Leids Festival van Levenslied
wil een landelijke uitstraling
'Illusies toch beloond'
Cultuur Kunst
'Prikkelende manierom kunst onder de aandacht te brengen
Geerten Meijsing op Museum Festival
Kellendonks postmodern heimwee naar het geloof
JA, JA DE LIEFDE
VOENSDAG 4 NOVEMBER 1998
n rijsdam. 071-5356444, plv. chef annet van aarsen 071-5356443
Gift Rembrandt Research Project
ziek'amsterdam* De Universiteit van Amsterdam (UvA) schenkt het
ee?'Rembrandt Research Project (RRP) een bedrag van 2,7 ton om
252ïiet onderzoek naar de echtheid van Rembrandts schilderijen af
i. 15ite ronden. Projectleider prof. Ernst van de Wetering moest in ju-
Lei<nj uitkijken naar een nieuwe geldschieter, nadat de Nederlandse
Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) bekend-
|k maakte het RRP niet langer te willen steunen. De publicatie van
i enihet vijfde en laatste deel van Corpus of Rembrandt Paintings
duiruliep daardoor gevaar.
om Landschapsschilders bij Christie's
'^amsterdam Christie's Amsterdam zet tijdens de traditionele vei-
igëhtüng van Oude Meesters, op maandag 9 november, de Neder-
t Helandse landschapsschilders uit de periode 1770-1830 in het zon-
aat 6,netje. Doorgaans worden deze schilders overschaduwd door
hun voorgangers uit de Gouden Eeuw en door hun opvolgers, de
Romantici uit de 19e eeuw. Er is zowel werk van landschaps-
engtfchilders die hun inspiratie vonden in de Italiaanse school, zoals
Hiejiendrik Voogd, als van zogeheten Gouden-Eeuwvolgers als
"ktJGithony Oberman, Jean Baptiste de Roy en Frederikus Theo-
PdhTorus Renard. Maar het grote geweld komt van meesters als Ja-
1 r2cob Isaacsz van Ruisdael, telg uit een beroemd geslacht van
■kersijHaarlemse landschapsschilders en Jan Steen. De waarde van de
ze doeken ligt tussen de 350.000 gulden en een half miljoen.
ttl JVIet Wilhelmina aan tafel
tilburg In het textielmuseum in Tilburg is van 7 november tot
en met 7 maart de tentoonstelling 'Met Wilhelmina aan tafel' te
Lionzien. De expositie toont diverse soorten tafelgoed ontworpen
voor speciale gelegenheden. Gelegenheidsdamast werd naar
Amehanleiding van veel gebeurtenissen, van oorlog en huwelijk tot
jubileum en opening, vervaardigd. In het museum zijn ook in
zendingen te zien van de tafelgoed-wedstrijd voor kunstacade
miestudenten met als thema het jaar 2000.
Gratis verwijderbare tattoos in Leidse en Alphense kunstuitleen
rotterdam/leiden
denis s. wiering/pablo cabenda
Als staatssecretaris van cultuur
Rick van der Ploeg op zijn ont
blote en geschoren bovenarm
een verwijderbare tattoo krijgt
geplakt, vraagt een van de om
standers of het pijn doet. ,,'t Is
heel prikkelend", zegt Van der
Ploeg met een pijnlijk gezicht
en een scheef oog naar kunste
nares Rosemin Hendriks, die
haar roze konijntje eigenhandig
op de huid van de bewindsman
aanbrengt.
Van der Ploeg was gisteren de
eregast bij de presentatie van
kunst-tattoos in het Rotterdam
se Centrum voor Beeldende
Kunst. Ter gelegenheid van de
Dag van de Kunstuitleen, aan
staande zaterdag, hadden acht
bekende kunstenaars, onder
wie Joost Swarte, Kamagurka,
en Milou van Ham de opdracht
gekregen een tatoeage te ont
werpen. Zo zou op een 'prikke
lende manier' de hedendaagse
beeldende kunst onder de aan
dacht van een breed publiek
moeten worden gebracht. Voor
de liefhebbers was er via inter
staatsecretaris Rick van der Ploeg van cultuur met een zojuist gezette tattoo.
net een publiekswedstrijd uitge
schreven. De prijs, het aanbren-
naars, werd gisteren lijfelijk uit
gereikt.
Van der Ploeg sneed in zijn
toespraak het belang van kunst
uitleen aan. Het paste helemaal
in het straatje van de staatsse
cretaris, die kunst voor iedereen
toegankelijk wil melken. Ook
gisteren verwees Van der Ploeg
naar zijn veelbesproken rede in
de Amsterdamse Stadsschouw
burg, 'de burcht van elitaire
kunst' volgens de bewindsman.
„Veel kunst is toegankelijk voor
louter de vergrijsde, hoge inko
mensgroepen. Jongeren zie je
helemaal niet. Daarom vind ik
in de Federatie Kunstuitleen
een medestander van formaat",
zei Van der Ploeg.
Iedere aanwezige had wel een
antwoord op de vraag wat een
permanente tattoo met kunst
uitleen te maken had. Volgens
Van der Ploeg is er niet zoiets
als 'een blijvende tatoeage'. „Al
les is vergankelijk. Maar zo'n
verwijderbare tattoo kun je wel
vergelijken met kunstuitleen.
Als je hem zat bent, plak je weer
een nieuwe op. Daarom heb ik
ook nadrukkelijk gekozen voor
een verwijderbaar exemplaar."
Zowel in het Leidse Centrum
Beeldende Kunst (CBK) als de
kunstuitleen SBK Rijnstreek in
Alphen aan den Rijn worden za
terdag de tijdelijke tattoos als
cadeautjes weggegeven. In Lei
den kunnen de bezoekers van
het CBK nog iets verder gaan
met versieren en hun handen of
polsen met henna laten bewer
ken door professionele henna-
kunstenaars. Alle bezoekers die
zaterdag lid worden van de
kunstuitleen krijgen bovendien
een korting op de lidmaat-
schapsprijs.
In Alphen aan den Rijn on
derzoekt het SBK de grenzen
tussen kunst, vormgeving en
toegepaste kunst. Met een ex
positie van hoeden, tassen en
schoenen, onder de titel 'Van
Top tot Teen', worden vragen
gesteld als:,, Is een hoed altijd
om te dragen en een schoen om
te lopen?" Iedereen die zaterdag
lid wordt van de Alphense
Kunstuitleen kan tot 1 januari
gratis kunst lenen.
Zowel in de Leidse als de Al
phense kunstuitleen is een ex
positie te zien van nieuw werk
dat aan de collectie is toege-
let Leids Festival van het Levenslied, waarvan de twee
^kePorronden plaats hebben op 12 en 19 mei en de finale
ieenp 18 september Leiden zal doen daveren, moet ,,een
!Ste mdelijke uitstraling" krijgen. Dat zegt Tjeerd Scheffer,
*o.30jirecteur van Leiden Promotie VW, een van de initiatief-
,71"Wers. Amateurzangers, maar ook professionals kun-
en aan het festival deelnemen. Zij zullen strijden om de
Salary Beij Bokaal en enkele geldprijzen. De voorronden
eif sarden gehouden in een groot aantal Leidse café's. De fi-
nvioale bestaat uit een groots opgezette gala-avond in de
>udeveidse Stadsgehoorzaal of de Leidse Schouwburg.
iden cees van hoore
)Ul tjeerd Scheffer: „We zijn al een
ekenjd bezig met dit plan. De dood
poiioiün de Zangeres zonder Naam
eeft ons doen besluiten de
lannen nu wereldkundig te
'eter laken. Ook al omdat je zo'n
idwijnl
idee moet claimen. De dag
voordat Mary stierf, was het
concept in grote lijnen rond. We
zien dit festival als een ode aan
haar. We willen benadrukken
dat de mensen dit festival niet
moeten zien als een triviaal ge
heel, maar als een presentatie
van een serieuze cultuuruiting.
Daarom hebben we ook een
kenner als Ruud Haamke van
Super Sound aangetrokken, die
zich op dit gebied al eerder ver
dienstelijk heeft gemaakt.
In elk café waar een voorron
de wordt gehouden zit een twee
leden tellende jury: één van hen
komt uit de muziekwereld, de
ander is een bekende Leide-
naar. Vooraf zal een definitie
worden opgesteld van wat nu
eigenlijk onder een levenslied
wordt verstaan. Met die defini
tie als uitgangspunt zal de jury
de deelnemers beoordelen. De
beste deelnemers van de voor
ronden gaan direct door naar
de finale. Voorts mag een aantal
deelnemers in de halve finale de
strijd met elkaar aanbinden
voor een finaleplaats.
Ruud Haamke: „Er zijn eigen
lijk twee categorieën liederen
die aan bod komen. De zoge
naamde klassiekers, waarbij
streng wordt gekeken naar de
vertolking. En de eigen num
mers, waarbij wordt gelet op
originaliteit en vertolking. Kijk,
de klassiekers in dit genre zijn
in een bepaalde tijd geschreven,
ze ademen nog die sfeer. Ik ben
zeer benieuwd naar de nieuwe
levensliederen, de liederen van
deze tijd. Er worden op dit
ogenblik prachtige Nederlandse
liederen geschreven."
Tjeerd Scheffer: „Een lied als
'Mexico' werd ook gezongen
door de Koningin van het Le
venslied. Maar eigenlijk is dat
geen levenslied. Dat moet je
scherp afbakenen." Ruud
Haamke: „Nee, Mexico is ge
woon een gezellige meedeiner.
Voor mij is een levenslied onder
meer een lied dat de mensen in
hun dagelijkse beslommerin
gen, in hun pleziertjes en ver
drietjes, een beetje troost en
met elkaar verbindt.
„Ik heb veel zin in dit festival.
Temeer omdat ik de indruk heb
dat er veel talent rondloopt dat
anders niet zo snel wordt opge
merkt. Tijdens de gala-avond
zullen er bekende artiesten op
treden. Familieleden van Mary
Servaes-Beij hebben tijdens de
begrafenis gesproken met Mari
anne Weber. Ze zei dat we op
haar konden rekenen."
ografjpENEen must voor Renaissance liefhebbers is het optreden van Geerten Meijsing aanstaande zondag tij-
ik is v^ns het Leids Museum Festival in Het Koninklijk Penningkabinet.
De Italiaanse Renaissancepenningen van het Penningkabinet zijn de hoogtepunten uit de collectie. Geerten
^ffeijsing toont de mooiste exemplaren aan het publiek. Het programma begint om 14.00 uur met een uitvoe-
»g van Renaissancewerken door het Nederlands Theaterkoor. Samen met classicus J.P. Gu'epin voert
«ijsing om 14.30 uur volgens Renaissancetraditie een dialoog over portretten uit de Italiaanse Renaissance,
estivain 15.00 uur neemt Meijsing de bezoekers mee naar de tentoonstelling 'Ben ik in beeld? Portretpenningen
oor Dei (je Italiaanse Renaissance.' Tenslotte zal de auteur rond 16.00 uur signeren. Reserveren is, in verband met
jgrote belangstelling voor het Museum Festival, noodzakelijk. Dat kan bij Het Koninklijk Penningkabinet:
i Haag!)* 071 -5120748. FOTO PR
Naturalis krijgt Museumprijs Prins Bemhard Fonds
LEIDEN CEES VAN HOORE
Het Leidse Natuurhistorisch
Museum Naturalis heeft van
middag in de Westerkerk in
Amsterdam de Prins Bernhard
Fonds Museumprijs uitgereikt
gekregen. De prijs bestaat uit
een geldbedrag van 100.000
gulden. W. G. van der Weiden,
directeur van Naturalis, haalde
in zijn dankwoord een passage
aan uit de roman 'Het Bureau
III' van de schrijver Voskuyl,
een passage waarin een van de
romanfiguren het fenomeen
museum karakteriseert als een
illusie. „Kennelijk worden illu
sies dan toch beloond', zo
sprak Van der Weiden.
Volgens de jury is Naturalis
'er het best in geslaagd de brug
naar het publiek te slaan en te
gelijk een instelling te zijn die
van groot belang is voor we
tenschappelijk onderwijs en
onderzoek.' Het museum is
niet alleen beoordeeld op pre
sentatie, informatie en collec
tie, maar ook op het optreden
van personeel en de reacties
van het publiek. 'De jury heeft
geconstateerd dat in Museum
Naturalis de medewerkers op
de vloer, de suppoosten, goed
geïnstrueerd en gemotiveerd
zijn, en de bezoekers actief
met raad en daad bijstaan.
Wanklanken of klachten wor
den niet vernomen.'
Van der Weiden is aange-
naamd verrast door de toeken
ning van de prestigieuze prijs.
„Een bedrag van 100.000 gul
den, dat is niet kinderachtig.
En het aardige is dat er geen
competitie is geweest. Dat wij
gewoon zijn aangewezen. We
gaan het bedrag in overleg met
de architecten besteden aan
het verbeteren van de binnen
tuin. Daar ligt nu grint, steen
tjes waarmee de kinderen gaan
gooien. Daar moet dus iets aan
gebeuren."
„Tja, het is allemaal onge
looflijk snel gegaan. We heb
ben in no rime de sprong van
wetenschap naar publiek we
ten te maken. Nu reeds heb
ben we 225.000 bezoekers bin
nen de muren gehad. Op echte
topdagen waren er zo'n 4100
bezoekers."
„Het is nu allemaal nog erg
nieuw. Ik verwacht dan ook
een daling in de komende ja
ren. Maar een succes is en blijft
het." „De bewegwijzering naar
het museum moet verbeteren.
Je hebt natuurlijk dat enorme
blok van het Leids Universitair
Medisch Centrum tussen ons
en het station. Maar als straks
de beeldentuin er komt, hoop
ik dat de mensen vanaf het sta
tion de aansluiting met ons
museum snel kunnen vinden.
Expositie over auteur in Letterkundig Museum:
ph.
i Haag,'
PREMIERE
•JJE
(Alan Ayckbourn)
Scherpe en geestige komedie
met Trudy Labij, Peter Faber e.a.
zaterdag 7 november 20.15 uur (première)
Leidse Schouwburg
reserveren 071-5131943/4
Van Zweden naar
Residentie Orkest
DEN HAAG GPD
Jaap van Zweden heeft een con
tract getekend, dat hem vijf jaar
als chefdirigent aan het Resi
dentie Orkest bindt. Zijn benoe
ming gaat in op 1 september
2000, wanneer een einde komt
aan het contract van Jevgeni
Svetlanov. De nieuwe chefdiri
gent zal in belangrijke mate een
stempel op het Haagse muziek
leven kunnen drukken. Jaap van
Zweden is er op gebrand met
het Residentie Orkest buiten
landse tournees te maken: „Je
kunt internationaal niet meeko
men door in Den Haag te blij
ven zitten." Van Zweden zal zijn
werk bij het Orkest van het Oos
ten, waaraan hij contractueel
tot 2002 als chefdirigent ver
bonden is, geleidelijk afbouwen.
DEN HAAG JAN-HENDRIK BAKKER
'Ongemakkelijk' noemde Nico-
laas Matsier zijn verstandhou
ding met Frans Kellendonk. Het
is waarschijnlijk precies de juis
te typering, die ook in het alge
meen gebruikt had kunnen
worden om de relatie te benoe
men die de rest van de jongere
schrijversgarde met Kellendonk
onderhield. Niet vaak zal er een
Schrijversprentenboek, een es
saybundel, een videofilm en een
tentoonstelling gewijd zijn aan
het werk van een nog zo jonge
schrijver. Zou dat compensatie
zijn? Is Kellendonk postuum tot
heilige verheven?
Frans Kellendonk overleed in
1990, de maand tevoren was hij
39 geworden. Zijn dood kwam
voor het grote publiek nogal on
verwachts, alleen ingewijden
die hem hadden zien vermage
ren, wisten dat hij aan aids leed.
In zijn geruchtmakende roman
'Mystiek lichaam' is de ziekte,
waar toen nog een waas van ge
heimzinnigheid om lag, al een
motief. Maar weinigen wisten
dat het om een autobiografisch
gegeven ging.
Voor een ascetische persoon
lijkheid als Kellendonk was het
eigenlijk een vloek in verband te
worden gebracht met een ziek
te, die door het 'gezonde volks
gevoel' maar al te graag als straf
voor een losbandig leven werd
gezien. Kellendonks werk is
doordrenkt van wat zo mooi
een postmodernistische zoek
tocht naar zin heet. Hij hield er
ook van de homowereld te
shockeren met traditionele,
quasi-reactionaire en in elk ge
val anti-homo meningen.
Kellendonk heeft geen breed
oeuvre nagelaten: enkele verha
lenbundels, essays en de roman
'Mystiek lichaam'. Het zijn de
ideeën, de stijl en de tegen
draadsheid van zijn schrijver
schap die opeens weer erg aan
spreken. Een tijdlang werd de
betekenis van Kellendonks stem
overschreeuwd door een dis
cussie over antisemitisme. In
'Mystiek lichaam' komt een ka
rikaturaal, materialistisch on
dernemerstype voor dat joods
is. Net als in Fassbinders 'De
stad, het vuil, de dood' gaat het
om een prototype, een 'citaat'
als het ware uit rancuneuze op
vattingen die bestaan. Joden
worden nu eenmaal vaak in ver
band gebracht met de geldhan
del, vaak met antisemitische be
doelingen.
Het was de latere staatssecre
taris voor cultuur, Aad Nuis, die
destijds als criticus in zijn re
censie van 'Mystiek lichaam'
begon over het 'onmiskenbaar
antisemitisme' dat in het boek
zat. Dat was waar, alleen kwam
dat racisme niet op rekening'
van de schrijver. Maar Neder
land was in die jaren nog pani-
scher voor discriminatie dan
nu. Dus daar ging Frans Kel
lendonk, naar het rijk der me
laatsen.
Nuis zegt nu, in de videofilm
die Jan Louter maakte over Kel
lendonk, dat niemand nog over
het antisemitisme in 'Mystiek li
chaam' had gerept en dat hij de
zaak gewoon aan wilde kaarten.
Van een intelligent iemand als
Nuis kan eigenlijk niet verwacht
worden dat hij personages en
stijlfiguren uit een roman ver
eenzelvigt met de schrijver er
van. Maar dat was wel het net
toresultaat.
Kellendonk was diep gewond,
zo blijkt nu uit zijn privé-corres-
pondentie. Hij informeerde
zelfs bij zijn uitgever naar de
draadsheid van
Frans Kellendonk
spreken opeens
weer erg aan.
FOTO GPD/AR
CHIEF SIJTHOFF PERS
mogelijkheden van een proces.
„Ik word langzamerhand dood
ziek van deze smeerlapperij, er
moét iets tegen gedaan wor
den."
Wat Kellendonk tegenwoor
dig zo aantrekkelijk maakt, is de
wijze waarop hij geprobeerd
heeft het verlies aan geloof en
religieus bewustzijn te doorden
ken. Kellendonk kwam uit een
traditioneel katholiek milieu.
Hoewel geen belijdende katho
liek meer, is hij eigenlijk altijd
het verlies van de geborgenheid
van dat geloof blijven betreu
ren. Zijn oplossing noemde hij
zelf 'oprecht veinzen'. De kunst
moest daarbij een belangrijke
rol spelen.
God is dood, maar wij doen
net alsof hij bestaat. Daar kwam
Kellendonks oplossing op neer.
Postmoderne ironie heet dat
standpunt. Terecht noemt Oek
de Jong deze houding een 'zich
in bochten wringen'. De Jong is
lange tijd Kellendonks geestver
want geweest. Samen vormden
zij ooit de redactie van het tijd
schrift 'De Jacobsladder', waar
van het eerste nummer nog
steeds moet verschijnen. In het
Schrijversprentenboek heeft
Oek de Jong een prachtig stuk
over Kellendonk geschreven.
Kellendonks 'Oprecht vein
zen' is waarschijnlijk toch een
ongelukkige term geweest. Tijn
Boon, Kellendonk-specialist,
vindt een betere benaming voor
het religieuze verlangen van
Kellendonk dan de schrijver
zelf. Hij brengt in 'Het koppige
hoofd dat niet wilde scheuren'
dat verlangen niet in verband
met de ironie, maar met de - al
even postmoderne - negatieve
theologie. Die komt neer op de
paradox dat de aanwezigheid
van God juist in zijn afwezig
heid gezocht moet worden. God
is overal waar wij hem juist mis
sen.
Het zal niet meegevallen zijn
om over een zo'n spiritueel en
intellectueel schrijver als Frans
Kellendonk een tentoonstelling
te maken. De expositie in het
Letterkundig Museum in Den
Haag is wat dat betreft een gro
te verrassing. Er is een buiten
gewoon smaakvolle vormgeving
met sterke nadruk op de ideeën
van Kellendonk, ook in de vi
deofilm, waarin naast Nuis Oek
de Jong, Bas Heijne, Jan Duyx
(zijn partner) en Laurens van
Krevelen (zijn uitgever) aan het
woord komen.
Letterkundig Museum Den
Haag. Expositie 'Oprecht vein
zen. Over Frans Kellendonk',
t/m 28 mrt. 1999; di-za 10-17
uur, zo 12-17 uur. Het gelijk
namige Schrijversprentenboek
kost f 39,90, uitgever Meulen-
hoff. Voorts: Tijn Boon: 'Het
koppige hoofd dat niet wilde
scheuren', essays. Uitgever
Meulenhoff. Prijs: f. 36,90. De
videoband van Louter kost f.
49,50.
