May the force be with you
Multi Media
^erug naar de Gouden Eeuw
v' m..k
MERDAG 31 OKTOBER 1998
pderland speelt te-
jnwoordig een ui-
t bescheiden rol
het wereldtoneel,
irin de zeven
de eeuw was dat
anders. De nie-
Republiek der
en Provinciën
fde toen zijn
luden Eeuw en
met zijn enor-
ie handelsvloten
militaire kracht
rest van de we-
zijn wil op te
;gen. Over deze
ïgaat het histori-
<K H* spel VOC.
pi ersers der zeven
eën, dat door
ind Multime-
p/Pride Interacti-
wordt uitge-
tacht. Het Duitse
jftwarehuis Attic is
f maker.
OC zou je een kruising tussen
^blonization en Pirates kunnen
jHemen. Handel drijven, oorlog
^jeren en je koloniale wereld-
jk uitbreiden, zoals onze voor-
3L(fderen al met veel succes de-
t/fT#n. Het spel is helemaal Ne
derlandstalig en het draait al op
computer met een 80486-
locessor, dus het zou een
n loot publiek moeten aanspre-
trein
NMhet begin van het spel kan je
ezen voor Nederland, maar
Spanje en Portugal (naties
wereldrijken die in verval
te raken) en Enge-
jid (sterk in opkomst) kunnen
geselecteerd. Een beetje
iauvinist begint natuurlijk in
Snsterdam, in 1602, als de Ver-
iigde Oostindische Com-
j agnie aan het begin van haar
jirietijd staat. Er valt een hoop
^erk te doen. want er moet een
■>ot worden opgebouwd en
in Amsterdam moet een bloei-
1nde handelsstad worden ge-
e^aakt. De speler staat direct
nor keuzes. Leg je de nadruk
handeldrijven, of ga je straks
wereldzeeën op als een oor-
j gszuchtige admiraal. Het kan
uaJntrekkelijk zijn opi vooral
ru )opvaarders te bouwen, zoals
lieét klassieke fluitschip, omdat
Idaarmee veel winst kan worden
imaakt. Een behoorlijke mari-
is echter altijd noodzakelijk
de Nederlandse handelsbe-
ngen te beschermen. Ook de
a jitenposten, die kunnen uit
tot bloeiende steden,
toeten met forten worden be-
Er kunnen fabrieken
gebouwd om de plaat
selijke bevolking werk te geven
en te zorgen voor een niet afla
tende stroom van producten die
overal te wereld verhandeld
kunnen worden.
Handel drijven is op zich sim
pel: koop in een havenstad
goedkoop bepaalde goederen in
en verkoop die elders met een
dikke winst. Ook slavenhandel
is mogelijk, en met dit 'zwarte
goud' kan heel veel geld worden
verdiend. Maar het gaat dan na
tuurlijk wel om een inktzwarte
bladzijde in de Nederlandse ge
schiedenis die je weer tot leven
brengt. Leuker is het om bij
voorbeeld de Spaanse zilver
vloot te overvallen en als een
echte Piet Heijn eeuwige roem
voor de Republiek te vergaren.
Maar dit zijn wel toevalstreffers
in het spel.
VOC is een zeer aantrekkelijk
spel, vooral vanwege de Neder
landse invalshoek. Ondanks het
feit dat het op de tragere com
puters moet kunnen draaien
ziet het er goed uit. Met name
de zeeslagen zijn een lust voor
het oog. Voor liefhebbers
van
handels) oorlogssimula
ties is VOC verplichte
kost, ook als je niet erg l
nationalistisch ©era in-1
gesteld. Het spel kan
door meerdere spelers
worden gespeeld op één
computer.
Min. systeemeisen: 80486/66
Mhz, 8 Mb Ram, muis, Win
dows/DOS. prijs: 99 gulden.
Beschikbaar gesteld door Mind
Multimedia.
De realistische beleving van autorijden en schieten
Will PC RAAff
De legendarische heilwens van
de Jedi-ridders uit de Starwars-
tïiins kan draw dagen klakke
loos worden overgenomen door
de fabrikanten van randappara
tuur voor de pc. Met name spel-
liefhebbers varen wel bij de For-
ce-Feedback-techniek waarmee
joysticks en stuurwielen voor de
'gamers' met de iets ruimere
portemonnee tegenwoordig zijn
uitgerust. Daarmee kunnen zij
de spellen niet alleen zien en
horen maar ook voelen.
Force Feedback biedt daarmee
inderdaad de mogelijkheid een
spel nog dieper te beleven. Wie
met zijn race-auto over het cir
cuit raast zal ervaren dat het
stuur tegenstand biedt als de
auto door de bocht moet. Of dat
het trilt als hij over de randen
van de baan rijdt. Wie zijn ma
chinegeweer of pistool ontlaadt
op een virtueel doel zal de te
rugslag van het wapen voelen.
Wie met zijn ruimteschip aan
legt bij een ruimtestation zal de
klap van het koppelen ervaren.
Wie met zijn straaljager een
scherpe bocht maakt zal de G-
krachten in zijn stuurknuppel
moeten overwinnen
Kortom: een aanzienlijke verho
ging van het spelplezier. Te
danken aan een techniek die al
in 1995 werd uitgedacht, maar
het afgelopen jaar steeds verder
geperfectioneerd is. De I-Force-
technologie van het bedrijf Im
mersion, oorspronkelijk ontwik
keld voor de Amerikaanse over
heid (ruimtevaart) stond aan de
wieg van de huidige Force
Feedback, die uiteindelijk uit
mondde in twee standaarden:
die van Immersion en die van
Microsoft. Het miljardencon-
cem zag wel brood in de tech
niek en bouwde de benodigd
heden vanaf versie 5.0 in de Di-
rectX-spelbesturingsssoftware
in.
De standaarden zijn inmiddels
al naar elkaar toe aan het
groeien. Maakte Microsoft
vooral gebruik van de joys
tick-midipoort voor het
aansluiten van de Force-
Feedback-apparaten, de joys
ticks e.d. van de andere merken
onder de Immersion-standaard
maakten gebruik van de seriële
poort. Maar beiden schakelen
tegenwoordig steeds meer over
op de USB-poort (universal se
rial bus), waarover de modern
ste computers inmiddels al be
schikken.
Overigens is de Force Feed-
back-technologie ook voor an
dere doeleinden dan alleen
spellen te gebruiken. Van Im
mersion zelf is er een muis be
schikbaar, de FEELit Mouse,
waarmee ook de reguliere Win-
dowsgebruiker de Force-krach-
ten kan voelen. Daarmee er
vaart hij de rand van een Win
dow bijvoorbeeld als een gleufje
in zijn bureauoppervlak. Een
dialoogbox krijgt een virtueel
opstaand randje eromheen, zo
dat de gebruiker zijn cur
sor meer bewust in het
gewenste optieveld
moet drukken.
Motortjes
I loe werkt zo'n Force
Feedback-appa-
aat nu eigen
lijk? In princi
pe redelijk
simpel. In
mpel. I
L*t be-
he
l miste ap-
I paraat zijn
I elektrische
i servo's,
kleine mo
tortjes in
gebouwd,
die vei
bonden
zijn aan
bijvoorbeeld de joystick of het
stuur. Op bevel van de software
stuurt de jk op het juiste mo
ment een signaal naar de mo
tortjes. die daarop gaan trekken
of duwen. Dat signaal wordt
door de software pijlsnel bere
kend op basis van de acties van
de speler. Vooralsnog vertaalt
zich dat in redelijk grote appa
raten op het bureau. In de joys
tick-behuizing moet immers
ruimte worden gemaakt voor
die extra motortjes, alsmede
voor de extra chip en elektroni
ca, die de pc-processor ontziet
door zelf de benodigde rekena-
rij uit te voeren.
Er zijn twee voorwaarden voor
de mate waarin de voel-reacties
van het spel aan de speler wor
den teruggegeven. In eerste in
stantie hangt het natuurlijk van
de kwaliteiten van de spelpro
grammeurs af, en in tweede in
stantie komt de doorgifte-tech
niek binnen het Force-Feed
back-apparaat om de hoek kij
ken. zowel elektrisch als mecha
nist h
In het elektrische gedeelte is
met name de bandbreedte van
belang, afhankelijk van de capa
citeiten van de aangesloten
joystick. Hoe groter die is, des te
meer signalen kunnen aan het
apparaat worden doorgegeven,
zowel in frequentie als in
kracht. Des te verfijnder kan
dus op de software worden ge
reageerd. waarbij de zware tril
lingen ook echt zwaar zijn maar
ook zelfs de lichtste trillingen
kunnen worden gevoeld.
In de mechanische hoek staal of
valt de kwaliteit van de Force
Feedback nel zoals elke 'gewo
ne' joystick met de onderdelen
waaruit het apparaat is opge-
bouwd I oorspronkelijke
joysticks waren gebaseerd op de*
veranderende waarden van po
tentiometers. regelbare weer
standen, die aan de stick waren
verbonden. Modernere technie
ken zijn het gebruik van diode-
licht of magnetische codering
Desondanks kan het gebruik
van plastic componenten, tand
wielen en veren zorgen voor
een lichtelijk horten en stoten
van de bewegingen, zowel die
van de gebruiker als die van de
Force Feedback.
Staalkabels
Maar dat kan ook anders. Logi
tech. met een wereldfaam op
het gebied van randapparatuur
als muizen, trackballs, key
boards, joysticks, joypads en
sturen bedacht voor zijn nieuwe
WingMan Force joystick, die
deze herfst in de winkels zal ko
men, een nieuwe techniek. Als
eerste maakte hel van oor
sprong Zwitserse bedrijf gebruik
van staalkabels voor de koppe
ling van motortjes en joystick,
die een zeer realistische en pre
cieze besturing mogelijk maakt.
De WingMan Force is voorzien
van negen knoppen (inclusief
een vuurknop en een tweerich-
tingsschakelaar onder de vuur
knop), drie richtingknoppen
voor acht richtingen en een met
de duim bedienbare draaiknop
voor gasgeven, waarmee het ge
bruik van het toetsenbord tot
een minimum wordt beperkt
De knoppen en schakelaars
kunnen worden geprogram
meerd met tal van nineties,
commando's en macro's Dit
Ingitech-apparaat kan op de
USB-poort van de pc worden
aangesloten (alleen bij Win
dows 98), waardoor de commu
nicatie tussen beide apparaten
zo'n 300 keer sneller is dan bij
seriële aansluiting. Overigens
kan de WingMan Force ook op
de seriële poort, voor hen die
nog geen USB hebben. Wel
heeft de 'gamer' voor dit appa
raat minimaal een Pentium -166
met MMX en Windows 95 no-
dig.
In de de Force Feedback-lijn
van Ixjgitcch is ook een racesys
teem opgenomen: de WingMan
Formula Force, zonder de toe
voeging Force ook leverbaar als
niet-Feedback. Uok de Formula
Force kent de nieuwe staalka
beltechniek en zorgt daarmee
voor extra-realistisch autoracen.
Met twee knoppen aan het
stuur kan desgewenst gescha
keld worden en de bestuurder
kan nog eens vier knoppen pro
grammeren. De bijbehorende
pedalen reageren verschillend
onder de voet, vergelijkbaar met
gas- en rempedaal van de auto
Kruiswoordraadsel
Horizontaal:
I. Alfabet; 4. oude Franse munt; 6. tieren; 9. oordelen; 11.
Jthans; 12. akelig; 13. uitroep; 15. Germaanse godheid; 17
vruchtbaar oord; 19. Spaanse titel; 20. vogel; 21. loopvogel;
23. voertuig; 24. voorzetsel; 25. vruchtbaar; 27. oude lengte
maat; 28. samenstroming; 32. mondeling: 34. voordeel; 35.
loerbedckking.
i
VERTICAAL:
I Bijwoord; 2. ongezouten; 3. prooi zoeken; 4. een zekere; 5.
bolgewas; 7. suikerpalm; 8. dus (Latijn); 9. sportatlnbuut; 10
gevolg; 11. inviteren; 14. afkeer; 16. dochter van Cadmus; 18.
vis; 22. wild zwijn; 23. zuilengang; 26. geestdrift; 29. wilde
haver; 30. loofboom; 31. voorzetsel; 33. grondtoon.
Oplossing van vrijdag:
Horizontaal: 1. Studie; 7. apart; 8 extra; 9. kapel; 10. blad;
II. bolero; 12. kennis.
Verticaal: 2. Titel; 3. dartel; 4. eiland; 5. bank; 6. haspelen;
I" bons. 11. hok.
HEINZ
6AJM. 6WM 6AOM Z/JM AA// HET
f/EEE
Pf&e&PJ fR TE KOMEH
OVSV&.MAHHEH. RJSr/E /S Al-te-
t/CE* HMT E/J A//JD DE tYERELD f"
HOO JE E7&//7&J, STAPEVZArtJE
Z&>r &2CA4 EV W &EEF7
E&J EMQRAV. HME VOL Op
OPSTOPPER /ERROtH. MAAR
HEEFT euxZZMS*#- 5
(ZETPOKACRH ACHTERST. STEUNTJE
K/A/RGZ-S Z£*r Hf/ PAE/éSHC
TOM POES
Tom Poes en het Monster Trotteldrom
T~~ f/i-A'jrn
- 'T i r-
IubS)
Heer Bommel haalde alle werken die
over monsters handelden, voor de
dag, maar er was er geen bij dat
Travelijn Trot bevredigde. „Ons
monster is anders", verklaarde hij
steeds. „Uw boeken gaan over mon
sters in achtergebleven gebieden.
Maar wij zijn vèrgeraakt. dat moet u
niet vergeten. Wij lachen om draken
met zeven koppen. Doe maar ge
woon. zeggen we dan. Sloof je niet
uit." „O", mompelde heer Ollie. Hij
ging moedeloos zitten en steunde de
kin in de handen. „Dit is allemaal
kinderwerk", hernam de ander. „Het
woeden van het monster Trot
teldrom is vreselijk. Wanneer het ver
schijnt, verwoest het alles en waar
het gelopen heeft, is alles plat. Wat
wij nodig hebben, is een weten
schappelijke aanpak, professor! Want
onze handel gaat eraan!" Als het
niet beter wordt, is dit de laatste keer
dat ik naar het eiland Trottel ga", zei
kapitein Wal Rus. die op het achter
dek van de Albatros naar de verdwij
nende kust keek. „Waarom?" vroeg
Tom Poes. „Ik dacht, dat het zo'n
goede vaart was. Trottelnoten zijn
een goede lading dat zei u zelf."
„Dat zijn ze ook", verklaarde de ge
zagvoerder. „Maar ze zijn altijd be
schadigd. Wat heb ik aan een ver
pletterde lading, meneer? De kratten
die ik laatst in ruim drie had, waren
zo plat als een schol!" „Hm", zei
Tom Poes. „Dan zijn die trotten ze
ker een ruw en slordig volkje." „Zeg
dat maar niet te hard", riep de ander
uit. „Ze zijn degelijk en keurig netjes,
maar ze hebben last van de een of
andere overgehaalde reuzenworm. Ik
heb hem nooit gezien, maar ik neem
altijd mijn achterlader mee."
Dorstig makend schijfje
Wie de komende muunden de
cd Kalua Cocktails in de cd-
romdrive schuift doet er ver
standig aan de gordijnen te
sluiten. Niet dat er zaken op
staan die het daglicht niet
kunnen verdragen, maar bij de
meeste cocktails, die gemaakt
kunnen worden past nu een
maal geen storm, regen,
sneeuw en ijs. Met ite gorriij
nen dicht kun je met uit
richt op het hoesje, waarop
een in een te klein gekochte
bikini gehulde dame je aan
staart je in tropische sferen
wanen en zullen de meer dan
1 100 recepten toch wat pretti
ger doorspoelen,
voor de liefhebbers van bij
zondere drankjes is Kalua
Cocktails een nuttig bezit I lel
heeft een prima zoekfunctie,
een keurige bai encyclopedie,
een cocktail- en inknopassis-
tent en de mogelijkheid eigen
recepten toe te voegen. Han
dig is de optie om tie dranken
op te geven, die je in huis
hebt. waarna de dranken ver
schijnen die je kunt maken,
zonder eerst bij de slijter langs
te moeten Mocht u uaar toen
naar toe moeten, kijk dan even
uit bij het best ellen van een
bepaalde drank, die in veel re
cepten voor komt. Als op de
cd-rom wordt gesproken van
groene banaan moet u ge
woon vragen om Pisang Am-
bon. Maai dut is een detail.
Min systeemeisen: pc 80486. 8
Mb ramgeheugen, 10 Mb vrije
ruimte op de harde schijf, Win
dows 95. SVGA-scherm met 256
kleuren. Prijs: 29,95 gulden. Be
schikbaar gesteld door Den da
Multimrdi.i
Jagen voor de dierenbescherming
HtANK tUUUMAW
Een spel over de jacht waaivan
dc opbrengst ten goede komt
aan de dierenliescnerming:
deze verrassende wending
heeft Mind Multimedia uit
Wageningen gegeven aan het
jacht spel Big Game Hunter'
Wie de doos opent komt ver
der een pamflet tegen waarin
woidt stilgestaan bij geweld in
videospelletjes 'Ben jij een
vriend van het leven of de
dood? Ken jij wel het verschil
tussen een spelletje en de wer
kelijkheid?'. deze boodschap
wordt de speler voorgehou
den.
„Het klinkt misschien tegen
strijdig, dat wij een spel op de
markt brengen waarvan het
thema on* niet aanstaat zegt
Ba* Dijk* van Mind Multimr
dia. „Maar daar staat tegen
over dat het spel anders toch
wel op de markt wordt ge
bracht door middel van parui
lelie impon Bovendien is Big
Game Munter een spel dai
heel erg goed verko< hl wordt
in Vii >.n dlli bij
de top tien van spellen hel is
allemaal geweld wat de klok
slaat."
Het schieten op getekende
monsters of mensen is in vi-
deospcllen niets bijzonders,
maar wat hij Big Game Hunter
vooral legen de IxuM stuit rijn
de video opnamen van oange
schoten herten en /wijnen
Die komen in het vergelijkbare
spel Deer Stalker niet vooi
..Mind heeft met de dierenbe
scherming overlegd overeen
gezamenlijke aanpak van dit
grwoldspiohlcem. maar daar
is helaas niets uitgekomen.
Om toch een daad te stellen
hebben we besloten dc op
brengst uil de verkoop van hel
spel aan de dierenhevchcr
ming te geven en een brief hij
te voegen aldus Dijkv
Mind zei ook vraagtekens bij
spellen als Garmageddon en
(.arpocalypse, waarin voet ga n
gets worden doodgereden
..Het zijn toppers in de vet
koop, maai hel zou goed zijn
er een leeftijdsgrrns aan te
veibinden Hoewel je natuur
lijk weet dal via oen oudere
ko|>er de spellen toch wel weer
bij jongeren terecht zullen ko
men. Maar we willen toch een
discussie over dit soort zaken
op gang brengen", zegt Dijk'.
Mooi pakket vixir l(X) piek
Bovendien ritten er in de
doos nog kortingsbonnen met
een waarde van 135 gulden
Het is een pakket voor het he
Ie gezin met zz*s Neder
landstalige eri zes Engelstalige
programma s. Nuttige zaken
ah 3D huisdexign. Body
Works i-n de Encyc lopedie
van Webster. s< hljfjes voor
film - en mn/i<4HnNbiMI
een kersted voor het maken
van kaarten en heerlijke di
ner». een verzameling reli
gieuze cllpari en voor recep
ten en een schijfje met vele
honderden cocktail» voor on
der de boom of ter inwijding
van het nieuwe jaar Ulter
aard is de spellenkant niet
vergeten. S< liaakmeif ter 2.0
voor de serieuze gebruiker,
100 Wlndows'95 games en
twee prima spellen ah Dlacu
la en Pink Panther complete
ren het geheel.
Alle handleidingen staan op
een aparte d rom. zodat er
geen stapel hoekjes bij gr
stopt hoefde ie worden
Min. systeemeisen: pc 486.
W»ndcrwt'95. muis, geluids
kaart, vga-monitor. Prijs: 99
gulden Beschikbaar gesteld
door Turning Point boekhandel
De Vries. Haarlem.
De lawine van
software die over
computerend
Nederland wordt
uitgestort is bijna
niet te stoppen
Net als voor de
Schipholtunnel
moet dat op een
gegeven moment
tol files leiden.
Nu is het oplos
•en van een mul
timediale file een
stuk eenvoudiger
dan eentje in liet
verkeer. Het re
cept Men neme
een aantal recente titels, dat
het hoogtepunt qua verkoop
net achter dc rug heeft en
stopt de cd's samen In één
doos .a verv olgens zo dicht
mogelijk hij de kostprijs ritten,
zonder daarbij de winkelier al
het brood uil dc mond te sto
ten en het succe» laat zich ra
den
I >ergelijkr ver/a rnclpakket ten
rijn vooral populair bij men
sen met een met zo'nuithuri
dig gevulde portemonnee, bij
beginnende omputcraars. die
snel een leuke verzameling
willen hebben en bij jetiga. die
natuurlijk ook het probleem
van weinig geld kent
De I uming Point Bockhan
dels, in onze regio zo'n stuk of
tien, hebben voor de start van
een spec iale multimedia
maand, in samenwerking met
softwarehuis TLCDomus een
heel aardig pakket In elkaar
gedraaid, dat bovendien mooi
is verpakt In een cd-rom-op-
bergsysteem, waar nog veel
meer schijfjes in kunnen dan
de twaalf uit het pakket
Voor 99 gulden is het Itclc spul
te koop, terwijl de cd'» een
normale winkelwaarde heb-
)>cn van bijna 500 gulden en
dc opbergt rommel ook nog
eens een paar tientje» kosi
