit heeft
met kunst. Het tweetal kan dan
in vriendschappelijke sfeer on
derzoeken hoe 'het culturele
systeem' in Nederland werkt en
wat de mogelijkheden zijn. Het
is vooral niet de bedoeling dat
de vluchteling aan zijn handje
wordt meegenomen, maar dat
hij zelf samen met zijn partner-
kunstenaar ontdekt wat zijn
mogelijkheden zijn, waar expo
sitieruimtes en podia zijn.
De stichting is nog bezig de
zaak goed op poten te zetten.
Momenteel heeft VAiK zo'n vijf
entwintig vluchtelingenkunste
naars weten te bereiken. De
stichting, die met haar plannen
inhaakt op het imago van Lei
den als Stad van Vluchtelingen,
hoopt met de vluchtelingen-
kunst ook een vruchtbare bij
drage te leveren aan het cultu
rele klimaat in Leiden.
THEATER
RECENSIE RUUD BUURMAN
Voorstelling: Freek de Jonge, 'Los zand erover' Gezien:
9/11, De Flint Amersfoort, tournee tot eind december
door het land.
Begonnen tijdens de oorlog in Vietnam en
nu, anno 1998, zit hij bij Miss Saigon. Freek
de Jonge is een mild mens geworden, zo
geeft hij met deze ene regel in zijn nieuwe
theatersolo 'Los zand erover' aan. Mild of
niet, nog steeds heeft hij niet gezegd zoals
hij het allemaal eigenlijk wil zeggen. De ar
tiest De Jonge raakt nooit uitgepraat, zegt
hij zelf. „Dus blijf ik op dat podium klim
men, al word ik honderd." 'Los zand erover'
is een meesterlijk samenraapsel van zin en
onzin, diepgang en platheid, kabaal en be
klemmende stiltes, herkenning en ver
vreemding, subtiele vegen uit de pan en op
merkingen vol compassie, anekdotes, ont
roerende verhalen, waarheden en verzon
nen werkelijkheden.
Freek is steeds op zoek naar iets nieuws.
Een idealist is hij gebleven. In zijn nieuwe
voorstelling grijpt hij nog even naar bijtend
sarcasme als hij het heeft over onze huidige
'problemen' met het water, welke wij
'ramp' noemen. De echte ramp speelt zich
immers af in Midden-Amerika, waarvoor
we tijdens een tv-actie een tientje storten
en over gaan tot de orde van de dag. Zijn
verhalen steken weer razend knap in elkaar.
Verhalen als dat van het verjaarsfeest van
zijn opa en het uitkiezen van het gebakje.
Zijn 'fietstocht voor Jezus' in Limburg, zijn
poging in een herentoilet een homoseksu
eel 'correct' te benaderen, zijn weergaloze
versie van Clintons definitie van een seksu
ele relatie... het zijn allemaal topmomenten.
In 'Los zand erover' is niet meer die Freek
de Jonge aan het woord, die zijn tirades af
steekt en die zijn publiek ongestraft kan be
ledigen omdat dat toch alles leuk vindt. Wie
om die reden zich wat vermoeid van hem
had afgekeerd kan nu zijn ongelijk halen en
bekennen dat ook een milde Freek de Jonge
zijn gelijke nog steeds niet kent.
'Carnaval do Rio'van Willem Heesen. foto»pr 'Vrolijk glas'van Bernard Heesen. foto»pr
BEELDENDE KUNST
RECENSIE BERNADETTE VAN DER GOES
Expositie: Carnaval do Rio, glasobjecten van Willem en
Bernard Heesen. Te zien t/m 20/12, wo 14 00-17.00
uur, za en zo 11 00-17 00 uur, galerie beeldentuin
Laerken, Bent 2, Hazerswoude-Dorp.
Dwars door galerie Laerken loopt een denk
beeldige scheidslijn. Aan de ene kant
schijnt de zon, aan de andere kant heerst de
donkerte van de eeuwen die achter ons lig
gen. Vader en zoon Willem en Bernard
Heesen beoefenen allebei de glasblaas
kunst. Maar een eerste blik over de ten
toonstelling maakt al duidelijk dat dit waar
schijnlijk het enige is dat ze met elkaar ge
meen hebben. Voor de rest verschillen ze
als dag en nacht. Alleen daarom al is de ex
positie een bijzondere ervaring.
De vazen en schalen van vader Willem
Heesen vormen wereldjes op zich. Het zijn
stukjes microkosmos waarin de natuur,
Heesens grote inspiratiebron, wordt weer
spiegeld. Een lichtgroene schaal is subtiel
gedecoreerd met ragfijne takjes. Diepblau
we vazen met kleine witte vlekjes voeren je
naar een wolkenloze sterrennacht. Een
transparante schaal met een intrigerend pa
troon van bruine draden en groenige vlak
jes roept het beeld op van een zomerse,
rimpelloze sloot, bedekt door kroos, water
lelies en kikkerdril. Dit soort werk heeft Wil
lem Heesen beroemd gemaakt. Zijn objec
ten bevinden zich inmiddels in bekende
NecJerlandse en Europese musea. Toch
maakte hij onlangs een nieuwe ontwikke
ling door. Dat is onder andere te zien aan
een serie vrolijke bolvormige vazen, een
soort toverballen waarin, door het door
zichtige glas heen, flarden kleuren zweven.
Maar het meest spectaculair zijn de schalen
die hij vervaardigde door stukken gekleurd
glas aan elkaar te smelten tot reusachtige
abstracte bloemen die stralend van levens
vreugde hun knoppen openen.
Met een vader die zo meesterlijk het we
zen van de natuur in kunst kan uitdrukken,
is het geen wonder dat zoon Bernard een
andere richting is opgegaan. Hij laat zich bij
het glasblazen inspireren door voorwerpen
uit een ver verleden en bootst zilveren bo
kalen, ijzersmeedkunst en kannen van aar
dewerk levensecht na.
Terwijl glas doorgaans geassocieerd
wordt met transparantie, breekbaarheid en
gewichtloosheid, maakt Bernard Heesen er
zware, massieve, donkere vormen van. Je
zou kunnen zeggen dat hij op die manier
bezig is de grenzen van het materiaal te ver
kennen. Maar dat is niet het enige. Hij
steekt er ook de draak mee, verdoezelt en
ontkent. Dat maakt zijn werk interessant en
zorgt ervoor dat je razend nieuwsgierig
wordt naar de stappen die hij hierna zal
zetten.
Marinus van der Lubbe te horen
'Water en vuur', een documentaire film over Mari-
Lubbe gaat 27 november in premie're op het Inter-
Festival Amsterdam. De documentaire
het levensverhaal van de Leidse metselaar die op 27 fe-
1933, op 24-jarige leeftijd, de Duitse Rijksdag in brand
In de film zijn geluidsopnamen te horen van het proces van
s tegen Marinus van der Lubbe en er zijn fragmenten te
van nooit eerder in Nederland vertoonde Oost-Europese
waarin Marinus van der Lubbe figureert. De docu-
van de regisseur Joost van Seelen is na de première in
filmhuizen in Nederland te zien.
7 MUZIEK
6 IECENCIE LIDY VAN DER SPEK
01 it Bach ntates door Bachkoor
l0i ic o I v Daniel Reuss. Gehoord
al 10/11, Pieterskerk, Leiden.
het prachtig gerestaureerde
I als beschermengel boven
zij hoofd lijkt dit openingscon-
van Bachkoor Holland de
si len opmaat van de Orgel-
bj Iweek die komende zater-
hi in alle hevigheid losbarst,
gi er Bachkantates staan op
irl programma, die op de val
ei worden omgezet. Je vraagt
i waarom dat niet van tevo-
s bedacht, want deze nieuw
v )zen volgorde is veel span-
ie Ier van opbouw.
l !t eerste wat opvalt aan
IQ ikoor Holland, onder lei-
ai !v'an de nieuwe dirigent Da-
n Reuss, is de halvering van
nj aantal koorleden, speciaal
jl, lecteerd op dit kantatecon-
o Onder Charles de Wolff is
enomeen nooit voorgeko-
1 Het is net of de koorleden
p n°g aan moeten wennen.
)Qr de pauze wordt er in we-
vi niet homogener of transpa-
er gezongen dan voorheen,
loi temmen moeten zich nog
?u 'en, ook het orkest bezit
j, niet de ware homogeniteit
j lankkleur en interpretatie.
r iel Reuss zoekt zijn weg.
aar een pauze al niet goed
is. de kennelijk reeds
ulende vonk slaat over op
en orkest. Concertmeester
tn Krachts bedenkingen lij-
,e verdampen. Waar Reuss
de pauze te weinig grip op
lijkt nu aan te slaan. Zijn
rite wordt dwingender en
intenser. De cellist krijgt in het
duet spirit en lichtvoetigheid
die de vocalisten ijlings doen
voortstuwen. Een heel wat inte
ressantere interpretatie dan de
saaie solopartij van voor de
pauze. Als een glanzend zilve
ren orgelpijp zingt de fluit bij de
tenoraria.
Van de vier solisten is Julia
Neumann voor mij de grote
verrassing. Schijnbaar volmaakt
moeiteloos 'eilt' zij door haar
partij, kristalhelder, soepel,
maar nog enigszins afstandelijk.
Als Neumann zich nóg iets
meer zou toeleggen op woord
schilderen grenst haar optreden
aan het volmaakte.
Corinne Romijn contrasteert
met haar donkergalmende stem
enorm met Neumann. Toch
geeft dit contrast een heel pi
kant effect aan hun samenzang.
Max Ciolek is aanvankelijk met
-zijn lichte, dansante stem niet
altijd even zuiver en betrouw
baar, maar door uitstraling en
persoonlijkheid is zijn optreden
hartveroverend. De uitspraak
van de 'r' is een waar struikel
blok voor hem, maar hij wordt
voor dit euvel van harte vrijge
sproken in de aria 'Macht mir
das Herze wieder leicht und
sprich mich frei'. Tot slot de ba
riton Geert Smits die de hele
Kreuzstabkantate voor zijn re
kening neemt. In de eerste aria
is hij niet zo bij stem. Smits legt
vreemde accenten in de laatste
frasen met té nadrukkelijke en
té fletse syllaben. Maar in het
recitatief gooit hij dat kleine
beetje ballast af, zingt groots en
in volle overgave met zijn over
weldigende timbre.
Ballet op tournee
Het Nationale Ballet gaat tot en met 21 november
met een programma bestaande uit drie delen. Op de
scene uit het derde deel getiteld 'Even the Angels fall'
ans-Algerijnse choreograaf Redha. De metafoor van de
engel illustreert voor Redha de kwetsbaarheid van de
die gedoemd is te streven naar perfectie die hij nooit zal
bereiken.
HELMERT
WOUDENBERG
IN PREMIÈRE:'DE HEL'
'Zijn manier van spelen is
heftig en vol hartstocht...'
De Volkskrant
?$tc> verhalenverteller..
Noord Hollands Dagblad
Leidse Schouwburg
Vrij. 13 nov. 20.15 uur
Reserveren 071-5131943
