at we als joden hebben,
i/villen we trots laten zien'
'Een groepsleider heeft tien paar ogen nodig'
j Teylingereind
Het leven in de jeugdgevangenis
ZATERDAG 31 OKTOBER 1998
ivka Wip/ss nieuwe directeur Joods Historisch Museum in Amsterdam
He i >ft haar man al verteld
om deftig naar de
inlandse synagoge te
til gaan, een hoed wil
en rokken wil gaan
i. „Hier in Israël kun je
wat je wilt, maar in de
ra moet je je joodser
\en, "zegt Rivka Weiss-
9). Ze weet dat haar
baan als directrice van
]s Historisch Museum in
'dam meer van haar zal
dan het lierinrichten
permanente collectie en
ioniseren van nieuwe
instellingen.
Als kind van een jaar emigreerde ze
met liaar Nederlandse ouders naar
het toenmalige Palestina. Sinds
dien heeft haar Hebreeuws het gewonnen
van haar Nederlands, maar ze is haar moe-
denaal nooit verleerd. Het lichte Israëlische
accent versterkt, samen met haar donkere
ogen in een expressief gezicht, haar natuurlij
ke charme. Rivka Weiss-Blok: „Ik denk dal
het me wel zal lukken goede relaties aan te
knopen met de verschillende richtingen in de
Nederlandse joodse gemeenschap," zegt ze.
En dal vertrouwen lijkt niet misplaatst.
In haar kamer in het Israël Museum in Je
ruzalem, waar ze nu afscheid neemt, staan de
verhuladozen >ii ImIi hyph h tUwmiw
begint ze in Amsterdam als opvolgster van de
in mei tot Kamerlid gekozen Judith Belinfan-
te. een instituut op zichzelf. Ze kent haar
nieuwe werkplaats al van verschillende be
zoeken.
Hoe is het door de zalen van een museum
te lopen waarvan je straks directrice bent?
Jeukende handen- Weiss Judith lu-ell het
uitstekend heeft gedaan, ook al door de ma
nier waarop ze de overgang naar de nieuwe
huisvesting heeft georganiseerd. Maar als je
in de museumwereld zit dan kun je eenvou
dig niet een museum binnenstappen en al
leen maar van de collectie genieten. Ik denk
altijd: is dit goed of niet goed? Wat kan ik hier
veranderen? Dus ja, natuurlijk zijn er dingen
die ik liever anders zou zien."
Natuurlijke liefde
Rivka Weiss heeft een uitgebreide kunst-ach
tergrond. Ze deed eindexamen grafische
vormgeving aan de Bezalel-academie in Jeru
zalem en studeerde kunstgeschiedenis aan
de Hebreeuwse Universiteit. Haar doctoraal
scriptie was gewijd aan zeventiende-eeuwse
Nederlandse schilderkunst, maar ze is het
meest vertrouwd met het werk van de negen
tiende -eeuwse Jozef Israëls. „Een natuurlijke
lielde zegt ze. „Hij was joods. Nederlander
en Groninger Mijn familie van moeders kant
komt uit die streek. Mijn grootmoeder heeft
Israels wel eens gezien. Ze kwam op straat
een heel oud mannetje tegen, met een bun
del papieren onder zijn arm. en mensen ver
telden haar: kijk, daar loopt Jozef Israëls. Een
aantal wan ityn Khfldarijan kende Ik al toen fc
nog heel jong was. Die band is gebleven.
Na een carrière in het onderwijs bracht
haar werk voor de tentoonstelling Bijbelse
Schilderijen in Rembrandis Holland haar in
1991 een vaste aanstelling bij het Israël Mu
seum. Het was een gezamenlijk initiatief met
het Joods Historisch Museum De expositie
was eerst ln Amsterdam te zien en daarna m
Jeruzalem, met extra informatie over de jood
se elementen van het zeventiende-eeuwse
Nederland.
Een grote Jozef Israëls-tentoonstelling kon
natuurlijk niet uitblijven. Daar werkt Rivka
Weiss oj) dit moment aan. Alsof het zo moest
zijn, is het opnieuw een project in samen
werking met het Joods Historisch museum,
zodat /e haar inspanningen straks gewoon
kan blijven voortzetten De tentoonstelling
wordt volgend jaar in Nederland gelijktijdig
gehouden in Amsterdam, waar het JHM de
joodse aspecten van Jozef Israëls' leven zal
belichten en in Groningen, waar een over
zicht van zijn werk wordt gegeven In het jaar
2000 worden die twee elementen dan samen
gebracht in Jeruzalem.
Als curatrice van de afdeling Europese
Kunst moet Weiss in stafvergaderingen van
het Israël Museum strijd voeren om haar
Rivka Wdss-Blok: ,Jc moet proberen kinderen Iets van bet Jodendom te laten begrijj>en door het
scheppen van een prettige leersfeer. Dat Is een van onze missles." «at -.«cv \\i
voorstellen voor tentoonstellingen aanvaard
te krijgen. Straks, als directrice van hel JHM.
draagt /e de eindverantwoordelijkheid, een
uitdaging die ze graag aangaat „Ik vind het
heerlijk.' /egt ze vol overtuiging. „Begrijp me
goed: ik ben geen tiran. Ik luister altijd heel
zorgvuldig naar wat de mensen om me heen
te vertellen hebben en wat hun redenen
daarvoor zijn. Dat wtl ik blijven doen Maar
bij alles wat hier in het museum gebeurt.
\Taag ik me af hoe ik het zelf zou hebben
aangepakt Het lijkt me boeiend en spaiuiend
straks de algemene leiding in handen te heb
ben."
Erfgoed
Het stichten van joodse musea ts begonnen
in het begin van onze eeuw. „Misschien had
het te maken met het nieuwe zionisme en
met Martin Buber", oppen Weiss .Als je een
natie wilt zijn, moet je ook kunnen laten zien
dat je erfgoed hebt. niet alleen in de vorm
van boeken maar ook van kunstvoorwerpen.
Het is een van de redenen waarom Jozef Is
raëls in zijn tijd zo beroemd geworden is.
Dan is er natuurlijk de grote breuk van de
shoa en kort daarna de stichting van Israël, in
zekere zin een uitkomst van de revolutie van
de joodse musea. Maar het begin is wat heb
ben wij dat joods is? En wat wc hebben willen
we trots laten zien. niet alleen aan onszelf
moor ook aan onze buren."
Veel instituten die zich museum noemen,
zijn eigenlijk eerder themaparken, waar tech
nische hulpmiddelen en audiovisuele pre
sentaties de traditionele exposiue naar de
achtergrond hebben gedrongen. Als het aan
Rivka Weiss ligt zal het met het Joods llisto
nsch Muslim die kant niet opgaan ..Wat mij
betreft staan de objecten centraal. Zo'n the
ma-museum kon heel leuk en informatief
zijn. maar als je prachtige voorwerpen hebt.
zoals het Joods Historisch of het Israël Muse
um. don hoeft dut niet De echte dingen zijn
hel t>elangn)ksi Het DiasjMira Museum in I d
Aviv laat op een moderne manier de geschie
denis zien van het Jodendom, maar in het
loods Historisch Museum moeten de origi
nele objecten zorgen voor historisch besel
De j»ermanente tentoonstelling van het
JHM is heel goed. muur er is al besloten tot
een vernieuwing. Hoe het er uit gaat zien. wtl
ik nu nog niet zeggen Ik moet er eerst eens
goed op studeren en ik wil er vooral met de
staf over praten Samen moeten we dan een
jil.in opstellen Na tien jaar is het wel tijd dat
de collectie wordt veranderd Iemand uit Is
raël die het museum al een keer heeft be
zocht zal niet voor een tweede keer gaan als
hij weet dat hij er precies hetzelfde zal aan
m d IIIhfl wmiÉi ui- wm htbbon«mo
derd. komt hij misschien wd
Het JHM organiseert nu per jaar twee grote
en drie kleine tentoonstellingen Weiss In-
looft dat het onder haar leiding een actief
museum zal blijven, met waarschijnlijk nog
meer nadruk op educatie Pet slot van reke
ning komt ze uit het onderwijs. In het Israël
Museum was ze een van de mensen achter
de kinderafdeling.
Weiss „Je moet kinderen heel ander-s l»e
naderen dan volwassen museumbezoekers
Zr moeten iets kunnen doen. dingen kunnen
aanraken en sjïelen Begrip komt j*»s als ze
ergens mee bezig zijn. Kon geleden hebben
wr ln het kindermuseum een tentoonstelling
gehouden over 'adama', het Hebreeuwse
woord voor aarde waarvan ook 'Adam' is af
geleid De kinderen miMhten daarbti
maten ub kW NmuuriMI nana ook
kunstvoorwerpen Ban andere expositie ging
over het thema 'Wie is een held' Wal ik ook
heel belangrijk vind. is dat hu r in tu/ah m
alle schoolklassen minstens eenmaal |>er jaar
naar ons museum komen /e lopen dan rond
ln het museum, met pajiier en imiiIcmhI. en
gevrn daarna hun indtukken weer in de
vorm van bi)voori>reld drama
Voor de meeste kinderen in Israël is het Jo
dendom iets vanzelfxjuekcnds, maar in Ne
deriand vormen joodse scholieren een /eet
UafeM bééAm in h«n Poodi Historisch
Museum, waar al veel aan onderwijs wordt
gedaan, vergt dal extra Insjranning Rivka
Weiss „Je moet proberen zr iets van hel Jo
riendom te laten begrijpen door het %che|i
pen van een prrtiigr leersfeer I )at is een van
onze missies
Forensisch centrum
Met de verharding van de jeugdcriminaliteit in Nederland Is de roep om strenge straffen toegenomen. Meer Jongeren dan ooit ritten hun
straf uit in 17 juntitlële inrichtingen. l->en daarvan Is Forensisch Centrum Teylingereind ln Sassenhelm dat sinds een jaar onderdak biedt
aan 72 jongens tussen de 12 en 18 jaar. De meesten zijn er in afwachting van hun rechtszaak, anderen zitten hun straf er al uit.
In een serie artikelen geeft deze krant wekelijks een beeld van het dagelijks leven In de jeugdgevangenis. Vandaag de eerste aflevering.
hier net zijn gearriveerd."
Heel rustig, bijna timide,
komen de meeste jon
gens binnen bij Teylin
gereind. Vaak hebben ze al dagen
vastgezeten in een politiecel. Met
een parketbusje, de zogenaamde
boerenwagen waariedereen op
straat naar kijkt, zijn ze naar Sas
senheim vervoerd Daar wacht bij
aankomst de beveiligingsbeambte
die hen fouilleert, visiteert zelfs,
en bovendien al hun bezittingen
doorvlooit. „Heel stoer komen de
meesten dan niet meer over",
zegt Henk Heuvingh. sectorhoofd
van De Zift. de afdeling waar het
merendeel van de jeugdige bewo
ners zijn eerste weken binnen
T eviingereind doorbrengt.
Het profiel van de gemiddelde be
woner van Teylingereind is niet
moeilijk te schetsen, tachtig pro
cent van de jongens is van
Marokkaanse, Surinaamse of An
tilliaanse afkomst, de grootste
groep is 15.16 jaar en ongeveer
de helft komt uit gebroken gezin
nen. Daarnaast valt op dat ze bij
na zonder uitzondering op een
slechte schoolhistorie terugkijken.
Stuk voor stuk geldt voor de jon
gens echter dat ze een zeer ern
stig vergrijp op hun geweten heb
ben. Een overval op een gddlo
per. een tasjesroof waarbij grof
geweld is gebruikt, een zedende
lict of een steekpartij met trieste
afloop.
In Teylingereind zit de top van de
ijsberg van de jeugdcriminaliteit,
die de afgelopen vijftien jaar al
leen maar groeide. Volgens on
derzoek van het Sociaal en Cultu
reel Planbureau geeft dertig pro
cent van de Nederlandse scholle
ren zelf aan zich wel eens schul
dig te maken aan minder ernstige
delicten als diefstal, vechtpartijen
en vandalisme. Bij allochtone jon
geren werden veel meer gewelds
delicten gerapporteerd. Opval
lend is dat meisjes minder vaak in
de fout gaan. Bij hen is criminali
teit zowel in aard als omvang een
beperkt probleem.
Veel erger dan de stijging van de
jeugdcriminaliteit is echter dat er
zo n verharding is opgetreden,
meent Heuvingh. „Toen ik twintig
jaar geleden als groepsleider
werkte, was een jongen die Ie
mand met een loden pijp had be
werkt een extreem gevaJ. Nu niet
meer. Jongeren lijken veel gemak
kelijker over te gaan tot geweld
om hun doel te bereiken
De verharding heeft geleid tot for
sere jeugdstraffen. Waar jongens
onder de 18 voorheen maar een
half Jaar mochten worden opge
sloten. kunnen ze nu voor maxi
maal twee jaar in een jeugdin
richting worden geplaatst. Daar
naast is er de Pil-maatregel
(Plaatsing in een Inrichting voor
Jeugdigen), vroeger jeugd-tbr ge
noemd. Die maakt het mogelijk
de detentie van een jeugdige cri
mineel drie keer met twee jaar te
verlengen. In het ernstigste ges-al
zou zo n jongere tot zijn 24ste
kunnen worden vastgehouden
voor een misdrijf dat hij heeft ge
pleegd toen hij nog geen achttien
was.
De forsere straffen maakten de af
gelopen jaren de bouw van nieu
we jeugdgevangenissen noodza
kelijk. terwijl bestaande inrichtin
gen moesten worden uitgebreid.
Op dit moment beschikt Neder
land over 1387 cellen voor jeugdi
ge criminelen. In Den Helder
moet in het jaar 2000 een jeugd
gevangenis komen met nog eens
120 plaatsen.
Met het parketbusje naar de rechtbank. „De verharding van de jeugdcriminaliteit heeft geleld tot forsere t
Dat de grootse groep jonge crimi
nelen 15 of 16 jaar te als ze een in
richting als Teviingereind binnen -
komen, kan Heuvingh wd verkla
ren .Ze zijn dan net een paar jaar
van de basisschool en daar ging
het vaak al niet zo goed. De moti
vatie om verder te leren is laag hij
hen." Zijn verklaring wordt ge
staafd door het SCP-rapport. dat
meldt dat crimined gedrag bij
jongeren vaak samenhangt met
andere vormen van probleemge
drag zoals spijbelen, alcohol, soft
drugs en gokken.
..Tegenover de geringe bdang-
stelling voor school staat de enor
me behoefte bij deze jongens om
over ved geld te beschikken
zegt Heuvingh „Bovendien Is de
puberteit ingetreden, waarin het
erg belangrijk is erbij te horen.
Dus willen ze ook die scooter. Ni
ke-schoenen. broeken van het
juiste dure merk en uitgaan Bo
vendien roken de meesten heel
ved. Als de nonnen en waarden
er dan niet zo bijster goed inzit
ten. zie je gebeuren dat ze op het
slechte pad gaan om aan gdd te
komen."
Is een jongen echt ernstig over de
schreef gegaan, dan mag hij zijn
rechtszaak niet thuis afwachten,
maar wordt in een opvanginrich
ting als Teylingerdnd geplaatst.
Soms ook komt iemand via een
open inrichting waar hij zo ex
treem tekeer is gegaan dat ze
geep raad meer met hem wisten
Of waar hij steeds wegliep om
zich weer in het milieu van prosti
tutie en harddrugs te begeven. De
kinderrechter besluit dan dat
overplaatsing naar een gesloten
inrichting noodzakelijk ls
Een landdi)ke plaatsingscommis
sie maakt uit waar een jongrn
precies wordt vastgezet Heu
vingh ..Vroeger ging dat met de
ogen dicht, waar het eerst plek
was. Tegrnwrxirdig wordt steeds
vaker rekening gehouden met de
woonplaats, meestal de grote ste
den. In vrrhand met het bezoek
dat dan makkelijker kan komen,
want dat vinden de mees ten wel
erg prettig slechts een enkeling is
echt van god en iedereen veria
ten. Maar ook met het oog op de
toekomst Aan het eind van de
detentie kunnen alvast contacten
worden gelegd met voogden, toe
komstige opleidingen of huisves
ting in de buurt."
Wordt een jongen naar Teylinger
eind gestuurd, dan ligt daar een
draaiboek voor hem klaar om te
wennen aan het inrichtingsleven.
Slechts een beperkt aantal kleren
en spulletjes mag mee naar
woongroep De Zift. de rest blijft
achter in het gocderenmagazijn
Heuvingh: ..Sommigen komen
lOiK ZUYtMKDUtN
met vijf tassen vol binnen. Dat
geeft alleen maar onrust in de
groep omdat dingen gepikt zou
den kunnen worden Na aan
komst wordt de jongen direct
naar zijn eigen kamer - een ver
zachtende uitdrukking voor een
cel met een dikke stalen deur -
gebracht waar hij tol rust kan ko
men. De eerste week mag hij per
dag wal langer van zijn kamer en
wat vaker op de woonkamer ver
blijven om geleidelijk aan het le
ven binnen de groep te wennen
De grorjwlridlng moet vervolgens
zien binnen zes weken een beeld
te krijgen van de jongen, zodat hij
na D« Zift kan doorstromen naar
een woongroep waar hl) het beste
past Heuvingh „Er zijn tenmin
ste twee groepsleiders op twaalf
jongens aanwezig Maar dat is
ved te weinig Want zij hebben
waanzinnig ved werk aan de ad
mintetraUe. terwijl tegdijkenijd
van hen wordt verlangd dat ze zo
veel mogelijk met de jongens op
trekken )m conflicten oj» te los
sen voor ze lot een uitbarsting ko
men Want stel je eens twaalf pu
lier» bij elkaar voor met een der
gelijk i rimineel verleden I >ie Ihi
vendien ojigesloten zitten, waar
drxir ze nogal eens teveel energie
overhouden. Een groepsleider
heeft echt tien jioar ogen nixlig
De sfeer op De Zift kenmerkt
Hruvtngji als 'druk' Met nog rrns
extra spanningen als een jongrn
bljvoorhcdd naar de rechtbank is
gewresi „Hij kan ren hoge straf
tegen zich hebben horrn dsen of
zelfs aJ horen uitsprrkrn. Dat zijn
hele moeilijke momrntrn voor
zo n jongen Over de ddklen
wordt volgens het sectorhcxifd
onderling niet ved grjiraat Jon
grns dir van zedendelictrtt wot -
den verdoe ht. raden we zelfs aan
te vertellen dal ze voor een over
val zitten Want net als in ren in
richting voor volwassenen wordt
er met de daders van dit soort
misdrijven afgerekend
Tussen Jinlf tien 's avonds en ac ht
uur 's morgens zitten de Jongrns
Ingesloten op hun eigen kamers
Daarbuitrn bestaat het leven uit
gezamenlijke maaltijden en een
zeer geregeld st luxilleven .Ais je
nog iets wilt met deze jongens,
dan zul je ze weer schrxririjp
moeten maken Zdfs jongrns die
hier lied kort zijn geplaatst, alleen
voor het schrikrffrct. ontkomen
Zodra een jongen T eyllngerdnd
betreedt wordt hij ook geconfron
teerd met de gedragsrrgds «lie
binnen de inrichting grlden leer
krachten en groepsleiders zijn
constant bezig met het strllen van
grenzen, het uitleggen wal nor
men en waarden zijn Simpele
dingen als handen wassen vtxir
het den. vragen om de boter en
de gr«xrpsldder geen klootzak
noemen „Want j>as als je scx ialr
vaardigjieden hebt. kun je func
doneren ln de maaLst happi) Dus
leggen we ook constant uit dat je
mort praten over zaken En nld
van: wat Jij daar doet bevalt me
niet Dus Ik sla je maar vrxir je
bek."
Volgrnde «vrek: De beveiliging.
Ontsnappen U onbegonnen
