'Ik heb 'n ziekelijke geldingsdrang'
Vrijen per brief
ZATERDAG 31 OKTOBER 1998
Martin Gaus davert rusteloos door
Televisie maken is een behoorlijk masochistische bezigheid. Althans, voor Martin Gaus. De 53-jarige
presentator en 'dierenraadsmanonderhoudt naar eigen zeggen een haat-liefde verhouding met het
medium dat hem tot Bekende Nederlander maakte. Onder de kijkers verivierf hij zich veel vrienden en ook
vijanden. 'Sommigen vinden me te druk, voor anderen is dat juist zo aanstekelijk'.
l en feest zegt Martin
I J Gaus over zijn werk
voor televisie. 'Echt
een feest, maar ook: ongelooflijke
stress. Als een live-programma achter
de rug is loop ik te zweven, maar
vooraf sla ik stijf van de zenuwen. En
elke keer maak ik weer fouten. Elke
keer denk ik aan de mislukkingen. Ei
genlijk ben ik gewoon bezig een fobie
op te bouwen. Het is een afspiegeling
van mijn krankzinnigheid, want stop
pen kan ik niet"
Stoppen is ook nog lang niet de be
doeling. Op dit moment is Gaus weer
wekelijks bij de TROS te zien in de
vijfdelige reeks Dierenmanieren op
Reis. En volgend jaar staan er dertig
nieuwe afleveringen op het program
ma. Tussen het televisie bedrijven
door houdt de 'creatieve onderne
mer', zoals Gaus zichzelf pleegt te
noemen, zich ook nog eens intensief
bezig met de andere bedrijven van de
wijdvertakte Martin Gaus Holding. Zo
omvat het netwerk onder meer een
huisdierencrematorium, een tijd
schrift, hondenscholen in Nederland
en België en een dierenhotel in Lely
stad, waar twintig mensen werken.
Het complex, gelegen op het indu
strieterrein van de polderstad, wordt
op dit moment uitgebreid met een
enorme 'gedragshal', waar honden
kunnen worden getraind en gevolgd
op video. De hal zal tevens onderdak
bieden aan een winkel en een luxueu
ze collegezaal. Hier worden vanaf 1
december tientallen cursussen gege
ven. variërend van postacademische
cursussen voor dierenartsen tot 'Dan
sen met je hond'.
Toen Gaus in 1974 op dezelfde plek
met zijn dierenhotel van staji ging,
zag het terrein er wel even anders uit.
Gaus, die na een korte loophaan als
slager in het bedrijf van zijn vader
staalfabrikant was geworden, had zo
juist zijn bedrijf van de hand gedaan.
,,Ik had altijd honden gehad. Het op
zetten van een dierenhotel leek me
een leuke manier om het rustiger aan
te doen. We woonden in een caravan
achter op het terrein, omdat ik geen
geld meer over had voor een huis. Het
was een zware tijd, want ik had de
omzet fiks overschat. Ik dacht dat ik
drie maanden vol zou zitten, maar het
liep in feite maar drie weken; de rest
van de ti|d paste de buurvrouw op
Fikkie. Pas toen die hondenschool er
bij kwam ging het lopen.
Doordouwen
De school oogstte wijd en zijd be
kendheid nadat Gaus een probleem-
hond van een TROS-medewerker met
succes onder handen had genomen.
..Bij de TROS dachten ze meteen: wat
krankzinnig, een psychiater voor hon
den. Ze maakten een tv-reportage en
daar hebben ze twee jaar lang tele
foontjes over gehad. Bij de omroep
zeiden ze toen: 'lij moet een program
ma hebben'. Ik kocht meteen een ca
mera en bedacht een concept, maar
vervolgens hoorde ik niets meer. Eerst
belde ik dus iedere maand, toen iede
re twee weken, daarna iedere week en
op het laatst iedere dag. Ik stuurde de
secretaresse van de toenmalige tv-
baas Cees den Dads zelfs bloemen.
Uiteindelijk kreeg ik te horen dat het
programma gemaakt zou worden,
maar met een ander presentator. Ik
werd woest en ik stapte de bestuurs
kamer in waar de hele top in vergade
ring zat. 'En nu kijken jullie Binnen
vijf minuten was de zaak beklonken:
ik mocht acht afleveringen maken. Ze
wilden natuurlijk gewoon zo snel mo
gelijk af van die idioot. En de secreta
resse van Den Daas, die is later voor
me komen werken."
'Dierenmanieren' wordt inmiddels
al zestien jaar met veel succes op het
scherm gebracht. Gaus' vaste kijkers
lopen weg met de gedreven presenta
tor. Ook zijn radioprogramma op Ra
dio Noordzee Nationaal wordt goed
beluisterd. Tegelijkertijd geeft Gaus
volmondig toe dat zijn optreden op
vallend veel weerstand oproept. „Er
zijn mensen die mij ongenuanceerd
vinden, te druk en te opgewonden.
Anderen vinden dat weer aanstekelijk,
het ligt er maar aan wat voor soort
mens )e bent. Maar ik ben nu een
maal heel primair, en ook kwetsbaar.
Dat is geen pose. dat zit in mijn struc
tuur. Ik probeer wel eens wat rustiger
te doen. Soms zegt mijn regisseur.
'Doe eens kalm aan. man'. Maar dan
wordt het meestal niks. Ik moet
vanuit mijn gevoel kunnen reageren.
Het is mijn handelsmerk geworden,
net als onderkoelde toon bij Midas
Dekken hood II heb in die jeno ooft
geleerd metaforen te gebruiken op de
meed wthiflrkHljlnr manier
schaamteloos soms, want het doel
heiligt alle middelen. Mensen moeten
weten hoe het ook kan. Didactiek is
nu eenmaal mijn kracht."
Ook vakbroeders uit de kynologi-
sche wereld hadden weinig op met de
'dierendominee' van de TROS. De ra
men van zijn dierenhotel werden de
eerste jaren bijvoorbeeld regelmatig
met hagel uit de sponningen gescho
ten. ..Als commercieel denkend pro
fessional kwam ik terecht in een we
reld van hobbyisme. Dat werd me niet
in dank afgenomen. Er werden hon
Martin Gaus: „Ik wil iedere dag weer wat anders. Mijn vrouw wordt er gek van. want ik begin ergens mee en zij moet het afmaken
den op me af gestuurd, ik werd be
dreigd. Fokkers konden mijn bloed
wel drinken. Ik vertelde immers op te
levisie dat inprenting bestond. Dat is
een gevoelige periode waarin een dier
vaststelt: wat zijn mijn soortgenoten,
wat zijn mijn sociale partners7 Hon
den moeten, zeker in die penode van
3 tot 8 weken, verrijkt worden opge
voed. Dat deden ze niet Ik vertelde
op tv dat je zo n hond niet moest ko
pen. Ik moest dus van de buis af. Zij
zijn allemaal bezig geweest om me te
elimineren."
Passie
Gedrag is het stokpaardje en de groot
ste fascinatie van Martin Gaus Hoe
gedragen mensen zich. hoe gedragen
dieren zich. wat zijn de overeenkom
sten, wat zijn de verschillen? Die inte
resse zat er al vroeg in. Gaus vader,
een Amsterdamse grossier in vlees,
werkte intensief in het verenigingsle
ven „Hij was ongeveer overal voorzit
ter van." («aas senior tramde zich in
het houden van speeches aan de hand
van de oer-Amerikaanse boeken als
Hoe maft ii whndwl I Me botton
las ik als tiener al. en ik ging er mee
aan de slag. Dan stond er in zo n boek
een kreet als: 'Het mooiste woord in
iemands taal is de eigen naam', die
spreuk hing ik dan een week lang in
het groot in mijn kamer. Dan oefende
ik in het onthouden van iemands
naam Zo waren er meer regels Men
sen hebben een gezellige avond als ze
alles over zichzelf mogen vertellen'
En: 'Oprecht interesse hebben in an
deremensen."
Een paar jaar later, toen Gaus honk
balde in het Nederlands team en pu
pillen trainde, kwamen de spreuken
hem nog steeds van pas. Om de jon
gens beter te leren kennen, bezocht
hij de kerken {Tientallen waar hun
ouders lid van waren. „En ik kocht
ook boekjes over de verschillende
godsdiensten, ik voelde dat ik zo n
jongen beter kon begeleiden als ik
wist waar hij vandaan kwam. Het
draait in feite toch allemaal om het
referentiekader dat iemand heeft. Ook
lui honden Wat voor jeugd heeft zo n
beest gehad? Is er goed met het dier
omgesprongen, is het verwaarloosd?
>p zijn vi|ftiende jaar zat ..nis al in
allerlei stichtingen en besturen, was
hij voorzitter van ik weet niet hoeveel
clubjes'. „Kennelijk had ik het toen al
in me. die enorme, ziekelijke gel
dingsdrang I n liet IS nr...II beter gr
worden. Het is pathologisch. En het
erge ik vsil iedere dag r wal afi
derv Mijn vrouw wordt er gek van.
want ik begin ergens mee en zij'moet
het afmaken.
Andere theorie
Een dier opvoeden, dat is voor men
sen een zeer gevoelig punt. weet
Gaus Huisdieren zijn soms als kinde
ren. Vandaar ook dat zijn aanpak van
probleemhonden destijds niet door
iedereen werd gewaardeerd Tegen
standers hadden zelfs stickers op de
auto met de tekst: 'Ik rem niet voor
Martin Gaus'. Met name het corrige
ren door middel van een ferme ruk
met een slipketting, die zich strak
trekt rond de hals van het dier, be
zorgde hem de titel 'Hondenmepper'
Inmiddels heeft Gaus die theorie
overboord gegooid Op basis van de
goede resultaten die hij zag bij het
trainen van dolfijnen met 'positieve
In-krai htigers vormt het negeren van
negatief gedrag en het belonen van
gewenst gedrag de basis van zijn
nieuwe theorie Deze is inmiddels op
alle hondenscholen doorgevoerd Vo-
nge week rolde de compleet herziene
uitgave van het boek 'Uw hond ge
hoorzaam in tien lessen' van de per
sen. Voor zijn 'volgelingen' was die
verandering echter een donderslag bij
heldere hemel Niet onbegrijpelijk,
want vele tienduizenden cursisten zit
ten nu kennelijk niet alleen op het
verkeerde spoor, ze hebben ook een
plotsklaps waardeloos geworden na
slagwerk in hun boekenkast staan.
Gaus „Sommige mensen zijn daar
door echt wanhopig. Ex-cursisten ko
men helemaal overstuur op zo n her-
scholingscursus. Anderen hebben hun
abonnement op ons blad opgezegd.
Volgens hen is .In htl MO
commerde: "Wat Je me nou flikt! |e
hebt ons eerst verteld hen- we het
moeten doen Nu schrijf je opeens
een heel ander boek en dat moeten
wij dan ook maar weer kopen Ik be
grijp dat wel. maar aan de andere
kant ze beseffen niet wat het voor mij
heeft betekend. Constant bonje met
mijn vrouw, die het aanvankelijk
maar niets vond. Ik moest alle mede
werkers omturnen, en voor mezelf
was het ook een gigantische verande
ring. Maar dit soort dingen gebeurt als
je niet star wil zijn. Ik heb een jaar
lang de nieuwe theorie uitgeprobeerd
op gijtantisrh moeilijke honden En
het werkte fantastisch
Met zijn hondenscholen Is Martin
Gaus intussen tot ver over dr lands
grenzen gegaan: Nieuw-Zeeland, de
Verenigde Staten. Bonairr Gaat alles
volgens planning, dan zullen er bin
r,. dn. .11 !"1 Ir ietfI
Martin Gaus hondenscholen over de
hele wereld te vinden zijn.'
Frustratie
Het steekt Gaus dat mensen hem uit
sluitend zien als 'hondenman'. „Ik wil
graag laten zien dat ik ook over iets
anders kan praten. Maar tja... Ooit
schreef iemand over mij: zijn woord
gebruik klopt niet. hit is de man van
'hij hebt'. Fn dan te bedenken dat ik
vijftig keer per jaar lezingen hou voor
duizend man Ik geef cursussen aan
staffunctionanssen van grote bedrij
ven. aan dierenartsen, aan hooglera
ren Ik ben niet van 'hij hebt' Als ze
dat zeggen krijg ik er dé pest in. dan
vod ik me afgewezen Ik weet het. het
is belachelijk, ziekelijk, debiel, maar
dan moet ik me manifesteren. Men
sen zeggen wd eens: doe het nu eens
wat rustiger aan. rnaar ik kan liet niet
laten Ik ga gewoon door tot mijn vijf
entachtigste
Onze Taal
Kort geleden is er een uitgave ver
schenen van de brieven van Gerard
Walschap. Een dik boek. van meer
dan 1400 bladzijden, met 968 brie
ven want Walschap heeft heel wat
geschreven. F.n dit is dan nog maar
deel 1. brieven uit de periode 1920-
1950. Er komt. geloof ik. nog een
tweede deel met ongeveer evenveel
brieven. De uitgave »s verzorgd door
de kinderen Carta en Bruno Wal
schap. die er ook een inleiding bij
geschreven hebben en een register
gemaakt. Het Is heel wat. hoewel,
aan de andere kant. 1000 brieven in
30 jaar, dat is 1(K) in 3 jaar. dat is
zo'n 35 per jaar. laten we zeggen:
één per week; het valt nog mee.
Dr eerste /in .ui dr Inlridiiig luidt Torn
vader In 1989 stlrrf. weliswaar eenrnne
grillig Jaar oud maar toch onverwac lit, von
den \sc op zijn zoldrr twee dikke pakken
vrijrrsbrtrvrti een goede 450 van hem aan
moeder en 211 van haai aan hem gericht
Ze waren geschreven tussen 192en 1925.
de twee jaien waarin /r. voornamelijk
schriftelijk, vrijden /n is hei plan VOO! de
uitgave ontstaan Uiteindelijk Is overigens
besloten van die vri|ersbtleven alleen maat
de eenrte negen oji te nemen Walschap
heeft dus tiog 441 brieven meer geschreven
dan er in dit bock staan.
De kinderen Walschap /ijn anno 1998. als
ze de Inleiding schrijven, ook al zo jong
mei meer. en dal w ie melken aan lum taal
grhruik. liet werkwoord 'vrijen' had aan hei
begin van de 20ste eeuw Inderdaad (onder
andere) de betekenis verkering hebben'
Die betekenis lljkl min of meer verdrongen
door wal momenteel de betekenis is Zo Ie
/ril we nu in de kram Zaadcellen van ro
kers hebben minder overlevingskansen dan
die vanille! inkers Dr ovetlevingsduur Is
zeer belangrijk, onulal de bevruchting pas
uren na het vrijen plaatsvindt I n een paai
jaar geleden I en miljoen Nederlanders
vnji nlei veilig' I n ook. 'Na hun 11 sir mor
ten vrouwen vaker vrijen om een kind ie
krijgen' Het schriftelijke vrijen van Gerard
Waist hap en Ninette l lieunlssen was dum
rntrgen volmaakt veilig en je krijgt er gega
randeerd geen kind van
r* ouK-rus m Inert in zijn roman I luie
V/Ven on 1888 In den salon hindi i J«
Georges en lili, die met rlkor liggen ie vrij
en' l)e hedendaagse st holier die deze regel
U-esi. steil er zich wuarac hijnlijk leis anders
hij voor dan (i)U|H-rus l>ed<M-!dr Natuurlijk
welen we niet precies wat er in den salon
gebeurde, maar hel Is uitgesloten dal Ucor
ges en lili er 'gemeenst hap hadden', i opu
leerden' of plat ge/rgd 'neukten 'ouiw-nis
laat ze 'miiinrkoo/enzoals de woorden
boeken uit die tijd het normen Ij /al ge
zoend. geknuffeld en geslireld /ijn. er /al
wel eens ren knoop i strik zijn losgeraakt,
misschien een paar knoopjes, een hand ver
dwaald en dal was vrijen Meer nier Dat
was de betekenis van 'vrijen' tot ver in de
20ste eeuw Immers, had 'vrijen' In Cou
penis' dagen ireds «wik de moderne betekr
nis geliad. oiiperns /oil stellig een ander
woord geko/en hebben voor wal .ruige*
en Uil .liii hel doen ijn Natuurlijk gebeur
de er vroeger «Kik meer, uuiar hei woord
'vrijen' had niet die betekenis Vrijen kon
zelfs, zoals bij Wal-1 hap en zijn luiere r< In
genotr, 'voornamelijk schriftelijk' Hl) de te
grnwoordige tieiekenis gaat dat niet
Hoewel. Je leest vim» rare dingen Neem
nou AntM Bitton 1875* 1132 ow wh
Frans Dentoen onlangs zo'n prachtige bio
grafie gest breven heeft I Ir gigolo vnn Irma
Ideaal' Bullion heeft ook hrrl war brieven
geschreven. Helaas vikiialsnog nlei tillgrgr
ven, Maar Denissen beeft er veel geiouil
pleegd vtKir /ijn boek Blijkens bladzijde
2bf» stuurde Bullion zijn geliefden af rit im
pel |Mist oksel/weel m liaurtiliaui en s|H-r
m.ivlekken Ine Bij Walst hap lezen we
Iets nlei. maar we krijgen dan ook alleen
maar de eerste negen brieven le zien Ik
weet niet war de andere 441 bevatten.
Hoe dat ook zij, we kunnen vaststellen dat
het woord 'vrijen', m het begin van deze
eeuw: 'verkeringhebben', en knuffelen',
zich meer en meer ontwikkeld heeft tot het
gewone woord vrnir wat geleerd oire' heet.
en waarvoor nog vijfhonderd andere woor
den bestaan, maar allemaal een !w-ct|c plat
of grof of medlsth Nu is er eindelijk voor
go n gewone zaak ook een gewoon woord,
dal op dr vooqiogina van een krunl kan
staan zonder ergernis te wekken I r is lie
ji.iuid vooruitgang in de taal
JOOP VAN DER HORST
universitair docent Nederlands
