De mystiek van het abstracte denken
Onttakelde flat als galerie
'Trainspotting'
overtuigt ook
in het theater
fTJf e n 5 g n ve
Extra
WDAG 2 NOVEMBER 1998
emenitische kunst in Pulchri Studio
ft haag In Pulchri Studio aan de Lange Voorhout in Den Haag
prdt van 5 tot en met 29 november een expositie gehouden
p hedendaagse Jemenitische kunst. Jemen heeft een van de
idste beschavingen ter wereld. Op de tentoonstelling zijn
hilderijen, aquarellen, grafiek en keramiek te zien.
■eidse avond Blues- en Jazz Festival
pENOm te zien wat Leiden zoal op jazz- en bluesgebied te
Eden heeft is er tijdens het komende Blues- en Jazzfestival op
januari een speciale avond met Leidse acts en bands. Aspi-
nt deelnemers kunnen een demo of cd met een bio opsturen,
t het aanbod wordt door de organisatie een selectie gemaakt
p 6 7 acts die elk 30 minuten mogen optreden. Als vergoe-
jig ontvangen de geselecteerden een professionele video-regi-
•atie van het eigen optreden. De demo's en bio's kunnen wor-
in opgestuurd naar: A. van Pijlen, Haarlemmerstraat 166,2312
fi Leiden.
[erstelmethode voor Appel-gouaches
hiedamHet Stedelijk Museum in Schiedam heeft samen met
ItVlaardingse restauratieatelier Art Conservation een manier
londen om een gebarsten gouache van Karei Appel te herstel-
k. Het ziet ernaar uit dat de methode zich ook leent om de
prige Appel-gouaches van het Schiedamse museum te conser-
ren. Het Stedelijk in Schiedam bezit tien gouaches (plakkaat-
pchilderijen) van Appel, die alle gecraqueleerd zijn, waardoor
Den van de verflaag los zijn komen liggen. De werken zijn bij
par zo'n half miljoen waard. Vanuit kunsthistorisch oogpunt
n ze vooral van belang, omdat ze stammen uit de begintijd
h de Cobra-beweging, rond 1948.
3p de Geest' kampioen theatersport
tterdam Na twee finales is toneelvereniging 'Op de Geest' uit
jmegen zondag in Rotterdam gekroond tot Nederlands kam
pen theatersport. Dit weekeinde streden zes toneelteams om
iwisselbokaal en de daarbij horende roem. Improviseren
pelt een belangrijke rol bij theatersport. Het publiek en de jury
fcen uit de zes deelnemers uiteindelijk voor Op de Geest. Pluk
Dag uit Rotterdam werd tweede en 'Bruin Tapijt' uit Amers-
prt derde.
ieuwe Enkhuizer Almanak
|huizen» De 404de jaar-
hg van de Enkhuizer Alma-
|c, de oudste almanak ter
reld, is verschenen. Voor ÊÊÊl
liefhebbers is het opnieuw W
n boekje met veel informa-
lover het weer, de stand
r hemellichamen, de wa-
jgetijden, markten, kermis-
a, folkloristische elemen-
en een uitgebreid kalen-
rium. In het boekje staan
Vendien schaatstips,
jjoolvakanties en vinddata
n het eerste kievitsei sinds
DO. De 288-pagina's tellen-
lalmanak is verkrijgbaar in
'boekhandel en kost f 6,95
traditionele schipperse-
le kost f9,95).
Vier li
de woningen
bieden onder
dak aan een ver
zameling foto's
van achttien fo
tografen. FOTO
In een uitgeleefde slaapkamer van een leegstaande flat
woning in de Amsterdamse Bijlmermeer, hangt een
enorme foto aan de muur. Een man zit op een schom
mel, een klein meisjes op zijn schoot. Hun hoofden dicht
bij elkaar, zijn armen stevig om haar heen. Het krachtige
beeld straalt kwetsbaarheid en intimiteit uit. Die atmos
feer staat in schrille tegenstelling tot de ruimte waarin de
foto hangt: een onttakelde woning in een vrijwel leeg
staand en daardoor hoogst luguber flatgebouw. De foto
leidt de aandacht af van de versleten vloerbedekking en
het gescheurde en bekraste behang, dat een vrolijk mo
tief van leeuwtjes en olifanten toont. Het lijkt een achter
gebleven en vergeten object van een voormalig bewoner.
amsterdam monique brandt
De foto is echter onderdeel van
de bijzondere fototentoonstel
ling Privédomein, die nog tot en
met 15 november is te bezoe
ken. Op de negende verdieping
van de Bijlmer-flat Frissenstein,
die in januari tegen de vlakte
gaat, zijn vier
ningen ingericht als expositie
ruimte. Zij bieden onderdak aan
een verzameling foto's van
achttien fotografen die beelden
uit hun eigen leefwereld vast
legden. Kadir van Lohuizen, Co-
rinne Noordenbos, Gon Bur-
man, Guus Rijven en Bertien
van Manen zijn enkele van de
fotografen die hun werk be
schikbaar stelden voor de ten
toonstelling die namens de Be
roepsvereniging voor Fotogra
fen (GKf) is samengesteld door
Raymond Wouda en Wil van
Iersel.
In elke kamer vertellen de
verschillende foto's hun eigen
verhaal. Op versleten bloksteen-
behang, blauwe verf of kale be
tonnen muren ontdekken we
persoonlijke portretten, ontroe
rende momenten uit het leven
van een gezin of een rondgang
door een ziekenhuis, geknipt
vanuit het bed door een door
hernia gevelde fotograaf.
Maar niet alleen de tentoon
stelling zelf, ook de weg er naar
toe is zowaar een klein avon
tuur. De intimiteit van Privédo
mein bevindt zich immers let
terlijk in de krochten van de
Bijlmer. Slechts een aantal van
de woningen in de flat Frissen
stein wordt bewoond door
vluchtelingen, het overige deel
staat leeg. Nadat de lift heel
huids is bereikt, is de opluch
ting compleet als deze ook nog
functioneert.
„Er wordt altijd maar over de
Bijlmer gesproken, maar nie
mand kent het echt. Daarom is
het zo leuk om hier een ten
toonstelling te houden", zo ver
klaart de jonge fotograaf Wil
van Iersel de ongebruikelijke lo
catie. „Veel fotografen die de
expositie bezoeken hebben alle
brandhaarden van de wereld
gezien. Maar als ze hier aanko
men zijn ze helemaal geshoc
keerd: waar ben ik nu in Gods
naam beland'. Deze maffe plek
roept dus wel wat op."
De expositie 'Privédomein':
t/m 15 november in flat Fris
senstein, appartementen 918
tot en met 921, ganzenhoefpad
in Amsterdam Zuid-Oost, vlak
bij Station Bijlmer en Winkel
centrum Amsterdamse Poort;
vrijdag, zaterdag en zondag
van 14.00 uur tot 18.00 uur.
chef jan rijsdam. 071-5356444, plv chef annetvan aar5en 071-5356443
recensie pablo cabenda
Voorstelling: 'Trainspotting' Bewerking:
Harry Gibson, Regie: Peter Pluymakers.
Gezien: 29/10. Schouwburg, Leiden.
Karakteristieke pose: handen
diep in de zakken van het gore
en te kleine colbertje, schouders
bijna opgetrokken tot oorhoog
te en als een musje met een
blaasontsteking hippend van
het ene op het andere been. Hij
heet Tommy en hij moet nodig
een shot. Als Tommy en zijn
vriend Mark eindelijk bij de
dealer zijn aangekomen begint
ook bij Mark het smachten een
gat in zijn ziel te branden. Zelfs
een dode baby en een hyste
risch krijsende moeder kan een
naar smack snakkende Mark
niet van zijn stuk brengen. Hij
zegt wat hij altijd zegt in zo'n
noodsituatie: „Zal ik nog een
shotje klaarmaken?"
De film 'Trainspotting' was al
een heftige confrontatie met de
fascinerende gruwelijkheid van
het junkiebestaan, de toneelbe
werking van Harry Gibson doet
er niet voor onder. Zuipen,
spuiten, seks en scoren; de
doorsnee dagindeling van de
gemiddelde junk wordt breed
uitgemeten in een theatraal
kotsmengsel. Dit heeft niets met
de gestyleerde junkiechic te
maken zoals die niet zo lang ge
leden werd gepropageerd in
trendy modebladen. Dit is hard,
snel, jong en ongezond. En, af
gezien van het eerste en het
laatste, geldt dat ook zo'n beetje
voor het publiek: 80 procent
van het schouwburgpubliek is
vanavond onder de dertig.
Tegen een decor van wat
barkrukken, een vieze brits en
blokken morsig piepschuim
verhalen Mark, Tommy, Alison
en Franco over de hel van hun
lege maar opwindende bestaan
waarin heroïne de witte motor
is. Mark staat voor het persona
ge van Renton en oreert laco
niek over de vuiligheid waarin
hij wakker wordt, over de kick
van het spuiten en over zijn po
gingen om af te kicken. En ja,
de beruchte strontpotscène (wc
zou hier een regelrecht eufe
misme zijn) ontbreekt niet in de
toneeluitvoering. Mark vist tot
genoeglijk afgrijzen van het pu
bliek een paar levensechte drol
len uit de pot op zoek naar zijn
lievelingen, zijn opiumzetpillen.
Roef Ragas is in zijn rol als
Mark nonchalant natuurlijk en
schakelt met evenveel gemak
om in snelheid als gemoedstoe
stand. Ad Knippels onderstreept
als de angstaanjagende psy-
chopatische zuiplap Franco
Begbie elke vloek met een drui
pende fluim. Het stuk heeft net
als de film een behoorlijk tem
po. De grootste kracht van de
toneelversie is de interactie van
sterk spel en taal. Mark en Tom
my bijvoorbeeld wankelen over
het toneel. Hun ogen zijn geslo
ten en ze hebben duidelijk
moeite met een besef van hier
en nu. Ze praten over seks en
vriendinnetjes, ditjes en datjes,
in een poging tot een tragische
ontkenning van hun peroonlijke
hel, terwijl de dood al zichtbaar
aan ze vreet.
Daarbij houdt de vertaling
van Tom Kleijn gemakkelijk
stand. 'Trainspotting' op hel to
neel is net zo rauw, net zo deer
niswekkend, net zo fascinerend,
kortom net zo overtuigend als
de filmische versie. Alleen de
bijfiguren, zijn iets te zwaar
aangezette typetjes. Moe Ren
ton spreekt met een gemoede
lijk Limburgs accent en de hoge
heren van de sollicitatiecommi-
sie zijn voorspelbaar bekakt. Op
dat punt had Trainspotting' wel
een lijntje of een grammetje
minder gemogen.
Theo de Vries over het verschil tussen passie en werk
b de Vries ontvangt in zijn woning aan
looigracht in Leiden. In een studeerka-
zoals een studeerkamer moet zijn. Kas-
üie uitpuilen van boeken en aanvanke-
peen geschikte stoel voor zijn bezoek,
t een beetje chaoot, bekent hij, is hij
De buste van de Griekse wiskundige
iagoras op het grote bureau verraadt
De Vries niet alleen belangstelling heeft
het welzijn van de mens.
[ythagoras was behalve wiskundige ook
teresseerd in het mystieke. Die instel-
ligt me. De wiskunde is en blijft ook
I passie, terwijl ik daarnaast met veel in-
ïn plezier mijn vak beoefen. Als ik op
(ntie ga, neem ik altijd een paar wiskun-
)eken mee. Dat is voor mij nog steeds
eten. Wiskunde ontroert en biologeert
ik raak ervan in vervoering. Want er zit
tiek in het abstracte denken. Als je na-
tt over de structuren, over hoe dingen
Icaar zitten, begrijp je ook meer van de
is en de maatschappij. De Duitse wis-
flige Gödel stelde al in zijn axiomatisch
fem dat sommige dingen waar zijn,
r desondanks niet bewezen kunnen
pen."
Vries ziet wiskunde als een kunst, die
Is de muziek beoefend kan worden,
iks of misschien wel juist door zijn
iatsiche aanleg, heeft hij 'niets' met
uziek van Bach. „Ik wil door muziek
len ontroerd en verrast en dat doet
niet bij mij. Die muziek is te voorspel-
Geef mij maar Mahler, Berlioz of Sa-
luist het onvoorspelbare geeft ontroe-
Ik zou ook voor de geboorte van een
niet willen weten of het een jongen of
tneisje wordt. Probeer niet alles te rege-
laat het leven gebeuren. Ik voel me over.
Ilgemeen gelukkig. En is dat een enkele
niet zo, dan accepteer ik dat. Zoals de
til of niet schijnt."
ïdanks zijn bijzonder hoogleraarschap
de Universiteit voor Humanistiek is hij
geen lid van het Humanistisch Ver-
1 Hij zegt 'met moeite' doopsgezind te
„Bij de doopsgezinde en remonstrant-
jrk voelen mensen die willen nadenken
de waarden van het leven zich thuis,
is bij het Humanistisch Verbond ook.
tnigen vinden dat er daardoor onder de
H een te hoog gehalte aan academici is.
f wat is daar op tegen? Die mensen
tn zich daar blijkbaar thuis."
It vrouwen ondanks allerlei campagnes
steeds niet zo goed scoren in de wis-
leles is volgens De Vries geen kwestie
gebrek aan intelligentie. „Het vindt zijn
aak in de genetische aanleg van vrou-
Vrouwen vragen altijd naar de beteke-
Zij worden 'geremd' door praktische
lis, waardoor zij meer dan mannen met
e benen op de grond staan en daarom
fchien niet zo 'ontvankelijk' zijn voor de'
Undige problemen.
Vries denkt dat de ontplooiingskansen
kinderen uit zwakke milieus nog lang
Optimaal zijn. „Het is tot op de dag van
laag zo dat slimme kinderen uit de la-
sociale klassen het niet zo ver schop-
Professor dr. T. de Vries is directeur van de
Provinciale Raad voor de Volksgezondheid in
Zuid-Holland. Met de gezondheidszorg in
Nederland is het volgens de hoogleraar goed
gesteld. We hebben een systeem dat behoort
tot de top tien van de wereld. Alleen voor de
zwakkeren, zoals de ouderen en de
verstandelijk gehandicapten, is Nederland
nog geen walhalla. De Vries ziet het als zijn
levenstaak daar wat aan te doen. „Mensen
die acuut geholpen moeten worden, hebben
meestal economische waarde. De zwakkeren
hebben dat niet. Het is dus een kwestie van
fatsoen om goed voor hen te zorgen." De
Vries is voor één dag in de week bijzonder
hoogleraar aan de Universiteit voor
Humanistiek, alwaar hij regionale
gezondheidszorg doceert. Zijn loopbaan is hij
echter begonnen als wiskundige. „De
gezondheidszorg is mijn vak, wiskunde is
mijn passie."
■HBBBEa
FOTO HIELCO KUIPERS
pen als even slimme kinderen met een be
tere achtergrond. Ik ben het wat dat betreft
roerend eens met professor Hans Galjaard
die stelt dat mensen wel gelijkwaardig,
maar beslist niet gelijk zijn. Milieu, opvoe
ding en achtergrond zijn vaak van doorslag
gevende betekenis hoe een leven zich ont
vouwt."
Ook in de gezondheidszorg ziet hij die
verschillen terug. Gezondheid wordt maar
voor een kwart bepaald door goede zieken
huizen en gastvrije verzorgingshuizen.
Werkgelegenheid, huisvesting, voeding,
leefstijl en komaf blijken voor driekwart aan
de gezondheid van de mens bij te dragen.
Ook de eenzaamheid laat zo zijn sporen na.
Eenzaamheid is een van de belangrijkste re
denen om opgenomen te worden in een
bejaardenoord.
De Provinciale Raad waarvan de Leide-
naar directeur is, is een onafhankelijk, wet
telijk orgaan dat de provincie van adviezen
voorziet. Zoals op het gebied van zorg voor
ouderen, van ambulancevervoer, van ge
handicaptenzorg, om er maar een paar te
noemen.
Het nieuwe puntensysteem voor zieken
huizen ziet hij niet als een verbetering. Als
deze rapportcijfers daadwerkelijk worden
ingevoerd, zou dat zelfs onnodige angst bij
patiënten kunnen geven. Bijvoorbeeld bij
de zieken die door allerlei omstandigheden
toch in een 'slecht' ziekenhuis worden be
handeld. Want in een dergelijk ziekenhuis
kan best een goede arts zitten, een dokter
die het beste met de zieke voor heeft en er
alles aan doet zijn klachten te verlichten.
En in dat met vele sterren gelauwerde
ziekenhuis zou de patiënt wel eens een ge
neesheer kunnen treffen, die niet bereid is
hem serieus te nemen. Het komt in de ge
zondheidszorg dus eigenlijk aan op het ver
trouwen tussen de individuele patiënt en de
individuele arts. „Een algemeen kwaliteits
merk voegt niets toe aan goede gezond
heidszorg en de wachtlijsten worden er al
helemaal niet korter van."
De ouderenzorg en de zorg voor verstan
delijk gehandicapten hebben zijn meer dan
warme belangstelling. Deze twee groepen
zijn in onze welvaartsstaat te vaak stiefmoe
derlijk bedeeld is de mening van De Vries.
Hij probeert, zonder al teveel zijn morele
afkeuring te laten blijken, daar een verkla
ringvoor te zoeken.
„De situatie is vooral een gevolg van de
hedendaagse cultuur in Nederland. Mijn
vader die het zelf ook niet al te breed had,
heeft bijvoorbeeld nog voor zijn ouders,
broers en zussen gezorgd. In het Nederland
van na de Tweede Wereldoorlog, toen de
zorg voor de ouderen en de zwakkeren
steeds meer is overgedragen aan de staat, is
een heel andere situatie ontstaan. Terwijl
over het algemeen de Nederlander toch be
hoorlijk sociaal is ingesteld. In Griekenland
is het nog steeds heel gewoon dat drie ge
neraties bij elkaar wonen. De West-Europe-
se maatschappij kent zo zijn schaduwzij
den."
Dat er veel geld wordt besteed aan de
hightech geneeskunde, die behalve specta
culaire operaties ook een grote verbetering
heeft gebracht in behandelingsmethodes en
het medicijnengebruik is natuurlijk een
goede zaak. De verpleegduur is mede daar
door de afgelopen tien jaar met dertig pro
cent verkort.
Desondanks vraagt hij zich af of thuis
herstellen altijd als positief moet worden
gezien. De kanttekening die hij plaatst heeft
vooral betrekking op mensen die na een
operatie of een behandeling in een zieken
huis nog even tot rust willen komen. Door
dat ook steeds meer mensen alleen wonen
is dit probleem behoorlijk complex. „Voor
zichtigheid is geboden", is een meer dan
oprechte waarschuwing.
Er is de laatste tijd nogal kritiek op de ver
deling van de gelden over ziekenhuizen en
verzorgingstehuizen. „Mensen die acuut
geholpen moeten worden, hebben over het
algemeen een economische waarde. Oude
ren hebben dat meestal niet. Het gaat er
dus om hoeveel je als maatschappij wilt be
steden aan mensen die geen maatschappe
lijk nut hebben. Hoe fatsoenlijk je als sa
menleving wilt zijn. Ik vind dat je dat niet
kunt wegen. Iemand die op een hartopera
tie wacht, heeft ook recht op hulp. Daar
naast heb je als overheid de plicht goed
voor de zwakkeren te zorgen. Die zorg is
een kwestie van beschaving die nog meer in
de botten van de maatschappij moet ko
men en niet alleen met de mond beleden
moet worden."
Hij probeert die mening ook in zijn privé-
leven gestand te doen. Zijn moeder van 93
woont nog zelfstandig. Het staat voor hem
vast dat ze nooit naar een verpleeghuis zal
gaan. „Zij is daarvoor te eigenwijs, zij heeft
allerlei zaken geregeld en het woord ver
pleeghuis komt in ons woordenboek niet
voor." Betekent het dat hij voor kortere of
langere tijd zijn moeder of zijn schoonvader
van 88 thuis aan de Hooigracht zal verzor
gen als dat onverhoopt nodig mocht zijn?
„Daar kan ik op dit moment natuurlijk geen
exact antwoord op geven. Ik weet in ieder
geval dat we dan gezamenlijk, ook met m'n
zus die alleen woont, naar de beste oplos
sing voor moeder of mijn schoonvader zul
len zoeken."
Aan zijn jeugd heeft hij enkele 'krachtige'
herinneringen. Geboren in Den Haag in het
oorlogsjaar 1940 zegt hij bepaalde beelden
nog helder voor zich te zien. Vooral het mo
ment dat de Duitsers een inval deden, om
dat ze op zoek waren naar zijn vader die
zich op de vliering had verborgen, staat in
zijn geheugen gegrift. „Ik zie nog steeds die
ene Duilser met zijn enorme grote handen
voor me. Mijn moeder stond daar als een
kranige vrouw en vertelde de moffen dat ze
overal konden rondkijken, maar waar
schuwde wel dat de kinderen difterie had
den. De Duitsers verdwenen en m'n vader
kon elders onderduiken."
Zijn enige broer - hij heeft nog twee zus
ters - is vier jaar geleden overleden aan ast
ma. „Ik heb nog steeds een diep respect
voor zijn onverzettelijkheid, de manier
waarop hij jaren tegen deze ziekte heeft ge
vochten, maar uiteindelijk heeft hij de strijd
verloren. Mijn vader is in 1965 onder mijn
ogen overleden aan een hartaanval. Volle
dig onverwachts: zo'n gebeurtenis is trau
matisch. Die twee sterfgevallen hebben me
milder gemaakt, ik ben wat minder driftig
en ongedurig."
Zijn vrouw en drie dochters vormen zijn
thuisfront. „Er valt weinig over te zeggen,
het gaat allemaal goed, we zijn een hecht
gezin. De tweeling is nu negentien en de
jongste is achttien. Het ziet er naar uit dat
ze volgend jaar alle drie zullen vertrekken,
maar het kan best zijn dat ze hier nog een
tijdje blijven 'hangen'."
